იაპონურ განათლების სისტემაში სწავლის წლები ასე იყოფა: 6 წელი – დაწყებითი სკოლა, 3 წელი – არასრული საშუალო სკოლა; 3 წელი – საშუალო სკოლა, 4 წელი – უნივერსიტეტი. ბევრი კერძო სკოლა მოსწავლეებს სთავაზობს ექვსწლიან პროგრამას, რომელიც მოიცავს როგორც არასრულ საშუალო, ასევე საშუალო განათლებას. სპეციალიზებულ სკოლებს ხუთწლიანი პროგრამები აქვთ (ორწლიანი დაწყებითი და სამწლიანი საშუალო სკოლა). უმაღლესი განათლების მისაღებად ორი ვარიანტია: კოლეჯი (2 წელი) და უნივერსიტეტი (4 წელი). დაწყებითი სკოლა და არასრული საშუალო სკოლა, ანუ 9-წლიანი სწავლება სავალდებულოა.
იაპონელი ბავშვები სკოლაში 6 წლის ასაკში შედიან. კლასში, დაახლოებით, 28 მოსწავლეა. მასწავლებლების 70%, დაწყებით კლასებში, ყველა საგანს ასწავლის.
12 წლიდან ბავშვები არასრულ საშუალო სკოლაში გადადიან. ამ დროს მოსწავლეების 5-7% კერძო სკოლაში განაგრძობს სწავლას. მშობლები კერძო სკოლას, ძირითადად, უკეთესი აკადემიური განათლების გამო ირჩევენ.
სკოლაში ისწავლება მათემატიკა, მეცნიერება, სოციალური მეცნიერებები, ხელოსნობა, ზნეობა, საოჯახო ეკონომიკა, იაპონური ენა, კალიგრაფია, პოეზია. 2020 წლის შემდეგ, განსაკუთრებული ყურადღება ეთმობა ინგლისური ენის, კომპიუტერული ტექნოლოგიებისა და პროგრამირების სწავლებას, რადგან იაპონელები მიიჩნევენ, რომ მათი შვილები მზად უნდა შეხვდნენ XXI საუკუნის გამოწვევებს.
სტუდენტების ერთი მეოთხედი კერძო უმაღლეს სასწავლებელში სწავლობს.
იაპონური სკოლები თითქოს დიდად არ განსხვავდება სხვა ქვეყნების სასწავლო დაწესებულებებისგან, თუმცა რამდენიმე ფაქტორს, უდავოდ, დიდი მნიშვნელობა აქვს.
ჯერ – ქცევა, მერე – ცოდნა
პირველი სამი წლის განმავლობაში იაპონური სკოლების მთავარი მიზანია ბავშვებისთვის ქცევის წესების სწავლება და ადამიანური თვისებების დახვეწა. ამ ეტაპზე, სკოლის მიზანი არ არის ცოდნის დონის ამაღლება. 10 წლამდე ბავშვებს გამოცდებით და მათთან დაკავშირებული დაძაბულობით კი არ თრგუნავენ, არამედ ასწავლიან ადამიანების პატივისცემას, ცხოველებთან და ბუნებასთან სათუთ მოპყრობას, უყალიბებენ ისეთ თვისებებს, როგორიცაა სამართლიანობა, თავშეკავება, გამბედაობა. სასკოლო საგნებიდან დიდი ყურადღება ეთმობა ხელოვნებას. ასწავლიან, რომ ადამიანი უნდა იყოს დიდსულოვანი, გულისხმიერი, უნდა შეეძლოს თანაგრძნობა. დიდ ყურადღებას აქცევენ ქცევებსა და ეტიკეტს.
სასწავლო წელი 1 აპრილს იწყება
1 აპრილი ემთხვევა ქვეყანაში ულამაზეს ბუნებრივ მოვლენას – ალუბლის ყვავილობას. ასეთ მშვენიერ, ფერადოვან გარემოში ბავშვებს სკოლაში სიარულიც ეხალისებათ. გარდა ამისა, იაპონიაში მიიჩნევენ, რომ აუცილებელია არდადეგები იმდენ ხანს გრძელდებოდეს, რომ ბავშვი მენტალურად მზად იყოს დატვირთული მუშაობისთვის. იაპონიაში 3 სემესტრია: 1 აპრილი – 20 ივლისი; 1 სექტემბერი – 20 დეკემბერი; 7 იანვარი – 25 მარტი. ზაფხულში ბავშვებს 6-კვირიანი არდადეგები აქვთ, ზამთარში და გაზაფხულზე – 2-2-კვირიანი.
მოსწავლეები სკოლას თავად ალაგებენ
იაპონურ სკოლებში დამლაგებლები არ ჰყავთ. მოსწავლეები ალაგებენ თავიანთ საკლასო ოთახებს, დერეფნებს, ბიბლიოთეკას, სამზარეულოს და ტუალეტებსაც კი. ბავშვები პატარა ჯგუფებად იყოფიან და თითოეულ ჯგუფს თავისი საქმე აქვს, რაც წლის განმავლობაში რამდენჯერმე იცვლება. იაპონიაში მიაჩნიათ, რომ ეს აქტივობა მოსწავლეებს გუნდურ მუშაობას მიაჩვევს და გარემოს გაფრთხილებას ასწავლის. გარდა ამისა, როცა თავად გვიან, ხეხავენ, წმენდენ, სწავლობენ როგორც საკუთარი, ასევე სხვისი – ნებისმიერი სოციალური ჯგუფის შრომის პატივისცემას.
ურთიერთობები საუზმისას ყალიბდება
საუზმის დროს დიდი მნიშვნელობა ენიჭება. მოსწავლეები ჯანსაღ და დაბალანსებულ საკვებს იღებენ და კლასში ერთად ჭამენ. საუზმეს მაღალკვალიფიციური მზარეულები ამზადებენ ჯანდაცვის პროფესიონალთა ზედამხედველობით. ბავშვები მასწავლებელთან ერთად საუზმობენ საკლასო ოთახში. ეს პოზიტიურ ურთიერთობას აყალიბებს მასწავლებლებსა და ბავშვებს შორის.
პოპულარულია კლასგარეშე აქტივობები და სემინარები
იაპონიაში საღამოობით ხშირად შეხვდებით ბავშვებს, ჯგუფებად რომ ბრუნდებიან შინ დამატებითი მეცადინეობიდან. ბავშვები სკოლაში, დღისით, 8 საათს ატარებენ, მაგრამ არდადეგებზე და შაბათ-კვირასაც მეცადინეობენ. რა გასაკვირია, რომ იაპონურ სკოლაში კლასში მეორე წელს არავინ რჩება. განსაკუთრებით პოპულარულია საღამოს მეცადინეობები იმ ჯგუფებში, ვინც გამოცდებისთვის ემზადება.
მოსწავლეები იაპონურ კალიგრაფიასა და პოეზიას სწავლობენ
სხვა აუცილებელი საგნების გარდა, კალიგრაფიის სწავლა ბავშვებს საკუთარი კულტურისა და საუკუნოვანი ტრადიციებისადმი პატივისცემას უნერგავს. იაპონელებისთვის კალიგრაფია არანაკლებ პოპულარული ხელოვნებაა, ვიდრე მხატვრობა. გარდა ამისა, ბავშვები სწავლობენ ჰაიკუს — პოეზიის ფორმას, სადაც 3-4-სტრიქონიანი ლექსები ღრმა გრძნობებს აღძრავს მკითხველში.
თითქმის ყველა მოსწავლეს სკოლის ფორმა აცვია
ზოგიერთ სკოლას თავისი ფორმა აქვს. მაგრამ ტრადიციული სასკოლო ფორმები ბიჭებისთვის სამხედრო სტილისაა, გოგონებისთვის — საზღვაო. ფორმების ტარება მიზნად ისახავს ბავშვებს შორის სოციალური ბარიერის მოშლას. გარდა ამისა, ბავშვებს ერთობის შეგრძნებას უყალიბებს.
გაკვეთილებზე დასწრება – 99,99%
ძნელია, დაასახელოთ ქვეყანა, რომელიც ასეთი სტატისტიკით დაიკვეხნის. იაპონიაში ბავშვები სკოლას არ აცდენენ და გაკვეთილებზე არ აგვიანებენ. გამოკითხვისას მოსწავლეების 91%-მა განაცხადა, რომ არასდროს ეკიდებიან უგულისყუროდ მასწავლებელს და ყოველთვის ასრულებენ მის მოთხოვნებს.
ერთადერთი ტესტი განსაზღვრავს მოსწავლის მომავალს
იაპონელი მოსწავლეები ძალიან მნიშვნელოვან გამოცდას აბარებენ სკოლის დამთავრებისას. ეს განსაზღვრავს მათ მომავალს. მოსწავლეს შეუძლია, აირჩიოს ერთი კოლეჯი და დადგენილი ქულა უნდა მიიღოს. თუ ვერ ჩააბარა, კოლეჯში ვეღარ შევა. ამ გამოცდისთვის მზადების პერიოდს „საგამოცდო ჯოჯოხეთს“ უძახიან, რადგან კონკურსი ძალიან მაღალია – მხოლოდ 75%-ს შეუძლია სწავლის გაგრძელება სკოლის შემდეგ.
კოლეჯის წლები იაპონელი სტუდენტებისთვის საუკეთესო „არდადეგებია“
მიჩნეულია, რომ „საგამოცდო ჯოჯოხეთის“ გავლის შემდეგ იაპონელისთვის ცხოვრების საუკეთესო პერიოდი იწყება. ხანდახან ამ პერიოდს იაპონიაში საუცხოო „შვებულებას“ უძახიან, სამსახურის დაწყებამდე.
ამ ჩამონათვალში ბევრი რამაა საყურადღებო. იქნებ, ამგვარი დეტალები ქმნის სწორედ გამორჩეულ საზოგადოებას, სადაც მორალური ღირებულებები ფუჭი სიტყვები არ არის.
მოამზადა ნინო მეტრეველმა
