☑️ლენა ბიწაძე
🔘სსიპ ჭიათურის მუნიციპალიტეტის სოფ. გეზრულის საჯარო სკოლის დაწყებითი კლასის (I-IV) დამრიგებელი
☑️🔘 შემოქმედებითი, კრიტიკული აზროვნების, კომუნიკაციის, თანამშრომლობის, ინფორმაციის, ანალიზის, სოციალური და კულტურული უნარ-ჩვევები მოსწავლეებისთვის უმნიშვნელოვანესია. ამ უნარ-ჩვევების ჩამოყალიბებასა და განვითარებაში მნიშვნელოვანი როლი სწორედ კლასის დამრიგებელს აკისრია, რომლის საქმიანობა თანამშრომლობაზე, მოსწავლეებისა და საკუთარი საქმისადმი უანგარო სიყვარულზე უნდა იყოს აგებული. მართლაც, კლასის დამრიგებელს მთავარი აღმზრდელობითი ფუნქცია აქვს. ის ყოველთვის მზად უნდა იყოს ნებისმიერ მოსწავლესთან თანამშრომლობისთვის, მათი საჭიროებებიდან თუ ინტერესებიდან გამომდინარე. მას ევალება, დაეხმაროს მოსწავლეს სასკოლო გარემოში წამოჭრილი სხვადასხვა პრობლემის მოგვარებაში. დამრიგებელი უნდა იყოს შუამავალი მოსწავლეს, მასწავლებელსა და მშობელს შორის. როგორც მთავარმა აღმზრდელმა, უნდა უზრუნველყოს მოსწავლის სრულფასოვანი აღზრდა, რაც მიმართული უნდა იყოს ბავშვის ფიზიკური და ემოციურ-სოციალური განვითარებისკენ. დამრიგებელმა უნდა გამოავლინოს მოსწავლის შესაძლებლობები, ამისთვის კი აუცილებელია მოსწავლეს შეუქმნას სათანადო გარემო. არავითარ შემთხვევაში არ უნდა გამოიჩინოს მოსწავლის მიმართ გულგრილი დამოკიდებულება, რადგან მცირე უყურადღებობამაც კი, შეიძლება ბავშვის დემოტივაცია გამოიწვიოს. მოკლედ რომ ვთქვათ, ეროვნული სასწავლო გეგმის მიხედვით, დამრიგებლის მიზანია, დაეხმაროს მოსწავლეებს ზოგადი განათლების ეროვნული მიზნების მიღწევაში.
☑️🔘 ინტელექტუალურ, ფიზიკურ და სულიერ განვითარებაზე უარყოფითად მოქმედებს ბევრი ფაქტორი, მათ შორისაა „მიღწევების შეფასება“. ამიტომ განსაკუთრებული სიფრთხილეა საჭირო შეფასების პროცესში, რათა მოსწავლეებს არ გაუჩნდეთ უარყოფითი დამოკიდებულება საგნის, პედაგოგის, ზოგადად, სწავლის მიმართ — ეს უარყოფით გავლენას მოახდენს ბავშვზე. არასწორმა შეფასებამ, შესაძლებელია, გამოიწვიოს ბავშვის სიმორცხვე, ამიტომ აუცილებელია, რომ მან არ დაკარგოს საკუთარი ძალების რწმენა და არ დაეჭვდეს საკუთარ შესაძლებლობებში. მაგალითისათვის მოვიყვან შემთხვევას, როცა პირველკლასელ ბიჭუნას ბავშვებთან ურთიერთობა უჭირდა. ვეცადე, გუნდურ თამაშებში ჩამერთო. წარმოუდგენელი შედეგი მივიღე – ჩართულობამ ხელი შეუწყო მას თანატოლებთან ურთიერთობების გაღრმავებასა და ახალი მეგობრების გაჩენაში.
☑️🔘 მოსწავლეთა რანჟირება ყოველთვის საჭიროა, მაგრამ არა აშკარად და დისკრიმინაციულად. კლასში მოსწავლეები აუცილებლად უნდა „დავახარისხოთ“ თუნდაც დასწავლის ტიპის მიხედვით: ბავშვთა ნაწილი აუდიალისტია, ნაწილი – ვიზუალისტი, ნაწილიც – კინესთეტი. ასევე, როცა მოსწავლეებს ვხედავთ სოციალურ ჭრილში, ესეც რანჟირებაა და შესაბამის აქტივობებს, მეთოდებსა და მიდგომებს ვიყენებთ საჭიროებისამებრ. კიდევ ერთხელ ვიტყვი გადაჭრით, რომ მოსწავლეთა რანჟირება არ უნდა იყოს დისკრიმინაციული და მას მხოლოდ სტრატეგიულად ვიყენებთ, ისევ ბავშვების საკეთილდღეოდ.
☑️🔘 ვფიქრობ, დღეს ყველაზე მწვავედ დგას ფსიქოლოგიური პრობლემა, ვგულისხმობ სკოლაში ადაპტაციის პრობლემას, რომელსაც, ძირითადად, დაწყებით კლასებში ვაწყდებით. ბავშვებს არ აქვთ ადაპტაციისთვის საჭირო უნარ-ჩვევები, სკოლისთვის მზაობა და, შესაბამისად, უჭირთ ყურადღების კონცენტრაცია, გარემოსთან შეგუება; ასევე გამოვყოფდი კომუნიკაციის პრობლემას. გარემო ფაქტორები დიდ გავლენას ახდენს ბავშვის ფსიქოემოციურ მდგომარეობაზე, გუნება-განწყობასა და ურთიერთობის ხარისხზე.
☑️🔘 დამრიგებელი მუდმივად სიახლის ძიებაში უნდა იყოს, იზიარებდეს კოლეგების გამოცდილებას, იყოს მიზანსწრაფული და უყვარდეს ბავშვები. ჩვენ, პედაგოგები, ვერასდროს ვასწავლით ყველაფერს, რაც მოსწავლეებისთვის იქნება საჭირო მათი ცხოვრების მანძილზე, ამიტომ საჭიროა, მეტად ვიმუშაოთ ბავშვებთან მეტაკოგნიტური უნარების განვითარებაზე. სწავლის სწავლა დღეს ყველა მასწავლებლის ზრუნვის საგანი უნდა გახდეს.
☑️🔘 დამრიგებლის ანაზღაურება, ვფიქრობ, ნაკლებად შეესაბამება მის მიერ გაწეულ საქმიანობას, მაგრამ არ უნდა დავივიწყოთ ის, რომ ჩვენ ამ ანაზღაურებაზე დავთანხმდით კონტრაქტით ვალდებულებების შესრულებას. ის დროც მახსენდება, როცა თითქმის უფასოდ ვასრულებდით არა მარტო დამრიგებლის, არამედ მასწავლებლის ფუნქციას, მასთან შედარებით, ახლა პედაგოგი დაფასებულია!
ფინანსური მხარდაჭერის გარდა, დამრიგებლისთვის საჭიროა პოზიტიური გარემო სკოლაში და მატერიალურ-ტექნოლოგიური რესურსი, ამასთანავე, შესაბამისი ინფრასტრუქტურა და დამრიგებლის საქმიანობის აღიარება-მხარდაჭერა.
☑️🔘 საკუთარი გამოცდილებიდან ბევრი მაგალითის გახსენება შემიძლია, რომელსაც კოლეგებს გავუზიარებ. თუნდაც ფასიანი საჩუქარი, რომელიც მოსწავლეს გადავეცი, არ გამიხდია გარეგან მოტივატორად. შარლოტა ბრონტეს „ჯეინ ეარით“ მან კითხვა შეიყვარა და მინდა ვურჩიო კოლეგებს, ბევრი რამ შეიძლება ვაქციოთ ძლიერ მოტივატორად — ფასიანი საჩუქარი თუ სწორი სიტყვიერი უკუკავშირი.
☑️🔘 არაფორმალური განათლება მოსწავლეს აძლევს საშუალებას, მკვეთრად გამოავლინოს შინაგანი შესაძლებლობები და ხელს უწყობს მისი ინდივიდუალური, ესთეტიკური და შემოქმედებითი მიდრეკილებების განვითარებას. ბუნებრივია, არაფორმალური განათლების კუთხით, სხვადასხვა ღონისძიებას ვატარებ ჩემს სადამრიგებლო კლასთან. მაგალითად, სკოლაში შევქმენი „მკითხველთა კლუბი“, სადაც მოსწავლეებს შესაძლებლობა ეძლევათ, მათთვის სასურველ და ასაკობრივად შესაბამის კლასგარეშე საკითხავ ლიტერატურას გაეცნონ და შემდგომ აზრები გაცვალონ, ისწავლონ დებატების კულტურა და კომუნიკაცია სწორად და ასერტულად.
☑️🔘 განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს დამრიგებლისა და მშობლის ურთიერთობას. ცხადია, სხვადასხვა სახით ვურთიერთობთ, გააჩნია სიტუაციას. არის შემთხვევა, როცა საჭიროა მშობლის გადაუდებელი ინფორმირება და ამ დროს სატელეფონო კომუნიკაცია მაქვს; არის შემთხვევა, როცა მშობელთა კრებაზე გაგვაქვს პროექტული წინადადებები, ვმსჯელობთ იმ სტრატეგიებსა და საშუალებებზე, რომლითაც წარმატებით გავართმევთ თავს პროექტს. მინდა აქვე დავამატო ერთი, ჩემი აზრით, მნიშვნელოვანი დეტალიც: მოსწავლის ყველა წარუმატებლობის მშობლისთვის თქმა საჭირო არ არის. იმ შემთხვევაში, თუ მასწავლებელს აქვს შესაძლებლობა, მოსწავლესთან ინდივიდუალური მუშაობით მიაღწიოს შედეგს, ბავშვის ოჯახის ჩართვა საჭირო არ არის. ზოგჯერ, როცა პრობლემა კომპლექსურ მიდგომას ითხოვს, მშობლებსაც ვრთავ პროცესში, წინასწარ განსაზღვრული გეგმითა და მიდგომებით.
სპეციალური საჭიროების მქონე ბავშვების მიმართ მიდგომები უფროსი თაობის ადამიანებს აქვთ შესაცვლელი, თანატოლებს შორის სტიგმური მიდგომა ნაკლებია. ყველაზე დიდ გამოწვევად დღეს, დამერწმუნეთ, მშობლის დათანხმება რჩება, რომ მისმა შვილმა სპეციალური საჭიროების მქონე პირის სტატუსი მიიღოს. როცა მშობელს შვილის სპეციალური სტატუსი სამარცხვინოდ მიაჩნია, სამუშაო, პირველ რიგში, მშობლებთან გვაქვს და არა თანატოლებთან! დამერწმუნოს ყველა, რომ მშობლის მიერ სპეციალური საჭიროების აღიარება ნიშნავს პრობლემების მოგვარების ძალიან კარგ და საჭირო ეტაპს! სპეცმასწავლებლის ინსტიტუციის შემოღებამ საუცხოო შედეგი მისცა ქართულ ზოგადსაგანამანათლებო სისტემას. როცა სწორად დგება ინდივიდუალური სასწავლო გეგმა და ორი მასწავლებელი (საგნისა და სპეციალური) მუშაობს, ბავშვის განვითარების უახლოესი ზონის გათვალისწინებით, შედეგიც უკეთესი და თვალშისაცემია. ვერც იმას დავმალავთ, რომ გვაქვს ბულინგის შემთხვევები, მაგრამ ტენდენცია უკეთესობისკენ მიდის. უამრავი ფილმი და ვიდეორგოლი არსებობს, რომლებსაც ბავშვები ეცნობიან და ბულინგიც ნელ-ნელა მარცხდება!
☑️🔘 ბავშვების ნდობის მოპოვება რთულია, მაგრამ აუცილებელი. თავისთავად, პირველ რიგში, სხვადასხვა ხერხით ვცდილობთ, ამას მივაღწიოთ. ბავშვი თუ არ გენდობა, არც გაღიარებს, არც მოგისმენს, არც ისწავლის და დროს ტყუილად დავკარგავთ. ჩემი პრაქტიკიდან არაერთი მაგალითის დასახელება შემიძლია, როგორ იზრდება მოსწავლის მოტივაცია, ნდობის ხარისხის მატებასთან ერთად. როცა გვირჩევენ – „ენდე, მაგრამ აკონტროლე“, მე ამ რჩევას ერთ ასპექტს დავამატებდი – კონტროლი უნდა იყოს შეუმჩნეველი. დემოტივირებულ მოსწავლეს თუ კლასში პასუხისმგებლობის აღებას შესთავაზებ (ვთქვათ, ლაშქრობის, ექსკურსიის, რაიმე აქციის ორგანიზატორობას), უმეტეს შემთხვევაში, ბავშვი თავს აღიარებულად ჩათვლის და დაიწყებს აქტივობების განხორციელებას. იმისთვის, რომ თავიდან ავიცილოთ უხერხული მომენტები, ასეთ მოსწავლეს „ვთავაზობთ“ გეგმის პროექტის წინასწარ ერთობლივ განხილვას, თანამშრომლობას, რეკომენდაციებს, ასერტულ უკუკავშირს. ჩემს სკოლაში ასეთი შემთხვევა იყო: მასწავლებელი მოსწავლეებს დაპირდა, რომ მშობლებთან ერთად წაიყვანდა თურქეთის ტურში, ქალაქ ტრაბზონამდე, ოღონდ ექსკურსია თავად უნდა დაეგეგმათ. ამ კონკრეტულ მაგალითს იმისთვის ვასახელებ, რომ წარმოვიდგინოთ ექსკურსიის მასშტაბი. სამიოდე დღეში მოსწავლეებმა წარმოადგინეს გეგმა, რომლის მიხედვითაც გაწერილი იყო მარშრუტის მანძილი, დაფარვის დრო, საზღვრის კვეთის ყველა ნიუანსი, ტრაბზონის ღირსშესანიშნაობის ნუსხა მცირე ისტორიებით, კვების საკითხები, უსაფრთხოების ნორმები და თქვენ წარმოიდგინეთ, იმაზეც კი მოიძიეს ინფორმაცია, სოციალურად დაუცველ მოსწავლეთა ოჯახებს ხომ არ მოეხსნებოდათ დახმარება, ტურში მონაწილეობის გამო. ყველაფერი ისე კარგად ჰქონდათ გაკეთებული, რომ ხარვეზი ვერ ვუპოვეთ! ეს ექსკურსია, თავისი საგანმანათლებლო დანიშნულებითაც მასშტაბური იყო, მოსწავლეთა აღიარება-ნდობის გარეშე ასეთი ეფექტი ვერაფრით ექნებოდა.
☑️🔘 მოსწავლეების აღიარება ყოველ წუთსაა საჭირო. ეჭვის შეტანა ბავშვის შესაძლებლობაში ანტიპედაგოგიკაა! ბავშვს უნდა დავავალოთ იმდენი, რამდენიც შეუძლია! უაღრესად დიდი ტვირთის დანახვისას მოსწავლე დემოტივირდება, ასევეა „მსუბუქი“ ვალდებულებების დროსაც, საჭიროა ოქროს შუალედის პოვნა.