სიტყ­ვის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბის ამოც­ნო­ბა კონ­ტექ­ს­ტ­ზე დაყ­რ­დ­ნო­ბით

ნა­ნა ახო­ბა­ძე

სსიპ თბი­ლი­სის №147 და სსიპ თბი­ლი­სის №123 სა­ჯა­რო სკო­ლე­ბის დაწყე­ბი­თი კლა­სე­ბის პე­და­გო­გი

ევ­რის­ტი­კუ­ლი მე­თო­დის სა­ხე­ლით ცნო­ბი­ლი მე­თო­დის გა­მო­ყე­ნე­ბა სას­წავ­ლო პრო­ცესს მე­ტად სა­ინ­ტე­რე­სოს ხდის. აღ­მო­ჩე­ნე­ბით სწავ­ლა პრო­ცე­დუ­რუ­ლი უნა­რე­ბის გან­ვი­თა­რე­ბას უწყობს ხელს და, ასე­ვე, მნიშ­ვ­ნე­ლოვ­ნად ეხ­მა­რე­ბა ბავშვს ტექ­ს­ტის გა­გე­ბა-გა­აზ­რე­ბა­სა და პრო­დუ­ცი­რე­ბის სტრა­ტე­გი­ე­ბის და­უფ­ლე­ბა­ში.

სიტყ­ვის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბის ამოც­ნო­ბა, კონ­ტექ­ს­ტ­ზე დაყ­რ­დ­ნო­ბით, ერთ-ერ­თი მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი ქვე­სა­კითხია, რო­მე­ლიც შე­ის­წავ­ლე­ბა გრძელ­ვა­დი­ა­ნი სას­წავ­ლო მიზ­ნის, ანუ სას­წავ­ლო ცნე­ბის ფარ­გ­ლებ­ში, რო­მელ­საც ვუ­წო­დებთ ტერ­მინს ტექ­ს­ტი (ჟან­რე­ბი). ეს ცნე­ბა მო­ი­ცავს ქვეც­ნე­ბას, რო­მელ­საც ვუ­წო­დებთ ტექ­ს­ტის გა­გე­ბა-გა­აზ­რე­ბა­სა და პრო­დუ­ცი­რე­ბის სტრა­ტე­გი­ებს.

სიტყ­ვის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბის ამოც­ნო­ბა, რო­გორც აქ­ტი­ვო­ბა, იზო­ლი­რე­ბუ­ლად სწავ­ლე­ბი­სას, არ იძ­ლე­ვა ისეთ ეფექტს, რო­გორ­საც კომ­პ­ლექ­სუ­რი და­ვა­ლე­ბის შეს­რუ­ლე­ბის დროს. თუ ბავ­შ­ვ­მა სიტყ­ვის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბა უნ­და ამო­იც­ნოს, ეს ნიშ­ნავს, რომ მის­თ­ვის ეს ლექ­სი­კუ­რი ერ­თე­უ­ლი უც­ნო­ბია და კლას­ში ვა­რა­უ­დე­ბის გა­მოთ­ქ­მის სა­შუ­ა­ლე­ბით დგინ­დე­ბა მი­სი მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბა. ახა­ლი სიტყ­ვე­ბით ლექ­სი­კის გამ­დიდ­რე­ბა მხო­ლოდ მა­ში­ნაა ეფექ­ტი­ა­ნი, თუ ახალ ლექ­სე­მებს ბავშვს ტრან­ს­ფე­რის არე­ალ­ში გა­მო­ვა­ყე­ნე­ბი­ნებთ.

ვთქვათ, II-IV კლა­სე­ბი­დან რო­მე­ლი­მე­ში სა­ინ­ფორ­მა­ციო-შე­მეც­ნე­ბი­თი ტექ­ს­ტის და­წე­რას ვას­წავ­ლით მოს­წავ­ლეს. თე­მად (ნაც­ნობ კონ­ტექ­ს­ტად) ავირ­ჩი­ოთ მე­დი­ცი­ნა. და­ვა­ლე­ბის პი­რო­ბა, და­ახ­ლო­ე­ბით, ასე იქ­ნე­ბა ფორ­მუ­ლი­რე­ბუ­ლი (ნე­ბის­მი­ერ ჩვენ­განს შეგ­ვიძ­ლია თე­მი­სა და და­ვა­ლე­ბის პი­რო­ბის შეც­ვ­ლა): და­წე­რე შე­მეც­ნე­ბი­თი ტექ­ს­ტი, ექი­მე­ბის მი­ერ გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი სიტყ­ვე­ბით, რო­მე­ლიც შე­ე­ხე­ბა ბავ­შ­ვე­ბი­სა და მა­თი მშობ­ლე­ბის ინ­ფორ­მი­რე­ბას (აქ­ვე შევ­ნიშ­ნავ, რომ ამით არა მარ­ტო სიტყ­ვის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბის ამოც­ნო­ბის ქვე­სა­კითხი აქ­ტი­ურ­დე­ბა, არა­მედ პრო­ფე­სი­უ­ლი ლექ­სი­კაც).

კომ­პ­ლექ­სუ­რი და­ვა­ლე­ბის შეს­რუ­ლე­ბამ­დე, ერთ-ერთ აქ­ტი­ვო­ბად სიტყ­ვის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბის ამოც­ნო­ბა დავ­გეგ­მოთ. ვიდ­რე ამ აქ­ტი­ვო­ბას არ შე­ვას­რუ­ლებთ, კომ­პ­ლექ­სუ­რი და­ვა­ლე­ბის შეს­რუ­ლე­ბა ვე­რაფ­რით იქ­ნე­ბა გა­მარ­თ­ლე­ბუ­ლი. ბავ­შ­ვებ­მა კარ­გად უნ­და ის­წავ­ლონ კომ­პ­ლექ­სუ­რი და­ვა­ლე­ბის ყვე­ლა კომ­პო­ნენ­ტი, რომ­ლებ­საც კრი­ტე­რი­უ­მე­ბად წარ­ვუდ­გენთ და­ვა­ლე­ბა­ში. სხვაგ­ვა­რად სა­სურ­ვე­ლი შე­დე­გი ვერ მი­იღ­წე­ვა.

აქ­ტი­ვო­ბის­თ­ვის გა­მო­ვი­ყე­ნოთ ფლიპ­ჩარ­ტი, და­ფა ან კომ­პი­უ­ტე­რუ­ლი ტექ­ნი­კა. წარ­ვად­გი­ნოთ წი­ნა­და­დე­ბე­ბი, რომ­ლებ­შიც, სა­ვა­რა­უ­დოდ, უც­ნო­ბი სიტყ­ვე­ბი იქ­ნე­ბა და მა­თი მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბა უნ­და ამო­იც­ნონ.

♦ გვი­ან შე­მოდ­გო­მა­ზე კლი­მა­ტი მკაც­რ­დე­ბა (კლი­მა­ტი – ამინ­დი).

♦ ბავ­შ­ვე­ბი ავად­დე­ბი­ან გრი­პით (გრი­პი – და­ა­ვა­დე­ბა).

♦ გრიპს იწ­ვევს ვი­რუ­სი (ვი­რუ­სი – თვა­ლით უხი­ლა­ვი ორ­გა­ნიზ­მი).

♦ გრი­პის დროს მკურ­ნა­ლო­ბის­თ­ვის იყე­ნე­ბენ მე­დი­კა­მენ­ტებს (მე­დი­კა­მენ­ტი – წა­მა­ლი).

♦ ექი­მის დი­აგ­ნო­ზის გა­რე­შე მკურ­ნა­ლო­ბის გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბა არ უნ­და მი­ვი­ღოთ (დი­აგ­ნო­ზი – და­ა­ვა­დე­ბის და­დას­ტუ­რე­ბა).

♦ დი­აგ­ნო­ზის მე­რე ექი­მი წერს რე­ცეპტს (რე­ცეპ­ტი – ფურ­ცე­ლი, რო­მელ­ზეც ჩა­მო­წე­რი­ლია მე­დი­კა­მენ­ტე­ბის ნუს­ხა).

♦ რე­ცეპ­ტით მი­დი­ან აფ­თი­აქ­ში წამ­ლე­ბის სა­ყიდ­ლად (აფ­თი­ა­ქი – და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა, სა­დაც იყი­დე­ბა წამ­ლე­ბი).

♦ აფ­თი­აქ­ში ფარ­მა­ცევ­ტი ემ­სა­ხუ­რე­ბა კლი­ენ­ტებს (ფარ­მა­ცევ­ტი – წა­მალ­მ­ცოდ­ნე ექი­მი).

♦ წა­მა­ლი შე­იძ­ლე­ბა იყოს აბის ან სი­რო­ფის სა­ხით (აბი – მყა­რი წა­მა­ლი, სი­რო­ფი – ტკბი­ლი, თხე­ვა­დი წა­მა­ლი).

კლას­ში სიტყ­ვე­ბის ამოც­ნო­ბას მოს­დევს მცი­რე ლექ­სი­კო­ნის შედ­გე­ნა. ეს ლექ­სი­კო­ნი თვალ­სა­ჩი­ნოდ, სა­ერ­თო-საკ­ლა­სო ჩარ­თუ­ლო­ბით იწე­რე­ბა. აქ­ვე ვახ­სე­ნებთ მოს­წავ­ლე­ებს, რომ ეს სიტყ­ვე­ბი გა­მოგ­ვად­გე­ბა და­ვა­ლე­ბის შე­სას­რუ­ლებ­ლად.

ცხა­დია, ეს აქ­ტი­ვო­ბა საკ­მა­რი­სი არ არის და­ვა­ლე­ბის შე­საქ­მ­ნე­ლად, მაგ­რამ სა­ხა­ლი­სო და თე­მა­ტუ­რი იქ­ნე­ბა იმის გა­მო, რომ სე­ზო­ნუ­რო­ბას­თან (ტრან­ს­ფე­რის არე­ალ­თან) არის ახ­ლოს. თა­ვად კომ­პ­ლექ­სუ­რი და­ვა­ლე­ბის წარ­მა­ტე­ბით შე­საქ­მ­ნე­ლად კი­დევ რამ­დე­ნი­მე აქ­ტი­ვო­ბა იქ­ნე­ბა შე­სას­რუ­ლე­ბე­ლი, რო­მელ­თა შე­სა­ხებ სხვა პუბ­ლი­კა­ცი­ა­ში ვი­სა­უბ­რებ.