დღეს ჰოლანდიაში ბავშვების ერთ-ერთ საყვარელ ატრაქციონს წარმოგიდგენთ, ჰააგის საბავშვო ლიტერატურის მუზეუმს.
ჰააგის რკინიგზის სადგურიდან გამოსვლისთანავე, თანამედროვე თეთრი შენობის ეზოში აღმოჩნდებით. სადგურის წინ, ბილბორდებზე ნიდერლანდების კულტურული მემკვიდრეობის ნიმუშებია, ხოლო თაიგულებით გაკვალულ გზას ჰააგის ეროვნულ ბიბლიოთეკასთან და იმავე შენობაში, ბავშვებისთვის მეტად საინტერესო მუზეუმთან მივყავართ.
ეწვიეთ ოჯახების მუზეუმს ჰააგაში – ასეთია წარწერა, რომლითაც ტურისტული სააგენტოები ჰააგის საბავშვო ლიტერატურის მუზეუმს გვაცნობს. იგი 1994 წელს შეიქმნა და ბავშვებისთვის ჰოლანდიის ეროვნული მემკვიდრეობის გაცნობას ემსახურება.
მუზეუმში შესულები თავს ერთგვარ ზღაპრულ დეკორაციაში, სხვადასხვა გმირად გრძნობენ. სხვადასხვა ფერებში მოწყობილი, ყველა ასაკის ბავშვებისთვის განკუთვნილი, თანამედროვე დარბაზები სხვადასხვა მწერალსა და ბავშვების საყვარელ ნაწარმოებებს ეთმობა. აქვეა ოთახი, სადაც მშობლიური ენის სინტაქსსა და გრამატიკას თამაშით და დომინოებით სწავლობენ.
მუზეუმში ყველა ჰოლანდიელი მწერალი და ილუსტრატორია წარმოდგენილი, საარქივო მასალები კი ხელნაწერებს, წერილებს, ილუსტრაციებს, ფერწერულ ნამუშევრებს, ფოტოებსა და პირად ნივთებს მოიცავს.
ამბების კარავში მშობლებს შესაძლებლობა აქვთ, ბავშვებს საყვარელი წიგნები ხმამაღლა წაუკითხონ, ხოლო გარემო და დეკორაციები, ხმოვანი და ვიზუალური, ინტერაქტიური ეფექტებით, ამ ამბებს უფრო გასაგებს ხდის, ილუსტრირებულ წიგნებს აცოცხლებს. მაგალითად, ერთ-ერთი გამოფენა, რომელსაც „პაპირია“ ერქვა, ლიტერატურის შექმნის პროცესს თამაშით გასაგებს ხდის. პატარა ურჩხული „კოროზია“ ყველა ზღაპარს ჭამდა. თამაშის პროცესში, ბავშვებს ეს ურჩხული უნდა შეეჩერებინათ და რომელიმე ზღაპარი გადაერჩინათ, რისთვისაც მოთხრობა თვითონ უნდა შეექმნათ. რა თქმა უნდა, განსხვავებულია სიტუაცია, როცა ბავშვი მუზეუმს მშობელთან ან კლასთან ერთად სტუმრობს. თუმცა, მთავარი იდეა საერთოა: ბავშვებმა ამბავი თვითონ უნდა შექმნან. ამისთვის მათ პატარა სამაჯური უკეთდებათ, რითაც სხვადასხვა სიტყვებსა და ფრაგმენტებს აგროვებენ, რაც უფრო მეტ სიტყვას დააგროვებს, მით მეტი საჭირო მახასიათებლები ექნება მთავარი პერსონაჟისთვის, იქნება ეს ტანსაცმელი, ემოციების მახასიათებლები, გარემოს აღწერილობა თუ სხვა. მთავარია, ბავშვმა შემოქმედებითი პროცესი გაითავისოს.
საბავშვო ლიტერატურის მუზეუმი თავიდან 20 პატარა ოთახისა და გალერეისგან შედგებოდა, სადაც კლასიკური გამოფენები იყო წარმოდგენილი, თუმცა, ეს 2010 წლამდე. ამ პერიოდიდან მნიშვნელოვანი ტრანსფორმაცია განიცადა და ახალი შენობა დაემატა, რომელიც დღეს ულტრათანამედროვე სიახლეებით გვაოცებს. უახლესი მედია ტექნოლოგიების ხელშეწყობით, ბავშვისთვის მაგიური სამყარო იხსნება. სამი ძირითადი საკითხი, რომლებსაც ეცნობიან და რომლის შექმნასაც სწავლობენ, ემოციები, გარემო და პერსონაჟების მახასიათებლებია.
თანამედროვე საბავშვო მუზეუმის შექმნის მთავარი პრინციპი იყო, ბავშვებს ეროვნული მემკვიდრეობა ზურგზე ხელებდაწყობილებს კი არ დაეთვალიერებინათ, არამედ ინტერაქტიურ გარემოში თვითონაც შეექმნათ ნიმუშები, ავტორის მუშაობის პროცესი რომ უკეთ აღექვათ. მნიშვნელოვანი ასპექტია ისიც, რომ 6 გამოქვაბული, რომლებისგანაც მუზეუმი შედგება, ორ ჯგუფადაა დაყოფილი. იმ შემთხვევაში, თუ რომელიმე მათგანში ტექნიკური შეფერხება გამოვლინდება, სხვა დარბაზები ვიზიტორებს ჩვეულებრივ მიიღებს. შესაძლოა, კონსერვატორული გემოვნების მქონე ვიზიტორისთვის გაუგებარი იყოს, ამდენი თანამედროვე ელემენტის საჭიროება საბავშვო ლიტერატურის გამოფენაზე, თუმცა, კურატორებმა გაითვალისწინეს, რომ პატარებს ყურადღების ძალიან მოკლევადიანი ინტერვალი აქვთ, რადგან საჭირო დროს მოთმინებასაც სწავლობენ და სხვადასხვა ინტერაქტიური მეთოდებითა და მედიარესურსებით, შექმნის პროცესით უფრო მეტხანს ინტერესდებიან. კვლევებმა აჩვენა, რომ ვიზიტორთა დიდმა ნაწილმა სურვილი გამოთქვა, მომავალშიც ეწვიოს მუზეუმს, ახალი ამბავი და ახალი პერსონაჟი თვითონ შექმნას. ვიზიტის დასასრულს, ყველა ბავშვს სახლში თავისივე შექმნილი მოთხრობა და ვირტუალური პერსონაჟი მიჰყვება. მშობლები გაგებით ეკიდებიან იმ საკითხსაც, რომ ზოგი ინტერაქტიური დეტალი ბავშვებისთვის უფრო გასაგები ხდება. ასევე, გასაგებია, რომ ეროვნული მემკვიდრეობის ნიმუშების მხოლოდ ინტერაქტიური მასალით შეცვლა შეუძლებელია, მაგალითად, შეუძლებელია, ვერმეერის სურათი მხოლოდ ინტერაქტიურად გადმოსცე, მაგრამ ამის საშუალებით დამატებითი საგანამანთლებლო ინფორმაცია უფრო იოლად აღიქმება.
როგორც აღვნიშნეთ, სხვადასხვა დარბაზში სხვადასხვა მოთხრობის გარემო გვხვდება. მაგალითად, შეგიძლიათ, ერთ დარბაზში ლურჯი აბრეშუმით მოწყობილ, ვითომ „ზღვაში“, ნამდვილ ნავში ჩაჯდეთ, მეორე ოთახში მაგიდასთან ჯადოქრების საიდუმლოებები გაიგოთ, მესამე დარბაზში ტყეში სასეირნოდ გახვიდეთ, მეოთხეში პატარა ფისოს თავგადასავლს კონსერვის ქილაში უყუროთ.
ავტორთა ეროვნული გალერეა
აღსანიშნავია, რომ ავტორთა ეროვნული გალერეა ყველა ეპოქის ავტორს წარმოგვიდგენს. მასში როგორც აღიარებულ, ისე მივიწყებულ ავტორებსა და მათ ნაწარმოებებსაც ვეცნობით. შესაბამისად, ბავშვები თვითონ არჩევენ, ვინ არის მათთვის უფრო საინტერესო. ავტორთა პორტრეტები, კლასიკურზე მეტად, სახასიათო სტილით გამოირჩევა.
პოპულარულია საბავშვო გამოფენა „მე ვარ ბაყაყი“, რომელიც ცნობილი ჰოლანდიელი მხატვრისა და ილუსტრატორის, მაქს ველთუიჯის ნაწარმოებს „ბაყაყი ზამთარში“ წარმოგვიდგენს. ინტერაქტიური თამაშების საშუალებით, ბავშვები თვითონ მონაწილეობენ მოთხრობაში, პოულობენ განძს, იხვებთან ერთად სრიალებენ, ნამცხვარს აცხობენ და სხვადასხვა თავგადასავალში ერთვებიან.
„როგორ გადავრჩეთ“, ასეთი სახელწოდება აქვს ცნობილი საბავშვო ილუსტრატორის, ანეტ შააპის მიერ შექმნილ, საბავშვო იუმორისტული წიგნების სერიას, რომლის პერსონაჟები მხიარული და უჩვეულო არსებები არიან. მხატვარმა 250-ზე მეტი საბავშვო წიგნის ილუსტრაცია შექმნა, მათ შორის, საკუთარი წიგნის – „ლამპა და ზღვის ბავშვები“.
შააპმა ორიგინალი ილუსტრაციები მუზეუმს გადასცა, რომელიც ახლა გამოფენაზეა წარმოდგენილი. ნამუშევრები გამოირჩევა ემოციური სიმდიდრით და შესრულების ტექნიკური მრავალფეროვნებით.
ქუჩის თამაშების ლიტერატურა თინეიჯერებისთვის
მუზეუმში საგამოფენო დარბაზები სხვადასხვა ასაკის ბავშვებისთვის ეწყობა. ამ მხრივ, საინტერესოა თინეიჯერებისთვის შექმნილი ექსპოზიცია „უკანა ეზო“, რომელზეც ბავშვები ლიტერატურას კაზინოს პრინციპით ეცნობიან, ხოლო მწერლებს სატრენაჟორო დარბაზშიც ხვდებიან, ლიმუზინში სასიყვარულო ფრაზებსაც ისმენენ და ტატუების დარბაზში მათი მნიშვნელობის ისტორიას იგებენ.
„ლიტერატურა გვაფიქრებს ჩვენს თავზე, სხვებზე, სამყაროზე ჩვენ გარშემო. ჩვენ გვინდა, რომ ბავშვებმა გარემოზე, სამყაროზე, ბუნებასა და სამყაროში საკუთარი თავის აღქმაზე იფიქრონ,“ – აღნიშნავს დირექტორი ედ მეინდერთსი.
გამოფენაზე, 10 ინტერაქტიურ თამაშში, 10 ცნობილი ნაწარმოები და მათი თემატიკააა წარმოდგენილი: ბიოგრაფიები, ლექსები, გრაფიკული ნოველები. დამთვალიერებლები, მათ მიერ არჩეული შინაარსის მიხედვით, იმეილზე იღებენ მათი გემოვნების შესაბამისი წიგნის რეკომენდაციას.
პიტერ ჰოფთის ნომინაციის გამარჯვებულები
ალბათ, შემთხვევითი არ არის, რომ ჰოლანდია მსოფლიოში ყველაზე ბედნიერი ბავშვების ქვეყნადაა აღიარებული. აქვე აღვნიშნავთ, რომ ჰოლანდია იყო პირველი ქვეყანა, რომელშიც მშობლებს შვილებით ვაჭრობა სახელმწიფომ აუკრძალა, ჰოლანდიელმა მშობლებმა არასრულწლოვანი შვილების იძულებით დაოჯახებაზე ერთ-ერთმა პირველებმა თქვეს უარი და მშობლებს პირადი პენსია სწორედ ამ მიზნით, მომავალი თაობის ბედნიერების უფლებისთვის, დაუნიშნეს, ჯერ კიდევ მეჩვიდმეტე საუკუნის დასაწყისში.
განსაკუთრებული ადგილი ეთმობა ჰოლანდიის ლიტერატურული პრიზის, პიტერ ჰოფთის პრიზის გამარჯვებულებს. მაგალითად, წელს წარმოდგენილი იყო ქართველებისთვის კარგად ცნობილი ჰოლანდიელი მწერლის, არნონ გრუნბერგის შემოქმედება, რომელიც 2022 წელს დაჯილდოვდა. „ეს არის ყველაზე ლამაზი გამარჯვება, რაც მწერალმა შეიძლება ინატროს, – აღნიშნა გრუნბერგმა მუზეუმში ექსპოზიციის გახსნაზე – ჩემი გმირები ყოველთვის რომელიღაც საფრთხეს ებრძვიან, მათ აქვთ შიშები და სურვილები, ხშირად აღმოაჩენენ, რომ თავიანთი კონცეფციით ვერ ცხოვრობენ და ზოგჯერ ცხოვრების ახალი საზრისი ჩნდება. ამ ორი გრძნობის განცალკევება ხშირად ძნელია, რადგან სხვა შემთხვევაში ცხოვრება უაზრობა იქნებოდა. შეუძლებელია ცხოვრება სრულიად უსაფრთხო სამყაროში, რადგან სიცოცხლე საფრთხეების დაძლევით ისწავლება.“
მუზეუმის დიდ საგამოფენო დარბაზს, მთელ სიგრძეზე, წიგნებით შექმნილი კედელი მიჰყვება, რომლის საფეხურებზე ბავშვებს დასვენება შეუძლიათ. მომდევნო დარბაზებში გზის გაგრძელებისას, შეხვდებით წიგნის სიუჟეტის მიხედვით შექმნილ ქუჩებს, ავტობუსის ფორმის სამკითხველოს, წინადადებების ასაწყობ ოთახსაც, სადაც ბავშვები გრამატიკასა და სინტაქსს თამაშით სწავლობენ და მშობლებისთვის – საბავშვო ავტორების აკადემიურ გამოფენას.
ამ ყველაფრის შემოვლის შემდეგ, შესაძლებლობა აქვთ, იქვე მდებარე ჰააგის ეროვნულ ბიბლიოთეკაში სასურველ ლიტერატურას გაეცნონ. ოჯახურ, სასადილო ოთახის სტილში მოწყობილი სტუდენტური და სამეცნიერო დარბაზებიც იქვეა, რომელთა ფანჯრებიც სხვადასხვა გემოვნების მკითხველისთვის, ერთ მხარეს – ურბანულ სივრცესა და უხმაურო მატარებლებით სავსე სადგურს, ხოლო მეორე მხარეს, რკინიგზის სადგურის უბანში, მაგრამ ეკოლოგიურად სრულიად უსაფრთხო, შვლებითა და იხვებით სავსე, დიდ ბაღებს გადაჰყურებს.
საბავშვო ლიტერატურის მუზეუმი მდიდარი ისტორიული კოლექციით გამოირჩევა. მასში ავტორთა წერილებსა და ხელნაწერებთან ერთად, პორტრეტებისა და ილუსტრაციების დიდი კოლექცია ინახება. ყველაფერი, რაც ჰოლანდიელ ავტორთა ცხოვრებასა და შემოქმედებას უკავშირდება, ჰააგის ეროვნულ ბიბლიოთეკაში და მასთან მდებარე, ლიტერატურის მუზეუმშია დაცული. კოლექცია, 1750 წლიდან დაწყებული, 6000 ავტორის ნაწარმოებს მოიცავს.
საგამოფენო პანთეონში ჰოლანდიელი და ფლანდრიელი ავტორები, შუასაუკუნეებიდან დღემდე, ერთ გამოფენაშია წარმოდგენილი – ერაზმუსიდან ვან გოგამდე, ჟერარდ რევედან ანა ფრანკის დღიურების ვრცელი ექსპოზიციის ჩათვლით. უნდა აღინიშნოს, რომ მეორე მსოფლიო ომის პერიოდის მწერლები თვალსაჩინოდაა წარმოდგენილი მთელ მუზეუმში.
როგორც ჰააგის საბავშვო ლიტერატურის მუზეუმის მესვეურები აღნიშნავენ, ამ გამოფენებმა ბავშვებს ადამიანური ემოციებისა და შემოქმედებითი პროცესების გაცნობიერება, სიყვარული, შიშის დაძლევა და ბედნიერება უნდა ასწავლოს, ეს არის მათი ექსპოზიციების მთავარი თემები.
მაია სიმონიშვილი
