ლეილა ხონელიძე
სსიპ ქ. ფოთის ილ. ჭავჭავაძის სახელობის №5 საჯარო სკოლის ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელი
ვინ მოთვლის, რამდენჯერ წაგვიკითხავს ჩვენი მოსწავლეებისათვის რეზო ინანიშვილის ცნობილი ფრაზა: „ლოგინში რომ წვები, თუ წუთით მაინც შეგიპყრობს ფიქრი – სადღაც ვიღაცას სცივა, სადღაც ვიღაცას ენატრება ლოგინი, სადღაც ავადმყოფი ფრინველი კანკალებს ბუჩქის ძირას, ან ცხოველი ილოკავს ჭრილობას, უკვე ადამიანი ხარ!“.
ვინ მოთვლის, რამდენჯერ გვისაუბრია მათთან სიკეთის კეთების, სხვაზე ზრუნვის, გულისხმიერების, თანაგრძნობის, მადლის ქმნის აუცილებლობაზე. რამდენჯერ გვიმსჯელია ამ თვისებებით შემკულ გმირებზე. მაგრამ მაინც, ლამის ყოველი ფეხის ნაბიჯზე, ვაწყდებით მოზარდთა (და არამხოლოდ!) უსულგულობას, აგრესიას, ვხედავთ, როგორ ეიოლებათ სხვისთვის ტკივილის მიყენება, სხვისი დამცირება, შეურაცხყოფა, როგორ ადვილად იმეტებენ სხვას სიკვდილისათვის!
ღვთისმეტყველები გვასწავლიან, რომ ბოროტება სხვა არაფერია, თუ არა სიკეთის ნაკლებობა. ჩვენ ირგვლივ ასე გაიშვიათებულ სიკეთეს კი ისეთი მწერლის ნაწარმოებებიც „გაამრავლებს“, როგორიცაა რევაზ ინანიშვილი. სწორედ მისი საოცრად თბილი, ფაქიზი მოთხრობები, აკაკი ბაქრაძემ რომ „სულის პური“ უწოდა, ხატავს „სუფთა, კრიალა, მზით გაბრწყინებულ სამყაროს, დასახლებულს კეთილი, მშრომელი, ურთიერთმოყვარული ადამიანებით“ (ა. ბაქრაძე). ამ სამყაროში შეგვიძღვება მისივე მოთხრობაც „პატარა ბიჭების ფიქრები“, რომელიც კიდევ ერთი დასტურია იმისა, როგორ სურდა მწერალს, უთვალავი ფერის მქონე სამყარო ყოფილიყო „სიკეთის, თანაგრძნობის, მშვენიერების, სიყვარულის საუფლო“ (ი. მილორავა).
ამ მოთხრობაში ავტორი შვიდი პატარა ბიჭუნას ფიქრებზე გვესაუბრება:
◊ ვანო, თავად მამის თბილ პალტოში გახვეული, წვიმაში აივნიდან მომზირალი, შეცივებულ ხეებზე, თვალებდანაღვლიანებულ ციყვებსა და კვერნებზე, გაწუწულ შვლის ნუკრებზე, ქეჩოაჯაგრულ მგლის ლეკვებზე ფიქრობს და ნატრობს, ნეტა, ყველა მათგანი შეაყუჟებინა მამამისის თბილ პალტოში გასათბობად და გასაბედნიერებლად.
◊ ვაჟასთვის მამის ღიმილია ყველაზე დიდი ბედნიერება, ჩაბნელებულ ქვეყანასაც რომ გაანათებს, ისეთი.
◊ გოგიას თვალებჩაბურუსებულ მომაკვდავ ღვინიაზე ეფიქრება.
◊ მამუკა მათემატიკის მასწავლებლის ნათქვამის („თუ კარგად არ დაეუფლებით ჩვენი მეცნიერების მიღწევებს, ცხოვრება მატლებივით დაგსრესთო“) მერე, თანაკლასელ ოროსან გოგონას რომ წარმოიდგენს, „წელგადაწყვეტილსა და თავასავსავებულს“, ამაზე ფიქრიც კი ცუდად ხდის.
◊ ზაზა ღირსეულ პაპაზე ფიქრობს და მისით ამაყობს…
◊ რამაზს თვალებში მუდმივად შიშჩამდგარი დედა ებრალება.
◊ მეშვიდე სართულიდან მომზირალი პაატა კი უპატრონო ძაღლზე ნაღვლობს, წასასვლელი რომ არსადა აქვს და წუხს, რომ ვერაფრით ეხმარება.
ადვილი ამოსაცნობია, რა აერთიანებს ყველა ამ ეპიზოდის მთავარ გმირს – სწორედ ის, ადამიანებად რომ გვაქცევს ხოლმე — სხვაზე ფიქრი, ზრუნვა, სხვისი თანაგრძნობა, ბედნიერება, რომელიც არ არსებობს მარტო ერთისთვის, რადგან ადამიანის ბედნიერება ვერ იქნება სრულყოფილი, თუ მის გარშემო ვინმეს უჭირს.
მე-7 კლასის სახელმძღვანელოში, რომლის ავტორიც ლია თუშურია, ინანიშვილის მოთხრობის შესწავლის შემდეგ, საინტერესო დავალებაც გახლდათ შერჩეული ბავშვებისათვის, რუბრიკაში „ოსტატობის სკოლა“ – ბავშვებს, კლასის არქივისთვის, უნდა შეექმნათ ხელნაწერი ჟურნალი „ჩვენი ფიქრები“, უნდა შეეკრიბათ თანაკლასელთა ფიქრები.
ბავშვებმა სიხარულით აიტაცეს ეს დავალება, ერთი კვირა „აგროვებდნენ“ თანაკლასელთა ფიქრებს, შემდეგ, რაკი რ. ინანიშვილმა პატარა ბიჭების ფიქრები შემოგვთავაზა, გადაწყვიტეს, თავადაც ცალ-ცალკე აეკინძათ თანაკლასელი გოგონებისა და ბიჭების ფიქრები, კვირის ბოლოს კი ორივე ჯგუფის წარმომადგენლებმა თავიანთი ნაშრომების პრეზენტაცია გამართეს, ისაუბრეს იმაზე, რაზე ფიქრობენ მათი თანატოლები, რითი ჰგავს და რით განსხვავდება მათი საფიქრალი რ. ინანიშვილის გმირების ან თუნდაც უფროსების საფიქრალს.
ბევრი საინტერესო რამ აღმოჩნდა ამ „ჟურნალებში“. რაკი მოსწავლეებმა თავიანთი საფიქრალი ჯერ ერთმანეთს, შემდეგ კი მეც გამანდეს, უნდა ვაღიარო, რომ ჩემთვისაც ბევრ რამეზე დამაფიქრებელი, ზოგჯერ კი მოულოდნელიც იყო, რაზე ფიქრობენ და რას დარდობენ, რა უხარიათ და რა სწყინთ ჩვენს პატარებს.
სხვადასხვანაირია მათი საფიქრალი. ზოგი აშკარად „თვალყურმადევარია“ იმისა, რაც მის ირგვლივ, ამ სამყაროში ხდება და ამით ძალიან შეწუხებულიც: „რა მშვენიერი იქნებოდა სამყარო ომებისა და ბოროტების გარეშე, რომელსაც ათასობით უდანაშაულო ადამიანი ეწირება!“ (მეგი).
ზოგი სხვების ტკივილსა და განსაცდელზე ფიქრობს: „როცა შენ გილხინს და ამ დროს სხვას უჭირს, ამაზე ხშირად ვფიქრობ და მეტირება. მეტირება, როცა წარმოვიდგენ, რამდენი გაჭირვებული ცხოვრობს ამქვეყნად“ (ნატალი).
„ვფიქრობ გაჭირვებულ ადამიანებზე, რომლებსაც არა აქვთ სახლი, საჭმელი, უზრუნველყოფილი ცხოვრება. მათ შიათ, სწყურიათ, სცივათ, მე კი ყველაფერი მაქვს. ზოგჯერ ვფიქრობ, რატომ არიან ადამიანები ბოროტები, მათ ხომ შეუძლიათ, დაეხმარონ გაჭირვებულ ადამიანებს, გაუწოდონ დახმარების ხელი, ამოუდგნენ მხარში და არ დაჩაგრონ ისინი, არ მოექცნენ მათ, როგორც დაბალ ღობეს. ქუჩაში ძალიან ხშირად მხვდებიან მეძუძური დედები ბავშვებით ხელში, რომელთაც არა აქვთ ფული, რომ საჭმელი იყიდონ, ბავშვებს განათლება მისცენ. მათ უწევთ მათხოვრობა და ნაგვის ურნებში ქექვა, გული მიკვდება, როცა ამ ყველაფერს ვუყურებ, ხანდახან მათ ვეხმარები, ისინიც მლოცავენ. მათი დახმარებით მეც ვბედნიერდები და მათაც ვახარებ. ბედნიერი ვარ, მაგრამ ამვდროულად დანაღვლიანებული, რადგან ჩვენს ქვეყანაში ამდენი გაჭირვებულია!“ (დემეტრე).
„მე ვფიქრობ იმ ადამიანებზე, რომლებსაც სახლი, კარი და საკვები არ გააჩნიათ. ვფიქრობ, როგორ უმკლავდებიან ამას და როგორ ეგუებიან ამ პირობებს, ვფიქრობ უპატრონო ძაღლებზე და სხვა ცხოველებზე, თუ სად აფარებენ თავს წვიმიან და ქარიან ამინდებში. მინდება ხოლმე დავეხმარო ამ ძაღლებს, ზოგჯერ ვეხმარები კიდეც და ეს ძალიან მახარებს“ (საბა).
გაგიკვირდებათ და ჩვენი მეშვიდეკლასელები უკვე ფიქრობენ თავიანთ მომავალზე: „ხშირად ვფიქრობ ჩემს მომავალზე, ჩემს მიზნებზე – რა მინდა, რომ გამოვიდე?“ (ანანო).
„ჩემი ფიქრები მუდმივად უკავშირდება ჩემს მომავალს, მაგრამ მომავალში არ იგულისხმება შემდეგი 4-5 წელი, არამედ ის დრო, როდესაც მე სრულიად ჩემს კარიერაზე (!-ლ.ხ.) ვიქნები ორიენტირებული, ჩამოყალიბებული მექნება ჩემი ყველა მიზანი – ჩემი ყველაზე დიდი მიზანია თავისუფალ უნივერსიტეტში მათემატიკისა და პროგრამირების ფაკულტეტზე ჩაბარება“ (ანა).
„მიფიქრია მომავალზეც, თუ როგორი ადამიანი გამოვალ, ასევე, მაინტერესებს, მექნება ურთიერთობა ჩემს ახლანდელ მეგობრებთან თუ არა“ (კახი).
„ყველაზე ხშირად ვფიქრობ ჩემს მომავალზე, თუ როგორი ვიქნები, როცა გავიზრდები და რა პროფესიას ავირჩევ“ (ნიკა).
„ჩემი ფიქრებია ჩემს მიზნებზე – მიზანში ვგულისხმობ სასურველ პროფესიას და კარგ მომავალს“ (თეკლე).
„მე როცა მარტო ვარ, ყოველთვის ვფიქრობ ჩემს მომავალზე, თუ როგორი ადამიანი ვიქნები, როგორ გავახარებ ჩემს მშობლებს, როგორი მომავალი მექნება, ვიმეგობრებ თუ არა იმ ადამიანებთან, რომლებიც დღეს ჩემი საუკეთესო მეგობრები არიან და რას გავაკეთებ ამ ყველაფრის შესანარჩუნებლად“ (მათე).
მშობლებზეც ფიქრობენ ჩვენი ბავშვები, მასწავლებლებზეც, მათი გახარებაც სწადიათ, უკეთ სწავლაც ეოცნებებათ: „მე სულ ვფიქრობ იმაზე, რომ წელს მაინც უნდა ვისწავლო კარგად, თანაც ისე კარგად, რომ ჩემმა მშობლებმა ჩემით იამაყონ“ (ანანო).
„ყოველდღიურად ვფიქრობ ხვალინდელ დღესა და ხვალინდელ გეგმებზე, სკოლაზე, გაკვეთილებზე, წინა დღეს დაშვებულ შეცდომებზე და განაწყენებულ მასწავლებლებზე. ვფიქრობ იმაზე, თუ რას ფიქრობენ მასწავლებლები, როგორები არიან სკოლის გარეთ და ზოგადად, რა სადარდებელი აქვთ მათ“ (ანი).
„მე ვფიქრობ ჩემს ოჯახზე, მათ კარგად ყოფნასა და ბედნიერებაზე, ასევე, კარგად სწავლასა და ნიშნების გაუმჯობესებაზე“ (მარი).
„ჩემს ფიქრებში ყველაზე ხშირად დედაჩემია, მე ვდარდობ მასზე. როცა ის ნერვიულობს, ვფიქრობ, როგორ გავამხიარულო“ (ნინი).
„მინდა გავახარო ჩემი მშობლები, რომლებიც ამდენი წელია ჩემთვის შრომობენ“ (ლიკა).
„მას შემდეგ, რაც სკოლა დაიწყო, ჩემი ფიქრები სკოლასთან ასოცირდება, მინდა, რომ კარგად ვისწავლო“ (მარიამი).
„მინდა, რომ გავხდე უკეთესი, ვიდრე ახლა ვარ, მინდა, რომ ჩემმა მშობლებმა, მეგობრებმა, მასწავლებლებმა ჩემით იამაყონ“ (დემეტრე).
„მინდა ვიყო სამაგალითო ჩემი მშობლებისთვის“ (გაბრიელი).
უამრავი საფიქრალი აქვთ ჩვენს ბავშვებს, ბევრი რამაა მათ ნაწერებში – არასწორად გაგებულიც, მათ შორის. შიშიცაა აქ, სხვაზე ზრუნვაც, ეჭვიც, სხვების პრობლემებსა და გაჭირვებაზე ფიქრიც, დიდი სიყვარულიც, საკუთარი შეცდომების გაცნობიერებაც, მშობელთა და მასწავლებელთა შეცდომების ანარეკლიც, უკეთესად გახდომის სურვილიც და ბევრი ისეთი რამაც, რომელსაც ვერც წარმოვიდგენდით: „მეშინია, რომ ჩემთვის მნიშვნელოვან ადამიანებს დავკარგავ, დღეს არიან, ხვალ კი – აღარ. ზოგჯერ მინდა, რომ დრო შეჩერდეს. ნეტავ, დროის მანქანის გამოგონება შემეძლოს… მათ გარდაცვალებაზე ვფიქრობ, ალბათ, ამასთან შეგუება ძნელი იქნება, ძალიან ძნელი. როცა ამაზე ვფიქრობ, მინდება, რომ მათთან უფრო მეტი დრო გავატარო და არ მოვცილდე!“ (ნინო).
„რა მოხდება, თუ გამოცდები ჩავაბარე? ან თუ ვერ ჩავაბარე?“ (მართა).
„ბიჭებს ჩვენ სუსტი სქესის წარმომადგენელი ვგონივართ, მაგრამ არ ვეთანხმები!“ (ანა-მარია).
„ზოგადად ბევრ რამეზე ვფიქრობ, მაგრამ ყველაზე მეტად იმაზე, რომ ჩემს ქუჩაზე ხდება ბევრი ავარია და ვფიქრობ, რომ ბევრად უკეთესი იქნება, თუ ქვეითებისთვის ცალკე გზას გააკეთებენ და მანქანებთან სიარული არ მოუწევთ“ (კატო).
აი, ასე ფიქრობენ ლიკა, მეგი, მათე, ნინო, ანანო, კახი, ანი, მართა, დემეტრე, მარი, გაბრიელი, ნიკა, ნინი, თეკლე, მარიამი, ანა-მარია,კატო, ნატალი, საბა და მრავალი მათი თანატოლი. და როცა მათ ფიქრებს, ფურცლებისთვის გამხელილთ, ვეცნობით, ვხვდებით, რომ ინანიშვილისეული სულის პურიდან ბევრი რამ უსაგზლიათ.
დამოწმებული ლიტერატურა:
1) რ. ინანიშვილი, „პატარა ბიჭების ფიქრები“ (ლია თუშური – ქართული ლიტერატურა, მე-7 კლასი , თბ., 2019)
2) ი. მილორავა, რ. ინანიშვილის პროზის მხატვრული დრო და სივრცე (კრებულში „მწერალი და დრო“ (ეძღვნება რ. ინანიშვილის გარდაცვალების მე-20 წლისთავს), თბ.2012.
