უმაღლესი განათლების მქონე ადამიანების რიცხვით ისრაელს მსოფლიოში მეორე ადგილი უკავია, 30 წელზე მეტია ახალგაზრდებს შორის უმუშევრობა ამ ქვეყანაში ყველაზე დაბალია. აქ ერთ სულ მოსახლეზე ყველაზე მეტი სტარტაპერი და მეცნიერებათა დოქტორია; გარდა ამისა, ისრაელი ცნობილია თავისი კულტურით, რომელიც ხელს უწყობს შემოქმედებას. სავარაუდოდ, საგანმანათლებლო პრაქტიკის თავისებურებები გახდა წინაპირობა იმისა, რომ დღეს ისრაელი ინოვაციების ერთ-ერთი წამყვანი ცენტრია მსოფლიოში. ამ თავისებურებების გაცნობა შეიძლება, სხვა ქვეყნებსაც დაეხმაროს ცვლილებების განხორციელებაში.
სკოლები დაყოფილია
სკოლების უმეტესობა რელიგიური და რასობრივი ნიშნით ასეა დაყოფილი:
ა) საერო სკოლები – მოსწავლეებს სთავაზობენ განათლების სამინისტროს მიერ დამტკიცებულ სახელმწიფო სასწავლო პროგრამას ივრითზე;
ბ) მართლმადიდებელთა სკოლები – მოსწავლეებს სთავაზობენ სახელმწიფო-რელიგიურ განათლებას ივრითზე, განსაკუთრებულ ყურადღებას უთმობენ რელიგიასა და ებრაულ კულტურას;
გ) არაბული სკოლები – მოსწავლეებს სთავაზობენ სახელმწიფო სასწავლო პროგრამას არაბულ ენაზე, განსაკუთრებულ ყურადღებას უთმობენ არაბეთის ისტორიას, კულტურას და სარწმუნოებებს.
სკოლა-პანსიონები ხელმოკლე ახალგაზრდებისთვის
ამერიკასა და ევროპაში სკოლა-პანსიონებში პრივილეგირებული ოჯახების შვილები დადიან, ისრაელში კი ასეთი სასწავლებლები ხელმოკლე ოჯახების შვილებისთვისაა განკუთვნილი და სახელმწიფო აფინანსებს. სკოლების 9%-ს პანსიონები შეადგენს. ამგვარი სკოლები ნიმუშია იმისა, კარგ პირობებში და ხელშეწყობისას, როგორ წარმატებას აღწევენ ის ბავშვები, ვინც სხვა ქვეყნებში, უმეტესად, ქუჩაში იზრდებიან და საბოლოოდ საზოგადოების პრობლემად იქცევიან.
პროგრესულ სკოლებს სახელმწიფო აფინანსებს
პროგრესული სკოლები, როგორიცაა დემოკრატიული, მონტესორისა და ვალდორფის სკოლები, ეროვნული სასკოლო სისტემის შემადგენელი ნაწილებია და სახელმწიფო აფინანსებს, მოსწავლეების სულადობის მიხედვით.
დემოკრატიული სკოლები
ისრაელში დემოკრატიული სკოლები სხვა ქვეყნებზე მეტია და პოპულარობით სარგებლობს. ამ სასწავლებლებს განაგებს სკოლის პარლამენტი, რომელიც ყოველკვირეულად იკრიბება; მისი წევრები არიან მოსწავლეები, მასწავლებლები, მშობლები და სკოლის კურსდამთავრებულები, ყველას თანაბარი ხმა აქვს, თუმცა მშობლები და კურსდამთავრებულები იშვიათად მონაწილეობენ საპარლამენტო სხდომებში.
დემოკრატიული სკოლის მოსწავლეები თავად კისრულობენ პასუხისმგებლობას საკუთარ ცხოვრებასა და განათლებაზე. მოსწავლეებს შეუძლიათ, თვითონ გადაწყვიტონ, გაკვეთილებზე დასწრება უნდათ თუ სხვა აქტივობები – მუსიკა, სპორტი, ხელოვნება, კომპიუტერი, კითხვა, საუბარი, სოციალიზაცია თუ საერთოდ არაფრის კეთება ურჩევნიათ.
უნივერსიტეტის პოპულარულობა
ისრაელს მსოფლიოში მეორე ადგილი უკავია იმ ადამიანების რაოდენობით, ვინც სწავლას უნივერსიტეტში აგრძელებს (სხვათა შორის, პირველ ადგილზე კანადაა).
კანონი შეგირდობის შესახებ
ახალგაზრდებს შეუძლიათ, უარი თქვან ჩვეულებრივ სკოლაზე და, ამის ნაცვლად, ისწავლონ პროფესიულ-ტექნიკურ სასწავლებლებში. სწავლების პროგრამას წარადგენს მრეწველობის, ვაჭრობისა და შრომის სამინისტრო. პროგრამები ითვალისწინებს ორწლიან საკლასო სწავლებას, ამის შემდეგ, ერთი ან ორი წლის განმავლობაში, კვირაში სამი დღე, მოსწავლეები სასწავლებელში დადიან, დანარჩენ დღეებში კი მუშაობენ არჩეული პროფესიის მიხედვით. ამ სასწავლებლებში უამრავ პროფესიას ეუფლებიან, დაწყებული სტილისტობით თუ კულინარიით, დამთავრებული მექანიკოსობითა და ტექსტის რედაქტირებით.
შეფასებებისას ითვალისწინებენ ინოვაციებს
სწავლების მეორე წელს შეფასებების 70% სტანდარტულ ტესტებში იწერება, 30% – ინდივიდუალურად, მასწავლებლის გადაწყვეტილებით. ადრე მხოლოდ სტანდარტული ტესტებით აფასებდნენ, მაგრამ ახლა მიიჩნევენ, რომ ინოვაციებს ხელშეწყობა სჭირდება და ამისთვის სტანდარტული ტესტების შემცირებაა საჭირო.
ეროვნული სასწავლო პროგრამა
პროგრამა მრავალმხრივია. სკოლებს შეუძლიათ, თავად აარჩიონ სასწავლო მოდულები და სასწავლო მასალა იმ ფართო სპექტრიდან, რომელსაც განათლების სამინისტრო წარადგენს, ეროვნული სასწავლო პროგრამის სახით.
მოსწავლეები არ არიან გადატვირთულები ტესტირებითა და სტანდარტული შეფასებებით
მოსწავლეები სტანდარტულ შეფასებას იღებენ მხოლოდ ერთხელ, სწავლის ბოლო წელიწადს, როცა 17 ან 18 წელი უსრულდებათ. ვინც ტესტებს ვერ აბარებს, სამხედრო სამსახურის შემდეგ, ისევ ცდილობს ჩაბარებას.
ებრაელი მოზარდების უმეტესობა ცეცხლსასროლი იარაღის გამოყენებას სწავლობს
თითქმის ყველა ისრაელელი ებრაელი, შშმ პირების ჩათვლით (პაციფისტებისა და ორთოდოქსების გარდა), 18-19 წლის ასაკში, იარაღის გამოყენებას სწავლობს.
ახალგაზრდების უმეტესობა ჯარში მსახურობს
ახალგაზრდები (ორთოდოქსების, პაციფისტებისა და არაბების გარდა), 18 წლის ასაკში, ისრაელის თავდაცვის ძალებში ერთიანდებიან, 21-22 წლის ასაკში კოლეჯში შედიან. გოგონები 2 წელიწადს მსახურობენ, ვაჟები – 3 წელიწადს. ისრაელის თავდაცვის ძალები ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული ინსტიტუციაა ქვეყანაში, დიდი გავლენა აქვს ეკონომიკურ, კულტურულ და პოლიტიკურ ცხოვრებაზე, მნიშვნელოვანი წვლილი შეაქვს განათლებული საზოგადოების განვითარებაში.
სასწავლო და სამუშაო კვირა განსხვავებულია
ისრაელში კვირა დღე ისეთია, როგორიც ორშაბათი ევროპასა და ამერიკაში. კვირა დღეს იწყება სამუშაო კვირა. საშუალო სკოლები პარასკევს და შაბათს დახურულია, დაწყებით სკოლებში პარასკევი მოკლე დღეა, შაბათი – უქმე.
სკოლების უმცირესობაა უფასო, დანარჩენი მოსწავლეების სულადობის მიხედვით ფინანსდება
სკოლების უმეტესობას აფინანსებს სახელმწიფო ან ოჯახები. უფასო სკოლები მხოლოდ ღარიბებისთვისაა.
ისრაელელი ბავშვების უმეტესობა ადგილობრივ ახალგაზრდულ მოძრაობაშია გაერთიანებული
ამ ჯგუფების მიზანია სოციალური საქმიანობისა და ცვლილებების ხელშეწყობა. ყველა ჯგუფს საკუთარი ფილოსოფია აქვს (პოლიტიკური ან რელიგიური, ან ორივე ერთად). მოსწავლეები მეოთხე კლასიდან იწყებენ ღონისძიებებში მონაწილეობას. უფროს კლასებში ზოგიერთი მათგანი მოძრაობის ლიდერი ხდება.
მასწავლებლებს სახელით მიმართავენ
ისრაელში დამკვიდრებულია არაფორმალური ურთიერთობების კულტურა, რომელსაც შეხვდებით სკოლებშიც და დაწესებულებებშიც. ამის ერთ-ერთი გამოხატულებაა, რომ მოსწავლეები მასწავლებლებს სახელით მიმართავენ.
გასათვალისწინებელია ისიც, რომ ებრაელები არა მარტო ნიჭიერებით, არამედ შრომისმოყვარეობითაც გამოირჩევიან, სახელმწიფო კი ყველაფერს აკეთებს ამ თვისებების განმტკიცებისა და მოტივირებისთვის.
„Tech&Learning“-ის მასალის მიხედვით მოამზადა ნინო მეტრეველმა
