თამაზ დავითაძე
სსიპ ბათუმის №16 საჯარო სკოლის სამოქალაქო განათლების მასწავლებელი
სკოლის მართვის უმნიშვნელოვანესი პრინციპია, მოსწავლეებს ჩამოვუყალიბოთ დემოკრატიული ფასეულობების პატივისცემა და ცხოვრებაში ამ ფასეულობათა გამოყენების ხერხები და მეთოდები.
ამ მხრივ, დიდი მნიშვნელობა ენიჭება სასკოლო საზოგადოებას, რომელშიც მოიაზრებიან: მოსწავლეები, მასწავლებლები, მშობლები და სათემო საზოგადოება. მათი ერთობლივი შრომით, საფუძველი ეყრება ტოლერანტი პიროვნების ჩამოყალიბებას. სკოლა ვალდებულია, ხელი შეუწყოს მოსწავლეებს, რომ მათ გაუჩნდეთ ურთიერთპატივისცემის, სხვისი აზრის მოსმენისა და პატივისცემის სურვილი.
სკოლაში, თანამედროვე ეტაპზე, როგორც პრაქტიკული საქმიანობის განხორციელებისას, ასევე სტრატეგიების შემუშავებისას, უნდა გაძლიერდეს ისეთი მძლავრი ფაქტორები, როგორებიცაა: სკოლის თვითმმართველობა, მშობლების ჩართულობა სასწავლო პროცესში, მოსწავლეების არაფორმალური განათლების ხელშეწყობა, ფინანსური რესურსების მოძიება, სოციალურ-ეკონომიკური გარემოს გაუმჯობესება, ჯანსაღი კონკურენციული გარემო და სხვ. ამ ფაქტორთა უმრავლესობა მუდმივად განიცდის ცვლილებებს და არ ექვემდებარება სკოლის ხელმძღვანელთა კონტროლს. დღეს სკოლის ხელმძღვანელობას მუშაობა უწევს, მეტ-ნაკლებად, დეცენტრალიზებულ სისტემაში. სწავლა ინდივიდუალური პროცესია. მასწავლებელს შეიძლება ჰქონდეს საკუთარი მოსაზრება იმის თაობაზე, თუ როგორ უნდა განხორციელდეს სასწავლო პროცესი, მაგრამ ყოველ მოსწავლეს, ინდივიდუალურად, საკუთარი სწავლის სტილი აქვს. დემოკრატიულ გარემოში მოსწავლეებს მეტი თავისუფლება ეძლევათ, აირჩიონ, თუ როგორ სურთ, ისწავლონ და აგრეთვე, გარკვეულწილად, აქვთ იმის თავისუფლებაც, აირჩიონ, რა ისწავლონ. დაბალ მოსწრებასა და მოტივაციის ნაკლებობასთან დაკავშირებული პრობლემები მნიშვნელოვნად მცირდება, როდესაც მოსწავლეს მეტი თავისუფლება აქვს მინიჭებული, თავად აირჩიოს რა სურს, ისწავლოს და როგორ სურს, ისწავლოს. მოსწავლე ამით იაზრებს უფლებებსა და პასუხისმგებლობებს.
იმის შესაფასებლად, თუ რამდენად დემოკრატიულია სკოლის მმართველობა ან რამდენად სწორ გზას ადგას იგი დემოკრატიისაკენ სწრაფვის პროცესში, ჩვენ გამოვყავით ოთხი კრიტერიუმი, ესენია: ა) მმართველობა; ბ) ხელმძღვანელობა და საზოგადოების წინაშე ანგარიშვალდებულება; გ) ღირებულებებზე ორიენტირებული განათლება, თანამშრომლობა, კომუნიკაცია და ჩართულობა; დ) კონკურენტუნარიანობა, სკოლის თვითგამორკვევა და მოსწავლეების დისციპლინა.
არასწორი იქნება იმის მიჩნევა, რომ სკოლა, ჩვენ მიერ გამოყოფილი რომელიმე მიმართულებით, შეიძლება სრულად დემოკრატიული იყოს ან დემოკრატიულ მმართველობას აბსოლუტურად ეწინააღმდეგებოდეს. დემოკრატიას, ძალიან ხშირად, უწოდებენ გზას და ნებისმიერი სკოლა, რომელიც ამ გზაზე საკუთარი პოზიციის გარკვევას ცდილობს, აუცილებლად აღმოაჩენს, რომ ზოგიერთ სფეროში იგი საკმაოდ წინ არის წასული, ხოლო ზოგიერთ სფეროში მხოლოდ გზის დასაწყისშია. ეს სავსებით ბუნებრივია და უიმედობის საფუძველი არ უნდა გახდეს! პირიქით, ჩვენ უნდა გაგვამხნევოს მიღწევებმა და წარმატებებმა და განახლებული ძალებით შევუდგეთ იმ სფეროების მოწესრიგებას, სადაც ჯერ კიდევ ბევრია გასაკეთებელი.
ყველა ადამიანი გარკვეულ საზოგადოებაში იბადება, რომელსაც თავისი მრწამსი, ენა, ღირებულებები აქვს. ამიტომ, სკოლამ უნდა შეუქმნას მოზარდს ყველა პირობა, რომ მან თავი იგრძნოს დემოკრატიული საზოგადოების ნაწილად. არ შეიძლება, სკოლაში მოსწავლეები დავყოთ კანის ფერის, რელიგიური მრწამსის, ენის და სხვა ნიშნებით.
როდესაც ადამიანს თანაბრად ეძლევა განვითარების, შესაძლებლობების რეალიზების, საზოგადოებრივ ცხოვრებაში საკუთარი წვლილის შეტანის საშუალება, როცა ყველა ადამიანისა თუ ჯგუფის საჭიროებები გათვალისწინებული და დაცულია, მხოლოდ მაშინაა თანასწორუფლებიანობის პრინციპი შენარჩუნებული.
სკოლის შინაგანაწესია ის დოკუმენტი, რომელიც განსაზღვრავს სასწავლო-სააღმზრდელო პროცესის ორგანიზებულ მართვას საქართველოს კანონმდებლობის საფუძველზე, განსაზღვრავს მოსწავლე-მასწავლებელ-ადმინისტრაციის უფლება-მოვალეობებს, ასევე, სკოლასა და მოსწავლეთა მშობლებს შორის ურთიერთობათა პირობებს. სკოლის მართვაში, სასკოლო ცხოვრებაში, გადაწყვეტილებების მიღებისას, უდიდესი როლი აკისრია თვითმმართველობებს.
თანამედროვე სკოლის ძირითად ფუნქციას უნდა წარმოადგენდეს ღირსეული თაობის აღზრდა. არსებობს ღირსების ორი სახე: პირადი და ადამიანური. პირადი ღირსება კეთილშობილური საქციელით მიიღწევა და უღირსი, სულმდაბალი ქმედებებისას – ილახება. ადამიანური ღირსება კი, ხელშეუხებელია.
დემოკრატიული აღზრდის ერთადერთი კერა სკოლაა, რომელიც უსაფრთხო უნდა იყოს ყველა მოსწავლისთვის. ასეთ სკოლად მესახება, როცა მოსწავლეს არ ეშინია გაკვეთილზე შეცდომების დაშვების; როცა შეუძლია თავისი აზრის თავისუფლად გამოხატვა, მსჯელობა, შესაძლებლობების რეალიზება. უსაფრთხო სკოლაში ბავშვი უფრო ლაღია, ბედნიერი, ჩართულია საკლასო მუშაობაში, პროექტებში, სპორტულ, ინტელექტუალურ თუ შემოქმედებით აქტივობებში. სკოლა ვალდებულია, უზრუნველყოს მოზარდის ყველაზე მნიშვნელოვანი უფლება – განათლების უფლება, რომლის ხელის შემშლელი მიზეზებია არასრულწლოვნის დასაქმება და ადრეული ქორწინება, რაც, თავის მხრივ, პირდაპირ კავშირშია მოსწავლეთა ჯანმრთელობასთან და განვითარებასთან. ამ მიმართულებით, სკოლას ყოველდღიურად აქვს სამუშაო. ვიცით, რომ ადამიანებს შორის განსხვავება არა მხოლოდ ეთნიკური, რელიგიური, კულტურული ნიშნითაა გამოხატული, არამედ აზრთა სხვადასხვაობითაც. რამდენი ადამიანია, იმდენი აზრია, მაგრამ პატივი უნდა ვცეთ ყველას აზრს. ერთმანეთის პატივისცემა, მიუხედავად აზრთა სხვადასხვაობისა, დემოკრატიის ერთ-ერთი პრინციპია.
ამრიგად, ზემოთ ჩამოთვლილი ხერხები და მეთოდები საშუალებას აძლევს სკოლას, აღზარდოს დემოკრატიული პრინციპების მატარებელი პიროვნება, რომელიც სკოლაში მიღებულ ცოდნას გამოიყენებს ცხოვრებაში – იქნება ტოლერანტი და პატივს სცემს იმ ღირებულებებს, რაც დამკვიდრებულია აქამდე.
