მიმდინარე წლის დასაწყისში გამოქვეყნდა სამოქალაქო ინტეგრაციისა და ეროვნებათშორისი ურთიერთობების ცენტრის (CCIIR) მიერ ჩატარებული კვლევის შედეგები, რაც USAID-ის სამოქალაქო საზოგადოების ჩართულობის პროგრამის მხარდაჭერით განხორციელდა. კვლევა ეხება განათლების სისტემისთვის მეტად მნიშვნელოვან და პრიორიტეტულ საკითხს – საჯარო სკოლების ინფრასტრუქტურის განვითარება და ტექნიკით აღჭურვა.
ანალიტიკურ ბიულეტენში თავმოყრილი და გაანალიზებული კვლევის შედეგები არცთუ ისე სახარბიელო სტატისტიკას შეიცავს საქართველოს სკოლებში ამ მიმართულებით არსებული მდგომარეობის შესახებ. პირველ რიგში უნდა აღინიშნოს, რომ კვლევის ავტორები მიუთითებენ საქართველოს მთავრობის მიერ დადგენილი გეგმის მუდმივად დარღვევის შესახებ. კერძოდ, ამ გეგმის მიხედვით, სასკოლო ინფრასტრუქტურის სრულად გამართვა 2023 წლის ბოლოს უნდა დასრულებულიყო. ამ ვადამ ჯერ 2026 წლისთვის, ხოლო შემდეგ 2027 წლის ბოლოსთვის გადაინაცვლა. დღევანდელი მდგომარეობით კი, ასეთი სურათი გვაქვს: საქართველოს სკოლების აბსოლუტური უმრავლესობა, 59%, საჭიროებს სრულ ან ნაწილობრივ რეაბილიტაციას, ახალი სკოლის მშენებლობას ან რემონტს; სკოლების მხოლოდ 28%-ია ახლად აშენებული, გარემონტებული ან რეაბილიტირებული; 9%-ში დაგეგმილია რემონტი, რეაბილიტაცია, მშენებლობა; 4%-ში ამჟამად მიმდინარეობს მშენებლობა, რემონტი, რეაბილიტაცია. კვლევის მიგნებებით განსხვავებულია სასკოლო ინფრასტრუქტურული მდგომარეობა, რეგიონების მიხედვით. რეაბილიტირებული ან გარემონტებული სკოლების ხვედრითი წილი მაღალია თბილისში (51%), ხოლო ძალიან დაბალია სამეგრელო-ზემო სვანეთში, გურიაში, რაჭა-ლეჩხუმსა და ქვემო სვანეთში (11-12%). რაც შეეხება მიმდინარე ან დაგეგმილ ინფრასტრუქტურულ რეაბილიტაციის პროექტებს, მაღალი ხვედრითი წილით გამოირჩევა გურია, სამეგრელო-ზემო სვანეთი, მცხეთა-მთიანეთი და თბილისი; შედარებით დაბალია ხვედრითი წილი ამ მიმართულებით აჭარაში, რაჭა-ლეჩხუმსა და კახეთში.
კვლევაში საგანგებო თავი ეთმობა სკოლების საბუნებისმეტყველო საგნების ლაბორატორიებით აღჭურვის საკითხს. მდგომარეობა აქაც არასახარბიელოა — სკოლების მხოლოდ 31%-ს აქვს ასეთი ლაბორატორიები; 64%-ში საერთოდ არ არის მსგავსი აღჭურვილობა, ხოლო დარჩენილ ნაწილს აქვს ან ვირტუალური/კომპიუტერული საბუნებისმეტყველო ლაბორატორია, ან იმდენად მოძველებული, რომ მისი გამოყენება, რეალურად, ვერ ხერხდება; მხოლოდ დედაქალაქის სკოლების 80%-ია უზრუნველყოფილი ასეთი ლაბორატორიებით, ხოლო რაჭა-ლეჩხუმის, ქვემო სვანეთის, გურიის, მცხეთა-მთიანეთის სკოლების 87%-მდე სკოლებს არც ახალი, არც მოძველებული და არც ვირტუალური ლაბორატორია არ აქვს. ამ მხრივ გამონაკლისია ბათუმი, სადაც 27 სკოლიდან 26 სკოლაშია ლაბორატორია; შედარებით რთული ვითარებაა რუსთავში – 26-დან მხოლოდ 8 სკოლას აქვს საბუნებისმეტყველო საგნების ლაბორატორია, ხოლო ქუთაისის 38 საჯარო სკოლიდან, საგანმანათლებლო რესურსცენტრების მიერ მოწოდებული ინფორმაციით, 38-ივე სკოლაში ფუნქციონირებს ლაბორატორია. თუმცა, ინფორმაციის სკოლებთან გადამოწმების შემდეგ, სურათი ნაწილობრივ შეიცვალა – 15-დან მხოლოდ 11 სკოლაში ადასტურებენ საბუნებისმეტყველო ლაბორატორიის არსებობას, 4-მა განაცხადა, რომ არ აქვთ და 23-მა სკოლამ თავი შეიკავა ინფორმაციის დაზუსტებისგან.
კვლევის შედეგების მიხედვით, საქართველოს ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებებში მაინც უკეთესი მდგომარეობაა ტექნიკით უზრუნველყოფის მხრივ – 87%-ს აქვს კომპიუტერები და პრინტერები; 90%-ს – ინტერნეტი, თუმცა, პირად საუბრებში აღნიშნავენ, რომ მიწოდების დაბალი ხარისხის გამო სწავლებისა და მართვის პროცესში ინტერნეტის გამოყენება ჭირს. მსგავსი პრობლემა იკვეთება ლანჩხუთის, ჩხოროწყუს, დმანისის, სიღნაღის, ჭიათურის, ხელვაჩაურის მუნიციპალიტეტების ზოგიერთ სკოლაში.
დაბოლოს, ბუკლეტში შესულია ინფორმაცია მონაცემთა შეგროვების წესის შესახებაც და ნათქვამია, რომ ეს ხდებოდა საჯარო ინფორმაციის გამოთხოვის გზით; ნათქვამია ისიც, რომ 2023 წლის ივნისიდან განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრო არ გასცემს ინფორმაციას სამოქალაქო ინტეგრაციისა და ეროვნებათშორისი ურთიერთობების ცენტრის მოთხოვნაზე, მხოლოდ ორჯერ გასცა (დეკემბერში), მოთხოვნილის ნაცვლად, შეჯამებული მცირე მონაცემი, რაც შეფასებულია ფორმალურ პასუხად, რომლის დამუშავება და ანალიზი შეუძლებელია. ხოლო სსიპ საგანმანათლებლო და სამეცნიერო ინფრასტრუქტურის განვითარების სააგენტომ მხოლოდ ფორმალური რეაგირება მოახდინა და არც მან გასცა მოთხოვნილი ინფორმაცია.
შესაბამისად, კვლევა ჩატარდა მუნიციპალიტეტებისა და საგანმანათლებლო რესურსცენტრების მიერ მოწოდებულ ინფორმაციაზე დაყრდნობით სკოლების სახელწოდების, საიდენტიფიკაციო კოდის, შენობის ინფრასტრუქტურული მდგომარეობისა და ტექნიკური აღჭურვის მითითებით. ამ პროცესში მონაწილეობაზე უარი თქვეს (მონაცემები არ მიაწოდეს) შემდეგმა მუნიციპალიტეტებმა/რესურსცენტრებმა: გორის, მარნეულის, ზესტაფონის, ბოლნისის, სამტრედიის, კასპის, ქარელის, ახალციხის, ახმეტის, ყვარლის, წალენჯიხის, ხულოს, დედოფლისწყაროს, თეთრიწყაროს მუნიციპალიტეტებმა, თბილისის მერიამ და ვაკე-საბურთალოს, ისანი-სამგორის რესურსცენტრებმა.
საერთო ჯამში, 2086 საჯარო სკოლიდან 1561 სკოლის მონაცემები გაანალიზდა, რაც სკოლების 75%-ზე მეტია და ქვეყანაში ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებების ინფრასტრუქტურის განვითარებისა და ტექნიკით აღჭურვის თითქმის სრულ სურათს იძლევა.
სასკოლო ინფრასტრუქტურის შესახებ CCIIR-ის მიერ მომზადებული ბიულეტენიდან თვალნათელია:
- სკოლების აბსოლუტურ უმრავლესობას ინფრასტრუქტურული პრობლემები აქვს;
- სასკოლო ინფრასტრუქტურის განვითარება არ არის გააზრებული საერთო განათლების პოლიტიკის ჭრილში, მათ შორის, მთავრობის მიერ დამტკიცებული სტრატეგიული დოკუმენტების ჭრილში;
- სასკოლო ინფრასქტრუქტურის განვითარების ტემპები ნელია და მუდმივად გადავადებადი;
- საბუნებისმეტყველო მეცნიერებებს ვასწავლით ფიზიკური თუ ვირტუალური ლაბორატორიების გარეშე, რის გამოც (სხვა ფაქტორებთან ერთად) მუდმივად გვაქვს საბუნებისმეტყველო მეცნიერებებში დაბალი შედეგები როგორც საერთაშორისო, ასევე ეროვნულ შეფასებებში, საატესტატო თუ მისაღებ გამოცდებში;
- სკოლების უმრავლესობას ფორმალურად აქვს კომპიუტერები, პრინტერები და ინტერნეტი, თუმცა მათი გამოყენება სწავლებისა თუ სკოლის მართვის პროცესში ნაკლებად ხდება, მათ შორის ინტერნეტის ხარისხის გამო, აგრეთვე იმის გამო, რომ კომპიუტერი, პრინტერი და პროექტორი რომ აქვს სკოლას, ეს არ ნიშნავს, რომ მასწავლებლებს თითოეულ საკლასო ოთახში აქვთ ეს ტექნოლოგია და შეუძლიათ მათი გამოყენება;
ამას თუ დავამატებთ საკადრო რესურსის თვალსაზრისით განათლების სისტემაში არსებულ პრობლემებს და მონაცემებს, რაზეც წინა ბიულეტენებში იყო ინფორმაცია წარმოდგენილი, თვალნათელია, განათლების რეალური რეფორმის აუცილებლობა.
მოამზადა ანა ფირცხალაიშვილმა
