პუნქტუაცია – სასვენ ნიშანთა სწორად გამოყენების წესები. პუნქტუაციის დაცვა აუცილებელია წერის პროცესში. გთავაზობთ პუნქტუაციის ზოგად წესებს, კონკრეტული მაგალითებით.
წერტილი იწერება:
- თხრობითი წინადადების ბოლოს.
მაგალითად: ბავშვი წიგნს კითხულობს.
- სიტყვათა შემოკლებისას.
მაგალითად: სხვ. ე.წ. ა.შ. ე.ი.
წერტილი არ გამოიყენება:
- სათაურის ბოლოს;
- ფრჩხილებში ჩასმული სიტყვის, ან წინადადების ბოლოს;
- ციტატის ბოლოს;
- ავტორისა და წყაროს დასახელებისას;
მძიმე დაისმის:
- დამატებითი ინფორმაციის შემცველ, განკერძოებულ განსაზღვრებასთან.
მაგალითად: თომა, მუშაობით დაღლილი, შინ წავიდა.
- დამატებითი ინფორმაციის შემცველ სიტყვასთან, ან სიტყვათა ჯგუფთან, რომელიც მთავარ წევრთან მაკავშირებელი სიტყვით (ან პაუზით) არის შეერთებული.
მაგალითად: ჩვენ, ექიმები, სამყაროს სხვა თვალთ ვუყურებთ.
- მიუხედავად და გარდა თანდებულებთან
მაგალითად: ავადმყოფობის მიუხედავად, მხნედ ვარ.
- განკერძოებულ გარემოებასთან.
მაგალითად: რამდენიმე წუთში, გაკვეთილის დაწყებამდე, მივალ სკოლაში.
- დარწმუნების გამომხატველ სიტყვებთან:
მაგალითად: ნამდვილად, სწორედ, რა თქმა უნდა და ა.შ.
- დაუზუსტებელი აზრის, ან ინფორმაციის გადმოცემისას.
მაგალითად: ვვარაუდობ, ვფიქრობ, მგონია, სავარაუდოდ და სხვ.
- რაიმე ფაქტის, მოვლენის, ან სიტუაციის შეფასებისას.
მაგალითად: მოსალოდნელია, ბუნებრივია, წესისამებრ და ა.შ.
- აზრის წყაროს დასახელებისას.
მაგალითად: ჩემი აზრით, საზოგადოების ხედვებიდან გამომდინარე, ავტორის მტკიცებით.
- ნათქვამისადმი დამოკიდებულების გამოხატვისას.
მაგალითად: უფრო სწორად, მართებულია და ა.შ.
- აზრების ლოგიკური და თანმიმდევრული დალაგებისას.
მაგალითად: მოკლედ, ერთი სიტყვით და სხვ.
- კნინობით-ალერსობითი ფორმების ჩართვისას.
მაგალითად: შენ გენაცვალე, ჩემო პატარა და ა. შ.
- მიმართვებთან
მაგალითად: ზურა, მოდი აქ!
- როცა მიმართვა წინადადების შუაშია, იგი მძიმეებით გამოიყოფა. წინადადების ბოლოს მყოფი მიმართვის წინ მძიმე აუცილებელია.
მაგალითად:
მოგესალმებით, ბატონო დავით, როგორ ბრძანდებით?
როგორ ხარ, დავით?
- მძიმის დასმას გარკვეული თავისებურებები აქვს შერწყმულ წინადადებებთან.
→ როდესაც რამდენიმე ქვემდებარე გვხვდება ერთ შემასმენელთან;
მაგალითად: ანი სწავლობს ქართულს, გერმანულს, რუსულსა და ფრანგულს.
→ როდესაც რამდენიმე შემასმენელი გვხვდება ერთ ქვემდებარესთან;
მაგალითად: ანი მღერის, უკრავს, ხატავს, ცეკვავს და საკმაოდ ნიჭიერია.
→ როდესაც ერთ შემასმენელთან რამდენიმე დამატებაა;
მაგალითად: მამამ მაღაზიაში ტკბილეული, ხილი და ბოსტნეული იყიდა.
→ როდესაც საზღვრულ წევრთან რამდენიმე განსაზღვრებაა;
მაგალითად: ის ძალიან ლამაზი, მაღალი, მოხდენილი, ნიჭიერი და შრომისმოყვარე გოგონაა.
- არც-არც, ვერც-ვერც, ნურც-ნურც, კიდეც-კიდეც წყვილი ნაწილაკების წინ მძიმე აუცილებელია.
მაგალითად: სახლში არც მარიამი, არც თეკლე, არც კესო არ დამხვდა.
- როცა მაკავშირებელი სიტყვა მეორდება.
მაგალითად: გინდ ერთი იყოს, გინდ მეორე.
- მაგრამ, თუმცა, ოღონდ კავშირების წინ.
მაგალითად: ვენდე, მაგრამ იმედი გამიცრუა.
ძირითად შემთხვევებში მძიმე არ დაისმის და, თუ, ან, კავშირების შემდეგ, მაგრამ არის გამონაკლისებიც.
კითხვის ნიშანი
კითხვის ნიშანი იწერება კითხვითი წინადადების, ან სიტყვის ბოლოს.
მაგალითად: როგორ ხარ? რატომ? რისთვის? ვისთვის?
ძახილის ნიშანი
ძახილის ნიშანი დაისმის:
- ძახილის წინადადების ბოლოს.
მაგალითად: ბრავო! ყოჩაღ! და ა.შ.
- ბრძანებითი წინადადების ბოლოს.
მაგალითად: გაჩუმდი! წადი! მოდი! დაიძინე! და სხვ.
- ცალკე მდგომ მიმართვებთან.
მაგალითად: მარიამ! გიორგი! კესო! და ა.შ.
- შორისდებულებთან;
მაგალითად: ვაშა!
კითხვა-ძახილის ნიშანი
იწერება, როცა კითხვასთან ერთად გადმოცემულია ემოციები.
მაგალითად: ჯერ არ გისწავლია?!
მრავალწერტილი
იწერება, როცა:
- სათქმელი არ არის დასრულებული.
მაგალითად: მე… მე… არ შემიძლია.
- არასრული ციტირებისას.
მაგალითად: „ყოველი მამულიშვილი თავის სამშობლოს უნდა ემსახუროს მთელის თავის ძალღონით…“
ბრჭყალები
ბრჭყალებში ჩაისმის:
→ ციტატები;
მაგალითად: „ყოველი ნამდვილი პატრიოტი კოსმოპოლიტია ისე, როგორც ყოველი გონიერი კოსმოპოლიტი (და არა ჩვენებური) პატრიოტია.“
→ ჟურნალ-გაზეთთა სახელები;
მაგალითად: გაზეთი „ახალი განათლება“
→ ნაწარმოებების სათაურები
მაგალითად: „მგზავრის წერილები“
→ ვულგარიზმები და ბარბარიზმები
მაგალითად „პროსტა“ „ღადაობა“ და ა.შ.
→ ნაწარმოებების, წიგნების და სხვათა საკუთარი სახელები
მაგალითად: გუშინ „დარისპანის გასაჭირი“ ვნახე.
ფრჩხილები
ფრჩხილებში ჩაისმის:
- სიტყვა, ან წინადადება, რომელიც განმარტავს წინა სიტყვას.
მაგალითად: პუნქტუაციის ( სასვენ ნიშანთა გამოყენების წესი) დაცვა აუცილებელია.
- დამატებთი ცნობის მომცემი ჩართული სიტყვები და წინადადებები.
მაგალითად: ჩემი მასწავლებელი (ნინო) ძალიან კარგი ადამიანია.
ორწერტილი
დაისმის:
- ჩამონათვლის წინ;
მაგალითად: ჩვენს ეზოში ყვავილები: ია, ენძელა, ტიტა და ვარდი აყვავდა.
- რთულ ორნაწილიან წინადადებაში, სადაც მეორე ნაწილი პირველს განმარტავს.
მაგალითად: ჩვენი ბედი დღეს წყდება: ან გავიმარჯვებთ და სიხარულით დავბრუნდებით შინ, ან დავმარცხდებით.
- როცა ავტორის ნათქვამს მოსდევს პირდაპირი ნათქვამი.
მაგალითად: მან უთხრა: – არა! არ გაგიშვებ!
წერტილ-მძიმე
წერტილ-მძიმე დაისმის:
- ორ სინტაქსურად დამოუკიდებელ, მაგრამ შინაარსობრივად დაკავშირებულ წინადადებას შორის.
- პუნქტების ჩამოთვლისას.
დეფისი
დეფისი დაისმის: გაორკეცებული, ან მრავალფუძიანი რთული სიტყვების დაწერისას.
მაგალითად: ნელ-ნელა, ცალ-ცალკე, მთა-ბარი, დედ-მამა.
ტირე
ტირე იწერება:
- წინადადებაში ზმნური ნაწილის ან კავშირის გამოტოვებისას.
მაგალითად: ეს ჩემი წიგნია, ის – ლუკასი.
- დიალოგების წინ.
მაგალითად:
— როგორ ხარ?
— კარგად.
მარიამ ჩაჩანიძე – სსიპ ხარაგაულის მუნიციპალიტეტის სოფ. ხიდრის საჯარო სკოლის XI კლასის მოსწავლე
