ნონა შალამბერიძე
საჩხერის აკაკი წერეთლის სახელობის
№1 საჯარო სკოლის დაწყებითი კლასების
მასწავლებელი
ხშირად გაიგონებთ, რომ ძალიან რთულია დაწყებით კლასებში კომპლექსური დავალებებით სწავლება. განსაკუთრებულად, პრობლემურად ახსენებენ ზუსტი და საბუნებისმეტყველო საგნების სწავლებას. სტერეოტიპის დასაძლევად, ეტაპობრივად, მოკრძალებით წარმოგიდგენთ ბუნებისმცოდნეობის, მათემატიკის, ქართული ენისა და ლიტერატურის სწავლების ჩემეულ პრაქტიკას. დღეს თქვენს ყურადღებას შევაჩერებ ბუნებისმცოდნეობაზე, კონკრეტულად კი, მიმართულებაზე — „ცოცხალი სამყარო“, საკითხი — „საკვები პროდუქტები“.
პირველკლასელებს შევთავაზე დავალების პირობა: წარმოიდგინე, ხარ მზარეული და დაგავალეს საბავშვო ბაღის ბავშვებს მოუმზადო ჯანსაღი პროდუქტებისგან სადილი. მოიფიქრე, რომელ კერძს მოამზადებდი მათთვის. ჩამოთვალე, რომელ პროდუქტებს გამოიყენებ ამისთვის და კარგი იქნება, სახელწოდებასაც თუ მოიფიქრებ შენი მომზადებული კერძისთვის.
პრეზენტაციის წარმოდგენისას წარმოაჩინე:
- რისთვის სჭირდება ადამიანს კვება?
- როგორ ფიქრობ, რომელი საკვებია ბავშვებისთვის სასარგებლო?
- შენი აზრით, რას ნიშნავს ჯანსაღი კვება?
- ჩამოთვალე, რომელი პროდუქტები გამოიყენე საჭმლის მოსამზადებლად?
- ახსენი, რატომ არის სასარგებლო ბავშვებისთვის შენ მიერ მომზადებული კერძი?
პრეზენტაციის შემდეგ ისაუბრე:
⇒ რამდენად კარგად გაართვი დავალებას თავი?
⇒ რატომ აირჩიე მოცემული პროდუქტები დავალების შესრულების დროს?
⇒ რას გააუმჯობესებდი, დავალებას თავიდან რომ ასრულებდე?
ახლა კი, გთავაზობთ სასწავლო პროცესის ზოგად აღწერას, დავალების მიცემიდან პრეზენტაციამდე.
ვიდრე მოსწავლეები კომპლექსურ დავალებაზე დაიწყებენ მუშაობას, აუცილებელია გარკვეული აქტივობების განხორციელება, რომ მზად იყვნენ დავალების შესასრულებლად.
პირველ ეტაპზე, მოსწავლეებს გავაცანი, თუ რა დავალება ექნებოდათ შესასრულებელი; იყო თუ არა დავალების პირობა გასაგები. ამის შემდეგ დავსვი რამდენიმე შეკითხვა კვებასთან და საკვებთან დაკავშირებით (რა სახის საკვები უყვართ, რას მიირთმევენ უმეტესად, აქვთ თუ არა მშობლებთან „დავა“ რაციონზე, გაუგიათ თუ არა ჯანსაღ და მავნე საკვებზე…); პრეზენტაციის გამოყენებით, გავაცანი პროდუქტების სახეობები (რძის, ხორცის, მცენარეული, მარცვლეული და ა.შ.); შემდეგ კლასში ჩავატარე გამოკითხვა. ამისათვის გამოვიყენე ბარათები, სადაც მოცემული იყო პროდუქტების სურათები და ბავშვებს უნდა შემოეხაზათ მათთვის საყვარელი საკვები. გამოკითხვის დასრულების შემდეგ, დავახარისხეთ ჯანსაღი და არაჯანსაღი პროდუქტები.
სკოლაში მოვიწვიე ექიმი-სტომატოლოგი, რომელიც მოსწავლეებს ესაუბრა შემდეგ საკითხებზე: რომელი პროდუქტებია სასარგებლო; რატომ არ უნდა მიირთვან ბევრი ტკბილეული; როგორ მოუარონ კბილებს, რადგან ჯანსაღი კბილები ჯანმრთელობისთვის აუცილებელია. ბავშვებმა ექიმისა და პაციენტის როლი კარგად მოირგეს და გაითამაშეს სიტუაცია — „ვიზიტი ექიმთან“.
ამ აქტივობების შემდეგ, ბავშვებს კიდევ ერთხელ შევახსენე კომპლექსური დავალების პირობა. მივეცი მითითებები: დავალება მოემზადებინათ ვიდეოფორმატით, ნახატის ან „ვსწავლობთ თამაშის“ პროგრამით.
რადგან დავალება პირველი კლასის მოსწავლეებს მივეცი, ვფიქრობდი, რომ მათ ექნებოდათ სირთულეები, რომლებსაც პირველი წარდგინების მერე გამოვასწორებინებდი. მაგრამ, როდესაც დავალებები წარმოადგინეს, აღფრთოვანებული და გაოცებული დავრჩი მოსწავლეების ნაშრომებით. ზოგადად, კომპლექსური დავალების მიცემა მანამდე არ არის რეკომენდებული, ვიდრე არ ექნებათ მზაობა დავალების შესაქმნელად. წინარე ცოდნის გააქტიურება, პირადი გამოცდილება, ახალი საკითხების დაუფლება სხვადასხვა აქტივობით — ეს უკვე ნიშნავს ახალი პროდუქტის შექმნისთვის მზადყოფნას.
ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი საკითხია, პრეზენტაციის მსვლელობისას, დროული, მიმდინარე უკუკავშირის მიცემა. პრეზენტატორ მოსწავლეს მოსწონს მასწავლებელი — აქტიური მსმენელი. პედაგოგს შეუძლია, თვითშეფასების რუბრიკაც ჰქონდეს, მაგრამ ყველაზე კარგი ინდიკატორი მოსწავლეთა ემოციებია. ამ კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესი მოსწავლეებისთვის საინტერესო იყო და მთხოვეს: „კიდევ მოგვეცი ასეთი დავალებები, მასწავლებელო, ძალიან მოგვეწონა“.
ხშირად ჩნდება კითხვა: ასეთ დავალებებს ბავშვები დამოუკიდებლად, მშობლების გარეშე შეასრულებენ? რა თქმა უნდა, დაწყებითი კლასების მოსწავლეებს, ვიდრე დამოუკიდებელი სწავლის უნარები განუვითარდებათ, მშობლების დახმარება და ყურადღება დასჭირდებათ, მაგრამ ეს დავალება ბავშვებისთვის იმდენად მამოტივირებელი აღმოჩნდა, რომ დამოუკიდებლად შეეჭიდნენ მის შესრულებას. მათ თავიანთი ჩანაფიქრისა და იდეების დამოუკიდებლად განხორციელების უფლება მივეცი. თუნდაც, დაუშვან შეცდომები, ჰქონდეთ ხარვეზები, ზოგჯერ იზარმაცონ კიდეც, მაგრამ მასწავლებელი მზად უნდა იყოს მხარდაჭერისთვის, პოზიტიური უკუკავშირისთვის, თანადგომისთვის. არ განვსაჯოთ, თუ დავალება სრულყოფილი არ გამოუვიდათ, ვერ წარმოადგინეს ლამაზი ნახატი, ხარისხიანი პრეზენტაცია… დავუფასოთ ნაშრომი და მივცეთ რჩევა, როგორც მეგობარს. მეგობრის პოზიციიდან მხარდაჭერა და აღიარება ყველა თაობის ადამიანისთვის მნიშვნელოვანი სტიმულატორია.
