თბილისის №198 სკოლის დირექტორთან, თეონა ყაჭეიშვილთან საუბრით ვიწყებთ ახალ რუბრიკას „დირექტორი“, რომლის მიზანი საგანამანთლებლო ლიდერის თვისებების წარმოჩენა, წარმატებული პრაქტიკის გაცნობა და სკოლის მართვისა და პოლიტიკის ჩამოყალიბების ხელშეწყობაა. რუბრიკის სტუმრები კოლეგებს საკუთარი გამოცდილებით დაეხმარებიან სწორად განსაზღვრონ რა ძირითადი ელემენტებისგან შედგება სკოლის ხარისხი, რა არის ის უმთავრესი, რაც საგანმანათლებლო ლიდერის მისიის შესასრულებალადაა აუცილებელი და როგორ უნდა განხორციელდეს სკოლაში მართვა პროფესიულ განვითარებაზე უწყვეტი ზრუნვით ისე, რომ სკოლის დირექტორი, უპირველეს ყოვლისა, იყოს სასწავლო ლიდერი.
თეონა ყაჭეიშვილს სკოლის მართვის მრავალწლიანი გამოცდილება აქვს. მას მიაჩნია, რომ სკოლის საგანმანათლებლო მისიის შესასრულებლად უმნიშვნელოვანესია საქმისადმი რწმენა, სიახლეების დანერგვა, ოპტიმისტური განწყობა, პოზიტიური თანამშრომლობითი გარემო, ცვლილებების მართვა და მუდმივი განვითარება. ინკლუზიური სწავლების მიმართულებით მის მიერ განხორციელებული საქმიანობა და ინოვაციური, საპილოტე პროექტები საუკეთესო რესურსად შეიძლება გამოიყენონ კოლეგებმა სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეთა საზოგადოებაში ინტეგრირებისთვის.
რას ნიშნავს იყო საგანმანათლებლო ლიდერი
თანამედროვე განათლების სისტემაში სკოლის დირექტორად მუშაობა შეუძლებელია ლიდერული პოზიციის გარეშე. რაც უნდა თანამონაწილეობითი და თანამშრომლობითი პრინციპებით მუშაობდე, ხშირად საჭიროა დამოუკიდებელი და შემოქმედებითი სწრაფი რეაგირება/მოქმედება… საგანმანათლებლო ლიდერმა არა მარტო სასკოლო გუნდის მართვა უნდა შეძლოს, არამედ მართოს საკუთარი თვითმიზანი, მუდმივი განვითარების, კვალიფიკაციის ზრდის ციკლი, ასევე, მართოს ცვლილებები სკოლის შიგნით და არ შეუშინდეს ხარვეზების აღიარებას.
რა ძირითადი ფაქტორები განაპირობებს სკოლის წარმატებას
სკოლის წარმატებას მრავალი ფაქტორი განაპირობებს, მაგრამ მე გამოვყოფდი სკოლის კულტურას და კლიმატს, შემდეგ მასწავლებელთა და სპეციალისტთა კვალიფიკაციას, პროგრამებს, მეთოდიკას, სასწავლო რესურსებსა და მატერიალურ-ტექნიკურ ბაზას.
უკანასკნელი ათწლეულის მანძილზე არა მარტო მასწავლებლები, არამედ მოსწავლეებიც შეიცვალნენ — უკვე აღარ აქვთ მასწავლებლის, როგორც არამიწიერი არსების, ხატი… მათ უშუალო ურთიერთობები, საინტერესო თემები და კეთებით სწავლება სჭირდებათ. ყველა სკოლისთვის უმთავრესი შედეგი მოსწავლეების მომავალი ცხოვრებისთვის მომზადებაა.
საბჭოური დეფექტოლოგიის მსხვრევა
„სპეციალური სკოლა“, ანუ სკოლა სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე (შემდგომ სსსმ) მოსწავლეებისთვის, ათი წლის წინ, ასოცირდებოდა მხოლოდ ძალიან რთულ სამუშაო გარემოსთან, მოსწავლეთა „სისუსტეებთან“, მათ სხვადასხვა სერიოზულ პრობლემებთან და არავითარ შემთხვევაში — წარმატებული მუშაობის შესაძლებლობებთან.
სწორედ ამ პერიოდში დავიწყე მუშაობა თბილისის №198 სკოლაში. გამიმართლა, რადგან ჩემი დირექტორობის პირველი ნაბიჯები საქართველოში ინკლუზიური განათლების დანერგვის პილოტურ წლებს დაემთხვა. აქედან გამომდინარე, სასკოლო საზოგადოებასთან ერთად, მეც ვსწავლობდი და ვამკვიდრებდი სწორ ხედვას — მასწავლებლებთან, სპეციალისტებთან, სსსმ მოსწავლეთა მშობლებთან ერთად ვამსხვრევდი „საბჭოურ დეფექტოლოგიას“. ადვილი ნამდვილად არ იყო, ორიენტაცია მოგეხდინა სსსმ მოსწავლის ძლიერ მხარეებზე. ვცდილობდით გარემოს ადაპტირებას, რესურსების მოზიდვას, სხვადასხვა ტრენინგების მეშვეობით კადრების გადამზადებას, უახლოესი მეთოდოლოგიებისა და სტრატეგიების დამკვიდრებას. თუმცა, ხშირად, სიახლეების დამკვიდრება საკუთარი გამოცდილებისა და შეცდომების გზით ხდებოდა.
დღეს, როცა საქართველოს მთავრობის ერთ-ერთი პრიორიტეტული მიმართულება ინკლუზიური განათლებაა, ჩვენი სკოლა, ტრანსფორმაციის შედეგად, გადაიქცა ღია სკოლად, რომელსაც სხვა სკოლებისთვის საკუთარი წარმატებული გამოცდილების გაზიარება შეუძლია. ეს სურვილი სამინისტროს კონცეფციასაც ემთხვევა, რომლის მიხედვით, ე.წ. „სპეციალიზებული“ სკოლები უკვე რესურსსკოლებად განისაზღვრა. №198 საჯარო სკოლა საშუალო და მძიმე ინტელექტუალური დარღვევის მქონე და აუტისტური სპექტრის მქონე მოსწავლეებს ემსახურება (2018 წლის 1 ნოემბრის მონაცემებით, სკოლაში 174 სსსმ მოსწავლე სწავლობს).
რა დახმარების გაწევა შეუძლია რესურსსკოლას სხვა სკოლებისთვის, ინკლუზიური განათლების განხორციელების კუთხით
ერთ-ერთი ფუნქცია, რომელიც შესაძლებელია რესურსსკოლამ განახორციელოს, სწორედ სხვა სკოლების მასწავლებელთა მხარდაჭერაა. თბილისის №198 საჯარო სკოლას დიდი ექსპერტული გამოცდილება აქვს, მასწავლებელთა მხარდასაჭერ პროგრამათა განხორციელების მხრივ. ჩვენი დაწესებულება, მეორე წელია, მონაწილეობს „მასწავლებელთა სახლის“ პროგრამაში — „რეგიონული ტური“. პროგრამა გულისხმობს საქართველოს სხვადასხვა რეგიონებიდან სპეციალურ მასწავლებელთა ვიზიტს რესურსსკოლაში, სადაც ისინი, თეორიულ ცოდნასთან ერთად, რეალურად ეცნობიან სხვადასხვა სტრატეგიისა და მეთოდის პრაქტიკაში გამოყენებას.
რესურსსკოლებს საჯარო და კერძო სკოლის ადმინისტრაციის მხარდაჭერაც შეუძლიათ: UNESCO-ს პროგრამის ფარგლებში, სასკოლო საზოგადოების სამი მიზნობრივი ჯგუფისთვის (მასწავლებლების, სსსმ მოსწავლეთა მშობლები და სკოლის დირექცია), წარმატებულ ქეისებზე დაყრდნობით, მომზადებულია აპრობირებული ტრენინგმოდულები სხვადასხვა აქტუალურ საკითხებში. ჩვენ სსსმ მოსწავლეებთან დისტანციური სწავლების კუთხითაც რამდენიმეწლიანი გამოცდილება გვაქვს. შექმნილია ელექტრონული კატალოგი და, რაც ყველაზე საინტერესოა, შინ სწავლებაზე მყოფ მოსწავლეს, რომელიც დისტანციური სწავლების ფორმას იყენებს, სმარტბორდის დახმარებით შეუძლია, თანაკლასელებთან ერთად, საგაკვეთილო პროცესში სრულყოფილად ჩართვა: დისკუსიაში მონაწილეობა, ნაშრომის გაზიარება თუ პრეზენტაციის მომზადება.
ჩვენმა სკოლამ საქართველოში პირველი გზამკვლევი შექმნა აუტისტური სპექტრის მქონე მოსწავლეთა სწავლებისათვის, რომელსაც ყველა მსურველს უფასოდ ურიგებს. ჩვენ ვიყავით ერთ-ერთი პირველთაგანები, ვინც, „საქართველოს ბანკის“ ფონდის „სიცოცხლის ხის“ საგრანტო პროგრამის ფარგლებში, აუტისტური სპექტრის მქონე მოსწავლეთა კლასი თბილისის ორ სკოლაში (№198 და №200) გახსნა.
მრავალფეროვანი გასავითარებელი რესურსი
ბავშვის მრავალფეროვან გასავითარებელ რესურსს ვიყენებთ როგორც ფუნქციური განვითარებისათვის, ასევე აკადემიური მხარდაჭერისთვის. ჩვენი სპეციალისტები სხვადასხვა უმაღლესი ფსიქიკური უნარების განვითარებისათვის აუცილებელი სამაგიდო თამაშების ადაპტირებასა და ინსტრუქციათა გამარტივებაზე მუშაობენ. ვგეგმავთ, შეიქმნას ლეგოტეკა ბიბლიოთეკა, სადაც სსსმ მოსწავლეთა მშობლებს მასტერკლასებს ჩავუტარებთ სხვადასხვა გასავითარებელი თამაშის კონკრეტულ სარგებელზე, ხოლო შემდგომ, ბიბლიოთეკის პრინციპით, გარკვეული პერიოდით, სსსმ მოსწავლის მშობელს საშუალება ექნება, სახლში იმუშაოს შვილთან შესაბამისი ინსტრუქციის გათვალისწინებით, მუშაობაზე დაკვირვების ჩანაწერის მომზადების პირობით. ეფექტურად ვიყენებთ სხვადასხვა დამხმარე საშუალებებს, რათა მაქსიმალურად გამოვავლინოთ სსსმ მოსწავლეთა პოტენციალი.
რას შედეგს მოიტანს კანონში ცვლილება
ჩვენი სკოლა აქტიურად იყო ჩართული სპეციალური მასწავლებლისთვის მასწავლებლის სტატუსის მინიჭების საკითხში, ვინაიდან სპეციალური მასწავლებელი ინკლუზიური განათლების ერთ-ერთი მთავარი რესურსია! სტატუსის ცვლილება სპეციალური მასწავლებლის მოტივაციის ზრდას და, ზოგადად, მათი პროფესიის აღიარებას მოიტანს. ჩემი აზრით, ყველა სკოლას უნდა ჰყავდეს ცალკე სპეცმასწავლებელი და ცალკე — ფსიქოლოგი. რასაკვირველია, ფსიქოლოგის სამუშაო მიზანი და ფუნქცია აბსოლუტურად განსხვავებულია სპეციალური მასწავლებლისგან. კვალიფიკაციით ფსიქოლოგს, გადამზადების შემდგომ, შეუძლია სკოლაში სპეციალური მასწავლებლის ვაკანსია დაიკავოს. თუმცა, უკეთესი იქნება, თუ მომავალში სკოლებში სპეციალური მასწავლებლების დეფიციტი აღარ იქნება და ეს ორი პროფესია ერთმანეთს გაემიჯნება.
პრაქტიკული რჩევები
როგორც სკოლის დირექტორმა, შემიძლია რამდენიმე პრაქტიკული რჩევა მივცე ინკლუზიურ განათლებაში ჩართულ ყველა რგოლს:
- თუ ატყობთ, რომ ბავშვის განვითარება სათანადოდ არ ხდება ან ვერ ამჩნევთ სსსმ მოსწავლის განვითარების პროგრესს, აუცილებლად გადააფასეთ მოსწავლე; დამატებითი ინფორმაცია მიიღეთ მშობლისგან. გახსოვდეთ, რომ მშობელი ხშირად ინფორმაციის საუკეთესო წყაროა!
- ნუ შეგეშინდებათ ცვლილებების! ცვლილებების განხორციელება, ხშირად, სსსმ მოსწავლესთან სწორი კომუნიკაციისა და ეფექტური სწავლების მიღწევის ერთადერთი გზაა;
- მასწავლებლებმა ერთად უნდა დაგეგმონ, რა კონკრეტული დახმარება შეიძლება იყოს სასარგებლო სსსმ მოსწავლის საგაკვეთილო პროცესში აქტიური ჩართულობისთვის. ვინ შეიძლება იყოს სსსმ მოსწავლის მხარდამჭერი, მათ შორის — წარმატებული ბავშვი თუ კიდევ ერთი მასწავლებელი, მშობელი, პერსონალი, ასისტენტი?
- ინკლუზიური პროცესის წარმატებით განხორციელების რეცეპტია პოზიტიური გარემო და ჰუმანური განწყობა, „სუსტი რგოლის არარსებობა“ და სასიკეთო ცვლილებების რწმენა. ინკლუზიური განათლების გზა, შესაძლებელია, ხანდახან, ხანგრძლივი და რთული აღმოჩნდეს, მაგრამ, საბოლოო ჯამში, შედეგის მისაღწევად ამ გზის გავლა ღირს.
ესაუბრა ლალი ჯელაძე
