რუბრიკაში „გაიზიარე გამოცდილება“ გთავაზობთ USAID-ის საბაზისო განათლების პროგრამის „მასწავლებელთა აღიარების რეგიონულ კონკურსში“ გამარჯვებული მასწავლებლის, დალი პაპუაშვილის საუკეთესო პრაქტიკას.
კონკურსი სამ რეგიონში – შიდა ქართლი, იმერეთი და კახეთი – გუდავაძე-პატარკაციშვილის ფონდის მხარდაჭერით განხორციელდა. მისი მიზანი იყო დაწყებითი განათლების მნიშვნელობის გაცნობიერება და საუკეთესო მასწავლებლების პრაქტიკის წარმოჩენა.
გორის მუნიციპალიტეტის სოფელ ახალდაბის საჯარო სკოლის დაწყებითი კლასების მასწავლებელი დალი პაპუაშვილი მიიჩნევს, რომ მათემატიკის სწავლების პროცესში, ფაქტობრივი ცოდნის გადაცემასთან ერთად, ყურადღება უნდა მიექცეს ამ ცოდნის გამოყენებას ცხოვრებაში და მის კავშირს რეალურ სამყაროსთან, რის საუკეთესო საშუალებასაც იძლევა კომპლექსური დავალება.
„მასწავლებელთა აღიარების რეგიონულ კონკურსში“ გამარჯვებული მასწავლებელი გვიზიარებს საკუთარ გამოცდილებას დისტანციური სწავლებისას მე-4 კლასში ჩატარებულ კომპლექსურ დავალებასთან დაკაშირებით.
♦♦♦
„მათემატიკის ცოდნა ნიშნავს მათემატიკური ცნებებისა და პროცედურების ფლობას, მათი გამოყენების უნარს რეალური პრობლემების გადაჭრისას; აგრეთვე კომუნიკაციის იმ საშუალებების ფლობას, რომლებიც საჭიროა ინფორმაციის მისაღებად და გადასაცემად მათემატიკური ენისა და საშუალებების გამოყენებით“ (ესგ).
ეს კი იმას ნიშნავს, რომ მათემატიკის სწავლების პროცესში, ფაქტობრივი ცოდნის გადაცემასთან ერთად, ყურადღება უნდა მიექცეს ამ ცოდნის გამოყენებას ცხოვრებაში და კავშირს რეალურ სამყაროსთან.
დაწყებით კლასებში მათემატიკის სწავლების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი პრინციპია ცნებების გათვალსაჩინოება, რადგან ამ ასაკში აღქმის ძირითადი წყარო ვიზუალური გარემოა.
იმისათვის, რომ სწავლების პროცესი საინტერესო და ნაყოფიერი იყოს, აუცილებელია მოსწავლის დაინტერესება, მოტივირება, მისი შინაგანი ძალების აქტივაცია, განწყობის შექმნა.
გაგიზიარებთ ჩემს გამოცდილებას.
დრო აბსტრაქტული ცნებაა და, რა თქმა უნდა, ბავშვებს უჭირთ მისი განსაზღვრა. მათთვის კიდევ უფრო რთული დავალებაა დროის ერთეულების ერთმანეთთან აბსტრაქტულად დაკავშირება, სხვადასხვა ტიპის საათზე დროის დასახელება, დროის ერთეულების გამოყენებაზე ამოცანების ამოხსნა. ამიტომ, ამ შემთხვევაშიც, დრო და დროის საზომი ერთეულები ბავშვის პირად გამოცდილებას უნდა დავუკავშიროთ, რათა მოსწავლე გაეცნოს დროის ერთეულებს და შეძლოს მათი გამოყენება რეალურ ვითარებაში.
სასურველია, თემის შესწავლისას, გამოვიყენოთ ისრებიანი საათის მოდელები და ციფრულ-ელექტრონული საათი. რადგან შექმნილი პანდემიური სიტუაციიდან გამომდინარე, თემის შესწავლის დროს, დისტანციურ რეჟიმში ვსწავლობდით, სწავლების პროცესში ელექტრონული ფორმით შესასრულებელი აქტივობები გამოვიყენე. თუმცა, აღნიშნული აქტივობების გამოყენება საკლასო სივრცეში სწავლებისასაც შესაძლებელია.
თემა: „დროის საზომი ერთეულები“ – „საათი“
სამიზნე ცნება: რიცხვითი სიმრავლეები
მკვიდრი წარმოდგენები:
♦ საგანთა ყველა კონკრეტულ რაოდენობას შეესაბამება კონკრეტული რიცხვი;
♦ განსხვავებულ რიცხვებს აქვთ განსხვავებული სახელები და განსხვავებული აღნიშვნები;
♦ ორი სხვადასხვა რიცხვიდან ერთ-ერთი აუცილებლად მეტია მეორეზე.
მთავარი საკითხები, ქვესაკითხები, საგნობრივი ცნებები, ქვეცნებები:
დროის ერთეულები: საათები და წუთები, საათის ნახევარი/მეოთხედი, საწყისი წარმოდგენები საათის 12-საათიანი ფორმატის შესახებ; ისრებიანი საათი და ციფრული ელექტროსაათი.
შესასწავლი საკითხი დავაკავშირე ეროვნული სასწავლო გეგმის სტანდარტებსა და შედეგებთან.
ჩამოვაყალიბე საკვანძო კითხვები:
♦ რა მნიშვნელობა აქვს ადამიანისათვის დროის განსაზღვრას?
♦ რა ხელსაწყოთი შეგვიძლია განვსაზღვროთ დრო?
♦ შეგვიძლია თუ არა საათის მოდელის შექმნა?
ჩამოვაყალიბე კომპლექსური დავალება: „თქვენთვის სასურველი მასალების გამოყენებით შექმენით ისრებიანი საათისა და ციფრული ელექტროსაათის მოდელი“.
პრაქტიკული რჩევები კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობისთვის:
♦ დიდი ისარი წუთების მაჩვენებელია, პატარა ისარი – საათების;
♦ ისრები ისე უნდა დაამაგროთ ციფერბლატზე, რომ თქვენი დახმარებით მოძრაობდნენ;
♦ ციფერბლატი 60 ტოლ ნაწილადაა დაყოფილი;
♦ ციფერბლატზე უნდა გამოსახოთ საათებისა და წუთების მაჩვენებელი რიცხვები;
♦ ციფრული ელექტროსაათის დამზადებისას საათების მაჩვენებელ ადგილზე დაწერეთ რიცხვები 01-დან 24-მდე, ხოლო 24-ის ნაცვლად, დაწერეთ 00.
პრეზენტაციის დროს ყურადღება უნდა გაამახვილონ:
♦ რა მასალა შეარჩია და რატომ?
♦ როგორ გამოსახა საათებისა და წუთების აღმნიშვნელი რიცხვები როგორც ისრებიან, ასევე ელექტროსაათზე.
უპასუხონ კითხვებს:
♦ რა მოგეწონა დავალების შესრულებისას?
♦ რა გაგიძნელდა?
♦ რა მოგცა ახალი ამ დავალების შესრულებამ?
♦ თავიდან რომ აკეთებდე ამ დავალებას, რას შეცვლიდი?
კომპლექსური დავალების შესრულებამდე მოსწავლეებს უნდა სცოდნოდათ:
♦ მექანიკური საათის ციფერბლატზე საათის მაჩვენებელ ყოველ ორ რიცხვს შორის 5 დანაყოფია და თითო დანაყოფი 1 წუთს წარმოადგენს;
♦ თუ საათზე წუთების ისარი აჩვენებს 35წთ-ს, 40წთ-ს, 45წთ-ს, 50წთ-ს, 55წთ-ს, ვამბობთ აკლია 25წთ, 20წთ, 15წთ…;
♦ როგორ გამოისახება საათზე დღისა და ღამის საათები.
სანამ მოსწავლეებს დავალებას მივცემდი, ონლაინ ვესაუბრე მშობლებს, ვთხოვე, ყურადღება მიექციათ შვილების მუშაობისთვის. შემდეგ, პირველ ეტაპზე, მოსწავლეებს კომპლექსური დავალების პირობა გავაცანი და ავუხსენი, რომ ამ დავალების შესასრულებლად საჭიროა გარკვეული ცოდნის დაგროვება საათისა და დროის საზომი ერთეულების შესახებ. ამ მიდგომამ გაზარდა მოსწავლეთა ინტერესი აღნიშნული საკითხისადმი.
მოსწავლეებს მივუთითე ვებგვერდები, რომელიც დაეხმარებოდათ დავალების შესრულებაში. დავალების შესასრულებლად ერთი კვირა მივეცი. მათ უკვე იცოდნენ, რომ ერთი კვირის განმავლობაში, საგაკვეთილო პროცესში, შეისწავლიდნენ ყველა იმ საკითხს, რომლის ცოდნა საჭირო იყო კომპლექსური დავალების შესასრულებლად.
დავგეგმე აქტივობები, რომელიც შედეგზე გამიყვანდა, მათი განხორციელების შემდეგ მოსწავლეებს უნდა შესძლებოდათ: საათის ამოცნობა როგორც ისრებიან, ასევე ელექტროსაათზე; დროის საზომ ერთეულებზე მოქმედებების შესრულება; დროის ერთი საზომი ერთეულის სხვა ერთეულში გადაყვანა, დროის საზომ ერთეულებზე მარტივი ამოცანების ამოხსნა.
რადგან ამ დროს სწავლა ონლაინ რეჟიმში მიმდინარეობდა, აქტივობები ისე შევარჩიე, რომ მოსწავლეებისთვის შესასწავლი მასალა ადვილად გასაგები ყოფილიყო.
თემა გავაცანი პრეზენტაციით:
ასევე, დავალებებს ვუგზავნიდი ონლაინ და ისინი ასრულებდნენ როგორც საშინაო დავალების რვეულებში, ასევე word-სა და powerpoint-ის ფორმატში.
დავალება: ყურადღებით წაიკითხე კითხვები და რვეულში ჩაწერე მათი პასუხები:
ა) რამდენი თვეა წელიწადში?
ბ) რამდენი დღეა თვეში?
გ) რამდენი საათისგან შედგება დღე-ღამე?
დ) რამდენი წუთია საათში?
დავალება: რა დრო იქნება, თუ საათის ისრებს გადაწევ:
ა) 3სთ-ით და 30წთ-ით უკან?
ბ) 40წთ-ით წინ?
გ) 2სთ-ით და 12წთ-ით უკან?
დ) 1სთ-ით და 10წთ-ით წინ?
დავალება: როგორ შეგვიძლია სხვაგვარად ვთქვათ, რა დროა ახლა?
ა) 14სთ; 21სთ;
13სთ და 45წთ;
17სთ და 35წთ;
ბ) სამს აკლია ოცი წუთი;
ორის ნახევარია;
ხუთის ათი წუთია.
დავალება: შეკრიბე – საათს საათი უნდა მიუმატო და წუთს – წუთი. არ დაგავიწყდეს: 60 წუთი უკვე 1 საათია.
3სთ 35წთ + 1სთ 43წთ=
4სთ 65წთ + 1სთ 20წთ=
დავალება: ისრებიანი საათების ქვეშ მოათავსე ელექტროსაათი, რომელიც იმავე დროს აჩვენებს
დავალება: საათებს შეუსაბამე რომელი საათიც არის
ასევე ონლაინ ვთამაშობდით სახალისო თამაშს „გაასწორე მაღვიძარა“ http://kids.ge/media/fix-clock-hands-?fbclid=IwAR2mmM2jR_gX1olhUzyaPvwLdQy8-NSdwqp3k8ISJjswDhvgYliye04oivg. მოსწავლეები სასწავლო პროცესში აქტიურად იყვნენ ჩართული. პარალელურად, მონიტორინგს ვუწევდი კომპლექსურ დავალებაზე მათი მუშაობის პროცესს.
კომპლექსური დავალების პრეზენტაცია, საკლასო სივრცეში მოგვიწია. ყველა მოსწავლემ შეასრულა დავალება, თავისი შესაძლებლობების შესაბამისად. უმეტესობამ გამოიყენა მუყაო, ფერადი ფურცლები, რამდენიმემ – ერთჯერადი თეფშები, ერთმა მოსწავლემ კი დახატა საათი. მათ დიდი ხალისით წარადგინეს ნამუშევრები კლასის წინაშე. აღსანიშნავია, რომ მოსწავლეები კმაყოფილები დარჩნენ საკუთარი ნამუშევრით.
პრეზენტაციის შემდეგ, ცოდნის შეჯამების მიზნით, ჩავატარე მათემატიკური კარნახი. ვასახელებდი დროს, მოსწავლეები კი, თავიანთი საათის მოდელზე, აჩვენებდნენ დასახელებულ დროს.
აღნიშნულმა კომპლექსურმა დავალებამ გამიყვანა შედეგზე. ყველა მოსწავლემ გამოავლინა თავისი ცოდნა, შესაძლებლობები და უნარები. შეძლეს არითმეტიკული მოქმედებების შესრულება და ამოხსნეს ამოცანები დროის ერთეულებზე, ამოიცნეს დრო ისრებიან და ციფრულ ელექტროსაათზე. ამ ცოდნას გამოიყენებენ ყოველდღიურ ცხოვრებაში.
საათის მოდელების პრეზენტაციისას თვალსაჩინო იყო, რომ ყველა მოსწავლეს საკუთარი ხედვა და მიდგომა აქვს, ყველა თავისებურად მუშაობს და ამიტომაცაა ყველა უნიკალური, მათი ნამუშევრები კი – განსხვავებული. როდესაც თითოეული მათგანი წარადგენდა საკუთარ ნაშრომს, განვლილ გზაზეც გვიამბობდა და ხედვასაც გვიზიარებდა.
აქედან გამომდინარე, ერთი შეხედვით, არც ისე გამორჩეული დავალების მიღმა, შესაძლოა, მოსწავლის საოცარი გამოცდილება და აღმოჩენები იმალებოდეს. ვეთანხმები იმ აზრს, რომ კომპლექსური დავალება შესანიშნავი ინსტრუმენტია სწავლა-სწავლებისას მათემატიკის საგანში.