1907 წელს, შვედეთის პატარა ქალაქ ვიმერბის მახლობლად, გოგონა დაიბადა, სახელად – ასტრიდ ანა ემილია ერიქსონი. ამ პატარა გოგომ ბევრი დაბრკოლება გადალახა, ცხოვრებისეულ სირთულეებთან გამკლავება ხშირად სრულიად მარტოს მოუწია, და მაინც, ან იქნებ სწორედ ამის გამო, გვაჩუქა დიდი, ჯადოსნური სამყარო, რომლის გარეშეც ჩვენი ცხოვრება საოცრად უფერული იქნებოდა.
ასტრიდ ლინდგრენს, 4 წლის ასაკში, თავისმა მეგობარმა, ედიტმა ზღაპარი წაუკითხა. უსმენდა ასტრიდი ზღაპარს და ნელ-ნელა ოთახი გოლიათებით, ჯადოქრებითა და ფერიებით ივსებოდა. ისინი მისთვის აქამდე უცნობი საგნიდან – წიგნიდან ამოდიოდნენ. ზღაპრით მონუსხულმა ასტრიდმა ყველაფერი იღონა, რათა კითხვა ესწავლა. ისწავლა და ვეღარც შეწყვიტა!
ამ ამბავს ასტრიდ ლინდგრენზე დაწერილ წიგნში ვკითხულობთ. წიგნის ავტორი მარია იზაბელ სანჩეს ვეგარაა და ის გამომცემლობა „არტანუჯმა“ გამოსცა სერიაში „პატარა ადამიანები დიდი ოცნებებით“. ყოველთვის, როცა ამ მონაკვეთს ვკითხულობ, ისეთი შეგრძნება მაქვს, რომ პატარა ასტრიდმა, ყველა იმ მწერლით მადლიერმა, რომელმაც მისი ბავშვობა გაალამაზა, ამ დროიდან მოინდომა ყოფილიყო ისეთი მწერალი, მკითხველებს მსოფლიოს ნებისმიერ წერტილში რომ გაგვინათებდა გულს, სიმამაცეს შეგვძენდა და დაგვაჯერებდა, რომ თუ პეპის, ძმები ლომგულების ან რონიას თავგადასავლებით აივსებ გულს, ყველა სირთულეს გადალახავ.
ფერმერის ოჯახში დაბადებულმა ასტრიდმა ბავშვობა ტყის მიმალულ ბილიკებსა და ყვავილებით სავსე მდელოებზე ხეტიალში გაატარა. ბუნებასთან ერთად, ყველაზე მეტად, ამბების თხრობა უყვარდა. ზაფხულობით, ოჯახის დასახმარებლად, და-ძმასთან ერთად, მინდორში მიეშურებოდა თუ სამზარეულოში მოთუხთუხე ქვაბებს ყარაულობდა, ყოველთვის იგონებდა ახალ-ახალ ისტორიებს, რომლებსაც ძილის წინ მშობლებს უამბობდა.
როგორც მარია იზაბელ სანჩეს ვეგარა გვიამბობს, ასტრიდმა პირველი მოთხრობა 13 წლის ასაკში გამოაქვეყნა ადგილობრივ გაზეთში. სულ ვფიქრობ, რის შესახებ შეიძლებოდა დაეწერა პირველი ტექსტი ბავშვობიდან მეამბოხე გოგონას, რომელიც ქალაქში პირველი გოგო იყო, რომელმაც თმა მოკლედ შეიჭრა. თუ ახლა ეს ამბავი გასაკვირი სულაც არაა, მჯერა, სწორედ ასტრიდისნაირი შეუპოვარი ადამიანების დამსახურებით.
ხშირად ვფიქრობ, ალბათ როგორ გაუჭირდებოდა სრულიად ახალგაზრდას მარტოხელა დედობა, 30-იანი წლების შვედეთში ხომ მარტოხელა ქალი, ბავშვით ხელში, სრულიად მიუღებელი რამ იყო. ნეტავ, იმ ხალხმა, წლების შემდეგ, ასტრიდის რომელიმე წიგნი თუ წაიკითხა? რატომღაც მჯერა, მისი ერთი, სულ პაწაწინა ტექსტის წაკითხვაც კი საკმარისია, ყველა მშვენიერმა ადამიანურმა ემოციამ ერთიანად გახსნას კარი და სამყაროს მრავალფეროვნების სილამაზე გვაგრძნობინოს. გვასწავლოს, რომ მხოლოდ ჩვენიანის და ჩვენისთანა გზით მავალის მიღება ვერ გადაარჩენს სამყაროს, საჭიროა განსხვავებული მივიღოთ. ასტრიდის წიგნები გვასწავლის თანაგანცდასა და თანალმობას გასაჭირში მყოფი ადამიანების მიმართ.
შეუპოვრობა და შრომისმოყვარეობა – ეს ორი სიტყვა ყველაზე კარგად გამოხატავს ასტრიდის ბუნებას. რომ არა შეუპოვრობა, ის ვერ გაბედავდა წასულიყო სახლიდან და შვილი მეორე სკანდინავიური ქვეყნის, დანიის დედაქალაქ კოპენჰაგენში გაეჩინა, სრულიად მარტოს, ოჯახისგან, ფაქტობრივად, მიტოვებულს. ასტრიდს სტოკჰოლმში დაბრუნება და იქ მუშაობა მოუწია, ამიტომ იძულებული გახდა, თავისი პატარა ბიჭუნა ლასე კოპენჰაგენში ახლობლისთვის მიებარებინა. მიუხედავად ძალიან დაბალი შემოსავლისა, დიდი ხნის განმავლობაში, ყოველ შაბათ-კვირას, უკანასკნელ კრონებსა და ერეებს (შვედური ფულის ერთეულები) ხარჯავდა, რათა შვილთან ჩასულიყო და ის დღეები მასთან გაეტარებინა. ალბათ, ვისაც ასტრიდის „ბულერბიელი ბავშვები“ წაგიკითხავთ, გაგახსენდებათ ერთ-ერთი მთავარი პერსონაჟი, ბიჭუნა ლასე, რომელიც ბოსესთან და დაიკო ლიზასთან ერთად შვედეთის პატარა სოფელ ბულერბიში ცხოვრობს.
ასტრიდმა ძალიან ბევრი იშრომა და მალე ლასე თავისთან წაიყვანა, შემდეგ შეხვდა თავის მომავალ მეუღლეს, შესანიშნავ სტურე ლინდგრენს და აი, სწორედ ამ დროიდან ხდება ასტრიდ ანა ემილი ერიქსონი ასტრიდ ლინდგრენი.
ასტრიდსა და სტურეს გოგონა შეეძინათ – კარინი. სწორედ კარინის დამსახურებაა, რომ ასტრიდი წერას მრავალი წლის შემდეგ დაუბრუნდა და 38 წლისამ „პეპი გრძელწინდა“ დაწერა.
პეპი – ეს სახელი გოგონას სწორედ კარინმა დაარქვა. ერთ საღამოს კარინი ავად გახდა და დედას სთხოვა, მისთვის პეპი გრძელწინდას გამოჯანმრთელების ისტორია მოეთხრო. ასტრიდმა სწორედ მაშინ გაიფიქრა, რომ ეს შესანიშნავი სახელი იყო და პერსონაჟიც ასეთი შესანიშნავი უნდა ყოფილიყო. ბევრი წლის განმავლობაში, ასტრიდი კარინისა და მისი მეგობრებისთვის პეპის შესახებ ახალ ისტორიებს თხზავდა, კარინის მეათე დაბადების დღისთვის კი ეს ამბები ფურცელზე გადაიტანა და შვილს უსახსოვრა.
ამ წერილში მინდა, ასტრიდის რამდენიმე წიგნი გირჩიოთ და რადგან მის სამყაროში გზა პეპიმ გამიკვალა, მინდა, სწორედ ამ წიგნზე საუბრით დავიწყო.
„პეპი გრძელწინდა“ 2005 წელს გამომცემლობა „დიოგენემ“ გამოსცა. წიგნი ეთერ კუბლაშვილმა თარგმნა და ეს იყო პეპის პირველი ქართული გამოცემა. მაშინ ჯერ მხოლოდ 8 წლის ვიყავი და მაღალმთიანი სოფლის სკოლაში ვსწავლობდი. საბედნიეროდ, იმ დროს ჩვენი სკოლის ბიბლიოთეკა უფრო და უფრო ხშირად ივსებოდა ახალი გამოცემებით. ამის წყალობით წავიკითხე პეპი, ამიტომ ეს პირველი გამოცემა გამორჩეულად მიყვარს. გავიზარდე და ყველგან მას ვეძებდი, რამდენიმე თვის წინ ერთ შესანიშნავ ბუკინისტთან ვიპოვე და გული სიხარულით მქონდა სავსე.
„შვედეთის ერთ პატარა გარეუბანში ერთი ძალზე მოუვლელი ბაღია. ბაღში ძველისძველი ჩაშავებული სახლი დგას. აი, სწორედ ამ სახლში ცხოვრობს პეპი გრძელწინდა. პეპი მხოლოდ ცხრა წლისაა, მაგრამ შინ მარტოდმარტოა. არც დედა ჰყავს, არც მამა… უწინ პეპის მამა ჰყავდა და ძალიანაც უყვარდა, მაგრამ სულ აღარ ახსოვს. დედა რომ მოუკვდა, ერთი ციცქნა გოგო იყო, საწოლში იწვა და ისე საშინლად გაჰკიოდა, ახლო მისვლას ვერავინ ბედავდა. ახლა პეპი დარწმუნებულია, რომ დედამისი ცაში ცხოვრობს და ჭუჭრუტანიდან დასცქერის თავის გოგონას. ამიტომ ხშირად იხედება მაღლა, ხელს უქნევს დედას და ამშვიდებს:
– ნუ გეშინია, დედა, მე არ დავიკარგები!
მონუსხული ვარ, როგორ ფაქიზად ეხება ასტრიდი გარდაცვალების თემას. მათ პეპის მაგალითზე აჩვენებს, როგორი მამაცი, მხიარული, თავისუფლებისმოყვარე და ანცი დარჩა ეს გოგონა, რომელმაც დედა დაკარგა, მამის დაბრუნებას კი ყოველ წამს ელის. პეპის სჯერა, რომ მამა, შორეული ნაოსნობის კაპიტანი, რომელიც ქარიშხლის დროს ზღვამ ჩაითრია, შავკანიანთა კუნძულზე გაირიყა, იქ გამეფდა და თავზე ოქროს გვირგვინიც ადგას.
ასე მგონია, ვილა „ყიყლიყო“ (ახალი თარგმანის მიხედვით ვილა „ვილეკულა“), პეპის ორი განუყრელი მეგობარი: ტომი და ანიკა, პეპის ცხენი და მაიმუნი – ბატონი ნილსონი და უგემრიელესი მაჭკატები ცალკე სამყაროს ქმნის, ყველა ბავშვისთვის, ყველა მოზარდისა თუ ზრდასრულისთვის დაუვიწყარი სიხარულის მინიჭება რომ შეუძლია.
ვფიქრობ, პეპი გრძელწინდას თავგადასავლის წაკითხვა ბავშვებს ადრეული ასაკიდან განუვითარებს გადაწყვეტილების მიღებისა და დამოუკიდებლობისთვის საჭირო უნარებს და საკუთარ თავზე ზრუნვას ასწავლის. ბავშვებს ხშირად უჩნდებათ მიჯაჭვულობის გრძნობა მშობლებისადმი, ნაცნობი ადგილების, სახლის, ახლობლების მიმართ, რაც შემდეგ წლებში მათ ბევრ სირთულეს უქმნის. რთულდება გადაწყვეტილებების მიღება, პასუხისმგებლობის აღება საკუთარ ცხოვრებაზე და სხვა.
„ – მარტო წავიდა… უცნაური გოგოა… მაგას ვინ დააკავებს! – ცრემლი მოიწმინდა მეზღვაურმა ფრიდოლფმა, როცა პეპი მოსახვევში მიიმალა“. ასტრიდის წიგნებში, უპირველესად, პეპიში, იგრძნობა, როგორ უტრიალებდა ასტრიდი მშობლებისა და შვილების თემას. მას მუდმივად აწუხებდა დანაშაულის შეგრძნება, რომ სამი წლის განმავლობაში ლასეს დატოვება სხვა ქალაქსა და სხვა ოჯახში მოუწია. თითქოს თავის წიგნებში, რომლებშიც პერსონაჟები ხშირად მარტო ცხოვრობენ და მშობლები არ ჰყავთ, ცდილობს ბავშვებს დამოუკიდებლობა, სიცოცხლის სიყვარული და სიხალისე აჩუქოს.
2014 წელს დანიელმა მწერალმა, იენს ანდერსენმა, ასტრიდს წიგნი მიუძღვნა, სახელწოდებით „ქალი პეპი გრძელწინდას მიღმა“. ანდერსენი გვიყვება ასტრიდის რთულ ცხოვრებისეულ გზაზე, რომელიც შემდეგ მის წიგნებში სხვადასხვაგვარად აისახა. ანდერსენი საუბრობს პეპიზე და აღნიშნავს, რომ მისი ანცი და დაუდგრომელი ბუნების მიუხედავად, პეპი მაინც მარტოსული გოგონაა. მთავარი კი სწორედ ისაა, რომ ამ მარტოსულობასთან გამკლავებას ის ყოველთვის ახერხებს. ბავშვებისთვის პეპი შესანიშნავი მაგალითი და მოტივაციის უშრეტი წყაროა.
„ძმები ლომგულები“ ის წიგნია, რომელმაც ჩემს ბავშვობას წარუშლელი კვალი დააჩნია (მთარგმნელი – თამარ ჩიქოვანი).
ასტრიდი არც ამ წიგნში უშინდება სიკვდილის თემაზე საუბარს და მას ჩვეული სიფაქიზით უტრიალებს. წიგნის გამოქვეყნების შემდეგ კრიტიკოსების აზრი ორად გაიყო: საჭიროა თუ არა საბავშვო ლიტერატურა საუბრობდეს მსგავს თემებზე და თუ საჭიროა, რატომ? სწორედ ეს შეკითხვა – რატომ? – მგონია ყველაფრის გასაღები. თუ გავიხსენებთ სხვადასხვა ქვეყნის ფოლკლორულ ნიმუშებს, მითოლოგიას თუ ხალხურ ზღაპრებს, მივხვდებით, რომ ერთი შეხედვით საშიშ, სევდიან, მწუხარების მომგვრელ თემებს ბავშვებს არასდროს არიდებდნენ. ჩვენმა წინაპრებმა ძალიან კარგად იცოდნენ, რომ ის ერთგვარი კათარსისი, რომელიც ბავშვებმა ლიტერატურული თუ ფოლკლორის პერსონაჟების ცხოვრებით უნდა განიცადონ, ძალიან მნიშვნელოვანია. რა თქმა უნდა, მსგავსი თემატიკის წიგნები ასევე ძალიან დიდი სიფრთხილითა და დაკვირვებითაა შესარჩევი.
„ძმები ლომგულები“ კიდევ ერთ ძალიან სათუთ თემას ეძღვნება – შიშის დაძლევის მარადიულ თემას. დღემდე ცხადად მახსოვს, როგორ ნატრობდა პატარა, სუსტი სკორპა, ძმასავით უშიშარი ყოფილიყო, ძმასავით ლომგული. და არასდროს, არასდროს დაუშვია, რომ მის მკერდშიც ასეთივე მამაცი გული ძგერდა.
მერე დრო გადის და ცხოვრება თვითონ გასწავლის, რომ ადამიანს ყველაზე დიდ შიშებზე გამარჯვებაც შეგიძლია, თუკი გაქვს ოცნება, თუ რაღაც მთელი გულით გინდა. მერე დრო გადის, უკან მოიხედავ და ვეღარ ხვდები, სუსტი სკორპადან სკორპა ლომგულად როდის იქეცი, ამდენი როგორ მოახერხე ერთ დროს ასეთმა სუსტმა, ფიზიკურად და სულიერად. ამის შემდეგ განა აღარაფრის შეგეშინდება?! – შეგეშინდება, მაგრამ მაინც ყოველთვის გაბედავ, რადგან ყველაზე მთავარი უკვე გაბედე.
ეს ძალა ყველაშია. და სწორედ ამ ძალის გამოღვიძებას ეძღვნება „ძმები ლომგულები“, რომელიც ამ დიალოგით სრულდება:
„ – სკორპა ლომგულო, – ჩამჩურჩულა ჯონათანმა, – გეშინია?
– არა… კი, კი, მეშინია, მაგრამ მაინც გადავხტები, ჯონათან, ახლავე… აი, ახლავე… და ამის შემდეგ არასოდეს არაფრის შემეშინდება. არასოდეს არაფრის…“
„ყაჩაღის ასული რონია“ (მთარგმნელი – თამარ ჩიქოვანი) პეპისნაირ მამაც და უშიშარ გოგოზეა, რომლის სახელიც ასტრიდმა გამოიგონა. შვედეთში წიგნი ისეთი პოპულარობით სარგებლობდა, მალევე სახელი რონია ბევრ შვედ გოგონას დაარქვეს. ვფიქრობ, ეს ამბავი წიგნის, ლიტერატურის განუსაზღვრელ ძალაზე კიდევ ერთხელ დაგვაფიქრებს.
ყაჩაღის ასული რონიას და ყაჩაღების მეორე ოჯახში დაბადებული ვაჟის, ბირკას მეგობრობის ამბავი, რომელმაც შეძლო ერთმანეთს სამკვდრო-სასიცოცხლოდ გადაკიდებულ ორ გვარს შორის სიძულვილის წრე გაერღვია, კიდევ ერთხელ დაგვარწმუნებს, რომ სიყვარული სიძულვილზე, სინათლე კი სიბნელეზე ყოველთვის იმარჯვებს.
ასტრიდი შესანიშნავად იცნობდა სკანდინავიურ მითოლოგიას და ეს ცოდნა წერისას შესაშურად გამოიყენა. წიგნში შეხვდებით ძალიან სასაცილო ტყის ბინადრებს და ეს არსებებიც სწორედ მითოლოგიიდან იღებენ სათავეს, მინიშნებები კი გვაფიქრებინებს, რომ რონიას და ბირკას მამები ჭექა-ქუხილის სკანდინავიურ ღმერთთან შეიძლება გავაიგივოთ.
ცოტა ხნის წინ, წიგნის მიხედვით, „ნეტფლიქსმა“ სერიალი გადაიღო, რომლის პრემიერაც მარტის მიწურულს შედგება.
ასტრიდის შემოქმედება წარმოუდგენელია კარლსონის („ბიჭუნა და სახურავის ბინადარი კარლსონი“, მთარგმნელი – ნატო კვარაცხელია) – ამ დაბალ-დაბალი, სქელ-სქელი, თავმომწონე პროპელერიანი ვაჟბატონის გარეშე, რომელიც საკუთარ თავს ზომიერად ფერხორციან, მოწიფულ, დარბაისელ მამაკაცს უწოდებს. ასტრიდმა კარლსონი და მისი მეგობარი ბიჭუნა სტოკჰოლმში სწორედ იმ ქუჩაზე დაასახლა, სადაც ოჯახთან ერთად თავად ცხოვრობდა. გადაშლი ილონ ვიკლანდის მიერ გაფორმებულ წიგნს და ეცნობი სვანტენსონების ოჯახს – დედას, მამას და მათ სამ შვილს: ბოსეს, ბეტანს და ბიჭუნას, სახურავზე დასახლებულ კარლსონს, შინამტანჯველ ფრეკენ ბოკს და მათთან ერთად თავბრუდამხვევ თავგადასავლებში ეხვევი, მუცლის ტკივილამდე იცინი კარლსონის უჩვეულო არითმეტიკაზე და ფურცლიდან ფურცელზე გრძნობ მაჭკატების სურნელს, რომელიც თავბრუს გახვევს და გულში, წლების შემდეგაც, ყველაზე ძვირფას მოგონებად რჩება.
არც თუ ისე იშვიათად ვფიქრობ, როცა ვიზრდებით, ყველაზე მეტად მაშინ გვჭირდება საბავშვო ლიტერატურასთან მიბრუნება. რამდენიმე კვირის წინ ასტრიდ ლინდგრენის ზღაპრების პაწაწინა კრებული ჩამივარდა ხელში. აქ შესული ზღაპრების უმრავლესობა ქართულად პირველად ითარგმნა („ცეროდენა ნილს კარლსონი და სხვა ზღაპრები“, მთარგმნელი – ბაკურ სულაკაური) და „სულაკაურის გამომცემლობამ“ 2022 წელს გამოსცა. ცეროდენა ნილს კარლსონი, პატარა ბერტილი, გუნარი და გუნილა, ბრიტა კაისა, პეტერი და პეტრა, ბატონი ლილიონკვასტი – ისინი ასტრიდის ზღაპრების გმირები არიან.
„ასტრიდ ლინდგრენმა კარგად იცის, რომ ბავშვებსაც შეიძლება სტკიოდეთ, უჭირდეთ, თავი მარტოსულად იგრძნონ. მწერალი მათ სანუგეშებლად ქმნის სამყაროს, სადაც ყველაზე სევდიანი ამბავიც კი შეიძლება კეთილად დასრულდეს“ – ვკითხულობთ ანოტაციაში. ამ კრებულში არის ერთი პატარა ზღაპარი „მწუხრის ქვეყანაში“, რომელშიც პაწაწინა ფეხმტკივანი ბიჭუნა, ერთი წელია, საწოლში წევს და ფიქრობს, რომ ცხოვრება ზოგჯერ ძალიან სევდიანია. სევდიანია, რომ სიარულს ვერ ახერხებს, სევდიანია, რადგან დედა მის გამო ძალიან, ძალიან დანაღვლიანებულია. და სწორედ ამ დროს ჩნდება მის ცხოვრებაში ბატონი ლილიონკვასტი, მწუხრის ქვეყნიდან. ასტრიდ ლინდგრენი ახერხებს, ბავშვებს მარტოობასთან, ავადობასა და ცხოვრების თანმდევ სირთულეებთან გამკლავება ასწავლოს, დაარწმუნოს, რომ ისინი მარტო არ არიან და მათ ცხოვრებაში სევდას აუცილებლად შეცვლის სიხარული, ზუსტად ისე, როგორც ბატონმა ლილიონკვასტმა შეცვალა ბიჭუნას ცხოვრება.
„… – მე არსად გამოყოლა არ შემიძლია, ფეხი მტკივა, – მივუგე.
ბატონი ლილიონკვასტი მომიახლოვდა და ხელი მომკიდა:
– მაგას რა მნიშვნელობა აქვს?! არავითარი მნიშვნელობა არ აქვს მწუხრის ქვეყანაში“.
არ გამოგრჩეთ „ცეროდენა ნილს კარლსონი“, ზღაპარი ბავშვების მარტოობასა და ამ მარტოობის დაძლევის ბავშვურ გზებზე. ამ ზღაპარში ასევე შეხვდებით მეგობრობის უდიდეს მაგალითს, როცა შეგიძლია, შენი მცირე ულუფა, ღუნღულა საბანი თუ ღუმლის სითბო სხვას უანგაროდ გაუნაწილო.
დაბოლოს, მინდა გავიხსენო ერთი შესანიშნავი წიგნი, რომელიც ასტრიდ ლინდგრენისა და 12 წლის შვედი გოგოს, სარა იუნგკრანცის მიმოწერას აერთიანებს. „შენს წერილებს ლეიბის ქვეშ ვინახავ“ შვედურიდან ლიკა ჩაფიძემ თარგმნა და გამომცემლობა „ინტელექტმა“ გამოსცა სერიაში „გაკვეთილების შემდეგ საკითხავი“.
ასტრიდმა და სარამ, 1971 წლიდან 2002 წლამდე (ასტრიდის გარდაცვალებამდე), ერთმანეთს 80 წერილი გაუგზავნეს. ასტრიდი ახერხებს სარას ყველაზე რთულ პერიოდში დაუდგეს გვერდით, აგრძნობინოს, რომ მისი ესმის, გაამხნევოს და გული გაუმაგროს. როდესაც ასტრიდის სითბოთი სავსე წერილებს ვკითხულობ, სულ თან მდევს განცდა, რომ ასტრიდს სარას გამოჩენამ გაახსენა თავისი წინააღმდეგობებით სავსე ცხოვრების გზა, რომელსაც ხშირად უახლოესი ადამიანებისგან ხელნაკრავი მიუყვებოდა და იგრძნო, რომ იგივე გზა სარას მარტო არ უნდა გაევლო.
და აი, წიგნის ბოლოს, სარა უკანასკნელ წერილს უგზავნის ასტრიდს. წერილი 2012 წლის თებერვლით თარიღდება. სარა ასტრიდს „ატყობინებს“, რომ მალე მათი წერილები დღის სინათლეს იხილავენ. ამ დროს სარა უკვე 53 წლის ქალია. უკანასკნელ წერილში მიმართავს, მას შემდეგ, რაც შენ გარდაიცვალე, შენზე გადაღებულ არც ერთ სატელევიზიო გადაცემას არ ვტოვებ, სულ შენზე ვფიქრობ და გული უსაშველო სევდითა და მადლიერების გრძნობით მაქვს სავსეო.
ერთ-ერთ წერილში პატარა სარა ასტრიდს უმხელს, შენს წერილებს ლეიბის ქვეშ ვინახავო. მე კი შენს წიგნებს ვინახავდი ბალიშის ქვეშ, ასტრიდ! და ახლა, როცა შენზე ვწერ, გული, სარას მსგავსად, მეც შენდამი მადლიერების უსაზღვრო გრძნობით მაქვს სავსე. 14 ნოემბერს შენი დაბადების დღე იყო და რადგან ჯერ ისევ ნოემბერია, ამ წერილით მინდოდა შენთვის მადლობა გადამეხადა.
დაბადების დღეს გილოცავ, ასტრიდ!
მელანო კობახიძე
