როგორ დაინახოს სკოლამ საკუთარი პრობლემები, საჭიროებები და შეძლოს მათთან გამკლავების სწორი გზების დასახვა, ვინ მისცემს სწორ ორიენტირს ავტორიზაციის პროცესში – საუბრობენ კახა ერაძე, განათლების ხარისხის განვითარების ეროვნული ცენტრის დირექტორის მოადგილე და მორის დანდურიშვილი, ხაშურის №1 საჯარო სკოლის დირექტორი.
მორის დანდურიშვილი: დღეს ჩვენი საუბრის თემაა ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებების ავტორიზაცია, რომელიც საინტერესოა ყველა ადამიანისთვის, ვინც დაკავშირებულია ზოგად განათლებასთან. ბატონო, კახა, დარწმუნებული ვარ, ბევრი ელოდება თქვენს პასუხებს იმ საინტერესო კითხვებზე, რომლებიც დაკავშირებულია ავტორიზაციის პროცესთან. პირველი კითხვა მექნება ასეთი – რას გულისხმობს ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულების ავტორიზაცია?
კახა ერაძე: რას გულისხმობს ავტორიზაცია? ავტორიზაცია, ზოგადად, ხარისხის უზრუნველყოფის გარე მექანიზმია. ავტორიზაცია ახალი არ არის ქართული საგანმანათლებლო სივრცისათვის, უბრალოდ, ახალია საჯარო სკოლებისთვის. კერძო სკოლები, აქამდე, მხოლოდ ავტორიზაციის გზით ხვდებოდნენ საგანმანათლებლო სივრცეში, ხოლო საჯარო სკოლები დააფუძნა სახელმწიფომ, მათ ავტორიზაცია არ გაუვლიათ, გარდა სამი გამონაკლისისა, რომლებმაც, გარკვეული მიზეზებით, გაიარეს ეს პროცესი, თავის დროზე. უმეტესობისთვის ეს სიახლეს წარმოადგენს.
უნდა ვთქვათ, რომ ავტორიზაცია არ არის ერთჯერადი პროცესი, ეს არის ცხოვრების ახალი წესის დაწყება სკოლისათვის, როცა ის ხვდება ავტორიზებულ რეჟიმში. ეს ნიშნავს, მეტი აქცენტი – ხარისხზე, მიწოდებული სერვისების ხარისხზე როგორც საგანმანათლებლო, ასევე დამატებითი სერვისების, რაშიც ჩვენ, როგორც გარე შემფასებლები, სწორ ორიენტირს მივცემთ სკოლას – სადაა დადებითი მხარეები, სად გასაძლიერებელი და ასევე, აღმოვუჩენთ შესაბამის მხარდაჭერას. მარტივად რომ ვთქვათ, ავტორიზაცია ესაა ხარისხზე ორიენტირებული ცხოვრების დაწყება სკოლისთვის.
მ.დ.: ძალიან საინტერესოა. დამეთანხმებით, ალბათ, რომ განათლების ხარისხის განვითარების ეროვნული ცენტრის მხარდაჭერის გარეშე ძნელი იქნება ავტორიზაციის პროცესის პირველი ეტაპის დაწყება. რა ტიპის მხარდაჭერას სთავაზობს ცენტრი სკოლებს, რომლებიც ემზადებიან ავტორიზაციისთვის?
კ.ე.: მიუხედავად იმისა, რომ კერძო სკოლები დიდი ხანია ავტორიზებულ რეჟიმში არიან, შევახსენებ ყველას, რომ 1 იანვრიდან, ხარისხის უზრუნველყოფის სრულიად ახალი სისტემა შეიქმნა. ამრიგად, ეს სისტემა ახალია როგორც კერძო, ასევე საჯარო სკოლებისთვის. განსხვავება ის არის, რომ კერძო სკოლა პროცედურულად იცნობს ხარისხის უზრუნველყოფის საკითხს, ავტორიზაციას, მაგრამ შინაარსი, კონტენტი სრულიად ახალია როგორც ერთი, ასევე მეორე მხარისათვის.
გეთანხმებით, რომ მხარდაჭერის გარეშე, პრაქტიკულად, შეუძლებელი იქნება საქართველოში ზოგადი განათლების ხარისხის ახალი ეროვნული სტანდარტების (ავტორიზაციის სტანდარტებს იმიტომ ვეძახი, რომ ეს არის ხარისხის ეროვნული სტანდარტები) დანერგვა. მხარდაჭერა იქნება მრავალმხრივი და არა მხოლოდ ხარისხის ცენტრისგან, სამინისტროსგან, ასევე, ჩვენ შევკრიბეთ ყველა საბიუჯეტო პროგრამა, მათ შორის, დონორი ორგანიზაციების ყველა პროგრამა და ისინი მთლიანად ორიენტირებულები არიან ხარისხის უზრუნველყოფის ახალ რეფორმაზე. ასე რომ, ყოველი საბიუჯეტო თეთრი თუ უცხოური ცენტი, მთლიანად მიმართულია სკოლების მხარდაჭერაზე, ამ რეფორმის პროცესში. კონკრეტულად, ხარისხის ცენტრის მხრიდან, ეს იქნება, როგორც პერმანენტული საკონსულტაციო სერვისები, რომლებსაც სკოლები მიიღებენ, ასევე იქნება სიმულაციური მონიტორინგები, ანუ „ვითომ ავტორიზაციას“ გადის სკოლა (ვინც ამის სურვილი გამოხატა), ეს იქნება ძალიან დიდი პაკეტი შესაძლებლობების გაძლიერების, ტრენინგებისა და, საჯარო სკოლების შემთხვევაში, ინდივიდუალურად მათზე მიმაგრებული მხარდაჭერის სპეციალისტების მიერ გაწეული მომსახურებისა. ასე რომ, ყველა სკოლა მიიღებს იმ ადეკვატურ მხარდაჭერას, რომელიც საჭიროა ახალი სტანდარტების დანერგვისთვის.
მ.დ.: თქვენ ახსენეთ ის ადამიანები, რომლებიც ყველა სკოლაზე იქნებიან, ასე ვთქვათ, მიმაგრებულები და რომლებიც დაეხმარებიან ავტორიზაციის პროცესში. ეს ადამიანები შეირჩნენ კონკურსის წესით, არიან საკმაოდ კვალიფიციურები. როგორ წარიმართება მათი თანამშრომლობა სკოლებთან, ავტორიზაციისთვის მზადების პროცესში?
კ.ე.: ჩვენ შევქმენით, ქვეყანაში პირველად, ზოგადი განათლების ხარისხის უზრუნველყოფის სპეციალისტთა სისტემა. ეს არ ნიშნავს, რომ ისინი ავტორიზაციის ექსპერტები არიან, უბრალოდ, შეირჩა ადამიანთა ჯგუფი, რომლებიც ხარისხის უზრუნველყოფის სერტიფიცირებული სპეციალისტები არიან, ანუ სისტემა მათ ენდობა, რომ მათ იციან რა არის ხარისხზე ორიენტირებული სერვისების გაწევა ზოგადი განათლების ნაწილში. სწორედ ასეთი ადამიანები გაუწევენ სკოლებს დახმარებას. შერჩევის პროცესი იყო საკმაოდ რთული და მინდა პირდაპირ გითხრათ, რომ არ ველოდით ამხელა ინტერესს, ზოგადად, იმიტომ, რომ მსგავსი რამ გაგვიკეთებია უმაღლეს განათლებაში, პროფესიულში, მაგრამ ამხელა ინტერესი არასოდეს ყოფილა ადამიანებისა, ყოფილიყვნენ სერტიფიცირებული ხარისხის უზრუნველყოფის სპეციალისტები. ადამიანთა ძალიან დიდი გუნდი მონაწილეობდა (სხვათა შორის, ახლაც მიმდინარეობს ერთ-ერთი კონკურსი) და ჩვენ უკვე გვყავს 400-მდე ხარისხის უზრუნველყოფის სპეციალისტი. რა იქნება მათი მანდატი სკოლასთან მიმართებაში? რა თქმა უნდა, ჩვენ ამ სპეციალისტების ნაწილს გამოვიყენებთ, როგორც ექსპერტებს, როცა დაიწყება ავტორიზაციის ადმინისტრაციული წარმოება. პირველ რიგში, უნდა გამოვრიცხოთ ინტერესთა კონფლიქტი, ანუ ის მხარდამჭერი, რომელიც კონკრეტულ სკოლაში მიდის, ვერ იქნება ექსპერტი ამავე სკოლაში იმიტომ, რომ მას გარკვეული შრომა აქვს ჩადებული და საკუთარი ნამუშევრის ობიექტური შემფასებელი ვერ იქნება.
რაც შეეხება მხარდაჭერის სპეციალისტებს, ისინი მივლენ სკოლებში, ჩვენ მათ მივცემთ სკოლის თვითშეფასებას (შარშან განხორციელდა ყველა საჯარო სკოლის დიაგნოსტიკური თვითშეფასება და მეტ-ნაკლებად, ყველამ დადო სურათი), რა მდგომარეობაშია ახლა სკოლა და სწორედ ამ მდგომარეობიდან გამომდინარე, მიიღებენ მხარდაჭერას, რომ თავიანთი შესაბამისობა სტანდარტებთან კიდევ უფრო ზუსტად განსაზღვრონ, შემოიტანონ საავტორიზაციო განაცხადი ხარისხის ცენტრში, ასევე, მიიღებენ მხარდაჭერას თვითონ ადმინისტრაციული წარმოების პროცესში. ამაზე მერე კიდევ ვისაუბროთ, რას ნიშნავს მათი შესაბამისობა სტანდარტებთან, თუ ამის ინტერესი იქნება.
მ.დ.: დამეთანხმებით, ზოგადი განათლების ხარისხის უზრუნველყოფის ამოსავალი წერტილია, რომ მოსწავლემ მიიღოს ხარისხიანი განათლება, იყოს კომფორტულ გარემოში და ყველა მოსწავლეს ჰქონდეს განვითარების თანაბარი შესაძლებლობა. ამისთვის ინფრასტრუქტურული საკითხებიც მოსაწესრიგებელია და რიგი სხვა საკითხებისა, რაზეც სახელმწიფო ზრუნავს და როგორც თქვენც აღნიშნეთ, სხვადასხვა უწყებებიც აქტიურად არიან ჩართული. როგორც ჩვენთვის ცნობილია, ამ უწყებებთან შეთანხმებით შეირჩა სკოლები, რომლებიც 2023 წელს გაივლიან ავტორიზაციას. თუ შეიძლება, მეტი დეტალი გვითხრათ, ყველას გვაინტერესებს, რა ტიპის საქმიანობა გვაქვს გასაწევი ავტორიზაციისთვის მზადების პერიოდში, როგორც საგანმანათლებლო დაწესებულებებს?
კ.ე.: დიდი მადლობა, ძალიან კარგი, რელევანტური შეკითხვაა, მით უმეტეს, როცა სკოლის ლიდერი გესაუბრება. პირველ რიგში, სკოლები, რა თქმა უნდა, მათი თვითშეფასების ანალიზის საფუძველზე შეირჩა, ასევე, სისტემის სხვა მოთამაშეების, საჯარო სამართლის იურიდიული პირების წარმომადგენელთა კონსულტაციის საფუძველზე. ჩვენ შევქმენით საკოორდინაციო ჯგუფი, რომელიც ძალიან ინტენსიურ რეჟიმში იკრიბებოდა და სხვადასხვა კრიტერიუმის მიხედვით გავიარეთ სკოლების მდგომარეობა (მათ შორის, ინფრასტრუქტურული, როგორც თქვენ ბრძანეთ, იქ არის მასწავლებლის, დირექტორის თემები და ბევრი სხვა საკითხი), რაც მხედველობაში იქნა მიღებული ამ სკოლების შერჩევის დროს. ბევრი სკოლა იყო მზად და, გულწრფელად გეტყვით, შეგვეძლო უფრო მეტი შეგვერჩია, უბრალოდ, ჩვენთვის იქნებოდა რთული ამ ტვირთის აწევა. აქედან გამომდინარე, ვისარგებლებ შემთხვევით და ვიტყვი, რომ თუკი რომელიმე სკოლას გული დასწყდება, რატომ არ ვარ ამ 400-შიო და გული უწევს ავტორიზაციის გასავლელად, ეს მათი ნებაა, შეუძლიათ შემოიტანონ განაცხადი, როცა თვითონ ჩათვლიან, რომ მზად არიან. უბრალოდ, ეს 400 სკოლა პირობითად შევარჩიეთ, რომ გეგმაზომიერად გავყვეთ პროცესს.
გარდა ამისა, მნიშვნელოვანია და ლოგიკური, რომ ეს 400 სკოლა, შემდეგ, გამოცდილებას გაუზიარებს დანარჩენ სკოლებს. და იმედი მაქვს, მომდევნო წლებში ეს სკოლები უფრო მეტი მზაობით (ფსიქოლოგიური, მეთოდოლოგიური და ა.შ.) შეხვდებიან ავტორიზაციის პროცესს.
რა უნდა გავაკეთოთ? ვერავინ შეცვლის სკოლას და სკოლის ლიდერს. ავტორიზაციას არ გადის დირექტორი, არც მასწავლებელი და არც ცალკე მოსწავლე, დარაჯი ან სამეურნეო სამსახური, ავტორიზაციას გადის სკოლა, როგორც ერთიანი ორგანიზმი. ამ ნაწილში, ძალიან მნიშვნელოვანია სწორედ სკოლის ლიდერის გამოკვეთილი როლი. მან უნდა შეკრას სასკოლო საზოგადოება, როგორც ერთი გუნდი და კარგად აუხსნას, რომ მხოლოდ სკოლის ხელმძღვანელის პასუხისმგებლობა არ არის, გაიაროს სკოლამ ავტორიზაცია, არამედ სასკოლო საზოგადოება (მათ შორის, მასწავლებელი, მოსწავლე, მშობელი და სხვა დაინტერესებული მხარე), როგორც ერთი გუნდი, უნდა შეხვდეს ამ პროცესს. მით უმეტეს, იმ მხარდაჭერის პირობებში, რომელსაც ყველა სკოლა მიიღებს, ამის მიმღებლობა უნდა გაჩნდეს. ვითვალისწინებთ იმასაც, რომ სკოლის შენობას ვერავინ ააშენებს ახალს, თუმცა, სკოლები, რომელიც შევარჩიეთ ავტორიზაციისთვის, მეტ-ნაკლებად გამართულია ინფრასტრუქტურულად. მთავარია სულიერება, რომელიც სკოლაში უნდა ტრიალებდეს და რომელზე პასუხისმგებლობაც უნდა აიღოს, კიდევ ერთხელ, არა ერთმა ადამიანმა, არა სკოლის დირექტორმა, არამედ სასკოლო საზოგადოებამ. ამიტომ, სკოლის დირექტორებს ვურჩევდი, რომ სასკოლო საზოგადოება კონსოლიდირებული დაახვედროს მხარდაჭერას და ავტორიზაციის პროცესს.
მ.დ.: ბოლო პერიოდში რა ტიპის აქტივობებიც განახორციელა სახელმწიფომ, ყველა მხარდაჭერაზე იყო ორიენტირებული. მე, როგორც სკოლის ლიდერს, არ გამჭირვებია რომელიმე აქტივობაში ჩართვა იმის გამო, რომ, ვთქვათ, მქონოდა შიში, რომ შეიძლება ჩემს შიდა სამზარეულოში ჩაიხედოს გარე მონიტორინგმა (თუ რას დავარქმევთ) და ეს ჩვენთვის ერთგვარი ბარიერი ყოფილიყო. პირიქით, ჩვენ ვიყავით ღია იმიტომ, რომ ვხედავდით განათლების სამინისტროს მხრიდან და იმავე ხარისხის განვითარების ეროვნული ცენტრის მხრიდან, მასწავლებლის სახლიდან მხარდაჭერაზე ორიენტირებულ პროცესს და ეს დიდი შეღავათია, დიდი მხარდაჭერა თითოეული სკოლისთვის, რადგან უამრავი ადამიანია სკოლასთან დაკავშირებული და ყველას საზრუნავია განათლების ხარისხის გაუმჯობესება.
როგორც ცნობილია, ავტორიზაციის სტანდარტები შეიცვალა და უკვე 2023 წელს, საჯარო და კერძო სკოლები, ახალი სტანდარტებით გაივლიან ავტორიზაციას. მინდა კერძო სკოლებსაც შევეხოთ და გთხოვთ, გვითხრათ რა საქმიანობა აქვთ მათ გასაწევი (სკოლებს, რომლებიც უკვე ავტორიზებულები არიან) და რა ვადა აქვთ იმისთვის, რომ ახალ სტანდარტებთან შესაბამისობაში მოვიდნენ?
კ.ე.: როგორც აღვნიშნეთ, თვითონ სტანდარტები ახალია ყველასთვის, კერძო სკოლებიც იმავე გამოწვევის წინაშე დგანან, რა გამოწვევის წინაშეც არიან საჯარო სკოლები. კანონმა კერძო სკოლებს გონივრული ვადა განუსაზღვრა, 2024 სასწავლო წლის 1 სექტემბრამდე, როცა ისინი შესაბამისობაში უნდა მოვიდნენ ავტორიზაციის ახალ სტანდარტებთან. ეს არ ნიშნავს, რომ 2024 წლის 1 სექტემბრიდან სკოლები ხელახლა გაივლიან ავტორიზაციას, არა, ისინი განახორციელებენ თვითშეფასებას, რომლის შედეგებითაც ვნახავთ, როგორ მოვიდა სკოლა შესაბამისობაში ახალ სტანდარტებთან. კერძო სკოლებიც იმავე მხარდაჭერას მიიღებენ, რასაც საჯარო სკოლები. ამ პროცესში, ჩვენი მხრიდან, სრული თანამშრომლობა იქნება და მათი მხრიდან, ამ მხარდაჭერის, დახმარების მიღების მოლოდინი გვაქვს.
რაც შეეხება ავტორიზაციის სტანდარტებს, თქვენ შესაბამისობა ბრძანეთ, ამ ეტაპზე, შესაბამისობა არ გულისხმობს სტანდარტთან მაქსიმალური დონის მიახლოებას. რადგანაც ჩვენ გვინდა, რომ სისტემა იყოს განვითარებაზე ორიენტირებული. არ გვაქვს მოლოდინი (მით უმეტეს ახალი სტანდარტები შემოვიდა), იანვრიდან დღემდე, რომელიმე სკოლა, სრულ შესაბამისობაში იქნება სტანდარტებთან. ავტორიზაციის მთელი პრინციპი იმით განსხვავდება აქამდე არსებული ავტორიზაციის პრინციპისგან, რომ მანამდე არსებული სტანდარტთან ზედმიწევნით შესაბამისობას მოითხოვდა. ახალი სტანდარტი ამბობს, რომ შეიძლება იყოს ნაწილობრივი, მეტწილი ან სრული შესაბამისობა. აქედან გამომდინარე, როდესაც გარე შემფასებელი მიდის სკოლაში, მან უნდა დაინახოს, რომ სკოლას სწორად აქვს იდენტიფიცირებული თავისი შესაბამისობის დონე, ვთქვათ, მე ამ ნაწილში ვარ ნაწილობრივ შესაბამისობაში, მაგრამ ეს გააზრებული მაქვს და ვაპირებ ამის გამოსწორებას. ჩვენ თუ დავინახეთ, რომ სკოლას აქვს მზაობა – პირველი, გაცნობიერებული აქვს რა სჭირდება სრული შესაბამისობისთვის; აქვს ამისთვის რესურსული, მეთოდოლოგიური, შინაარსობრივი მზაობა და განწყობა (სკოლას როცა ვამბობ, ისევ სასკოლო საზოგადოებას ვგულისხმობ, არა ერთ ადამიანს), რა თქმა უნდა, ფართოდ გავუღებთ კარს და მივიღებთ ავტორიზებული სკოლების შემადგენლობაში იმიტომ, რომ ეს მუდმივად განვითარებადი პროცესია. თუნდაც დღეს სკოლა სრულ შესაბამისობაში რომ იყოს ყველა სტანდარტთან, შესაძლოა, ერთი თვის შემდეგ, რაღაც გარემოებამ ეს შესაბამისობა ქვემოთ ჩამოსწიოს. ეს არ ნიშნავს, რომ სკოლა უნდა გავუშვათ უკვე ავტორიზებული რეჟიმიდან. ამას გულისხმობს სწორედ ავტორიზაციის მხარდამჭერი, ანუ განმავითარებელი ფუნქცია. ამიტომ, არ უნდა ეშინოდეს არც ერთ სკოლას! მთავარია, სწორად ვისწავლოთ საკუთარი პრობლემების, საჭიროებების დანახვა და ამ საჭიროებებთან გამკლავების სწორი გზების დასახვა. აი, ეს უნდა დავინახოთ სკოლაში.
მ.დ.: ავტორიზაციის საბჭოს წევრებს საკმაოდ მნიშვნელოვანი საქმიანობის გაწევა ელით საჯარო სკოლების ავტორიზაციის პერიოდში. რა ტიპის მხარდაჭერის მექანიზმებს გეგმავს განათლების ხარისხის განვითარების ეროვნული ცენტრი ავტორიზაციის საბჭოსთვის?
კ.ე.: ავტორიზაციის საბჭო იმიტომ არის ავტორიზაციის საბჭო, რომ ისინი არიან ყველაზე კომპეტენტური ადამიანები და ამ თვალსაზრისით იქნენ შერჩეული. თუმცა, მესმის, რომ ახალი რეგულაცია საჭიროებს განმარტებებს, ჩამოყალიბებას და ა.შ. საბჭოს წევრებიც მიიღებენ მხარდაჭერას, ეს იქნება, რა თქმა უნდა, შეხვედრები, განმარტებები თითოეულ სტანდარტთან მიმართებაში, მათ შორის პროცედურულ ნაწილში. დონორი ორგანიზაციები გვერდში გვიდგანან და დაგვეხმარებიან, რომ ეს შეხვედრები იყოს, მათ შორის, რამდენიმედღიანი, გასვლითი, რომ საბჭოს წევრმა მთელი თავისი ენერგია მიუძღვნას განვითარების საკითხებს. აუცილებლად დავნერგავთ, პერიოდულად, საბჭოს მუშაობის შედეგების ანალიზისა და უკუკავშირის საკითხს. როცა დაიწყება ავტორიზაციები, შეიძლება, კვარტალში ერთხელ, განვლილი პერიოდის სამუშოს შესაჯამებლად შევხვდეთ, კიდევ ერთხელ გავაანალიზოთ რამდენად სწორად მივდივართ და მივდივართ თუ არა იქით, საითაც ვაპირებდით. მინდა დავარწმუნო საზოგადოება, რომ საბჭოს წევრები, რომლებიც პრემიერის ბრძანებით დაინიშნენ, ძალიან კომპეტენტური, გამოცდილი ადამიანები არიან და გვაქვს მოლოდინი, რომ საბჭო თავის განახლებულ ფუნქციას (არა მხოლოდ შემფასებელია, არამედ განმავითარებელი) კარგად შეასრულებს, ანუ თუ საბჭო დაინახავს, რომ სკოლა არ არის სტანდარტთან შესაბამისობაში, მაგრამ აპირებს განვითარებას ამ მიმართულებით, ეს მისთვის მისაღები უნდა იყოს, შეიძლება დამატებითი რეკომენდაციებიც მისცეს სკოლას. აქედან გამომდინარე, თქვენ სწორად აღნიშნეთ, რომ საბჭოს წევრებს სულ სხვა ფორმატში მოუწევთ მუშაობა, სულ სხვა მანდატით და დატვირთვა ექნებათ ძალიან ინტენსიური იმიტომ, რომ ჩვენ ამ რაოდენობის სკოლების ავტორიზაცია, პრაქტიკულად, ცენტრის არსებობის ისტორიაში, ჯერ არ გაგვიხორციელებია. ასე რომ, მადლობა მინდა ვუთხრა საბჭოს თითოეულ წევრს, რომელმაც განაცხადი შემოიტანა, სურვილი გამოხატა, გაითავისა, რასაც აკეთებდა და მზადაა, თავისი დროის დიდი ნაწილი მიუძღვნას ზოგადი განათლების სისტემის განვითარებას.
მ.დ.: დიდი მადლობა, ბატონო კახა, საინტერესო საუბრისთვის. ჩვენთვის ძალიან დიდი ფუფუნებაა ამგვარი უკუკავშირი იმ ადამიანისგან, რომელსაც მაღალი კომპეტენცია აქვს.
