სოსლან სურმანიძე
სსიპ დიმიტრი ხოზრევანიძის სახელობის ხულოს მუნიციპალიტეტის სოფელ კვატიის საჯარო სკოლის წამყვანი მასწავლებელი
მოგეხსენებათ, განმავითარებელი შეფასების საკითხმა, თავის დროზე, გარკვეული დაბნეულობა და პროტესტიც კი გამოიწვია, თუმცა, როგორც მოგვიანებით გაირკვა, არც თუ ისე დიდ ბარიერთან გვქონდა საქმე. ამ თემასთან დაკავშირებით, 2019 წლის 14-17 ნოემბერს, თბილისში, პროფკავშირების წყნეთის ბაზაზე სემინარი ჩატარდა: „განმავითარებელი შეფასება და უკუკავშირის კულტურა“. პროექტი სახელწოდებით „სკოლისა და განათლების პოლიტიკის ადვოკატირების შესაძლებლობების განვითარება საქართველოში“, განხორციელდა დანიისა და საქართველოს პარტნიორობით, საქართველოს პედაგოგთა და მეცნიერთა თავისუფალ პროფკავშირთან თანამშრომლობით. პროექტის ამ ნაწილის სემინარებში მონაწილე, დაახლოებით, 40 პედაგოგს საკუთარი და სხვა სკოლების კოლეგებისთვის უნდა გაეზიარებინა მიღებული ცოდნა და გამოცდილება. ასევე „დანიურ-ქართულ“ სემინარებში მონაწილე თითოეულ მასწავლებელს, კოლეგებთან ინფორმაციის გაცვლის შემდეგ, პედაგოგიურ პრაქტიკაში ნაცადი ინსტრუმენტებისა და მეთოდების შესახებ უნდა წარგვედგინა ანალიზი, დასკვნები და რეკომენდაციები, კერძოდ: რამ გაამართლა და რამ არა, რისი განხორციელების შესაძლებლობა მოგვეცა და რისი არა, რა იქნება შემდგომი ნაბიჯები, რას ვურჩევთ კოლეგებს.
სემინარებზე ხაზგასმით აღინიშნა, რომ განმავითარებელი შეფასება სწავლების ნაწილია და არა რაიმე სახის დამატება. ოთხდღიან შეხვედრაზე დანიურმა მხარემ წარმოადგინა რამდენიმე მეთოდი და ინსტრუმენტი, რომელიც ხელს უწყობს განმავითარებელი შეფასების გაკეთებას.
აღიარებული ჭეშმარიტებაა, რომ განმავითარებელი შეფასება სწავლა-სწავლების პროცესში იმ სტრატეგიების ფლობაა, რომლებიც დაგვეხმარება მოსწავლის ძლიერი თუ სუსტი მხარის გამოვლენაში. აქვე, რამდენიმე ნაბიჯია გასათვალისწინებელი მასწავლებლის მხრიდან:
♦ როდის ვიყენებ განმავითარებელ შეფასებას და ვინ არის დაკვირვების ობიექტი (კონკრეტული თემის შესწავლისას);
♦ რას ვაფასებ (სასწავლო მიზნებისა და შედეგების ვალიდურობა);
♦ როგორ ვაფასებ (ვიყენებ თუ არა შესაბამის ინსტრუმენტებს);
♦ რა იქნება მიზნის მიღწევის ინდიკატორი/კრიტერიუმი;
♦ ვინ მონაწილეობს კრიტერიუმების შემუშავებაში (კრიტერიუმების შემუშავებისას ვიყენებ თუ არა შეფასების რუბრიკას).
განმავითარებელი შეფასების ისეთი ინსტრუმენტები, როგორიცაა: „შესასვლელი და გასასვლელი ბილეთები“, „3, 2, 1 მეთოდი“, „შუქნიშანი“, „დაკვირვების დღიურის წარმოება“ და უამრავი სხვა საშუალება კარგ დახმარებას გვიწევს განმავითარებელი უკუკავშირისთვის. არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ინსტრუმენტების სწორ გამოყენებას გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს. ის არ უნდა იქცეს რუტინად და შესაბამისად, მოსაბეზრებლად. გასათვალისწინებელია ინსტრუქციის სწორად მიწოდებაც.
წარმოდგენილი სტატიით რამდენიმე მეთოდი და ინსტრუმენტი გვინდა გაგაცნოთ. აღსანიშნავია, რომ ქვემოთ აღწერილი მეთოდებიდან ყველა ნაცადია (ჩვენ შემთხვევაში – ქართული ენისა და ლიტერატურის გაკვეთილებზე) და კარგად მუშაობს, ხოლო ინსტრუმენტებიდან ვცადეთ მხოლოდ ისინი, რომლებსაც შენიშვნები აქვს დართული, თუმცა ყველას დასახელება იმიტომ გადავწყვიტეთ, რომ შესაძლოა ვინმე დაინტერესდეს და მოარგოს საკუთარ პრაქტიკას:
✅ „დაფიქრდი-დაწყვილდი-გაუზიარე“ – მეთოდის აღწერა: მასწავლებელი სვამს საკითხთან დაკავშირებულ კითხვას და მოსწავლეები წერენ პასუხებს. შემდეგ მოსწავლეები წყვილში განლაგდებიან, რომ იმსჯელონ პასუხებზე. მასწავლებელი მოძრაობს კლასში და ისმენს სხვადასხვაგვარ მსჯელობას, რაც მას აძლევს შესაძლებლობას, დააკვირდეს მათ.
✅ „იმოძრავეთ და ისაუბრეთ“ (სასურველია, მეთოდი ჩატარდეს ღია სივრცეში, ეს ერთგვარი საქმიანი განტვირთვაა. მოსწავლეები იმსჯელებენ კონკრეტული საკითხის ირგვლივ, მსჯელობის საკვანძო საკითხებს ჩაინიშნავენ და წარმოადგენენ).
✅ „ზუზუნი მეზობელთან“ – მეთოდი სრულდება კლასში. მასწავლებელი კლასს აწყვილებს კონკრეტული ტანსაცმლის ფერის, დაბადების თარიღის ან სხვა მითითების მიხედვით. დიალოგის ბოლოს მონაწილეები ერთმანეთს აძლევენ განმავითარებელ შეფასებას (შენიშვნა: შესაძლებელია მეწყვილის შეცვლაც).
✅ „ორმაგი წრეები“ – მოსწავლეები განლაგდებიან ერთმანეთის პირისპირ ისე, რომ ორმაგი წრე შეიკრას. მონაწილეები ერთმანეთს უცვლიან ინფორმაციებს. შემდეგ, მასწავლებლის მითითებით, შიდა წრე იწყებს მოძრაობას ორი ნაბიჯით მარცხვნივ. იცვლებიან მეწყვილეები, გრძელდება მსჯელობა. მეორე ჯერზე, უკვე გარე წრე, მითითების მიხედვით, გადაადგილდება ორი ნაბიჯით მარჯვნივ და კვლავ აგრძელებს მსჯელობას. მასწავლებელი დადის წრეში და კონკრეტული დაკვირვების ობიექტების შესახებ მნიშვნელოვან მონახაზს/ჩანიშვნებს აკეთებს.
სემინარებზევე გავეცანით განმავითარებელი შეფასების შვიდ ინსტრუმენტს, რომლებიც სასწავლო პროცესში მოსწავლეების ძლიერი მხარეებისა თუ ხარვეზების გამოვლენაში გზამკვლევის როლს ასრულებს, შემდგომი ნაბიჯების დაგეგმვის მიზნით:
გაკვეთილების უკუკავშირი
მონიშნეთ, რასაც ყველაზე მეტად ეთანხმებით და მიუთითეთ, სადაც ეს შესაძლებელია.
- რამდენად გასაგებია თქვენთვის სწავლის მიზნები?
გასაგებია არ არის გასაგები
- ტემპი თქვენთვის მისაღებია?
მისაღებია სწრაფია ნელია
- რამდენად მრავალფეროვნად მიგაჩნიათ საკლასო აქტივობები?
კარგი მეტისმეტი არასაკმარისი
- ჩემი საყვარელი აქტივობებია:
ა)
ბ)
გ)
დ)
- რამდენად გასაგებია ინსტრუქცია იმის შესახებ თუ როგორ იმუშაოთ გარკვეულ დავალებასთან როგორც წერით, ისე ზეპირ შემთხვევებში?
კარგი არასაკმარისი მეტისმეტი
- კლასში საკმარისი სიჩუმეა სამუშაოდ?
საკმარისი არასაკმარისი მეტისმეტი
- შემდეგი სახის ხელის შეშლის უგულებელყოფა ჩემთვის ყველაზე რთულია:
ა)
ბ)
გ)
დ)
- როგორ შეაფასებთ თქვენს ჩართულობას ამ საგანში გაკვეთილის მსვლელობისას?
კარგი არასაკმარისი მეტისმეტი
- როგორ შეაფასებთ თქვენს ზოგად სწავლას ამ საგანში გაკვეთილების მსვლელობისას?
კარგი ძალიან ცოტა
- შემოთავაზებები სწავლებაში ცვლილებების შეტანასთან დაკავშირებით
ა)
ბ)
გ)
- სხვა? დაწერეთ ქვემოთ…
შენიშვნა: წარმოდგენილი ინსტრუმენტი შეიძლება გამოვიყენოთ სემესტრში ორჯერ, გაკვეთილის ზოგადი ხასიათის შესწავლის, საგაკვეთილო მეთოდებისა და აქტივობების, მოსწავლეების მიერ საყვარელი აქტივობების გამოკვეთისა და შეფასების მიზნით. ინსტრუმენტი გარკვეულ შუამავლობასაც გაუწევს სასწავლო გარემოს დიფერენცირების პროცესს.
განმავითარებელი შეფასების მთავარი ამოცანა ხომ მიღებული შედეგების ანალიზი და სასწავლო გარემოს გაუმჯობესებაა.
