ლეილა ხონელიძე
ილ. ჭავჭავაძის სახელობის ფოთის №5 საჯარო სკოლის ქართულიენისა და ლიტერატურის მასწავლებელი
ხელოვნური ინტელექტის განვითარება რომ ბევრ რამეს შეცვლის, არახალია. არ მივეკუთვნები იმათ რიცხვს, ვინც ამ „საშინელების“ კატეგორიულად აკრძალვის მომხრეა, პირიქით, მგონია, რომ უკეთესი იქნება, ბავშვებმა იცოდნენ ხელოვნური ინტელექტის სწორად გამოყენება, ისიც, რომ , თუ მას ბრმად ენდობიან, შეცდომებისაგან ვერ იქნებიან დაზღვეულნი და შეიძლება ასე შესრულებული დავალებაც მიიღონ: „ძიძიშვილი მიემგზავრება ალმასხიტში, რათა ინალიფას ლურჯი ცხენი მოიპაროს. ის ღამით მიიპარება ინალიფას ეზოში. ცხენი, რომელიც ძალიან ძვირია და მთელ კუთხეში ცნობილია, მიბმულია და სიფრთხილეს საჭიროებს. გმირი მოქმედებს ფრთხილად. ცხენის წაყვანის დროს იგი ხმაურს იწვევს და ინალიფა იღვიძებს. ხმალს იღებს და ცდილობს ქურდის დაჭერას…“ და ა.შ. და ა.შ. ასე შეასრულა ChatGPT-მ ერთ-ერთი მოსწავლის დავალება და, რაკი არც ბავშვს ჰქონდა, რბილად რომ ვთქვათ, ტექსტი მთლად გულდასმით წაკითხული, ასე შეუსწორებლად მოიტანა იგი მასწავლებლამდე.
ჩემი სტატიის მიზანი არც ხელოვნური ინტელექტის მიერ შესრულებული დავალებების კრიტიკაა, არც მოსწავლეთა საყვედური, უბრალოდ, გადავწყვიტე, რომ რაიმე ფორმა მომეფიქრებინა ისეთი, რომლითაც შევძლებდი, კიდევ ერთხელ შემეხსენებინა მოსწავლეებისათვის მთელი სასწავლო წლის განმავლობაში ნასწავლი ტექსტები, გაემეორებინათ ფაქტობრივი მასალა, ლექსიკური ერთეულები, მწერალთა ბიოგრაფიები და ა.შ. თუმცა ისიც მინდა ხაზგასმით აღვნიშნო, რომ ამგვარი აქტივობის მიზანი ფაქტობრივი ცოდნის შემოწმებაა და ვიცი, რომ განათლების უმთავრესი მიზანი ნამდვილად არაა ფაქტობრივი ცოდნის დაგროვება, როგორც გასულ საუკუნეებში იყო, მით უფრო, რომ ისეთ ციფრულ ეპოქაში ვცხოვრობთ, სულაც არაა აუცილებელი რაიმეს დაზუთხვა-დამახსოვრება, რადგან ე.წ. „გუგული დეიდა“ (გუგლი) ამას ჩვენზე სწრაფად მოახერხებს, მაგრამ იქნებ იმაში მაინც დაეხმაროთ, რომ ბრმად არ ენდონ ხელოვნური ინტელექტის მიერ შესრულებულ დავალებას და ის უნარები შეიძინონ, რომელთა საშუალებითაც შეძლებენ მის გამოყენებას.
კლასი სამ ჯგუფად დავყავი და რამდენიმე სახის კონკურსი შევთავაზე მეთერთმეტე კლასში გავლილი მასალის მიხედვით:
№1 გამოიცანით, რომელ მწერალზეა საუბარი:
1) ამ პოეტს არც სიცოცხლეში სწყალობდა ბედი, არც სიკვდილის შემდეგ: არც ერთი ლექსი არ დაბეჭდილა მის სიცოცხლეში, ვერც სწავლის გაგრძელება შეძლო, ვერც სიყვარულში იპოვა ბედნიერება, არც სამსახური ჰქონდა შესაფერისი, უცხო მიწაზე მოკვდა და საფლავიც სამჯერ გაითხარა მისთვის, ერთადერთი სურათიც ფოტოგრაფის ატელიესთან ერთად დაიწვა. ვინ არის?
2) ჩვენ მას ფსევდონიმით ვიცნობთ; მის გარდა, კიდევ ორი მწერალი გაიზარდა მის ოჯახში. კრივი ძალიან უყვარდა, მკლავიც ერჩოდა. პოეტური ნიჭით დაჯილდოებული კაცი ამ ნიჭს სრულიად არაპოეტურ საქმიანობაში ხარჯავდა, ოჯახი რომ ერჩინა; ჭრაქის შუქზე წერდა და თავისი ნაწარმოებები ხურჯინით მიჰქონდა გამომცემლობებში. ვინ არის?
3) უშვილძიროდ გადაეგო, მაგრამ მთელი საქართველოსთვის მამად იქცა, მწარე სიმართლის თქმა ქვეყნის სიძულვილად ჩაუთვალეს და სასტიკად დასაჯეს. დღეს იგი წმინდანად შევრაცხეთ, მაგრამ იყო დრო, როცა მისი სახელის მაქებარი და მისი მადღეგრძელებელიც კი შეეძლოთ, სასტიკად ეცემათ. ვინ არის?
4) უმდიდრეს ოჯახში განებივრებულს ზრდიდნენ, რა უნდა ენატრა, რომ არ ეყიდათ მისთვის, თუმცა უკიდურეს სიღარიბეში აღესრულა და, როგორც ერთმა მისმა თანამედროვე პოეტმა აღნიშნა, ქართველთა წესისამებრ, „სიცოცხლეში ატირეს“ და, რომ მოკვდა, ცხარე ცრემლებით დაიტირეს. ვინ არის?
5) „რად უნდა გერქვას ლოლია, ბიჭო, ქართველ კაცს რუსი ქალის სახელი?“ — რომელი ქართველი მწერლის ერთადერთ ვაჟს მიმართავდა პოეტი მიხეილ ქვლივიძე?
№2 დააწყვილეთ გმირი და ნაწარმოები:
№3 ვინ ვის ეუბნება? (დაასახელეთ დიალოგის მონაწილე პერსონაჟები, ავტორი, ნაწარმოები)
1) „ადამიანს მინამ ხელ-ფეხი ერჩის, მარტო არ იქნება, საქმეა ტოლ-ამხანაგი მარტოხელისა. წუთისოფელი ვის აცლის მარტოობისათვის?“
2) „მაგრამ მარტო უშიშრობა
ძლევისათვის არა კმარა,
თუ სიფრთხილეც გონივრული
დროზე მას არ მიეხმარა.“
3) „წავალ, შევალ ქორწილში… ულვაში მაქვს, ქუდი მხურავს და გულიც უნდა დამმორჩილდეს“.
4) „განა კაცს ქართველობა მარტო ტანისამოსზედ შეეტყობა?“
5) „დიაცნო, ნუ ხართ ყბედადა,
მოდით, მამყევით, ვიდინოთ,
ღმერთმ ეს გვარგუნა ბედადა,
ჯვარს არ აწყინოთ, თემს ნუ სწყევთ,
ნუ გადიქცევით ცეტადა.“
6) „უიარაღოს აწვალებთ,
გული რასა გრძნობს თავადა?“
7) „მაგით დადის? იმიტომაც არის შორს წასული! ღმერთმა მშვიდობის მგზავრობა მოგცეთ. მე კი, სწორედ გითხრათ, თავს ვერ გამოვიმეტებდი, რომ მაგაში ჩავმჯდარიყავ. მშვიდობით! თუ შევხვდეთ კიდევ ერთმანეთს როდესმე, გთხოვთ, მიცნობდეთ! „
8) „ბატონის ოჯახის პატივი და სახელი ერთგულმა ყმამ ქვეყანას უნდა მოსდოს. ბარაქალა! თუნდ ნაკლული იყოს, უნდა სთქვა, რომ სავსეაო!“
9) „მე აბუჩად წიგნებს კი არა, ჩემს თავს ვიგდებ: არც უწიგნობა ვარგა და არც მარტო წიგნებიდამ გამოხედვა!“
№4 უპასუხეთ კითხვებს:
1) რას უწოდებს ავტორი ოთარაანთ ქვრივის სიკეთეს, რომელსაც დედაკაცი მწარე სიტყვების თანხლებით აკეთებს?
2) რა არის ის, რაც გლეხებისათვის „მართალი მოსვენებაა, მართალი აღდგენაა დახარჯული ღონისა“, თავადებისათვის კი – „ნებიერობაა, ღონის გასიებაა, დამძიმებაა, წყალმანკია“?
3) რა არის ის ორი რამ, რომელიც, აკაკის აზრით, ისე განსხვავდება ერთმანეთისაგან, როგორც „ღვთის წყალობა და ღვთის რისხვა?“
4) რა არის ის, რითიც ზომავს ილიას ოფიცერი ქვეყანაში ცივილიზაციის დონეს?
5) რას უწოდებს ვაჟა ცოტა ხნით მოსულ სტუმარს, რომელიც ადამიანთა ნაწილს ატირებს, მეორე ნაწილსა და ზოგ ნადირს კი ალაღებს?
6) რა არის ის, რაც, ილიას აზრით, „ჭკუამ იცის და შესაწყნარებელია“ და ის, რაც ურცხვობამ იცის და საწყენია?
7) რა ესმის ვაჟას ასე: „გიყვარდეს შენი ერი, შენი ქვეყანა, იღვაწე მის საკეთილდღეოდ, ნუ გძულს სხვა ერები და ნუ გშურს იმათთვის ბედნიერება, ნუ შეუშლი იმათ მისწრაფებას ხელს და ეცადე, რომ შენი სამშობლო არავინ დაჩაგროს და გაუთანასწორდეს მოწინავე ერებს?“
№5 შეავსეთ კროსვორდი ისე, რომ შუაში მიიღოთ ვაჟა-ფშაველას ნამდვილი გვარი.
1) ზედმეტი სითამამე, სითავხედე
2) დალოცვილი, იღბლიანი
3) ზარის მთქმელი, მოთქმით მოტირალი
4) მთის ბალახი
5) თავის ძლიერი ტკივილი
6) ვირის ან აქლემის კურტანი, ზურგზე დამაგრებული, ტვირთის საზიდავად
7) იგივეა, რაც ყაბალახი
8) ადგილი სოფელში, სადაც იკრიბებიან და ბჭობენ მამაკაცები
9) ტალახი
10) ტანისამოსი
11) მანდილი, ქალის თავსაბურავი
იმედია, ეს კონკურსი ფაქტობრივი ცოდნის გამეორებაში დაეხმარება მეთერთმეტეკლასელებს, ყოველ შემთხვევაში, ის მაინც აღარ შეეშლებათ, რომ ჯოყოლა და მუცალი ერთი ნაწარმოების გმირები არ არიან, როგორც ერთი მოსწავლე მიმტკიცებდა, ჩემდა სამწუხაროდ.
