ნანული შეყლაშვილი
სსიპ საჩხერის მუნიციპალიტეტის სოფელ გორისის საჯარო სკოლის ისტორიის, მოქალაქეობის, მე და საზოგადოების, ჩვენი საქართველოს წამყვანი მასწავლებელი
სასკოლო ცხოვრებაში არაფორმალური განათლება ოფიციალური პროცესის თანამდევი არ არის, სასკოლო პროცესისგან გამიჯნულია და, გარკვეულ საკითხებზე, დამატებით დროსა და მუშაობას მოითხოვს. სწორედ ეს დამატებითი დრო ხშირად პრობლემაა მასწავლებლისა და მოსწავლეებისათვის, რაც განპირობებულია რიგი ყოფითი ცხოვრებისეული პირობებითა თუ არასასკოლო საჭირო აქტივობებზე დროის გადანაწილების პრობლემით. არაფორმალური განათლება მიზნად ისახავს ბავშვის უნარ-ჩვევების, კომპეტენციების, ღირებულებების განვითარებასა და ჩამოყალიბებას არაფორმალურ, ბუნებრივ გარემოში, სადაც ბავშვებს უქმნიან მოტივაციას, იმოქმედონ და ისწავლონ საკუთარი ინტერესების მიხედვით. ზოგადად, განათლების მიზნები უნდა ემსახურებოდეს იმას, თუ რა კომპეტენციების განვითარება სჭირდებათ ბავშვებს, რომ ზრდასრულობაში სხვადასხვა სიტუაციაში გამოადგეთ. მაგალითად, პრეზენტაციის უნარი, დებატებში მონაწილეობა, თანამშრომლობა, გუნდურობა, კომუნიკაცია, როგორც საგანი, ცალკე შესაძლოა არ ისწავლებოდეს, მაგრამ განათლების თანამედროვე ამოცანაა, განუვითაროს ბავშვებს ისეთი უნარ-ჩვევები, რომლებიც ყველანაირ სიტუაციაში გამოადგებათ. ამიტომ, არაფორმალური განათლება ორიენტირებულია ისეთი ცოდნისა და უნარების დემონსტრირებაზე, რომელიც აფასებს არასავალდებულო სასწავლო კურიკულუმის ცოდნას და, შინაგან მოტივაციაზე დაფუძნებით, ბავშვებში ცხოვრებისეულ ღირებულებებსა და უნარებს ავითარებს.
მშობლები ხშირად გამოთქვამენ წუხილს ბავშვის დაბალი შედეგებისა და ქცევაში გამოვლენილი სირთულეების გამო, როგორიცაა, გამომწვევი, პრობლემური ქცევა, დაბალი თვითშეფასება, წარუმატებლობის შიში, თანატოლებთან ან უფროსებთან ურთიერთობის სირთულეები და სხვ. სკოლა ძალიან ერთგვაროვანი სისტემაა. მოთხოვნები ბავშვების მიმართ ხშირად ხისტი და შაბლონურია. ასეთი ერთგვაროვანი და მოუქნელი გარემო ბავშვებს ზემოთ ჩამოთვლილ სირთულეებთან გამკლავებაში ნაკლებად დაეხმარება. რა თქმა უნდა, ეს იმას არ ნიშნავს, რომ უარი ვთქვათ ფორმალურ სასკოლო სივრცეზე, მაგრამ განათლების სისტემის მიზანია, რომ ის, თანდათანობით, უფრო მეტად გახდეს ორიენტირებული ცოდნის, უნარებისა და კომპეტენციების ინტეგრირებული ფორმით განვითარებაზე. ამიტომ, მნიშვნელოვანია სკოლებში არაფორმალური განათლების სხვადასხვა ფორმით დანერგვა. მოსწავლეებმა უნდა შეძლონ გაკვეთილზე ნასწავლი თემის, უნარ-ჩვევების და დამოკიდებულების გადატანა რეალურ სივრცეში. მათ უნდა შექმნან, თავად აღმოაჩინონ სამყარო, რომელსაც მარტივად აღიქვამენ და ერგებიან თავიანთი ცოდნითა და კომპეტენციით. არაფორმალური განათლება, ასევე, მნიშვნელოვანია მშობელთა რგოლის სასკოლო თუ სკოლის გარეთ სასწავლო აქტივობებში ჩასართავად.
გაკვეთილების უმრავლესობა ვერ სცდება ტრადიციული გაკვეთილის ჩარჩოს. მიუხედავად ამისა, სწორად დაგეგმილი, სასკოლო საზოგადოებისათვის საინტერესო და სახალისო აქტივობებით, პედაგოგს შეუძლია ინტერესის გამოწვევა და მოსწავლეთა მოტივაციის ამაღლება, სასკოლო-სასწავლო მიზნების მიღწევის გაიოლება. ამისათვის ყველაზე ეფექტურ და ეფექტიან შესაძლებლობას სასკოლო კლუბების არსებობა იძლევა.
ჩემი პედაგოგად მუშაობის 28 წლის მანძილზე, პირველად (თუ, რა თქმა უნდა, არ ჩავთვლით უახლოეს წარსულში საგნობრივი წრეების არსებობას სკოლებში), 2019 წელს დავინტერესდი საკლუბო მუშაობით, როდესაც „ახალი სკოლის მოდელში“ ჩავერთე, საგნის „ჩვენი საქართველო“ კურიკულუმის შემუშავების პროცესში. საქართველოს ისტორიის მასწავლებელთა ასოციაციის (იმსა-GAHE) ინიციატივით, იმავე დროს, სკოლებში დაიწყო, ლიდერობის მიმართულებით, სხვადასხვა სასკოლო პროექტის დანერგვა-განხორციელებაში მხარდამჭერი ექსპერტების საქმიანობა. ერთ-ერთი მიმართულება არაფორმალური განათლების დანერგვის ხელშეწყობა იყო. სწორედ მაშინ გადავწყვიტე, სკოლაში შემექმნა კლუბი, სადაც ისტორიითა და მოქალაქეობის მიმართულებით დაინტერესებულ მოსწავლეებს გავაერთიანებდი. ასე გავხდი ორი კლუბის კურატორი. ჩვენი საქართველოს ფარგლებში – კლუბი „ამერ-იმერი“ და კლუბი „ისტორი“.
მოსწავლეებთან ერთად შევიმუშავეთ:
♦ კლუბის ემბლემა;
♦ ლოგო;
♦ სლოგანი;
♦ კლუბის წესდება;
♦ კლუბის წევრობის განცხადების ფორმა-შაბლონი;
♦ მშობელთა თანხმობის ფორმა;
♦ განვსაზღვრეთ კლუბის მიზანი;
♦ მოსალოდნელი შედეგები;
♦ დავგეგმეთ ინტერვენციები;
♦ შევადგინეთ კლუბის სამოქმედო გეგმა;
♦ ავირჩიეთ კლუბის ლიდერი მოსწავლე.
კლუბის მუშაობისათვის საჭირო საკანცელარიო რესურსები მშობელთა ინიციტივითა და დაფინანსებით შევიძინეთ.
კლუბების მიერ განხორციელებულ აქტივობებს ვასაჯაროებდით სკოლის ფეისბუქგვერდზე. კლუბები აქტიურია დაარსების დღიდან. მოსწავლეთა მაღალი ინტერესებიდან გამომდინარე, მჯერა მისი სიცოცხლისუნარიანობის. ყოველწლიურად ვაახლებთ კლუბის წევრებს, წევრობის მსურველ მოსწავლეთა კლუბში მიღებით.
უკვე სამი წელია, ჩვენი კლუბები სასკოლო პროექტების აქტიური მონაწილეა და დიდ სასკოლო პროექტში შეგვაქვს ჩვენი წვლილი. 2020-21 სასწავლო წელს სკოლა ჯანსაღი ცხოვრების პოპულარიზაციის კამპანიაში ჩაერთო. კლუბმა „ისტორიმ“ იმუშავა პროექტზე „ჯანსაღი ცხოვრება და ჩვენი წინაპრები“ – მოვიძიეთ ინფორმაცია და გავაცანით სასკოლო საზოგადოებას, ასევე, გავუზიარეთ მეზობელი, მერჯევის საჯარო სკოლის მოსწავლეებს, რომელიც, ამ დროისათვის, სარეაბილიტაციო სამუშაოების გამო, სასწავლო პროცესს ჩვენს სკოლაში ახორციელებდა.
პროექტის ფარგლებში, გამოვიკვლიეთ და შევისწავლეთ: ქართველთა ჰიგიენა, ჩაცმულობა, კვება-გასტრონომია, გარემოს დაცვა, წყლის რესურსები, ტყე და მასთან დაკავშირებული ისტორიები, ეპიდემიები (სოფ. ანატორი), შავი ჭირის ეპიდემიები, ჰიგიენა სამეფო სასახლეებსა და გლეხთა ქოხებში, ომის შემდგომი წესები და რეგულაციები, დაკრძალვის წესები, სურნელოვანი ზეთები, შინ ბანაობის ტრადიცია, ნელსაცხებლები, უძველესი აბანოები, უძველესი საპირფარეშოები, თრიაქის გამოყენება, ტუბერკულოზი და მაიკო ორბელიანის ისტორია.
კლუბის წევრების მიერ შექმნილ რესურსებს ვიყენებ საგაკვეთილო პროცესში.
2021-22 სასწავლო წელს, სასკოლო პროექტის – „კულტურული მემკვიდრეობა ქვეყნის სავიზიტო ბარათია“ – ფარგლებში, კლუბის წევრმა მოსწავლეებმა გამოიკვლიეს „ჩვენი სოფლის ვეგანური სამზარეულო“ – ჩავიწერეთ და დავამზადეთ მივიწყებული კერძების ვიდეორეცეპტები, როგორიცაა: „ტყლაპიკალია“, „კვახიწელა“, „მანჭკუალა სოკოს ჩირის წვნიანი“.
კლუბის წევრი მოსწავლეები აქტიურად მყავს ჩართული საერთაშორისო კონკურსებში. ებრაულ საერთაშორისო კონკურსში, რომელიც ევროპის რვა ქვეყანაში (ვიშეგრადის ქვეყნები) ტარდება 2019 წლიდან, საკონკურსო ვიდეორგოლით „ებრაული სასაფლაო საჩხერეში“, დავიკავეთ მესამე ადგილი და მეოთხე ადგილი – ჟიურის სიმპატია. მოსწავლეები და მასწავლებელი ფულადი პრიზით, სერტიფიკატებითა და კინოს ბილეთებით დავჯილდოვდით.
ჩვენი კლუბი აქტიურად ეხმიანება მედიაწიგნიერების, ტოლერანტობის, ადამიანის უფლებათა, კიბერუსაფრთხოების, მენტალური განათლების, მდგრადი განვითარებისა და გარემოს დაცვით საკითხებს და უზიარებს სასკოლო საზოგადოებას, ცნობიერების ამაღლების მიზნით. ჩემი, როგორც კლუბების კურატორის, მიზანია, მოსწავლეებს განუვითარდეს ფუნქციური და გლობალური უნარები, რომლის ტრანსფერსაც შეძლებენ როგორც არაფორმალურ, ასევე ფორმალურ განათლებაში და ზედმიწევნით უპასუხებენ 21-ე საუკუნის მოქალაქისათვის აუცილებელ კომპეტენციებს. ჩემი დაკვირვებითა და გამოცდილებით, თამამად შემიძლია ვთქვა, რომ არაფორმალური განათლება, თავისთავად, ფორმალურ განათლებაში ინტეგრირდება და ცალ-ცალკე უკვე, პირადად მე, ვერც კი წარმომიდგენია. კლუბებში მოსწავლეებს უვითარდებათ: სოციალური, კოგნიტური, საგანთაშორისი ინტეგრირების უნარები, რაც დადებითად აისახება სასწავლო პროცესზე და ზრდის მათ ინტერესს საგაკვეთილო პროცესის მიმართ. არაფორმალური განათლება, ასევე, მნიშვნელოვანია მშობელთა რგოლის სასკოლო თუ სკოლის გარეთ სასწავლო აქტივობებში ჩასართავად.
აქვე მინდა აღვნიშნო, განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს მიერ, წელს, X-XII კლასებში შემოთავაზებული პროექტებით სწავლება – მუსიკა, ხელოვნება, სამოქალაქო განათლება. ეს უკვე არაფორმალური განათლების ფორმალურ განათლებაში ინტეგრირებისკენ გადადგმული პირველი ნაბიჯია, რაც ძალზე მისასალმებელი და დროულია ახალი განათლების გზაჯვარედინზე.
