მელანო კობახიძე
!!გაფრთხილება: წერილში გამჟღავნებულია სერიალის შინაარსი და მასში განვითარებული მოვლენები
Adolescence Netflix-ის ახალი მინისერიალია, რომელმაც მაყურებლის განსაკუთრებული ყურადღება დაიმსახურა. Adolescence შესანიშნავი რესურსია, რომლითაც შეგვიძლია ვიმსჯელოთ მოზარდების წინაშე მდგარ გამოწვევებზე, საფრთხეებზე, რომლებსაც სოციალური მედია მათ სთავაზობს, სასკოლო გარემოსა და მასწავლებლის პროფესიაზე, მშობლობასა და მშობლის როლზე თანამედროვე სამყაროში და, რა თქმა უნდა, ზოგადად სიყმაწვილეზე – უმნიშვნელოვანეს ეტაპზე, რომელსაც ყველამ თვალი უნდა გავუსწოროთ.
Adolescence, პირველ ყოვლისა, ფიქრის საბაბს აჩენს, მოზარდების წინაშე არსებულ საფრთხეებზე ძალიან ნათლად და ყოველგვარი შელამაზების გარეშე მიუთითებს; ის ესაუბრება მოზარდების ბედის განმკარგავ თითოეულ ადამიანს და ცივი შხაპის ეფექტით აფხიზლებს მათ. მიუხედავად სერიალისადმი ძალიან დადებითი დამოკიდებულებისა, მინახავს იმედგაცრუებული ადამიანების წერილებიც. როგორც ვხვდები, ისინი ელოდებოდნენ სერიალს იმაზე, როგორი სასტიკი შეიძლება იყოს მოზარდი, რომ ერთი შეხედვით ჩვეულებრივი, წყნარი ბიჭი შეიძლება ცივსისხლიან მკვლელად მოგვევლინოს, მაგრამ სიმართლე რომ ვთქვათ, ეს 4-საათიანი ფილმი გაცილებით უფროს მტკივნეულია, ვიდრე ეს შეიძლება ერთი შეხედვით ჩანდეს. ეს ტკივილი ანადგურებს მშობლებს, ფსიქოლოგებს, დებს, გარშემომყოფებს, და პირველ ყოვლისა, მოზარდებს: მკვლელებსაც და მოკლულებსაც…
Adolescence არ არის დეტექტიური სერიალი; აქ არავინ იძიებს, თუ ვინ მოკლა 13 წლის კეტი ლეონარდი, რადგან ეს მაყურებლისთვის დასაწყისშივე უკვე ნათელია.
ვფიქრობ, სერიალის მთავარი გმირის, 13 წლის ჯეიმი მილერის ამბავი მშობლებისთვის, მასწავლებლებისთვის და კიდევ უამრავი სფეროს წარმომადგენლისთვის, რომლებიც ბავშვებთან და მოზარდებთან ვმუშაობთ, დაგვაფიქრებს, რა ვიცით და უფრო მეტად, რა არ ვიცით მოზარდებზე, მათ საჭიროებებზე, მათ წინაშე მდგარ გამოწვევებსა და იმ საფრთხეებზე, რომლებიც მათ ოთახებში ღამით აციმციმებულ ეკრანებს მოაქვს.
ვიდრე უშუალოდ სერიალზე დავიწყებდე საუბარს და გამოვყოფდე ჩემთვის ყველაზე მნიშვნელოვან გზავნილებს, იქამდე მინდა ორი რამ აღვნიშნო:
- ქართული ენის განმარტებითი ლექსიკონის მიხედვით, მოზარდი არის ვინმე ან რამე, რომელიც ზრდის პროცესშია, ანუ ზრდადაუსრულებელია. შესაბამისად, ის ადგას გზას, რომელმაც ზრდასრულობამდე უნდა მიიყვანოს. სწორედ ეს გზაა ყველაზე რთულად გასავლელი და ამ გზაზე მოზარდებს გარშემომყოფებისგან ძალიან დიდი ყურადღება სჭირდებათ;
- სერიალი, ერთი შეხედვით, სრულიად ჩვეულებრივი ამბით იწყება: მამას მოზარდი შვილი სწერს, რომ მუცელი სტკივა და უნდა, რომ სახლში დარჩენის ნება დართოს. მამა, დეტექტივი ბასკომბი, თანამშრომელ ქალს ეუბნება, რომ ბიჭი უკვე ხშირად იქცევა ასე, რადგან უბრალოდ ეზარება სკოლაში სიარული. გთხოვთ, ეს ამბავი კარგად დაიმახსოვრეთ.
ჯეიმი მილერს პოლიცია საკუთარ ოთახში, დილაადრიან დააპატიმრებს (აქვე აუცილებლად უნდა აღინიშნოს მართლმსაჯულების სისტემა, რომელიც სრულიად დაცლილია ძალადობის სურვილისგან და ზიზღისგან, მაშინაც კი, როცა საქმე შემზარავ დანაშაულს ეხება). ბიჭი ისეთი შეშინებულია, უნებურად ჩაისველებს. ყველა გაოცებულია, მთელი ოჯახი, მათ შორის, ჯეიმიც. ჩნდება ეჭვი: როგორ შეიძლება ეს სიმართლე იყოს? მაგრამ აბსოლუტურად ყველაფერი, მათ შორის, ვიდეოჩანაწერები ამტკიცებს, რომ ამ უწყინარმა ბიჭმა თანაკლასელი გოგონა განსაკუთრებული სისასტიკით მოკლა.
როგორ მივიდა ყველასაგან შეუმჩნევლად 13 წლის მოზარდი აქამდე? იქნებ მამა ძალადობდა მასზე? იქნებ მამა დედაზე ძალადობდა? მოზარდი ხომ ყველაფერს ისრუტავს, განსაკუთრებით იმას, რასაც ოჯახში ან სკოლაში ხედავს, რასაც მისი ავტორიტეტები აკეთებენ.
მაგრამ მამამისი ასეთი კაცი არაა. მეტიც – ჯეიმის მამა თავად იყო მშობლისგან ძალადობის მსხვერპლი, და სწორედ ამიტომ მიიღო გადაწყვეტილება, რომ თავად სხვაგვარი მშობელი ყოფილიყო. მას თავისი ცოლიც ძალიან უყვარს. ამ ოჯახში არ ჩანს ძალადობის კვალი, რომელსაც შეიძლებოდა მოზარდის ფსიქიკა დაემახინჯებინა. და ამ ყველაფრის მიუხედავად, როგორ მოხდა, რომ ჯეიმი ასეთი გახდა? – დაუსრულებლად ეკითხება მამა საკუთარ თავს და პასუხს ვერ პოულობს.
ძალიან საინტერესოა ერთი დეტალი, რომელზეც ჯეიმის დედა ამახვილებს ყურადღებას: ჯეიმი ღამით ყოველთვის სახლში იყო, ის არ დადიოდა საშიშ ადგილებში, მშობლებს გული დამშვიდებული ჰქონდათ, ბიჭი ხომ საკუთარ ოთახში იყო, არავის არაფერს უშავებდა და არც მას აყენებდა ვინმე ზიანს, მაგალითად, არ იყო იმის საშიშროება, რომ ის სახლში დასისხლიანებული დაბრუნდებოდა. ერთადერთი, როცა გავძახებდი, რომ უკვე ძალიან გვიანი იყო და უნდა დაეძინა, ხმას არ იღებდა, უბრალოდ სინათლეს აქრობდაო.
ამიტომ, კარგად დავფიქრდეთ, შესაძლებელია თუ არა სოციალური ქსელით, თანაც უკონტროლოდ, ისარგებლონ ბავშვებმა და მოზარდობაში ახლად ფეხშედგმულმა ადამიანებმა, რომლებსაც ეს სივრცე ძალიან ბევრ ხაფანგს სთავაზობს?
კიბერბულინგი, სექსუალური შევიწროება, მანიპულაცია, შეურაცხყოფა, იდეალურად შეფუთული ადამიანების ცქერის პარალელურად, საკუთარი სხეულის სიძულვილი, მიუღებლობა, რომელსაც ზემოდან თანატოლების დაცინვა შეიძლება დაერთოს – ეს ხომ საფრთხეების მცირე ჩამონათვალია, რომლებსაც სოციალური სამყარო მოზარდებს უქადის, ვიდრე ისინი ისწავლიან მანიპულაციასთან, დეზინფორმაციასთან ან სიძულვილის ენასთან გამკლავებას.
რა შეუძლიათ ამ დროს მასწავლებლებს და მშობლებს? Adolescence გვეკითხება: ვიცნობთ თუ არა ჩვენს მოსწავლეებს ან საკუთარ შვილებს? ვიცით ახალი თაობის მახასიათებლები, გამოწვევები, სურვილები, ცხოვრების წესი? ვიცით, როგორ ურთიერთობენ სამყაროსთან, რა ფარული კოდებით საუბრობენ ერთმანეთთან?
ახლა გაგახსენებთ იმ ამბავს, რომლის დამახსოვრებაც ზემოთ უკვე გთხოვეთ: ამბავი დეტექტივი ბასკომბისა და მისი შვილის შესახებ.
მოკლული გოგოს საქმის გამოსაძიებლად მისული დეტექტივი თავისი შვილის სკოლაში აღმოჩნდება. ბიჭი მსხვერპლსაც იცნობდა და ჯეიმისაც. და როცა ხედავს, როგორ არასწორად მიჰყავს მამას გამოძიება, მასთან საუბრის სურვილს იჩენს. რა ხდება ამ დროს? დეტექტივი, რომელიც უკვე დარწმუნებულია, რომ სკოლაში მის შვილს ჩაგრავენ (გამოძიების პარალელურად, აკვირდება თავისი შვილის თანაკლასელების დამოკიდებულებას), ბიჭთან მარტო დარჩენა ძაბავს; შეშინებულია, როცა შვილი მასთან საუბარს გადაწყვეტს, რადგან ფიქრობს, რომ მის თავს რაღაც ძალიან ცუდი ხდება, რომ ახლა თავის პრობლემებზე უნდა უამბოს, რომელთა შესახებ წარმოდგენაც კი არ ჰქონდა; ეშინია იმის, რაც შეიძლება მოისმინოს. დიახ, კაცი აანალიზებს, რომ მუცლის ტკივილის მომიზეზება სიზარმაცე კი არ იყო, არამედ ბულინგისგან თავდასაღწევი გზა.
მაგრამ ბიჭი საკუთარ თავზე საუბარს არ აპირებს. მამას მხოლოდ იმას ახვედრებს, რომ გამოძიება სწორი მიმართულებით არ მიდის, რადგან სოციალურ ქსელში დაწერილი კომენტარები სულაც არ ნიშნავდა იმას, რომ მოკლული გოგო ჯეიმის მიმართ დადებითად იყო განწყობილი, რომ მას აფასებდა და ზემოდან არ უყურებდა. ეს კომენტარები, რომლებიც უამრავ, ერთი შეხედვით სრულიად უწყინარ სიმბოლოს შეიცავდა, სინამდვილეში ბულინგისა და შეურაცხყოფის უზარმაზარ ინფორმაციას ატარებს. ცალკეა კოდური სიტყვები, რომელთა გარეშეც მოზარდების სამყაროს კარს, უბრალოდ, ვერასდროს შეაღებენ მშობლები და მასწავლებლები. ფილმში არის ერთი სცენა, თითქოს ძალიან ჩვეულებრივი, მაგრამ სინამდვილეში, უმნიშვნელოვანესი: მასწავლებელი ვერ ხვდება, რა სიტყვებზე, რა სიმბოლოებზეა საუბარი, რადგან მასწავლებლები მოსწავლეებს არ იცნობენ, არ იციან მათი ცხოვრების შესახებ. არ იციან, სად სტკივათ, რა სტკენთ და როგორ შეიძლება ეტკინოთ.
ამასთანავე, სასკოლო გარემო თითქოს მიმღებელიც კია ბავშვების აგრესიის, თითქოს ეს ჩვეულებრივი რამეა. და ეს აგრესია მეტასტაზებივითაა უკვე მოდებული გარემოს: მოსწავლეები მასწავლებლებს ეუხეშებიან, ერთმანეთს დასცინიან, მოზარდობის თანმდევი აგრესია ყველგან იფრქვევა, მაგრამ მის გარდაქმნას არავინ ცდილობს. მშობლები ფიქრობენ, რომ მთავარია, შვილი ღამით სახლში ჰყავდეთ, მასწავლებლებს კი მიაჩნიათ, რომ მთავარია, თავიანთ საგანში გაკვეთილი როგორმე ჩაატარონ და მერე საკლასო ოთახიდან გაიქცნენ.
სკოლაში მასწავლებლები არ ძალადობენ, სახლში მშობლები არ ძალადობენ, მაგრამ ძალადობა ვირტუალურ სამყაროშია და ყველა ადგილიდან ჟონავს, ხოლო მოზარდების სამყაროს არცოდნა, თითქოს ყველას დანაშაულის თანამონაწილედ ხდის.
რეჟისორს კადრში რამდენჯერმე შემოჰყავს ჯეიმის თანაკლასელი, რომელიც ადამიანის სიკვდილზე ისეთი ირონიითა და გულგრილობით საუბრობს, ტანში უსიამოვნო ჟრუანტელმა შეიძლება დაგიაროთ, მაგრამ უფრო სამწუხარო ისაა, რომ მოსწავლის ქცევას არც ერთი უფროსი არ აკვირდება, თითქოს არც კი უკვირთ. უწყვეტი კადრის ეფექტი იძულებულს გვხდის, რომ მივაქციოთ ყურადღება ამ ბიჭს და მისნაირ მოზარდებს, რადგან აგრესია და სიძულვილი, ან ძალადობისადმი გულგრილობა აუცილებლად უნდა დაიძლიოს.
კეტისა და ჯეიმის ურთიერთობა ბევრ მნიშვნელოვან პრობლემაზე ამახვილებს ყურადღებას: ჯეიმი ფსიქოლოგ ბრიონს უყვება, როგორ გაუვრცელეს გოგოს თანაკლასელმა ბიჭებმა პირადი ფოტოები. გოგონების სხეული, როგორც მათი შერცხვენის მთავარი იარაღი, მოზარდებისთვის შანტაჟის უმთავრეს წყაროდ იქცევა. ჯეიმი ფიქრობს, რომ ახლა გოგონა ისეთი მოწყვლადი შეიძლება იყოს, რომ მასთან მეგობრობის შანსი გაუჩნდეს, მაგრამ ასეთ დროსაც მისგან მხოლოდ უარყოფას იღებს. საპირისპირო სქესისგან წამოსული აგრესია, დაცინვა და მიუღებლობა ზუსტად ისევე მოქმედებს მოზარდ ბიჭებზე, როგორც გოგონებზე. ბიჭების დაბალი თვითშეფასება, როგორც ვხვდებით, ან აგრესიაში იზრდება, ან საპირისპირო სქესის დამორჩილების სურვილში, ხოლო როცა ის ამ ყველაფერს ვერ იღებს, გოგონა სასიკვდილოდაც შეიძლება გაიმეტოს.
ჯეიმის ძალიან სჭირდებოდა უპირობო მიმღებლობა. ფსიქოლოგთან საუბრისას აღმოჩნდება, რომ ბიჭი ყველგან ამ მიმღებლობას ეძებდა. ეძებდა, მათ შორის, მამისგან, რომელიც არ სცემდა, არ უყვიროდა, მაგრამ ყველაზე საჭირო დროს ისე ვერ თანაუგრძნობდა, როგორც სჭირდებოდა. მაგალითად, როცა ბიჭი სპორტში წარმატებას ვერ აღწევდა, მამა ბიჭს თვალს ვერ უსწორებდა, გულწრფელად ვერ თანაუგრძნობდა. ჯეიმი ამ ქცევამ დააზიანა.
მშობლებს ხშირად ავიწყდებათ, რომ თვალი უნდა გაუსწორონ შვილების ყველაზე დიდ დამარცხებებს; მეტიც – სწორედ მაშინ უნდა გამოავლინონ უპირობო სიყვარულისა და მიმღებლობის უნარი. მხოლოდ ასე თუ შევძლებთ ვიცოდეთ, რაზე ფიქრობს მოზარდების გონება, როდის სჭირდებათ დახმარება და რა შეიძლება მშობელმა იღონოს.
სულ ოდნავ მაინც არ მოგწონვართ? – ეკითხება ჯეიმი მასთან მისულ ფსიქოლოგს. მხოლოდ ეს აინტერესებს. მიმღებლობა. იმ დროს იმაზეც კი არ ფიქრობს, გამოკეტავენ თუ არა მრავალი წელი ციხეში, მხოლოდ ის აინტერესებს, ნუთუ ნამდვილად მახინჯია? ნუთუ ნამდვილად ასეთი უუნაროა? ნუთუ საერთოდ, სულ ოდნავ მაინც არაა მოსაწონი?.. ბიჭებსაც ზუსტად ისევე სტკივათ, ისევე უწევთ უამრავ სტერეოტიპთან გამკლავება, ზუსტად ისევე ანადგურებთ იმაზე ფიქრი, რომ თითქოსდა, უშნოები არიან და მათი სხეული ისეთი არაა, როგორიც უნდათ იყოს, როგორც გოგონებს.
საგულისხმოა ერთი დეტალი: დეტექტივი ბასკომბი წყდება საქმეს და სკოლიდან კვლავ პოლიციაში კი არ ბრუნდება, შვილთან ერთად საჭმელად მიდის. თანამშრომელს ეუბნება, ბიჭი ამდენი ხნის განმავლობაში დიდი ხნით პირველად მესაუბრაო. ხვდება, რომ ისიც ზუსტად ისევე არ იცნობს თავის შვილს და შვილის წინაშე არსებულ გამოწვევებს, როგორც ჯეიმის მამა არ იცნობდა. მამების უმწეობა, რომელიც მათ გამოფხიზლებას და მოვლენებისთვის თვალის გასწორებას მოაქვს, ძალიან დიდ ემოციებს აღძრავს მაყურებელშიც.
ეს ფილმი არავის ადებს ხელს, არავის მიმართ არ გვიჩენს სიძულვილს. მკვლელი, რომელიც პირველივე სერიაში უკვე ცნობილია, ჩვენთვის ცივსისხლიანი დამნაშავე არაა; ჩვენ მიზეზებს ვეძებთ, როგორ მივიდა მოზარდი იქამდე, რომ ადამიანის სიცოცხლის ხელყოფა გაბედა?
ჩვენი შიშებისგან გამოსვლის და რეალობისთვის თვალის გასწორების დრო მოვიდა — თითქოს ამ სერიალის ერთ-ერთი მთავარი გზავნილი სწორედ ესაა. როგორი რთულიც არ უნდა იყოს, თვალი უნდა გაუსწორო შენს მოზარდ შვილს, შენს მოზარდ მოსწავლეს, და ყოველთვის გახსოვდეს, რომ ადამიანის გონება ყველაზე მოსაფრთხილებელი რამაა.
რა შეუძლია სასკოლო განათლებას?
სასკოლო განათლება არ შეიძლება დუმდეს ბავშვებისა და მოზარდების თანმდევ გამოწვევებზე, მათ ასაკობრივ სირთულეებსა და იმ წინაღობებზე, რომლებსაც ისინი ყოველწამიერად აწყდებიან. იქნებ ეს ფილმი გახდეს კარგი მაგალითი, ვიფიქროთ ცალკე საგნის ან საგნებში ისეთი მასალების შემოტანაზე, რომლებიც დაგვეხმარება მოზარდების სამყაროს მივუახლოვდეთ, რათა სანდო ადამიანებად ჩაგვთვალონ და როგორმე ისე შევაღწიოთ მათ გულებში, როგორც ეს სოციალურმა ქსელებმა შეძლო.
