კომპლექსური დავალების შედეგზე მეტად, მასწავლებელს სწავლის გზა უნდა აინტერესებდეს, რომელსაც მოსწავლე კომპლექსური დავალების შესრულების პროცესში გადის.
იმისათვის, რომ ზოგადი განათლების ეროვნულ მიზნებს მივაღწიოთ, მასწავლებელმა უნდა დაგეგმოს შინაარსობრივად და მიზნობრივად გამართული სასწავლო პროცესი. საინტერესო სასწავლო პროცესის წარმართვაში გვეხმარება კომპლექსური დავალებების განხორციელება.
კომპლექსური დავალების შესრულების დროს: მოსწავლე აქტიურია, ჩართულია ძიებაში, შემოქმედებით პროცესში, წინარე ცოდნაზე დაყრდნობით ახდენს ახალი ცოდნის კონსტრუირებას; კომპლექსურ დავალებას ცხოვრებისეულ, ყოფით გამოცდილებას უკავშირებს; დიდი ყურადღება ექცევა სწავლის სწავლას; აქტიურია ინტერაქცია მოსწავლე-მასწავლებელს და მშობელს შორის; მოსწავლე ამთლიანებს ცოდნას და არ ხდება საგნობრივი კომპეტენციების იზოლირება, ერთმანეთისგან მოწყვეტა. კომპლექსური დავალებების შესრულებისას, თანამედროვე მოსწავლე იოლად აკავშირებს იაკობ ხუცესის „შუშანიკის წამებაში“ ნახსენებ სასანიანთა ირანს, პეროზ მეფესა და ისტორიაში ნასწავლ ვახტანგ გორგასალს; ციფრულ ტექნოლოგიებს იყენებს ინფორმაციის მისაღებად, დასახარისხებლად, საპრეზენტაციოდ, შესანახად, გავრცელებისთვის…
მოსწავლეს უვითარდება კრიტიკული, შემოქმედებითი აზროვნება, იმატებს მოტივაცია, თვითსწავლისა და ურთიერთსწავლის ხარისხი.
არსებითი ნიშნების მიხედვით, კომპლექსური დავალებები იყოფა შემდეგ ჯგუფებად:
♦ შემეცნებითი, კვლევითი ხასიათის დავალებები;
♦ ლოგიკური ამოცანები;
♦ დავალებები, რომლებიც არასტანდარტულ მიდგომებს მოითხოვს.
კომპლექსური დავალების შესრულების დროს, ყველა მოსწავლე მეტ-ნაკლებად სრულყოფილად ქმნის ახალ პროდუქტს. ამ პროდუქტების შექმნის გზაზე ეტაპები და აქტივობებია განსახორციელებელი. მნიშვნელოვანია ის ფაქტი, რომ „ახალი სკოლის მოდელის“ (უფრო დაზუსტებით თუ ვიტყვით, ზოგადი განათლების რეფორმის) მიხედვით დაგეგმილი კომპლექსური დავალებების ფორმატი ძალზე მოხერხებულად მოერგო დისტანციურ სწავლებას. მოსწავლეები ხალისითა და დიდი ინტერესით ჩაერთნენ კონსტრუქტივიზმზე დამყარებულ სასწავლო პროცესში, მიუხედავად იმისა, სწავლება კონტაქტურად მიმდინარეობს თუ დისტანციურად.
კომპლექსური დავალების პრეზენტაციით, მოსწავლე საკუთარ ცოდნას იმ სამიზნე ცნებებთან მიმართებით ადასტურებს, რომლებსაც საგნობრივი საკითხი უკავშირდება.
გამართული კომპლექსური დავალების პირობა სამ მახასიათებელს უნდა აკმაყოფილებდეს:
♦ დავალების პირობაში მკაფიოდ უნდა ჩანდეს კონკრეტული საგნობრივი საკითხი, რომლის შესწავლასაც კომპლექსური დავალება ეძღვნება;
♦ დავალების პირობაში მკაფიოდ უნდა ჩანდეს შემოქმედებითი პროდუქტი, რომელიც მოსწავლემ უნდა შექმნას დასტურად იმისა, რომ საგნობრივი საკითხი გაიაზრა;
♦ კომპლექსური დავალების პირობაშივე უნდა იკითხებოდეს შეფასების კრიტერიუმები, რომლებიც განსაზღვრავს, რა უნდა განაზოგადოს მოსწავლემ, საგნობრივ საკითხთან მიმართებით, საიმისოდ, რომ სამიზნე ცნების მკვიდრი წარმოდგენების გააზრებამდე მივიდეს.
ასევე, ძალზე მნიშვნელოვანი და საინტერესოა, ჩვენი ფაქტობრივი მდგომარეობიდან გამომდინარე, რა როლი ეკისრება კომპლექსურ დავალებებს დისტანციური სწავლებისას.
დისტანციური სწავლების რეჟიმმა უფრო მეტად მოითხოვა მოსწავლეებისგან დამოუკიდებლად მუშაობისა და პრეზენტაციის უნარების გამოვლენა. კომპლექსური დავალება სწორედ ამ უნარებზეა ორიენტირებული. მოსწავლეს, გარკვეული დროის მანძილზე, დამოუკიდებლად უწევს მუშაობა ამა თუ იმ საკითხზე, შემდეგ კი, მიღებული ცოდნის საშუალებით ქმნის პროდუქტს, რომელსაც წარუდგენს კლასს. მასწავლებელი მას ცნებებისა და მათთან დაკავშირებული მკვიდრი წარმოდგენების სწორად გააზრებაში ეხმარება. მკაფიოდ ჩამოყალიბებული პირობისა და ინსტრუქციის მიხედვით, მოსწავლე დამოუკიდებლად ასრულებს დავალებას. დისტანციური სწავლების დროს მთავარია, მოსწავლემ აქტიურობისა და პროდუქტიულობის უნარი შეინარჩუნოს. სწორედ ამიტომ, კიდევ უფრო გაიზარდა კომპლექსური დავალებების როლი. მასწავლებელს, კომპლექსური დავალების შედეგზე მეტად, სწავლის გზა უნდა აინტერესებდეს, რომელსაც მოსწავლე კომპლექსური დავალების შესრულების პროცესში გადის. მნიშვნელოვანია დავალების წარდგენა, რომლის დროსაც მოსწავლე გვიჩვენებს, თუ რა სტრატეგიები გამოიყენა დავალების შესრულებისას, რას შეცვლიდა დავალებაში, თავიდან რომ იწყებდეს მუშაობას. კომპლექსური დავალება არ არის მხოლოდ დავალება, ეს მუდმივი სასწავლო პროცესია. ამ ყველაფრის უკეთ გასაგებად, გაგიზიარებთ ერთ კომპლექსურ დავალებას ისტორიაში თავისი აქტივობებით, რათა პროცესი თვალსაჩინო იყოს.
კლასი VII
საკითხი: რომაული საზოგადოება
ქვესაკითხები: პატრიციები, პლებეები, სახალხო ტრიბუნი, მონები, სენატი
ქვეცნებები: მონები, მოქალაქეები, პატრიციები, პლებეები, სახალხო ტრიბუნი
საკვანძო შეკითხვები: როგორ წარმოვაჩინო მოხსენებაში, როგორი იყო რომაული საზოგადოების სოციალური ფენები და რატომ?
გრძელვადიანი მიზანი
სამიზნე ცნება და მასთან დაკავშირებული მკვიდრი წარმოდგენები საზოგადოება
შედეგები: საბაზო საფეხური: III, VII, VIII
1) ისტორიულად მრავალი საზოგადოება არსებობდა, მაგრამ თითოეულ მათგანს ახასიათებდა საერთო ნიშნები: მათ წევრებს ჰქონდათ საერთო იდენტობა, ინტერესი, საზრუნავი და თანხმდებოდნენ ქცევის წესებსა და ღირებულებებზე;
2) საზოგადოება იყოფა უფრო მცირე საზოგადოებრივ ჯგუფებად;
3) პატარა საზოგადოებები უმეტესად უფრო დიდი საზოგადოების ნაწილს წარმოადგენენ;
4) საზოგადოების წევრებს აქვთ არაერთგვაროვანი დამოკიდებულება მრავალფეროვნების მიმართ.
კომპლექსური დავალების პირობა
წარმოიდგინეთ, რომ ცხოვრობთ რომის რესპუბლიკის ხანაში და ხართ სახალხო ტრიბუნი. მოამზადეთ სიტყვა, რათა გახვიდეთ სენატის წინაშე და დაიცვათ პლებეების უფლებები, დაარწმუნეთ სენატი, რომ პლებეებსაც იგივე უფლებები (პოლიტიკური) უნდა ჰქონდეთ, რაც პატრიციებს. ასევე, შეეცადეთ, სოციალური ფენები წარმოაჩინოთ ისე, რომ იკვეთებოდეს — თავისუფალნი და დამონებულნი.
სიტყვაში ხაზგასმით წარმოაჩინე:
♦ როგორი სოციალური ფენისაგან შედგებოდა რომაული საზოგადოება და რა იყო მათი საერთო ინტერესები;
♦ მკაფიოდ ჩამოაყალიბეთ, რა უფლებები ჰქონდათ პლებეებს და რა არა;
♦ შეეცადეთ, დაანახოთ ყველას, რომ პლებეებიც იმ საზოგადოების ნაწილი არიან.
კომპლექსური დავალების დამუშავების ეტაპები
I ეტაპი. როგორ უნდა წარმოვაჩინოთ საკუთარი ცოდნა შესასწავლ საკითხთან დაკავშირებით?
წარმოდგენილი რესურსის დახმარებით, მოსწავლეები ჩამოაყალიბებენ მოხსენების მახასიათებლებს. სამიზნე ცოდნის კონსტრუირებაზე ორიენტირებული შეკითხვები:
♦ რა არის მოხსენება?
♦ რატომ გამოდიოდნენ, ძველ რომში, სენატის წინაშე მოხსენებით?
♦ რა უნდა გავითვალისწინოთ მოხსენების შესაქმნელად?
♦ როგორ დავწერო მოხსენება და რა ნაბიჯები გადავდგა მოხსენების შესაქმნელად/მთავარი იდეა, არგუმენტები და სხვა.
II ეტაპი. კომპლექსური დავალების შინაარსი.
ნაბიჯი 1. როგორი სოციალური ფენისგან შედგებოდა რომაული საზოგადოება და რა იყო მათი საერთო ინტერესები; (მკ 1)
რესურსი
- რომის მოქალაქეები (https://ka.wikipedia.)
- მასწავლებლის მიერ მომზადებული პრეზენტაცია.
აქტივობა. ცხრილზე მუშაობა
აღნიშნული რესურსისა და მასწავლებლის მიერ მიწოდებული ინფორმაციის საფუძველზე, მოსწავლეები შეავსებენ ცხრილს, სადაც განათავსებენ როგორც რომში არსებულ სოციალურ ფენებს, აგრეთვე მათ უფლება-მოვალეობებს.
სამიზნე ცოდნის კონსტრუირებაზე ორიენტირებული შეკითხვები
♦ როგორ იყოფოდა რომის საზოგადოება და რა იყო მათი საერთო ინტერესები?
♦ ვინ ითვლებოდა რომის მოქალაქედ?
♦ ვინ იყვნენ რომის საზოგადოების წარმომადგენლები? დაახასიათეთ თითოეული მათგანი;
♦ რა სპეციალური ნორმები არსებობდა რომის მოქალაქეებისათვის?
♦ ვინ იყვნენ და რა ფუნქცია ჰქონდათ გლადიატორებს?
♦ რისი უფლება აქვს ადამიანს დღეს და რა უფლებები ირღვეოდა ძველ საზოგადოებაში, მონობის შემთხვევაში?
♦ როგორ აერთიანებდა ცალკეულ ფენებს საერთო ინტერესები და საზრუნავი?
♦ რატომ ითვლებოდა რომის მოქალაქეობა პრივილეგიად?
♦ როგორ ავსახო მოხსენებაში რომაული საზოგადოება, მათი ინტერესები, საზრუნავი და უფლებრივი მდგომარეობა?
ნაბიჯი 2. როგორი იყო რომაული საზოგადოების ცალკეული ფენების უფლებები (მ.წ2)
რესურსი 1. მე-7 კლასის სახელმძღვანელო. საკითხის უკეთ გასააზრებლად გაეცნობიან სახელმძღვანელოში არსებულ ინფორმაციას (გამომც. „ლოგოს პრესი“, VII კლასი; გამომც. „დიოგენე“, VII კლასი, გვ. 91, 92)
რესურსი 2. იხ. დამატებითი ინფორმაცია მითითებულ ბმულზე: http://evpatori.ge/?do=view_news&news_id=2448
აქტივობა. 1. ტექსტის ანალიზი. აღნიშნული ინფორმაციის დამუშავების შემდეგ, მოსწავლეები დაასახელებენ, რესპუბლიკური მმართველობის ხანაში, რომელი ორგანოები ქმნიდნენ პოლიტიკური ცხოვრების სურათს და რა უფლება-მოვალეობით სარგებლობდა თითოეული ორგანო.
სამიზნე ცოდნის კონსტრუირებაზე ორიენტირებული შეკითხვები
♦ რომში, რესპუბლიკური მმართველობის ხანაში, რომელი ორგანოები არსებობდნენ?
♦ როდის შეიქმნა რომის სენატი?
♦ რა ფუნქცია ჰქონდა რომში სენატს?
♦ რომელი სოციალური ფენებისგან შედგებოდა რომის სენატი?
♦ როგორ იყო განაწილებული სენატში მოვალეობები?
♦ რა დროს ირჩევდნენ რომში დიქტატორს ექვსი თვით?
♦ რა მოვალეობები ჰქონდათ კონსულებს?
♦ ვისი უფლებების დამცველი იყო სახალხო ტრიბუნი?
♦ როგორ ავსახო მოხსენებაში რომაული მმართველობის ცალკეული ორგანოები და მათი მოვალეობები?
ნაბიჯი 3. როგორი დამოკიდებულება და მოსაზრებები ჰქონდათ რომაულ საზოგადოებაში კულტურული მრავალფეროვნების მიმართ (მ.წ3)
რესურსი 1. დოკუმენტური ფილმის ჩვენება – რომის იმპერია: ძალაუფლება და დიდება.
რესურსი 2. მე-7 კლასის სახელმძღვანელო (მონობა რომში)
აქტივობა 1. კოგნიტურ სქემაზე მუშაობა
წარმოდგენილი მასალის საფუძველზე, მოსწავლეები შეავსებენ სქემას, მონის შრომა-საქმიანობის შესახებ (კერძოდ, რა საქმიანობის შესრულება უწევდათ მონებს)?
აქტივობა 2. T დიაგრამა
შეადარეთ რომაული საზოგადოების შემადგენლობა თანამედროვეობას.
სამიზნე ცოდნის კონსტრუირებაზე ორიენტირებული შეკითხვები
♦როგორ შეიძლება აღმოჩენილიყო ადამიანი მონობაში?
♦ სად იყვნენ დასაქმებული და რას აკეთებდნენ მონები?
♦ რომელ სფეროში დასაქმებული მონის ხვედრი იქნებოდა უფრო მძიმე?
♦ ვინ იყვნენ გლადიატორები?
♦ რატომ იყო მაყურებელზე დამოკიდებული გლადიატორის ბედი?
♦ რას საქმიანობდნენ მონები ძველი სამყაროს სხვა სახელმწიფოებში და იყო თუ არა მსგავსი მათი საქმიანობა?
♦ როგორ ავსახო მოხსენებაში, მონობის შემთხვევაში, რა უფლებები ირღვეოდა რომში და რა დამოკიდებულებები ჰქონდათ მათ მიმართ?
ნაბიჯი 4. მასწავლებლის მიერ დასმული შეკითხვები, მოსწავლეების მხრიდან კომპლექსური დავალების პრეზენტაციის პროცესში
♦ აღწერე, როგორ წარიმართა დავალებაზე მუშაობის პროცესი;
♦ აღწერე, რა პროდუქტი შექმენი;
♦ რა საკითხს შეეხება შენ მიერ მომზადებული დავალება?
♦ ახსენი, რატომ შექმენი მოხსენება, რისი თქმა გსურდა მისი საშუალებით?
♦ რატომ ფიქრობ, რომ შენ მიერ შექმნილი პროდუქტი ნამდვილად მოხსენებაა?
♦ შენი აზრით, ვინ უნდა დაინტერესდეს შენ მიერ შექმნილი კომპლექსური დავალებით და რატომ?
♦ რა დაბრკოლებებს წააწყდი დავალებაზე მუშაობის პროცესში?
♦ რას გააკეთებდი სხვაგვარად, ახლა რომ იწყებდე დავალებაზე მუშაობას?
♦ სხვა დროს თუ შეგისრულებია მსგავსი ფორმის ან შინაარსის დავალება?
გამოყენებული ლიტერატურა:
- ახალი განათლება, ლალი თვალაბეიშვილი – „ახალი სკოლის მოდელი. რა იცვლება სკოლისთვის, მასწავლებლისთვის, მოსწავლისთვის“;
- სკოლის კურიკულუმი, 2019-20;
- ინტერნეტგაზეთი mastsavlebeli.ge“ – კომპლექსური დავალების როლი დისტანციური სწავლებისას“. 2020 წლის 1 ივნისი. ბაია მაჩიტიძე.