თინა დულარიძე
სსიპ ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტის სოფ. ფარავნის საჯარო სკოლის ქართულის, როგორც მეორე ენის წამყვანი მასწავლებელი
ვარ თინა დულარიძე. 1979 წელს დავამთავრე ქალაქ თელავის იაკობ გოგებაშვილის სახელობის სახელმწიფო პედაგოგიური ინსტიტუტის სრული კურსი და მომენიჭა ქართული ენისა და ლიტერატურის პედაგოგის კვალიფიკაცია. 1980-2012 წლებში, ვმუშაობდი ქალაქ გურჯაანის მე-3 საჯარო სკოლაში ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებლად, სრული დატვირთვით. 2012 წელს, სასერტიფიკატო გამოცდის ჩაბარების საფუძველზე, მომენიჭა ქართული ენისა და ლიტერატურის (I-VI) მასწავლებლობის უფლება, 2013 წელს – უფროსი მასწავლებლის სტატუსი, 1914 წელს – ქართულის, როგორც მეორე ენის მასწავლებლის, 2016-ში და 2021-ში – ჭადრაკის სერტიფიკატი, 2021 წელს – წამყვანი მასწავლებლის სტატუსი.
სკოლაში თანამშრომელმა მოიტანა ინფორმაცია, რომ მასწავლებლის სახლი აცხადებდა კონკურსს ქართულის, როგორც მეორე ენის მასწავლებლობის მსურველთათვის (ამ პროექტს რამდენჯერმე შეეცვალა სახელი, ამჟამად ასეა: „არაქართულენოვანი სკოლების მხარდაჭერის ქვეპროგრამა“). კონკურსი წარმატებით გავიარე და, 2013 წლიდან, ჯავახეთში დავიწყე მუშაობა. ხშირად მეკითხებიან, რატომ მივიღე ასეთი გადაწყვეტილება. რა თქმა უნდა, ფინანსური დაინტერესებაც იყო, მაგრამ უფრო მეტად, მსურდა ჩემი თავი გამომეცადა ახალ პოზიციაზე. რატომ ავირჩიე ჯავახეთი, ეს ურთულესი რეგიონი?! ალბათ იმიტომ, რომ სტუდენტობისას სწორედ აქ, ჯავახეთში (ახალციხეში) გავხდი საქართველოს სპარტაკიადის ჩემპიონი ჭადრაკში… და, თუ „დაავადდი“ ჯავახეთის სიყვარულით, ვეღარასდროს შეეშვები მას (ასეა ჭადრაკშიც, ჩემი გამოცდილებიდან).
ადაპტაცია ნამდვილად არ გამჭირვებია. ბავშვობიდან მე და ჩემი და-ძმა, საჭადრაკო ტურნირებზე, საქართველოს სხვადასხვა კუთხეებში დავდიოდით. საშუალო სკოლის დამთავრების შემდეგ კი, მსოფლიოს უამრავ ქვეყანაში ვიმოგზაურე, შევედი სხვადასხვა სკოლაში და სწავლა-სწავლების ბევრი ახალი მეთოდიც ავითვისე.
ხშირად მეკითხებიან: არ გეშინია მკაცრი კლიმატისა და ველური ცხოველების? არა და არა! ბერმუდის სამკუთხედის მისტიკური შიშიც კი დაძლეული მაქვს (1978 წელს, კუბის მსოფლიო ახალგაზრდობის მე-11 ფესტივალიდან რომ ვბრუნდებოდით, ბერმუდის სამკუთხედში, აისბერგს შეეჯახა ჩვენი გემი და სასწაულმა გადაგვარჩინა, მხოლოდ მცირე ტრავმა მივიღე), არც მაშინ შემშინებია, როდესაც ჯავახეთში მიმავალს, შუაღამისას, საშინელ ქარბუქში, მანქანა რომ ჩაგვივარდა და ფეხით ძლივს გამოვასწარი მგლების ხროვის საზარელ ღმუილს, ძაღლების შემოტევას და ფოკის მამათა მონასტერს შევაფარე თავი, არც მაშინ, როდესაც ფარავნის ტბაში თევზაობისას ყინული ჩამიტყდა…
მეთერთმეტე წელია, რაც ჯავახეთის მისტიკურ მიწა-წყალზე ვიმყოფები და ჩემს მოვალეობას უდრტვინველად ვასრულებ. მეშვიდე წელია, სოფელ ფარავნის (იგივე როდიონოვკა) საჯარო სკოლაში ვასწავლი სახელმწიფო ენას.
სოფელი ფარავანი გადის ისტორიულ გზაზე, რომელიც კვეთდა თრიალეთსა და ჯავახეთს. სოფლის სახელი წარმოდგება სოფლისა და ტბის სახელების შეერთებით – თავფარავანი – ფარავანი. სახელწოდება „ფარავანი“, წყაროების მიხედვით, პირველად, მე-16 საუკუნეში იხსენიება. ქართული წყაროების ცნობით, მე-4 საუკუნეში, კაბადოკიიდან მომავალმა ნანომ (ქართველთა განმანათლებელმა, შემდგომში წმინდა ნინომ) ფარავანი გაიარა. სოფლის შესახებ არსებობს საინტერესო ლეგენდა: ყოფილა ვინმე მეფე, სახელად – ფარავანი. მას ჰყავდა გასათხოვარი ქალიშვილი. ცხენზე ამხედრებული უამრავი სასიძო სთხოვდა ხელს, მაგრამ მეფემ ბრძანა, ქალიშვილი იმისთვის მიეთხოვებინა, ვინც მარადიულ ცეცხლს მოუტანდა. მზეთუნახავი სამი დღე იჯდა, ელოდა და ტიროდა. ვერც ერთმა ვერ შეძლო მეფის ბრძანების შესრულება, ყველა დაიღუპა, მათი სულები პეპლებად გადაიქცა და ნათურის გარშემო ახლაც დაფრინავენ. ქალი ძეგლად გადაქცეულა, მისი ცრემლებისგან ტბა წარმოქმნილა და, სასახლესთან ერთად, ტბას დაუფარავს. საინტერესოა, რომ არქეოლოგებმა იპოვეს ტბაში სასახლე. კოსმოსიდან სურათებიცაა გადაღებული ფარავანზე.
კიდევ ერთ საინტერესო ისტორიას მივაგენი: გაერთიანებულ საქართველოს გამოეყო სამცხე-საათაბაგო. იმისათვის, რომ ეს ტერიტორია მეფე გიორგი მე-8-ს დაებრუნებინა, გაემართა სამცხისკენ. მეფის ჯარი, თურმე, ფარავანთან დაბანაკებულა და იქ გამართულა სისხლისმღვრელი ბრძოლა…
1839 წელს რუსეთიდან ჩამოსახლებულმა დუხობორებმა სოფელს სახელწოდება შეუცვალეს და დაარქვეს როდიონოვკა (აქამდე რატომ შემორჩა ეს სახელწოდება, ჩემთვის გაუგებარია). შედარებით გვიან, სოფელს სომეხი ეროვნების ოჯახებიც შეემატა. მძიმე კლიმატური პირობების გამო (მოგეხსენებათ, სოფელს, რომელიც ზღვის დონიდან 2100 მეტრზე მდებარეობს, „პატარა ციმბირს“ უწოდებენ, ამართლებს კიდეც თავის სახელს, რადგან ქარბუქში გახვეულ სოფელში, ზოგჯერ, ტემპერატურა -39-41 გრადუსს აღწევს) მოსახლეობა, ძირითადად, მესაქონლეობითაა დაკავებული.
სოფლის ღირსშესანიშნაობებია საქართველოს უდიდესი ფარავნის ტბა, ორი უძველესი ეკლესია და „ქარვასლა“. სოფლის ცენტრში მდგარი ერთნავიანი ბაზილიკის დარბაზული ტიპის ქრისტიანული ტაძარი X-XI საუკუნეებს განეკუთვნება. არქიტრავზე შემონახულია ორნამენტები ქართული წარწერებით, რომელიც ასე იკითხება: „ქრისტე, შეიწყალე პავლე“. 2012 წელს ტაძარს რესტავრაცია ჩაუტარდა. აღმოაჩინეს ქალისა და ბავშვების სამარხი, თავის ქალები… ამჟამად იქ მიდიან სომხები, ლოცულობენ და შესაწირს ტოვებენ. სოფელში კიდევ ერთი პატარა ეკლესიაა, რომელიც XII-XIII საუკუნეებით თარიღდება.
ეკლესიის მახლობლად, ტბის აღმოსავლეთით, დგას მე-12 საუკუნის ძეგლი „ქარვასლა“, რომელიც წარმოადგენს 26 მეტრი სიგრძის სამნავიან ოთხკუთხა შენობას, ნაგებია ქვითკირით. დიდი ძებნის შემდეგ აღმოვაჩინე ქართული ასოები, როგორც ჩანს, კედელში ქართული წარწერა იყო დატანებული. მივაგენი ორმოს, რომელიც ამჟამად ქვა-ღორღითაა ამოვსებული. სოფლის უხუცესებთან შეხვედრისას, გაირკვა, რომ ოდესღაც იქ ყოფილა გვირაბი, რომელიც გადიოდა ფარავნის ტბასთან. არაბეთიდან მოსული ვაჭრები, აქლემების ქარავნებითა და სავაჭრო საქონლით, აქ, ქარვასლაში, ბინავდებოდნენ. ფაქტობრივად, მდიდართა სასტუმროს წარმოადგენდა. სამწუხაროდ, ერთ დროს, ღორების კოლტის სადგომიც ყოფილა. ეს უძველესი და უნიკალური ძეგლი ჩამოშლილ-ჩამოშავებულია, თითქოს ხელები ზეცისკენ აღუმართავს და უფალს დახმარებას სთხოვსო. ჩემი მოსაზრებაა, რომ ამ ნაგებობას სასწრაფო არქეოლოგიური დახმარება სჭირდება, რათა არ აღიგავოს პირისაგან მიწისა.
გარდა ამისა, სოფელში, თანამედროვე სტანდარტების დონეზე, აშენდა საბავშვო ბაღი, რომელიც ა.წ. ნოემბრიდან ფუნქციონირებს. პატარა სოფელს საჯარო სკოლაც პატარა აქვს. საბაზო სკოლაში 51 მოსწავლე სწავლობს. ამჟამად, სკოლა ავარიულია და სასწავლო პროცესი ძველ ფიცრულ შენობაში მიმდინარეობს, სამ ცვლაში. გვპირდებიან, რომ მომავალი წლიდან აგვიშენებენ, თანამედროვე სტანდარტების დონეზე, ახალ ორსართულიან შენობას, რასაც დიდი მადლიერებითა და მოთმინებით ველოდებით. ფარავნის სკოლის ყველა მასწავლებელი სერტიფიცირებულია, მოტივირებული და თავისი საგნის სპეციალისტია.
ჩემამდე, სახელმწიფო ენის სწავლების მიზნით, 2012-2013 წლებში, სკოლას ჰყავდა ქართულის, როგორც მეორე ენის მასწავლებელი ანა მეტრეველი, შემდგომ წლებში – დამხმარე მასწავლებლები: ელენე ქვირითაია, თამარ კევლიშვილი და ნათია მიქელაძე, რომელთაც, ამ მიმართულებით, გარკვეული წვლილი შეიტანეს.
მე-11 წელია, რაც ვმუშაობ ქართულის, როგორც მეორე ენის მასწავლებლად, ჯერ სოფელ დიდ გონდურაში, შემდეგ – ეშტიაში და ბოლოს, უკვე მერვე წელია, სოფელ როდიონოვკაში. სოფელი გულთბილად შემხვდა. მეც, რასაკვირველია, ჩემი ცოდნა და გამოცდილება არ დამიზოგავს, რათა სახელმწიფო ენის ცოდნის დონე ამემაღლებინა. ჩემი მოსვლის დროს, არც ერთ მასწავლებელს არ ჰქონდა სერტიფიკატი და, ჩემდა სამწუხაროდ, არც მოტივაცია. მაშინ დავისახე მიზნად, დავხმარებოდი. დავიწყე გრძელვადიანი პროფესიული უნარების ტრენინგების ჩატარება (თუმცა მითხრეს, რომ არაფერში ჩამეთვლებოდა, ჩემი ფუნქცია არ იყო). ურთულესი აღმოჩნდა. ბევრმა ქართველმა პედაგოგმაც კი ვერ შეძლო და ამის გამო დატოვა სკოლა. სიტუაციას ამძიმებდა ენის ბარიერი. გამოცდა ხომ ქართულად უნდა ჩაებარებინათ. ზოგი უიმედობაში ჩავარდა, მაგრამ, პირველ მერცხალს მეორე მოჰყვა და უკვე კარგა ხანია, რაც სოფლის სკოლის თხუთმეტივე მასწავლებელი სერტიფიცირებულია!!! და ვთვლი, რომ ამაში, ლომის წილი თუ არა, მდოგვის მარცვლისხელა წვლილი მაინც ჩემია.
მეორე დიდი წარმატება?! ვფიქრობ, მოსწავლეებში ენის სიყვარულის გაღვივება და შესწავლაა. ამის დასტურად ფოკელ მოსწავლეებს დავესესხები: სამიოდე წლის წინ, მეზობლად, დამეგობრებული ფოკის სკოლის მოსწავლეებთან ჩავატარეთ ერთობლივი ღონისძიება, ენის დღისადმი მიძღვნილი. როდესაც მოსწავლეებს ვემშვიდობებოდით, მათ ჩემს მოსწავლეებზე მორცხვად ჩაილაპარაკეს: თქვენ კარგად იმიტომ საუბრობთ ქართულად, რომ ქართველები ხართო! (არადა, მოსწავლე კი არა, სოფელში 100% სომხური დასახლებაა). მე ამაყი ვარ, რომ მოსწავლეთა მხრიდან ასეთი შეფასება დავიმსახურე.
უღალატოდ ვშრომობ, რომ ჩემი მისია პირნათლად შევასრულო. განვახორციელე სხვადასხვა პროექტი, ეშტიის სკოლას შევძინე გრანტები, რის შედეგადაც ვიყავით ექსკურსიაზე ყვარელში – ილიას სამშობლოში; გრანტმა მოგვცა საშუალება, სკოლაში თეატრი დაგვეარსებინა და შეგვეძინა-შეგვექმნა კოსტიუმები. ჩემი ჩამოსვლის დღიდან, ჩამოვაყალიბე საჭადრაკო სკოლა. გასულ წელს საინტერესო პროექტს ჩავუყარე საფუძველი – სოფელში, ფარავნის გაყინულ ტბაზე (-15), ჩავატარე საჭადრაკო მარათონი სხვადასხვა აქტივობებით. წლებია, მასწავლებლებთან გავდივარ ქართული ენის შემსწავლელ კურსს, საჭიროებისამებრ, ვესწრები ტრენინგებს, სურვილი მაქვს, ჩემი თავი კიდევ ერთხელ გამოვცადო ახალ პოზიციაზე. ამ მიზნით, ვემზადები ფიზკულტურისა და სპორტის გამოცდისათვის…
სკოლას ჰყავს ეროვნული ჯილდოს ათეულის წევრი, ქართული ენის მასწავლებელი მანუშაკ მკრტჩიანი. მან ბევრი საინტერესო პროექტი განახორციელა. ძველ ბიბლიოთეკაში შექმნა ახალგაზრდული ცენტრი, სადაც მოსწავლეებს, პერიოდულად, ღონისძიებებისთვის ვამზადებთ. აქვე გვსურს გავხსნათ საზაფხულო ბანაკი, სადაც თავს მოიყრის საქართველოს სხვადასხვა კუთხისა და ეროვნების მოსწავლე და ჩატარდება მრავალფეროვანი მულტიკულტურული ღონისძიება, რადგან ჩვენ ერთად ვქმნით მომავლის სკოლას!
სოფელში არსებულ მთა „ყურღანზე“ დაწყებულია ქართული დროშისა და ქართული ანბანის ამოტვიფრვა, რომელიც გაზაფხულისთვის დასრულდება. ვგეგმავთ, ყოველწლიურად, ქართული ენის დღეს, აქ შევიკრიბოთ და ჩავატაროთ მასშტაბური ღონისძიება.
3 დეკემბერს მასშტაბური პროექტის დამაგვირგვინებელი ღონისძიება გვქონდა – „ჩვენ ვსწავლობთ ქართულ ენას“.
ახალგაზრდებს გაცნობიერებული აქვთ, რომ სახელმწიფო ენის სწავლა მათი კეთილდღეობისთვისაა საჭირო. მიმაჩნია, რომ, სახელმწიფოს ხელშეწყობის შედეგად, სკოლა უკვე იმყოფება ქართული ენის სწავლების მაღალ დონეზე.
