თამარ თარაშვილი
ვლადიმირ კომაროვის თბილისის ფიზიკა-მათემატიკის №199 სკოლის ინგლისური ენის მასწავლებელი
ინგლისური ენის შემსწავლელების მოტივირება, ენის შესასწავლად, საკმაოდ რთულია. სწავლის პროცესში ბევრ სირთულეს აწყდებიან, რის გამოც კარგავენ მოტივაციას. ცნობილია, რომ მოტივაცია აუცილებელი ფაქტორია კითხვის უნარ-ჩვევის გასავითარებლად. კითხვა კი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი უნარია უცხო ენის შესასწავლად, რადგანაც მოსწავლეებს საშუალებას აძლევს, გაიმდიდრონ ლექსიკური მარაგი, მიეჩვიონ წაკითხულის გააზრებას, გამოიმუშაონ ანალიზის უნარი, მსჯელობის, პარალელებისა და დასკვნების გაკეთება. ზოგჯერ რთულია, მასწავლებელმა მონახოს ის ოპტიმალური საშუალება, რომლის დახმარებითაც შეძლებს კითხვისადმი მოსწავლეთა ინტერესის გაღვივებას. ასევე, გასათვალისწინებელია, თუკი მასალა რამდენიმე მოსწავლისთვის საინტერესოა, სულაც არ ნიშნავს, რომ ყველასთვის თანაბრად მისაღები და საინტერესო იქნება. და მაინც, როგორ ისწავლება ინგლისური და ინგლისურად კითხვა სკოლებში? ტექნიკური აღჭურვილობიდან გამომდინარე, მოსწავლეებს ვასწავლით სახელმძღვანელოების დახმარებით, ვიზუალური საშუალებებით, ასევე აუდიო და ვიდეო ჩანაწერებით. ძირითადად, მასწავლებელი, ტექსტის წაკითხვამდე, ახალ სიტყვებს წერს დაფაზე. მისი დახმარებით ბავშვები თარგმნიან და იმეორებენ ამ სიტყვებს, რათა სწორად წარმოთქვან. შემდგომ, ახალ ტექსტზე მუშაობისას, გახაზავენ იმ ფრაზებსა თუ სიტყვებს, რომლებიც არ იციან. ტექსტის გარჩევის შემდეგ, მოსწავლეები მზად არიან, უპასუხონ კითხვებს და ჩაერთონ დისკუსიაში. ხშირ შემთხვევაში, კითხვები სტანდარტულია: რა იქნებოდა ტექსტის სათაური? რის შესახებაა ტექსტი?
ზოგ შემთხვევაში, მასწავლებლები იყენებენ მაგნიტოფონს – წაკითხვამდე, ბავშვები უსმენენ ტექსტს და ცდილობენ გაიგონ რა არის ძირითადი აზრი. შემდგომ, თუ ტექსტი რთული არაა, ქართულად თარგმნის გარეშე კითხულობენ და აგრძელებენ პრაქტიკული დავალებების შესრულებას, მაგ.: ჭეშმარიტია/მცდარია, კითხვებზე პასუხის გაცემა, ამოარჩიეთ სწორი პასუხი, შეავსეთ გამოტოვებული ადგილები და ა.შ. ეს ის სტანდარტული დავალებებია, რომლებიც წიგნშია მოცემული და მივყვები როგორც მე, ასევე სხვა პედაგოგებიც.
მივუბრუნდეთ მოტივაციას. არსებობს სტრატეგიები, რომლებიც ხელს უწყობს მასალის ათვისებასა და მოტივაციის ზრდას, მოსწავლეებმა უფრო მეტი რომ იკითხონ სწავლების პროცესში. უპირველეს ყოვლისა, მნიშვნელოვანია აქცენტი მოტივაციაზე, რომელიც ყოველთვის განისაზღვრებოდა, როგორც მთავარი მიზანი განათლებაში. ტერმინი „მოტივაცია“ მომდინარეობს ლათინური „movere“-დან, რაც ნიშნავს „გადაადგილებას“ და, ჩვეულებრივ, განისაზღვრება, როგორც ფაქტორების ჯგუფი, რომელიც აძლიერებს ქცევას და აძლევს მიმართულებას. მოტიცავია განსაზღვრავს ბავშვების დამოკიდებულებას სკოლისადმი, მასწავლებლებისადმი; მათ მონდომებას, როდესაც დაბრკოლებას აწყდებიან; როგორ შედეგებს აჩვენებენ ტესტებში და ა.შ. როდესაც მოსწავლეები არ არიან მოტივირებულები, რთულია და პრაქტიკულად შეუძლებელი მათი აკადემიური მიღწევების გაუმჯობესება. უფრო მეტიც, არამოტივირებულ მოსწავლეებს შეუძლიათ გავლენა მოახდინონ თანატოლებზე, დააკარგინონ ენთუზიაზმი სწავლისადმი, რაც უარყოფითად აისახება როგორც კლასზე, ასევე სასკოლო გარემოზე. არსებობს უამრავი გზა თუ როგორ გავაუმჯობესოთ მოსწავლეთა მოტივაცია:
- აქტიურად ჩავრთოთ მოსწავლეები სასწავლო პროცესში, რათა ჰქონდეთ კონტროლისა და თანამონაწილეობის შეგრძნება;
- მკაფიოდ განვსაზღვროთ მიზნები;
- შევქმნათ უსაფრთხო სასწავლო გარემო;
- შევთავაზოთ მრავალფეროვანი მასალა;
- წავახალისოთ, რათა თამამად გამოხატონ საკუთარი მოსაზრებები სასწავლო პროცესის მიმდინარეობისას;
- დავეხმაროთ შინაგანი მოტივაციის პოვნაში.
გარდა ამისა, მრავალფეროვან გაკვეთილებს, საინტერესო და სწორად შერჩეულ წიგნებსა და სხვადასხვა მასალას შეუძლია გამოაღვიძოს ინტერესი მოსწავლეებში. ჩემს პედაგოგიურ პრაქტიკაზე ყოველდღიურმა დაკვირვებამ და გარკვეულმა ფაქტებმა მიმიყვანა დასკვნამდე, რომ ჩემს მოსწავლეებს (მე-11 კლასი) არ ჰქონდათ მოტივაცია კითხვისადმი. გაკვეთილზე, როდესაც ვარჩევდით ტექსტებს სახელმძღვანელოში, ვმსჯელობდით მათ გარშემო, ვაკეთებდით კითხვის შემდგომ დავალებებს, აშკარა იყო, რომ კლასის გარკვეული (არც თუ ისე მცირე) ნაწილი მსგავსი ტიპის აქტივობებში არ ერთვებოდა, მაშინ როცა მოსმენის დავალებების, თავისუფალ თემაზე მსჯელობის ან წერითი დავალებების დროს მათი აქტიურობა თვალში საცემი იყო. გამიჩნდა კითხვა, ბავშვებს ზოგადად არ უყვარდათ კითხვა თუ სკოლის წიგნში მოცემული ტექსტები იყო პრობლემა მათი მოტივაციის არქონის. ამის დასადგენად, გადავწყვიტე, კვლევა და პატარა ექსპერიმენტი ჩამეტარებინა.
თავდაპირველად, დავურიგე კითხვარები — რამდენად მოსწონდათ სახელმძღვანელოში მოცემული ტექსტები, იწვევდა თუ არა ეს ტექსტები ინტერესს და დისკუსიის სურვილს, რა ჟანრის ტექსტებს მიანიჭებდნენ უპირატესობას და ა.შ. აღმოჩნდა, რომ ბავშვებს კითხვის მიმართ სხვადასხვაგვარი დამოკიდებულება და ინტერესი აქვთ. რაოდენობრივმა კვლევამ აჩვენა, რომ მოსწავლეთა შორის განსხავებაა, მოტივაციის თვალსაზრისით. ასევე გავიგეთ, თუ რატომ არის მათთვის უინტერესო ის ტექსტები, რომლებიც სახელმძღვანელოშია შეტანილი. ექსპერიმენტის შედეგების მიხედვით, დავასკვენი, რომ ზემოთ ნახსენები ტექსტები მათთვის სრულიდან უინტერესო და მარტივი იყო, რაც იწვევდა დაბალ მოტივაციას. ექსპერიმენტი მიზნად ისახავდა, კვირაში ერთხელ, დამატებითი საკითხავი მასალის მიწოდებას, რომელიც ორიენტირებული იქნებოდა შესასწავლი ენის კულტურაზე, რაც ნამდვილად საინტერესო აღმოჩნდა თითოეული მოსწავლისთვის. მოტივაციის ზრდა პირდაპირ აისახა ტესტების შედეგებზე, რომელიც ექსპერიმენტამდე, ექსპერიმენტის მსვლელობისას და ექსპერიმენტის დასრულების შემდეგაც დაწერეს (რა თქმა უნდა, ერთი და იმავე სირთულის ტესტი). ამის შემდგომ, სასწავლო პროცესი ისე დავგეგმე, რომ მოვარგე მოსწავლეთა ინტერესებს, შემქონდა დამატებითი საკითხავი მასალა ინგლისური კულტურის შესახებ, მათ ტრადიციებზე, სანახაობებზე. ორ კვირაში ერთხელ, მთლიან გაკვეთილს ვუთმობდით ინგლისელი მწერლების მოთხრობების განხილვას, ბავშვები თავად წყვეტდნენ რომელ ავტორსა და რა მოთხრობას განვიხილავდით. მათთვის საინტერესო ავტორს ზოგჯერ პრეზენტაციის სახით, ზოგჯერ ჯგუფური მუშაობით, ერთობლივად წარმოადგენდნენ, რამაც ხელი შეუწყო მოსწავლეთა დაახლოებას, აზრთა გაცვლა-გამოცვლას და სასწავლო გარემოს გაუმჯობესებას. ეს კი, ჩემთვის, როგორც მასწავლებლისთვის, ყველაზე მნიშვნელოვანი მიღწევა იყო.
ასე რომ, ჩვენ შეგვიძლია დაბეჯითებით ვთქვათ, რომ მოსწავლეთა მოტივაცია ერთ-ერთი მთავარი ფაქტორია უცხო ენის სწავლა/სწავლების პროცესში და განაპირობებს მოსწავლეთა აკადემიურ მიღწევებს, იმავდროულად, მასწავლებელს აძლევს საშუალებას, გამოიყენოს მრავალფეროვანი სტრატეგიები და მასალები, რაც ნიშნავს სახალისო და საინტერესო სასწავლო გარემოს.
