ლალი კაშია
ავთანდილ დეკანოიძის სახელობის ქუთაისის №32 საჯარო სკოლის ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელი
სააზროვნო უნარების განვითარება სწავლა-სწავლების ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი მიზანია. კრიტიკული აზროვნების მეთოდებს შორის ცნობილია ედუარდ ბონოს „აზროვნების ექვსი ქუდი“. ეს მეთოდი განასახიერებს ექვს განსხვავებულ მიდგომას: ობიექტურ ანალიზს (თეთრი), ემოციურ რეაქციას (წითელი), პოზიტიურ ხედვას (ყვითელი), კრიტიკულ შეფასებას (შავი), შემოქმედებით აზროვნებას (მწვანე) და პროცესის ორგანიზებას (ლურჯი).
„აზროვნების ექვსი ქუდის“ გამოყენებით, ჩემი ხელმძღვანელობით, მე-10ა კლასის მოსწავლეებმა გააანალიზეს რევაზ ინანიშვილის მოთხრობა „ფიროსმანი“.
სწავლების პროცესი ასე წარიმართა: მოსწავლეები, შემთხვევითობის პრინციპით, დაიყვნენ ჯგუფებად და თითოეულს განესაზღვრა კონკრეტული „ქუდი“. ისინი გაეცნენ მეთოდის ინსტრუქციებს, დამხმარე კითხვებს და შეუდგნენ მუშაობას.
თეთრი ქუდის მფლობელებმა საინტერესოდ მოგვითხრეს, თუ როგორ შეუძინეს მხატვარს მეგობრებმა ღვინის სარდაფი, თავისი უძრავ-მოძრავი ქონებით, როგორ ატარებდა დღეებს იგი ფუნჯითა და ჭიქა არყით ხელში, როგორ შეიცვალა ნიკალას ცხოვრება „თვალებფოფინა“ მარგარიტას გამოჩენის შემდეგ, როგორ დაუფიქრებლად გაყიდა ყველაფერი, როგორ დააზვინინა ათი ეტლი ყვავილებით, როგორ ვერ იმყოფინა ღვინო და იეთიმ გურჯის ლექსები, როგორ ვერ მიუსწრო მარგარიტას, როგორ წაიქცა ხელადით ხელში ბალახზე და როგორ ატირდა ბავშვივით… მოსწავლეთა ერთმა ნაწილმა კი მიმოიხილა, რა იყო ამ ისტორიაში რეალური, რა – გამოგონილი და დაასკვნა, რომ ზოგჯერ რეალობასა და ლეგენდას შორის განსხვავება ძნელი დასაჯერებელია.
წითელი ქუდის მფლობელებმა გამოხატეს ემოციები, შეგრძნებები. ისაუბრეს, რა შთაბეჭდილებები შეექმნათ ტექსტის კითხვის დროს, რამდენად მგრძნობიარედ შეძლო ავტორმა ამა თუ იმ ეპიზოდის გადმოცემა. „ეს მოთხრობა ფიროსმანის შესახებ არ არის. ეს ჩემი ამბავიც არის, შენიც და ყველა იმ ადამიანის, ვისაც ერთხელ მაინც შეშლილივით უყვარდა,“ – ასე დაასკვნა ერთ-ერთმა მოსწავლემ.
ყვითელი ქუდის მფლობელებმა ყურადღება გაამახვილეს მოთხრობის დადებით ასპექტებზე. მათ იმსჯელეს, რამდენად პოზიტიური იყო ნიკალასა და მარგარიტას სიყვარულის ისტორია და ღირდა თუ არა გრძნობისთვის მსხვერპლის გაღება. მოსწავლეებმა აღნიშნეს, რომ ფიროსმანის სიყვარული უანგარო და გულწრფელი იყო. იგი არ ითვლიდა დანახარჯს, არად დაეძებდა დანაკარგს. მარგარიტასთვის შეძენილი შემოდგომურა ყვავილებით დატვირთული ათი ეტლი თაიგულის შეძენა არა მხოლოდ სიუხვის, არამედ უსაზღვრო სიყვარულის გამოხატვა იყო. ერთ-ერთმა მოსწავლემ გაიხსენა შოთას სიტყვები: „სიბრძნე, სიუხვე, სიმდაბლე, სიყმე და მოცალეობა“. სწორედ რუსთველისეულ სიუხვეს გადაამეტა ფიროსმანმა. სიყვარული, რომელიც არ ითვლის დანაკარგებს და არ ელის ანაზღაურებას, ჭეშმარიტი და დიდებულია.
შავი ქუდის მფლობელები საკითხს პრაგმატულად და კრიტიკულად მიუდგნენ. მათ ნიკო ფიროსმანის ქმედებები, გადაწყვეტილებები და შესაძლო შეცდომები ობიექტურად შეაფასეს. მოსწავლეთა დაკვირვებით, ფიროსმანი ხშირად მოქმედებდა იმპულსურად და არ აქცევდა მეგობრების რჩევებს ყურადღებას. „ფიროსმანი მეგობრებსაც არ უგდებდა ყურს. ბევრჯერ შეახსენეს, ნაშუადღევს სხვაგან ხარ წასასვლელიო, მაგრამ ღვინო ვერ იმყოფინა. მოძალებულმა სასმელმა კი დააკარგვინა მოქმედების სიზუსტე“.
მწვანე ქუდის მფლობელებმა მოთხრობის ფინალი შეცვალეს. მათ მსმენელებს შესთავაზეს ალტერნატიული დასასრული, რომელშიც ნიკო ფიროსმანისა და მარგარიტას ისტორია განსხვავებულად სრულდება.
ლურჯი ქუდი მე მერგო, როგორც მთელი პროცესის წარმმართველს. ვცდილობდი, მოსწავლეებს თანმიმდევრულად და ეფექტურად გამოეყენებინათ „აზროვნების ექვსი ქუდის“ მეთოდი. გაკვეთილის ბოლოს, მოსწავლეებთან ერთად, შევაჯამეთ განხილული საკითხები და დავასკვენით, რომ რევაზ ინანიშვილის „ფიროსმანი“ ერთ-ერთი საუკეთესო მოთხრობაა.
გაკვეთილი იყო ეფექტური, საინტერესო და სახალისო. მოსწავლეებმა განივითარეს კრიტიკული და შემოქმედებითი უნარები, არგუმენტირებული მსჯელობა. „აზროვნების ექვსი ქუდის“ ეფექტურობა კიდევ ერთხელ დადასტურდა.
