გვესაუბრება კახა ჯამბურია, შეფასებისა და გამოცდების ეროვნული ცენტრის დირექტორის მოადგილე
– ბატონო კახა, დისტანციური სწავლების ფონზე, ხომ არ იგეგმება რაიმე ცვლილებები მომავალი წლის ეროვნულ გამოცდებში?
– დისტანციურმა სწავლების პროცესმა თავისთავად მოითხოვა დისტანციური შეფასების მექანიზმის შექმნაც, რაზეც ჩვენს ცენტრში მანამდე დაიწყო ფიქრი, სანამ პანდემია დაიწყებოდა. ჯერ კიდევ 2019 წელს, განათლების მაშინდელ მინისტრთან შეთანხმებით, ჩვენმა ცენტრმა გადაწყვიტა ისეთი ელექტრონული პლატფორმის შერჩევა, რომელიც საშუალებას მოგვცემდა, მთლიანად ელექტრონული ფორმით ჩატარებულიყო ტესტირება საკლასო ოთახებში. საგანგებოდ ამ მიზნით შექმნილმა ჯგუფმა შეარჩია ის კომპიუტერული პროგრამა, რომლითაც ტარდება საერთაშორისო შეფასება (საგანმანათლებლო სფეროს მიღწევების კვლევა) – PISA, რომელშიც ჩვენს ქვეყანასაც არაერთხელ მიუღია მონაწილეობა. უკანასკნელი კვლევის შედეგების ანალიზი ახლახან გამოქვეყნდა (სამწუხაროდ, სხვა ქვეყნებთან შედარებით, საუკეთესო მიღწევებით ნადვილად ვერ მოვიწონებთ თავს).
2019 წელს საგანგებოდ ამ მიზნით შექმნილმა ჯგუფმა მოამზადა მე-4 და მე-6 კლასელთა მიღწევების შესაფასებლად დავალებები მათემატიკაში, ასევე ქართულ ენასა და ლიტერატურაში. ჩატარდა წინასწარი საცდელი ტესტირებები და ახლა უკვე მზად ვართ ფართომასშტაბიანი აპრობაციის (ე.წ. პილოტირების) ჩასატარებლად. ასეთი ფართომასშტაბიანი პილოტირების ჩატარება საშუალებას მოგვცემდა ზუსტად გვცოდნოდა, შევძლებდით თუ არა დიდი რაოდენობის მოსწავლეებთან ტესტირების ჩატარებას მთლიანად ელექტრონული ფორმატით. თუ ეს აპრობაცია წარმატებული იქნებოდა, შემდეგ შესაძლებელი გახდებოდა ჯერ სასკოლო ოლიმპიადების, შემდეგ კი უკვე მისაღები თუ სასკოლო გამოცდების ელექტრონულად ჩატარებაზე ფიქრიც; მაგრამ, სამწუხაროდ, შევფერხდით, ოღონდ არა პანდემიის, არამედ უსახსრობის გამო. ჩვენ დავიწყეთ წინასწარი, მოსამზადებელი სამუშაოები ჩვენი რესურსებით, მსოფლიო ბანკის იმედით: წინასწარი მოლაპარაკება გვაძლევდა საფუძველს გვეფიქრა, რომ მსოფლიო ბანკი დაგვაფინანსებდა, მაგრამ, სამწუხაროდ, ჯერჯერობით, დაფინანსება არ დაწყებულა.
ასე რომ, არსებობს ელექტრონული პლატფორმა, რომლის გამოყენება ფართომასშტაბიანი ტესტირებისთვის პრინციპულად შესაძლებელია (მას ამ მიზნებისათვის წარმატებით იყენებენ საფრანგეთსა და იტალიაში), მაგრამ მრავალი წინასწარი საცდელი ტესტირების ჩატარებაა საჭირო იმისათვის, რომ გავარკვიოთ – შეიძლება თუ არა მისი გამოყენება ე.წ. მაღალი რისკის გამოცდების ჩასატარებლადაც.
ამდენად, ჯერჯერობით, ტექნიკური თვალსაზრისით, ცენტრი არ არის მზად, რომ მეოთხე და მეექვსე კლასელთა ტესტირება, მთელი ქვეყნის მასშტაბით, სრულად ელექტრონულად (საჭიროების შემთხვევაში – დისტანციურად) ჩაატაროს. დისტანციურად ამ ეტაპზე ვერც ეროვნულ გამოცდებს ვერ ჩავატარებთ, რადგან მეთვალყურეობის დისტანციური სისტემა არა გვაქვს. მაგრამ აქვე უნდა ვთქვათ ისიც, რომ წელს პირველად ჩავატრეთ დისტანციურად სასკოლო ოლიმპიადის პირველი ტური მთლიანად ელექტრონულ ფორმატში და ეს უკვე იმედს იძლევა, რომ სათანადო მხარდაჭერის შემთხვევაში ცენტრი შეძლებს ამ მიმართულებით წარმატების მიღწევას.
– აბიტურიენტები, რომლებმაც მე-11 კლასის მეორე სემესტრი დისტანციურად დახურეს და მე-12 კლასსაც, როგორც ჩანს, დისტანციურად გაივლიან, იქნებიან სრულფასოვნად მზად გამოცდებისთვის, თუ საგამოცდო პროგრამები გარკვეულ ცვლილებას განიცდის, მოერგება არსებულ რეალობას.
– რაც შეეხება ეროვნული გამოცდების შინაარსობრივ მხარეს, მცირეოდენი ცვლილებები აუცილებლად იქნება, რადგან არ შეიძლება იმის უგულებელყოფა, რომ დისტანციური სწავლება ახალი გამოწვევების წინაშე გვაყენებს. სწავლების ეს ახალი ფორმა მთელ მსოფლიოში ქმნის გარკვეულ პრობლემებს და, ცხადია, ვერც საქართველო იქნება გამონაკლისი. ცხადია, მოსწავლეები აშკარად განსხვავებულ ვითარებაში არიან, ვიდრე 2-3 წლის წინ იყვნენ მათი თანატოლები. რა უფლება გვაქვს, რომ ეს ვითარება არ გავითვალისწინოთ და არაფერი არ შევცვალოთ?
2020 წლის საგამოცდო ტესტების შედგენის დროსაც გაითვალისწინეს ცენტრის ექსპერტებმა შექმნილი ვითარება (სასწავლო წლის დასასრული რომ მთლიანად დისტანციურად ჩატარდა) და არსებულ რეალობას მოარგეს საგამოცდო დავალებები – ტესტებში ფაქტობრივად არ იყო შეტანილი ეროვნული სასწავლო გეგმით გათვალისწინებული ის მასალა, რომელიც სასწავლო წლის დასასრულს უნდა გაევლოთ მოსწავლეებს. ამას დიდი პრობლემა არც შეუქმნია, რადგან ჩვენი საგამოცდო ტესტების ძირითადი ნაწილი ამოწმებს სწავლების შედეგს და არა სასწავლო მასალის დაზეპირებას, ამდენად უფრო მეტად ორიენტირებულია სააზროვნო უნარების შეფასებაზე და არა მეხსიერების შემოწმებაზე.
ზაფხულში ჩატარებული გამოცდების შემდეგ ცენტრი დაუყოვნებლივ იწყებს საგამოცდო ტესტების ანალიზს მოწინავე ქვეყნებში შემუშავებული მეთოდოლოგიით, რომელსაც ეწოდება ფსიქომეტრული ანალიზი. იგი ადგენს თითოეული დავალების სირთულის ხარისხსაც, დისკრიმინაციულ ღირებულებასაც და მთელი ტესტის სანდოობასაც. გარდა ამისა, ამ ანალიზის შედეგად, მრავალი პარამეტრის მიხედვით, შეგვიძლია ვიმსჯელოთ, როგორ გავაუმჯობესოთ საგამოცდო ტესტი, რომ მისი ფორმატი უკეთ მოვარგოთ არსებულ რეალობას.
უფრო კონკრეტულად რომ ვთქვათ, მათემატიკის ტესტიდან ამოღებულია სამი დავალება დახურული პასუხით და ორი ღია პასუხით (მათ შორის პლანიმეტრიის 4-ქულიანი დავალებაც). შესაბამისად, 2021 წლის მათემატიკის ტესტში იქნება 35 (27 დახურული და 8 ღია ტიპის) დავალება, მაქსიმალური ქულა კი, სავარაუდოდ, გახდება 51. ტესტში იქნება ორი ორქულიანი, ოთხი სამქულიანი და ორი ოთხქულიანი ღია დავალება. ტესტის შესრულებისათვის გამოყოფილი დრო იქნება 3სთ. მინიმალური ბარიერი – არანაკლებ 11 ქულისა (უნივერსიტეტებს უფლება აქვთ, უფრო მაღალი ბარიერები დააწესონ).
ფიზიკისა და ქიმიის საგამოცდო ტესტებში შემცირდება როგორც არჩევითპასუხებიანი, ისე ღია დავალებების რაოდენობა. ამიტომ საგამოცდო ტესტის შესასრულებლად გამოყოფილი დრო იქნება 3 საათი (ნაცვლად 3 სთ და 40 წუთისა), ხოლო მაქსიმალური ქულა, სავარაუდოდ, იქნება 63 (ნაცვლად 75 ქულისა).
ცხადია, პირველივე კითხვა, რომელიც აბიტურიენტებს გაუჩნდებათ, იქნება — ნიშნავს თუ არა ეს საგამოცდო ტესტების გამარტივებას. დიახ, საგამოცდო ტესტები, გარკვეული აზრით, გამარტივდება, ვინაიდან შესასრულებლად ნაკლები დრო და ენერგია დასჭირდებათ, თუმცა საბოლოო ჯამში გამოცდა, წინა წელთან შედარებით, ბევრად მარტივი ნადვილად არ იქნება და აბიტურიენტები სერიოზულად უნდა მოემზადონ ამ გამოცდებისათვის.
საგანმანათლებლო სისტემა მუდმივად ვითარდება, რადგან მთელი მსოფლიოც მუდმივად იცვლება და ერთ ადგილას არაფერი არ დგას. შესაბამისად უნდა შეიცვალოს და განვითარდეს ცოდნისა თუ უნარების შეფასების მექანიზმებიც, ამიტომ ჩვენი ცენტრის თანამშრომლები, ყოველწლიურად, ცდილობენ ტესტების დავალებების დახვეწას. მიმდინარე სასწავლო წელს, თუ ეპიდემიოლოგიური ვითარება საშუალებას მოგვცემს, დაგეგმილი გვაქვს ისტორიისა და ქართულის დავალებების აპრობაციები, რასაც ტრადიციულად მოჰყვება მათი განხილვა მოწვეულ ექსპერტებთან ერთად და მიღებული დასკვნის შედეგად, 2022 წლისთვის, შეიძლება გარკვეული ცვლილებები ამ საგნების გამოცდებსაც შეეხოს.
– ზოგადად, როგორია თქვენი დამოკიდებულება დისტანციური სწავლების მიმართ, ჩაანაცვლებს სრულფასოვნად ტრადიციულ, ე.წ. პირისპირ სასწავლო პროცესს?
– რამდენად წარმატებული იყო დისტანციური სწავლება და რა გამოწვევების წინაშე აყენებს იგი ჩვენს ქვეყანას, ამის შესახებ ჩვენი ცენტრის ერთმა ჯგუფმა, სამინისტროს დაკვეთით, საინტერესო კვლევა ჩაატარა და, ვფიქრობ, მისი შედეგები ბევრად უფრო ობიექტურ სურათს გვიჩვენებს, ვიდრე ჩემი სუბიექტური შეხედულება.
– როგორ შეაფასებთ ეროვნულ გამოცდებს 2020. თქვენს ცენტრს საკმაოდ მოკლე დროში მოუწია ცვლილებების შეტანა საგამოცდო პროცესში, როგორი იყო შედეგები – როგორც დადებითი, ასევე უარყოფითი და რას გაითვალისწინებთ სამომავლოდ.
– რაც შეეხება 2020 წლის გამოცდებს: შემიძლია დაბეჯითებით ვთქვა, რომ ამ გამოცდების წარმატებით ჩატარება დიდწილად განაპირობა ჯანმრთელობის სამინისტროსა და დაავადებათა კონტროლის ცენტრის ჩართულობამ: მათ ძალიან დიდი დახმარება გაგვიწიეს, დეტალურად გაიარეს ჩვენთან ერთად მთელი პროცედურა და ასევე დეტალური ინსტრუქციები მოგვცეს გამოცდების უსაფრთხოდ ჩასატარებლად. რა თქმა უნდა, საგანგებო მადლობა ეკუთვნის ჩვენი ცენტრის თანამშრომლებსა და საგამოცდო პროცესში ჩართულ ყველა პირს (ადმინისტრატორებს, მეთვალყურეებს, კოორდინატორებსა და სხვ.), რომლებმაც საკუთარი ჯანმრთელობის რისკის ფასად მოახერხეს ერთთვიანი პროცესის უნაკლოდ ჩატარება – მიუხედავად იმისა, რომ საგამოცდო ცენტრებში დაახლოებით 75.000-მა ადამიანმა გაიარა ტესტირება, გამოცდების პერიოდში არც ერთი პირი არ დაინფიცირებულა. იმ ორ აბიტურიენტს, უკვე ჩაბარებული გამოცდის შემდეგ რომ აღმოაჩნდათ ვირუსი (ოჯახის წევრებისგან გადადებული), ცენტრის დირექტორის ბრძანებით, საგანგებოდ გამოეყოთ საგამოცდო სივრცე და ტესტირება ჩაუტარდათ ინფექციურ საავადმყოფოში! (ცხადია, ეს პირველად მოხდა და იმედი მაქვს, უკანასკნელადაც).
2020 წლის გამოცდების უარყოფით მხარედ ის შეიძლება ჩავთვალოთ, რომ საგამოცდო პროცესი მთელი ერთი თვე გრძელდებოდა, რადგან კონდინციონერის გამოყენება ინფიცირების რისკებს ზრდიდა და გვინდოდა, ცხელი ზაფხულის დღეებში, როცა კი შესაძლებელი იქნებოდა, შუადღისთვის განსაზღვრული მეორე სესია არ ჩატარებულიყო და აბიტურიენტები შეძლებისდაგვარად მხოლოდ დილის სესიებზე გამოსულიყვნენ. სამომავლოდ, თუ ისევ პანდემიის პირობებში მოგვიწია გამოცდების ჩატარება, ძალიან მნიშვნელოვანი იქნება, საგამოცდო ვადის შემცირება, რომ დაინფიცირების რისკიც შემცირდეს და გამოცდების თანმდევი დაძაბულობაც, მაგრამ ამას საგამოცდო ცენტრების რაოდენობის გაზრდა, ანუ დამატებითი რესურსი სჭირდება, რაც უკვე ცენტრის კომპეტენციის ფარგლებს სცილდება. ეს უკვე მთავრობის გადასაწყვეტი იქნება – ღირს თუ არა ახალი სახსრებისა და რესურსების მობილიზება გამოცდების კიდევ უფრო სწრაფად და, საბოლოო ჯამში, უკეთესად ჩასატარებლად.
ესაუბრა ლალი თვალაბეიშვილი
