„იაკობ გოგებაშვილი ძალიან მადლობელია თქვენ მიერ გამოზრდილი მოსწავლეებით.“
ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების წევრი, ელენე ბახტაძე, 1874 წელს, ღარიბი და მრავალშვილიანი მღვდლის ოჯახში დაიბადა. სწავლა-განათლების მოყვარულმა მამამ, ლუკა ბახტაძემ, ელენეს ოჯახში შეასწავლა ქართულ და რუსულ ენებზე წერა-კითხვა. ოჯახთან ახლო ურთიერთობა ჰქონიათ ქართველი და რუსი ინტელიგენციის წარმომადგენლებს, ამის საფუძველი იყო დაწყებითი სკოლა, რომელიც ლუკა ბახტაძეს საკუთარ სახლში ჰქონდა გახსნილი. 1885 წელს, 11 წლის ელენე ქუთაისის საქალებო გიმნაზიაში მიაბარეს სასწავლებლად, რომელიც 1892 წელს წარმატებით დაამთავრა და პედაგოგიური საქმიანობისთვის დაიწყო მზადება. როგორც ირკვევა, მას დიდ დახმარებას უწევდა უფროსი ძმა, ილია ბახტაძე-ხონელი. რამდენიმე წლის შემდეგ, 1894 წელს, და-ძმამ, დაბა ხონში, ერთად დააარსეს ქალ-ვაჟთა პირველდაწყებითი სკოლა, რომელიც შემდეგ პროგიმნაზიად გადაკეთდა. ასეთი ტიპის სკოლა მთელ დასავლეთ საქართველოში ერთადერთი ყოფილა, რის გამოც მაშინდელი საზოგადოების დიდ ყურადღებას იქცევდა. 1902 წლის გაზეთ „ტიფლისკი ლისტოკმა“ სპეციალური წერილიც კი მიუძღვნა ელენე ბახტაძის პროგიმნაზიას. მის პირად არქივში შემონახულია ვინმე ეფროსი ჯაფარიძის მიერ მიწერილი წერილი ელენესადმი, რომელიც 1899 წლის 12 ოქტომბრით თარიღდება: „იაკობ გოგებაშვილი ძალიან მადლობელია თქვენ მიერ გამოზრდილი მოსწავლეებით. ისინი პირველები არიან… გოგებაშვილს უნდა, წერილი დაიბეჭდოს თქვენი მუშაობის შესახებ“.
სკოლის მუშაობა ივანე გომართელს შეუმოწმებია, ძალიან კმაყოფილი დარჩენილა და ამის შესახებ იაკობ გოგებაშვილისთვისაც უცნობებია, რომელიც დიდად გახარებულა ახალგაზრდა პედაგოგის ასეთი თავდადებული მუშაობით და სურვილიც გამოუთქვამს, ბახტაძის პროგიმნაზიის მოსანახულებლად ხონში ჩასულიყო. იაკობ გოგებაშვილს სკოლის ბიბლიოთეკისთვის 71 ცალი თავისი გამოცემული წიგნიც უჩუქებია.
1902 წლის 24 იანვარს, ელენე ბახტაძემ სამადლობელი წერილი გამოაქვეყნა გაზეთ „ივერიაში“:
„ბ. რედაქტორო!
ნება მიბოძეთ, თქვენი გაზეთის საშუალებით, გამოვუცხადო ჩვენს პატივცემულ პედაგოგს ბ. იაკობ სიმონის ძე გოგებაშვილს ჩემი უგულითადესი მადლობა, რომელმაც კეთილი ინება და შემოსწირა ჩემის პროგიმნაზიის ბიბლიოთეკას 71 ცალი თავისი გამოცემული წიგნებისა.
გარდა ნივთიერ შემოწირულობისა, ბ.ი.ს. გოგებაშვილის ყურადღება ჩემის პროგიმნაზიისადმი მით უფრო სასიამოვნო და ზნეობრივად გამამხნევებელია ჩემთვის, რომ ჩვენში, სამწუხაროდ, კერძო პირის ინიციატივა გამხნევებას არ არის დაჩვეული.“
ელენე ბახტაძემ და ილია ხონელმა გადაწყვიტეს, პროგიმნაზიასთან, ღარიბ მოსწავლეთა დამხმარე საზოგადოების დაარსება და ამ საზოგადოების წესდებაც შეადგინეს.
ოთხი წლის შემდეგ, 1898 წლის პირველი სექტემბრიდან, დაბა ხონში არსებული ელენე ბახტაძის ქალ-ვაჟთა სკოლა ოთხკლასიან საქალებო გიმნაზიად გადაკეთებულა. ამის შესახებ განკარგულება კავკასიის სამოსწავლო ოლქის მზრუნველს გაუცია. ოთხკლასიან საქალებო პროგიმნაზიულ კლასებში სწავლის საფასური, წელიწადში, 50 მანეთი იყო, ხოლო მოსამზადებელ კლასებში – 30 მანეთი, რის შესახებაც ინფორმაცია, ელენე ბახტაძის მიერ, 1898 წლის 29 აგვისტოს, „ცნობის ფურცელში“ გამოქვეყნებულმა განცხადებამ შემოინახა.
ელენე ბახტაძის სასწავლებელს ძალიან ბევრი მსურველი ჰყოლია არა მხოლოდ ხონიდან, არამედ სხვა კუთხეებიდანაც. განსაკუთრებულ ინტერესს ისიც იწვევდა, რომ პროგიმნაზიაში, თეორიულ სწავლებასთან ერთად, დიდი ყურადღება ექცეოდა ხელსაქმის, ხელგარჯილობის შესწავლას, მის პოპულარობას ამასაც უკავშირებენ.
პედაგოგიური საქმიანობის გარდა, ელენე ბახტაძე გულმოდგინედ ემსახურებოდა სახალხო საქმეს და ხონში არც ერთი კულტურული წამოწყება არ ყოფილა, რომლის ერთ-ერთი აქტიური მონაწილე არ ყოფილიყო. განსაკუთრებულ მზრუნველობას იჩენდა მოსახლეობაში ჟურნალ-გაზეთებისა და წიგნების გავრცელების საქმეში. ჟურნალ „ჯეჯილის“ რედაქციის ერთი წერილიდან, რომელიც დათარიღებულია 1896 წლის 10 ნოემბრით, ვგებულობთ, რომ ჟურნალის რედაქციის სამზრუნველო კომისიის კრებას ელენე ბახტაძე ერთხმად აურჩევია დაბა ხონში „ჯეჯილის“ გავრცელების ხელმძღვანელად. „კომისიას იმედი აქვს, რომ თქვენ სრულ თანაგრძნობას აღმოუჩენთ ამ ერთადერთ ქართულ საყმაწვილო ჟურნალს და ეცდებით მის გავრცელებას“ – წერილს ხელს აწერენ: ეკატერინე გაბაშვილი, ეფემია მესხი, იაკობ გოგებაშვილი და ალ. მიქაბერიძე.
რევოლუციური აღმავლობის წლებში, ხონში, პროგიმნაზია რევოლუციონერთა ერთ-ერთ თავშესაფრად და კრებების გამართვის ადგილად ქცეულა. 1904-1905 წლებში, სკოლაში, ფარულ კრებებს მართავდნენ რევოლუციონერები – ალიოშა ჯაფარიძე და ალექსანდრე წულუკიძე. ბენებრივია, ეს ელენე ბახტაძის დახმარების გარეშე ვერ მოხდებოდა, ეს ფაქტი კი მეფის ხელისუფლებას შეუმჩნეველი არ დარჩებოდა. ელენე ქუთაისის გუბერნატორთანაც დაუსმენიათ, რომლის განკარგულებით, პროგიმნაზიის ჩხრეკა ბევრჯერ ჩაატარეს. ამ ფაქტების გამო, ელენე ბახტაძე პოლიციის მუდმივი ზედამხედველობის ქვეშ მოექცა. ალიხანოვის დამსჯელი რაზმის „თარეშის“ პერიოდში, პირველი საიერიშო და მოსახლეობის დასაშინებელი უბანი სწორედ სკოლები იყო. რასაკვირველია, ამ დარბევას ვერც ელენე ბახტაძის პროგიმნაზია გადაურჩა. 1906 წელს, მაშინდელმა მთვარობამ, საქართველოში, ბევრი სკოლა დახურა, მათ შორის, ელენე ბახტაძის პროგიმნაზიაც. ასე მოწყვიტა მეფის ხელისუფლებამ თავდადებული მასწავლებელი საყვარელ საქმეს, მაგრამ ელენე სულიერად არ დაცემულა და, იმავე წლის შემოდგომაზე, განათლების მიზნით, საზღვარგარეთ გაემგზავრა. სამი წლის განმავლობაში მოიარა ევროპის ქვეყნები: შვეიცარია, გერმანია და საფრანგეთი.
ევროპაში ყოფნის შემდეგ, 1910 წელს, ელენე რუსეთში ჩავიდა და ნოვოროსიისკში დასახლდა. იქაც გააგრძელა თავისი საქმიანობა. დიდი ბრძოლის შემდეგ, მოახერხა ნოვოროსიისკის მუშათა შვილებისთვის დაწყებითი სკოლის გახსნა, რომელსაც ცხრა წლის განმავლობაში ხელმძღვანელობდა. მხოლოდ 9 წლის შემდეგ დაბრუნდა სამშობლოში, თუმცა, ოჯახური მდგომარეობის გამო, საქართველოში აღარ გაუგრძელებია საყვარელი საქმიანობა. საერთო ჯამში კი, ოცდახუთი წელი ემსახურა ახალგაზრდობის აღზრდას. ამ ხნის განმავლობაში არ ზოგავდა ენერგიასა და დიდ პედაგოგიურ გამოცდილებას, რომელიც მას მოზარდი თაობის აღზრდის საქმეში დაუგროვდა.
ელენე ბახტაძე, 1940 წლის 26 ოქტომბერს, თბილისში გარდაიცვალა.
მასალა მომზადებულია ლელა გაფრინდაშვილის საავტორო პროექტის მიხედვით – 
განმანათლებლობა საქართველოში: იდეები და მოღვაწეები (webbreeze.net)
