მითი და რეალობა „ადამიანი გაზეთის სვეტში“
რეზო ინანიშვილი წერდა: მწერლისთვის მხოლოდ დარაჯის ადგილი დარჩა და მასაც დარაჯივით უმწეოდ აქვს ხელები გაშლილიო. ოთარ ჭილაძემ მწერალი დავიწყებული ცოდნის საფლავზე დარგულ იმ ხეს შეადარა, ადგილის ხსოვნა რომ ევალება. ხსოვნის დარაჯობაა დღევანდელი ჭეშმარიტი ლიტერატურის დანიშნულება; იმ მარადიული ფასეულობების გახსენებაა, რასაც ადამიანად ყოფნა ჰქვია.
ოთარ ჭილაძის მხატვრულ სამყაროსთან შეხება უცნაური შეგრძნებებით გავსებს. ერთი შეხედვით მარტივი ჭეშმარიტებები განსაკუთრებულად კონსტრუირდებიან და ემოციურ ველს სხვანაირად, ჭილაძისეულად აფართოებენ. ფიქრობ, რომ ეს ისედაც იცოდი, შენც გინდოდა გეთქვა, მაგრამ ასე სადად და ამავდროულად ზუსტად შერჩეული სიტყვა, ექსპრესიული სინტაგმა თუ ფრაზა ცხოვრების, ადამიანის შინაგანი სამყაროს სიღრმისეულად და სხვა კუთხით ჭვრეტას მოითხოვს. ჭილაძე სიტყვის ძალასა და მნიშვნელობაზე წერდა: „სიტყვა ერთადერთი და საკმაოდ ბნელი გვირაბია, რომლის მეშვეობითაც სამყაროს ვუკავშირდებით“. მის სიტყვებს პირდაპირი მნიშვნელობის გარდა ღრმა შრეები დაეძებნება, კითხვის პროცესში მკითხველის ქვეცნობიერში დალექილი საიდუმლოებების ამოტყორცნის პროცესი აქტიურდება, რითაც ფანტაზიის ველი ფართოვდება და ჭილაძის სიტყვის დამგემოვნებელი მკითხველი ჯილდოდ იღებს ამ სამყაროში შეღწევის სიხარულს.
ნეტავ სად გადის ზღვარი სიკეთესა და ბოროტებას, სიმართლესა და ტყუილს შორის? სიძულვილის, მტრობის დაძლევა და სიკეთის გამრავლების გზების ჩვენებაა ყველაზე მნიშვნელოვანი, რასაც ლიტერატურული ტექსტები გვთავაზობს მკითხველთ. რეალური ცხოვრება, პრაგმატიზმითა და უსიყვარულობით გაჯერებული, უფრო და უფრო აცარიელებს ტექნოკრატიული მიღწევებით გაბრუებულ და გადაჭარბებულად თავდაჯერებულ ადამიანს. არადა, პასუხისმგებლობა, სიყვარული, სინანულის უნარი, თანაგრძნობა უმნიშვნელოვანესია ადამიანისთვის. სწორედ ამ სულიერი ფასეულობების მარადიული მაძიებელი უნდა იყოს ადამიანი და არა ეჭვებით, შიშით, გაიძვერობით, სიძულვილით შეჭმულ-გამოხრული. ადამიანმა თუ სინდისს, „მამხილებელ გონებას“, თვალი მოუხუჭა, დიდოელი ლეკის გათელილ ნაბადს დაემსგავსება; ფიქრის უნარი ან სურვილი თუ დაკარგა ადამიანმა, თავისუფლების განცდა მომხვეჭელობასა და სხვის განადგურებაში თუ აერია, დაეკარგება ადამიანობის განმსაზღვრელი სასიცოცხლო იმპულსები. თავისუფალი ნება და იძულებითი მოვალეობა ერთმანეთისგან უნდა განირჩეს, ეს კი საკუთარ ვნებებთან, სურვილებთან მუდმივ ბრძოლაში გამოიხატება.
მიუხედავად იმისა, რომ ადამიანი ბედნიერებისკენ მიისწრაფვის (ეს მისი ბუნებრივი მდგომარეობაა — კარგად დავიწყებული „ძველი სიმღერა“), უარჩევნო ყოფაა ამქვეყნიური ცხოვრებისათვის დამახასიათებელი. წუთისოფელი წამიერი ბედნიერებისა, და უფრო მეტად, ხანგრძლივი ტანჯვის კალეიდოსკოპივითაა. ოთარ ჭილაძე თავისი შემოქმედებით კიდევ ერთხელ შეგვახსენებს, რომ უსიყვარულობით, ანგარებით, გულგრილობით, სიბრიყვით, უვიცობით, შიშით გადათანგული და გამოფიტული ადამიანის გადამრჩენელი სიყვარული, თანაგრძნობა, სხვისი უბედურებისა და სურვილების გაზიარება, მოყვასის (უფრო მეტიც, მტრის) მდგომარეობაში ყოფნის უნარი და სურვილია.
ინტერნეტში მეტად საინტერესო ინფორმაციას წავაწყდი, რომელშიც დეტალურად იყო ნაჩვენები პანამაში რეალურად მომხდარ შეტაკებასა და ჭილაძისეულ გამონაგონს შორის მსგავსება-განსხვავების თავგადასავალი. როგორც ვიცით, ოთარ ჭილაძემ ეს პოემა 1963 წელს დაწერა (ამ წელს შეიქმნა ავტორის კიდევ სამი პოემა: „რკინის საწოლი“, „თაკო და ზაზა“ და „ცირკი“). აღნიშვნის ღირსია ის, რომ პანამის კოლუმბიისგან გამოყოფის შემდეგ, ზონაზე კონტროლის სანაცვლოდ, ამერიკას პანამელთათვის ყოველწლიურად 10 მილიონი დოლარი უნდა გადაეხადა. მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ, სუეცის კრიზისის წარმოქმნისას (ამერიკის ზეწოლით, 1956 წელს, ბრიტანეთმა და საფრანგეთმა სუეცის არხზე კონტროლი დაკარგეს), სიტუაცია რადიკალურად შეიცვალა, კერძოდ, პანამელებმა არხზე თავიანთი კანონიერი უფლებების აღდგენა მოინდომეს; მიაღწიეს იმას, რომ ამერიკის დროშის გვერდით პანამის დროშაც აღიმართა, თუმცა, კენედის მთავრობის წასვლის შემდეგ, პანამის ზონაში არამილიტარულ დაწესებულებებზე დროშების აღმართვის უფლება გაუქმდა. ამ დეკრეტმა პანამელთა აღშფოთება გამოიწვია და ზონელმა სტუდენტებმა საკუთარი დროშით ხელში მსვლელობა მოაწყვეს ეროვნული ინსტიტუტიდან ბალბოას სკოლისკენ. აქ მათ პოლიციის კორდონი გაარღვიეს, რასაც დაპირისპირება, სისხლიანი შეტაკება მოჰყვა. ინციდენტის დროს, ამბოხებულ სტუდენტებთან ერთად, პოლიციელებიც დაიღუპნენ. გარდაცვლილ პოლიციელთა შორის ამერიკელი კრუს ხიმენესიც იყო. ეს ისტორიული ფაქტი ჭილაძის პოემის დაწერის შემდეგ მოხდა, 1964 წლის 9 იანვარს. რაოდენ პარადოქსულიც არ უნდა იყოს, ამერიკელი პოლიციელის სახელიცა და გმირული დაღუპვის ისტორიაც ერთი წლით ადრე „დაგეგმა“ ჭილაძემ. მან ისტორიულ მოვლენაზეც იწინასწარმეტყველა. საბჭოთა კავშირში გამოსული გაზეთების ფურცლებზე პანამელთა ტრაგედია 1964 წლის შუა რიცხვებიდან თვის ბოლომდე შუქდებოდა. ამ ინციდენტს „აღშფოთებით“, თავში ხელის ცემითა და გულზე მჯიღების რტყმით გამოეხმაურა იმდროინდელი სისტემის თავი ნიკიტა ხრუშჩოვი: ეს რა უმსგავსობა და არაადამიანობა გამოიჩინეს ამერიკელებმა, როგორ ზღუდავენ თავისუფლებისათვის მებრძოლ ადამიანებსო. ამას ურცხვად ამბობდა მაშინ, როცა 1956 წლის 9 მარტს, თბილისის ქუჩებში ისე ჩაცხრილეს თავისუფლების მოსურნე ქართველი ახალგაზრდები, რომ ერთი გაზეთის ერთი ბწკარიც კი არ დაეთმო ნეკროლოგის ზოლში დაღუპულთა გვარ-სახელებს. ოფიციალური მონაცემებით, ამ სისხლიან დღეს ადამიანობაზე მოღაღადე საბჭოთა კავშირის დაურღვევლობის მესვეურთა ბრძანებით, თბილისში 27 ადამიანი დაიღუპა, არაოფიციალური ინფორმაციით, დახოცილთა რაოდენობამ 100-ს გადააჭარბა (იხ. https://www.youtube.com/watch?v=kPfd63zJwv0). ეს უსამართლობა ხდებოდა ჩვენთანაც და სხვა ქვეყნებშიც, სადაც ძალაუფლებაზე დაფუძნებული სახელმწიფო, თავისი ინტერესების დაკარგვის შიშით, სისხლის გუბეებს აყენებდა ყველგან, სადაც მას მოთხოვნებს წაუყენებდნენ; სადაც დაფიქრდებოდნენ სამართლიანობაზე, ადამიანობაზე. ფიქრის უფლება არ შეარჩინეს მათზე დაქვემდებარებულებს, მეამბოხე, „მეტიჩარა“ ელემენტებს.
პოემაში „ადამიანი გაზეთის სვეტში“ იკვეთება რამდენიმე მნიშვნელოვანი საკითხი:
♦ ადამიანის რაობის განსაზღვრა;
♦ შურის, მტრობის, სისხლისღვრის დამღუპველი შედეგების ჩვენება;
♦ ცხოვრების მთავარი საზრისის — სხვისი სიცოცხლის მოფრთხილებისა და მოყვასისთვის თავის გაწირვის არარსებობით გამოწვეული ტკივილი;
♦ მტრის სიყვარულის ჩვენება;
♦ ადამიანის, როგორც აღუვსებელი საწყაულის, „ძირგავარდნილი ქვევრის“ სიმახინჯის დაგმობა;
♦ სამყაროში სიყვარულის, თანაგრძნობის, სხვისი ტკივილის გაგების არარსებობის ჩვენება;
♦ ფიქრის, როგორც ადამიანად ქცევის მთავარი ვექტორის დანახვება.
ამ პოემას არ აქვს კონკრეტული ქრონოტოპი. ის ზედროულია, მარადიულ და ყველგანმყოფ პრობლემას — თავისუფლებისთვის ბრძოლას ეხმიანება. „ადამიანი გაზეთის სვეტში“ იწყება ბიბლიური ალუზიით, რაც საინტერესოდ ათვალსაჩინოებს ადამიანთა სხვადასხვაგვარ სულიერ მდგომარეობას. სახარებისეული „მთესველის იგავი“ (მათე, 13, 1-23 ; მარკოზი, 4, 1-15; ლუკა, 8, 4-15) პოემის მთავარი სათქმელის გააზრებაში გვეხმარება. პოეტის აზრით, ღვთის კალთიდან გადმოვარდნილი მარცვლის თავთავად ქცევა და ხალხის სულიერ-ხორციელად დაპურება ჩვენი ამქვეყნად მოსვლის მიზანია. სწორედ ეს „პური არსობისა“ არის ჩვენი გადამრჩენელი, გაღმა ნაპირზე გადამყვანი. სიცოცხლისთვის ბრძოლას მაშინ აქვს აზრი, თუ ის სიკეთეში გადადნება, ადამიანის არსებობის გამართლებას მოხმარდება, სხვის გადარჩენასა და გაკეთილშობილებას მიეძღვნება. „ათი მცნება ხომ სხვა არაფერია, თუ არა ძირითადი ადამიანური თვისების აღმოჩენა, ხოლო ადამიანობა — ამ ათი, ერთმანეთზე ძნელი და ერთმანეთზე ძლიერად მოსარეკი თვისების დათრგუნვისა თუ მიჩქმალვის ცდა. ადამიანი ყოველთვის კლავდა ანდა ეკვლევინებოდა საკუთარ ძმას, რადგან სწორედ ძმის, მისი მსგავსის, მისი ჩამონაჭერის არსებობა აღიზიანებდა ყველაზე მეტად… მაინცდამაინც ძმის ხელობა ეგონა თავისაზე სარგებლიანიცა და იოლიც“ (ჭილაძე 1981:202).
ოთარ ჭილაძის პოემის მიხედვით, კრუს ხიმენესი — თბილ ხნულში გაღვივებული მარცვალი — პანამელთა თავისუფლებას ეწირება. ის ხვდება: „ვინც სხვას ართმევს თავისუფლებას, მონაა ისიც“. უსამართლო რეალობას შეჯახებული ახალგაზრდა ჯარისკაცი სრულიად დაცლილია „სულის საჭურისობისგან“. მას არ ეშინია „სიკვდილის… სიმშილის“ (ნიკო ლორთქიფანიძე „მონა“); ხვდება, რომ უიარაღო დემონსტრანტები არავის ერჩიან, თავიანთი თავისუფლებისათვის, თვითმყოფადობისთვის იბრძვიან, სხვისი არაფერი უნდათ. ამერიკა, თავისი დამრბევი დესანტით, ყველა მჩაგვრელის განზოგადებული სახეა. როგორც ზემოთ აღვნიშნე, ეს პოემა 1963 წელს არის შექმნილი. ცოტა მოგვიანებით, 1889 წლის 9 აპრილს, რუსის ჯარმა ბარებითა და ნიჩბებით აჩეხა ჩვენი ლაღი უდანაშაულო გოგო-ბიჭები, რომლებიც არავისას ითხოვდნენ, სანთლებით ხელში „შავლეგოსა“ და „ჩემო კარგო ქვეყანას“ მღეროდნენ, თავიანთ მიწა-წყალზე ისხდნენ და შეუპოვრად ელოდნენ დასარბევად, გასათელად შემოსულ რუსის ტანკებსა და მათ „სალდათებს“; არ ელოდნენ, არ ეგონათ, რომ არ დაინდობდნენ, ასეთ ვანდალიზმს რომ გამოიჩენდნენ, მაგრამ…
გურამ დოჩანაშვილის მოთხრობა „ორნი აქა-იქა“ შემზარავი პასაჟებით ასახავს ქართველთა გვამებზე მდგარი გავეშებული, დადოპინგებული რუსის ჯარისკაცების ნადიმს; დამთრგუნველია დიდი რუსთაველის პროსპექტზე ბატონკაცურად მოთარეშე ბრბოს სისასტიკე; „ვალმოხდილი“ სტასიკა, გვამებზე ზეაღმართული, გამარჯვებული სახით კუთვნილ „პაიოკს“ მადიანად ილუკმებოდა და არბევდა იმ გეოგრაფიულ ლოკალს, რომელმაც, მისი აზრით, სტალინი შექმნა. მისთვის და მისნაირებისთვის ქართველები თავისუფლებისთვის მებრძოლი ხალხი კი არა, ურჩი, ვიღაც „რუსტაველის“ შთამომავალი ეთნოსი იყო, რომელიც ეურჩებოდა დიდ კავშირს საბჭოეთისას. გურამ დოჩანაშვილის მოთხრობა „ორნი აქა-იქა“ იმავე ტკივილის მატარებელია, ოღონდ იმ განსხვავებით, რომ ამერიკელებსა და პანამელებს შორის ხიდივით გადადებული ახალგაზრდა ხიმენესი აკლია ბარ-ნიჩბებით შეიარაღებულ იროდის „ლაშქარს“.
ტექსტზე მუშაობისას საინტერესო იქნება, მოსწავლეებმა გაიაზრონ რამდენიმე სახე-სიმბოლო, როგორებიცაა: მარცვალი (პური), ხიდი, სისხლი, ჩიტის ჩიჩახვი, თბილი ხნული და სხვ. კარგი იქნება, თუკი ბავშვებს მათ სიმბოლურ მნიშვნელობებს მოვაძებნინებთ; მაგ., პური ცხოვრებისთვის, არსებობისთვის აუცილებელი სუბსტანტია. ტექსტში კრუს ხიმენესი ამბობს: „ჩემი სხეული სისხლის გუბეზე ხიდივითაა გადამხობილი დასასჯელებს და დამსჯელებს შორის“ (ჭილაძე 2010:218). ხიდი ხილული მეტაფორაა ორ სამყაროს შორის კავშირისა. მოწინააღმდეგე მხარეებს შორის ბაბილონის გოდოლი აღიმართა, მათ, მტრობისაგან თვალახვეულებს, ერთმანეთის არ ესმოდათ. პირისპირ აღმოჩნდნენ დამსჯელები (ამერიკა) და დასასჯელები (მშვიდობიანი პანამელი დემონსტრანტები). მათ შორის მხოლოდ ტყვია მოციქულობდა, რომელიც სისხლის ღვრასთან ერთად ყველანაირ ადამიანურ ურთიერთობებს საფუძველს აცლიდა და მტრობად, დაპირისპირებად გარდაქმნიდა.
კრუს ხიმენესი დასარბევებში თავისუფლებისათვის მებრძოლ მოყვასს ხედავს. ამის უნარი დაკარგული აქვთ ბრბოდ ქცეულ სალდაფონებს, რომლებიც ბრძანების შესრულების იქით ვერ აზროვნებენ, ფიქრის უნარი აქვთ დაკარგული და მისიის შესრულებით აღტყინებულნი სხვათა სიცოცხლეს ისე ანადგურებენ, თითქოს საკუთარ ღირსებას ამით გვირგვინს ადგამდნენ. ძმა ძმას კლავს, სისხლი იღვრება, შეყვარებულები, სიკვდილისაგან დასუნთქულები, ერთმანეთს ეყრებიან, დედები ძაძას იცვამენ ერთადერთ სამოსად, სიკვდილს უზავდებიან და ეხვეწებიან თავიანთ შვილებთან შეხვედრას და ვის, რას ხმარდება ამდენი ცრემლი? კრუს ხიმენესში კათარზისი იწყება, რის წყალობითაც ხვდება, რომ ფიქრს მოკლებული „ადამიანი ძირგავარდნილი ქვევრია“ (ილია), „საწყაული აღუვსებელია“ (ნიკოლოზ ბარათაშვილი), რომლის „სტომაქი ვერ ძღება კუთვნილი პურით, წყლით და ჰაერით“ (ჭილაძე 2010: 421), და „ვინც სხვას ართმევს თავისუფლებას, მონაა ისიც“ (ჭილაძე 2010: 417). ეს ადამიანი საკუთარი ცხოვრების წესზე დაფიქრდა… კრუს ხიმენესი სიკვდილის წინ, აგონიაში მყოფი, წარსულში, ხსოვნაში გადაინაცვლებს, ამიტომაც ენატრება „ასე მტანჯველად“ ყველაზე მშობლიურის აღმნიშვნელი ნიშნები: ძველისძველი საწოლი, წყალი და დედა. მისი სიკვდილი, შეიძლება ითქვას, გარკვეული მიმართებით მოწამებრივი სიკვდილია. ის ნებაყოფლობით ეკვლევინება საკუთარ თანამოძმეებს, თავისი სიკვდილით უფრო დიდ სიკვდილს უღებს ბოლოს. თრგუნავს დაუნდობლობას და კაცთმოძულებას და სიკეთედ გარდაქმნის მათ. ის სიწმინდის შარავანდედით იმოსება, მასთან ერთად მთელი ქვეყანა ცოდვათაგან წვიმით (ციური ცვრით) ირეცხება, მადლმოსილი ხდება; ხალხი ფიქრდება და ხვდება, რომ ამქვეყნიური ცხოვრება, „ვითარცა ყვავილი ველთაი წარმავალ არს და დაუდგრომელ“ (ცურტაველი).
სიკვდილამდე კრუს ხიმენესი ახალგაზრდა პანამელ გოგონას ხვდება (სრულ ვერსიაში), რომელსაც „მკერდით მოჰქონდა მინდვრის სურნელი, თმებში ჩაწვნოდა თივის ბულული“ (ჭილაძე 2010: 419). ბიჭი აცნობიერებს, რომ ამ მშვენიერებას არ უნდა ესროლოს. გოგონა კრებითი სახეა ქალისა, უბერებელი ევაა, რომელიც სილამაზისა და სიკეთის ჩამთესველად ევლინება იარაღასხმულ ბიჭს. ამ თვალხილული კონტრასტის წყალობით ხიმენესი აცნობიერებს, რომ მას (სიცოცხლის წამრთმეველს) ქალის (სიცოცხლის გამჩენის) განადგურების უფლება არამც და არამც არ აქვს, ამიტომაც ეზედმეტება, ეჩოთირება ავტომატიან სულთამხუთავ პერსონად ყოფნა. „მე შემეჯავრა ჩემი მუნდირიც და ავტომატიც“ (ჭილაძე 2010:419). სინაზითა და უცნაური გრძნობით აღვსილი ახალგაზრდა ჭაბუკი ფიქრით უკან იხევს და ეს მოძალადის უკანსვლა სულიერ წინსვლაში, მტრის სიყვარულში, მათი სურვილების გაგებაში გადაიზრდება.
„ვინ რა იცის, მართლა რითი მთავრდება სიკვდილი?! ვინ რა იცის, რა არის კაცის სიცოცხლე?! არაფერი, წამი, წუთი, შემოჰკრა ქარმა და სწრაფ გააქრო, მაგრამ, თუკი, როგორმე წარსულში შებრუნდი, შესძელი, მერე კი წარსულიც გადალახე, მარადისობაში აღმოჩნდები თურმე და აღარასოდეს მოკვდები. განა სულ ამას არ ნატრობს ჩუმის ნატვრითა ადამიანი?!“ (ჭილაძე 1987: 5). კრუს ხიმენესი მარადისობის მკვიდრი გახდა თავისი სისხლის დათხევით. მტერი შეიყვარა, თავი გასწირა მისთვის. სიყვარულის ჭეშმარიტი მაგალითი აჩვენა თანამოძმეებსაც და პანამელებსაც. ის გადადნა, გარდაიცვალა და ფერი იცვალა მხოლოდ. კრუს ხიმენესისთვის „ცა მიწიდან დაიწყო“, სიკვდილით კი ისინი იხოცებიან, ვისაც არ სჯერა, რომ „დედამიწას სიყვარული ატრიალებს“ (გ. დოჩანაშვილი).
კარგი იქნება, თუკი მოსწავლეებს ყურადღებას გავამახვილებინებთ პოემის არქიტექტონიკაზეც. თეთრი ლექსის ფორმით სათქმელის გადმოცემა იმაზე მიუთითებს, რომ სათქმელი აღემატება რითმულად დახვეწილ, ევფონიური ეფექტებით მიღებულ შთაბეჭდილებებს. „ოთარ ჭილაძის პოემები აღბეჭდილია შინაგანი მონოლოგის ყოველი აუცილებელი ნიშნით. მის ქმნილებებში დგას ლირიკული პერსონა — მთავარი გმირი, რომელიც საუბრობს საკუთარი სულის პრიზმაში გარდატეხილი საგნებისა და მოვლენების ნაკვალევის ირგვლივ“ (სიგუა 2009:243). ოთარ ჭილაძის სიტყვის ძალა მოგმართავს სიკეთის კეთებისკენ, მართალი, ჭეშმარიტი საქციელისკენ.
ოთარ ჭილაძემ მე-20 საუკუნის მეორე ნახევრის ქართული ლიტერატურა უმაღლეს ნიშნულზე აიყვანა და მსოფლიო მწერლობის ორბიტაზე თავისი განსხვავებული სიტყვა თქვა. დანიელი მწერალი, ლარს ბონნევი „რკინის თეატრის“ დანიურ ენაზე გამოქვეყნებისას წერდა, რომ „მსოფლიო რუკაზე საქართველო დაბრუნდა“, მას „კავკასიელი მარკესი უწოდეს“, თუმცა მარია ტეტცლაფმა (დანიელი მწერალი) ამასთან მიმართებით სამართლიანად აღნიშნა: „ჭილაძეს სულაც არ სჭირდება მარკესი, როგორც სარეკლამო ლოკომოტივიო“ (კვაჭანტირაძე 2009: 75) უცხოელი კრიტიკოსები ამბობდნენ, რომ მისი მკითხველი უმაღლეს ხარისხში მიიღებს თავის ჯილდოსო. ჭილაძეს რა ჯილდოს მონიჭებაც შეუძლია, ამას დანიელებსა თუ სხვათა უკეთ ჩვენ მივხვდებით, რადგან მათზე მეტად გაგვიმართლა. მის მხატვრულ სამყაროს მისსავე ენაზე შექმნილ-ნალოლიავებს ვკითხულობთ. ოთარ ჭილაძის წყალობით, „ქართული ლიტერატურა ძალდაუტანებლად ეწერება საერთო საკაცობრიო კულტურის კონტექსტში, როგორც დამოუკიდებელი, თავისთავადი, ორიგინალური ცივილიზაციის ნაყოფი“ (ქ. ლიჰტენფელდი). რუსი კრიტიკოსი ვლადიმერ ოგნევი „გოდორის“ შეფასებისას წერდა: „მის ზურგს უკან მრავალსაუკუნოვანი მწერლობა დგას, დაუშრეტელი წყარო, საიდანაც მწერალს შეუძლია უნივერსალური მნიშვნელობის ფორმები იპოვოს“. ჭილაძემ თავისი სამყარო ჩვენს და თავის მშობლიურ ენაზე შექმნა და ამით უსაზღვროდ გაგვაბედნიერა. დიდი ლიტერატურა მხოლოდ საკუთარ ენასთან უღრმესი კავშირით იქმნება.
1999 წელს, როცა ოთარ ჭილაძე სტოკჰოლმში ნობელის პრემიის ნომინანტად დასახელდა, რუსულ საიტებზე(!) ნობელის კომიტეტის არაობიექტურობით აღშფოთებული რუსი კრიტიკოსები წერდნენ: „ოთარ ჭილაძეს ისევე არ სჭირდება ნობელის პრემია, როგორც ჩაიკოვსკის — გრემი“. ისინი ამუნათებდნენ ნობელის კომიტეტს ლიტერატურის დარგში, ჩვენთან კი გულხელდაკრეფილი, უშფოთველი განწყობა იყო. არც პრეზიდენტს შეუწუხებია თავი, ჩემი ჩარევით ხელი არ შევუშალოო და არც სხვა ინსტანციებში არ ყოფილა შესაბამისი რეაქცია. ასე თუ ისე, ჩვენ რეალური ნობელის პრემია (ლიტერატურის დარგში) დავკარგეთ. ვფიქრობ, ჭილაძის სიტყვის მადლი და ძალა მეტად უნდა შევაგრძნობინოთ ჩვენს ახალგაზრდებს, თორემ ეს თაობა ოთარ ჭილაძეს კედლებსა თუ საიტებზე მიწერილი ორიოდე ფრაზით („შენ ხარ, რაც უნდა აქამდე მეთქვა, /შენ ხარ ოთახში ჰაერზე მეტი“) იცნობს. ჭილაძე ხომ გაცილებით დიდია?! თუკი ჭილაძის შემოქმედებას სწორად და ხშირად წავაკითხებთ ახალგაზრდებს, აუცილებლად გადავრჩებით, ბევრად უკეთესები გავხდებით, ვიდრე ვართ, უფრო მეტად დაიტევს ჩვენი გული მოყვასის სიყვარულს; მისი დახმარებით მტრის სიყვარულსაც ძალიან რთულად, მაგრამ ნელ-ნელა, წვალებ-წვალებით ვისწავლით.
მაია მენთეშაშვილი
ვლადიმირ კომაროვის თბილისის ფიზიკა-მათემატიკის №199 საჯარო სკოლის ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელი
გამოყენებული ლიტერატურა:
- გურამ დოჩანაშვილი, ოთხი მოთხრობა, „ორნი აქა-იქა“, თბილისი, 1991, გვ., 3-26;
- მანანა კვაჭანტირაძე, ოთარ ჭილაძე 75, ჟურნ. „არილი“, Monday, july, 2009, „ლიტერატურა — ცხელი შოკოლადი“;
- სოსო სიგუა, ოთარ ჭილაძის პოემები, ქართული ენა და ლიტერატურა, XX საუკუნის ქართული ლიტერატურა, ტომი V, თბილისი, 2009;
- ოთარ ჭილაძე, რომანი „მარტის მამალი“, თბილისი, 1987;
- ოთარ ჭილაძე, ლექსები, პოემები, გამომც. „პეგასი“,თბილისი, 2010, „ადამიანი გაზეთის სვეტში“;
- ოთარ ჭილაძე, რომანი „ყოველმან ჩემმან მპოვნელმან“, თბილისი, 1981.
ინტერნეტრესურსი:
