ერთიან ეროვნულ გამოცდებში განხორციელებული ცვლილებების თანახმად, აბიტურიენტებს 4 საგანში შეცვლილი ფორმატით მოუწევთ საგამოცდო ტესტების ჩაბარება. ცვლილება შეეხო ქართულ ენასა და ლიტერატურას, არჩევით ლიტერატურას, გეოგრაფიასა და უცხო ენებს. ყველაზე მრავალმხრივი ცვლილება კი ქართული ენისა და ლიტერატურის სავალდებულო გამოცდას შეეხო და 80-ქულიანი ტესტი 70 ქულაზე ჩამოვიდა. ცვლილების თანახმად, ტესტში ახლა 3 დავალება იქნება * ტექსტის რედაქტირება (მაქსიმალური ქულა – 16), არგუმენტირებული ესე (მაქსიმალური ქულა – 24) და მხატვრული ტექსტის ანალიზი (მაქსიმალური ქულა – 30). საგამოცდო ტესტიდან ამოღებულია 15-ქულიანი არჩევითპასუხებიანი დავალება (წაკითხულის გააზრება), მხატვრული ტექსტის ანალიზს კი 5 ქულა დაემატა; შესაბამისად, შემცირდა საგამოცდო დროც და 3 საათი და 45 წუთით განისაზღვრა.
რამ განაპირობა ცვლილება და რა მოლოდინი აქვთ — ამის შესახებ შეფასებისა და გამოცდების ეროვნული ცენტრის ქართული ენისა და ლიტერატურის ჯგუფის ხელმძღვანელი კახა ჯამბურია აცხადებს, რომ: „სამყაროში ყველაფერი იცვლება და იცვლება განათლების სისტემაც, ამიტომ არ შეიძლება, გამოცდა სულ ერთნაირი იყოს წლების განმავლობაში, რა თქმა უნდა, გამოცდაც უნდა შეიცვალოს. საერთოდ, ერთი და იმავე ტიპის და ერთი და იმავე ფორმატის გამოცდა ყოველთვის იშტამპება და ზეპირ „შპარგალკებში“ გადადის, რაც, სხვათა შორის, ნაკლებად გვაძლევს საშუალებას, რომ ობიექტურად შეფასდეს აბიტურიენტების უნარები და ცოდნა.“
მისივე განცხადებით, ცვლილებები ყოველწლიურად, გამოცდების შემდეგ ჩატარებულმა ფსიქომეტრულმა ანალიზის შედეგებმაც განსაზღვრა: „ის დავალება, რომელიც ამოვიღეთ — წაკითხულის გააზრება — არ იძლეოდა იმდენად კარგად აბიტურიენტების დიფერენცირების საშუალებას, ანუ ნაკლებად დისკრიმანიციული ღირებულების მქონე დავალება იყო. არადა, ამ დავალების შესრულება მოითხოვდა, დაახლოებით, ნახევარ საათს, სავალდებულო გამოცდა ისედაც საკმაოდ ხანგრძლივი იყო — 4 საათი და 15 წუთი გრძელდებოდა. ამიტომ, ბოლო წლების ანალიზისა და მასწავლებლებთან ჩატარებული კონსულტაციების შედეგად, მივიღეთ გადაწყვეტილება ამ დავალების ამოღების თაობაზე და ცოტათი შევცვალეთ თხზულების შეფასების კრიტერიუმები, სადაც მეტი ყურადღება მიექცა ტექსტის გააზრებას — ხუთი ქულა დაემატა ამ კრიტერიუმებს, შეფასდება არა მარტო ის, რამდენად კარგად იმსჯელა აპლიკანტმა, არამედ, რამდენად კარგად გაიაზრა ტექსტი.“
კახა ჯამბურია საუბრობს განსაკუთრებით ბოლო წლებში გამოვლენილ შემთხვევებზე, როცა აბიტურიენტები არაადეკვატურ პარალელებს აკეთებდნენ და ამაში, გარკვეულწილად, მასწავლებლების „როლს“ უფრო ხედავს, რადგან: „ეტყობა, მასწავლებლები ფიქრობდნენ, ოღონდ კი რამე პარალელი იყოს თხზულებაში, რომ ამით აპლიკანტებმა დამოუკიდებელ აზროვნებაში მიიღონ ქულები. ეს არასწორი დამოკიდებულებაა. ასეთი არაადეკვატური პარალელები ახლა, პირიქით, ქულას დააკლებს აბიტურიენტს. გვქონდა ისეთი კურიოზული შემთხვევებიც, როცა აბიტურიენტი „მერანს“„წითელქუდას“ ადარებდა. წარმოიდგინეთ, რამდენად არაადეკვატური და არასწორი დამოკიდებულება იყო საკითხთან; იყო შემთხვევა, როცა აბიტურიენტმა ჰენრი ტოროს ციტატა/მოსაზრება დაიმოწმა „ვეფხისტყაოსანთან“ დაკავშირებით, რომელსაც არავითარი კავშირი არ ჰქონდა მასთან. საერთოდაც ეს ციტატები მიანიშნებდა იმაზე, რომ ბევრ რამეს იზეპირებდნენ და წინასწარ მომზადებული შტამპების გამოყენებას ცდილობდნენ. ეს, რა თქმა უნდა, ძალიან ცუდი ტენდენციაა. ამ ცვლილებებით ასეთ ტენდენციებს გადავუკეტეთ გზა და მივეცით შესაძლებლობა იმ აბიტურიენტებს, რომლებიც დამოუკიდებლად აზროვნებენ და შემოქმედებითი უნარი აქვთ, უფრო მეტად გამოიჩინონ თავი. ახლა მათ მეტი დრო ექნებათ თხზულების დასაწერად.“
გამოიწვევს თუ არა შემთხვევითი სწორი პასუხების ალბათობის შემცირება ბარიერის გადამლახავი აბიტურიენტების შემცირებას — ამის შესახებ კახა ჯამბურია აცხადებს, რომ ამის წინასწარ 100-პროცენტიანი განსაზღვრა ძალიან ძნელია, თუმცა, გამორიცხავს, რომ ამან გაზარდოს გამოცდაზე ჩაჭრილი აბიტურიენტების რაოდენობა: „არა მგონია, იმიტომ, რომ როცა ოთხი პასუხიდან ერთს ირჩევდა აბიტურიენტი, შემდეგ ამ პასუხებს იყენებდა თხზულების წერის დროს. იმ შემთხვევაში, თუ არასწორი ჰქონდა არჩეული, თხზულების წერის დროსაც არასწორი მიმართულებით მიდიოდა და ამაშიც კარგავდა ქულებს. ამიტომ, ამ დავალების ამოღებას ეს გამართლებაც აქვს — ის აბიტურიენტები, რომლებიც შეცდომას უშვებდნენ არჩევითპასუხებიანი დავალების შესრულების დროს, გარკვეულწილად, წერითი დავალების შესრულების დროსაც ზარალდებოდნენ, რადგან ერთი და იმავე ტექსტზე იყო დავალება“.
ჯგუფის ხელმძღვანელი მასწავლებლებს თხოვნით მიმართავს, პირველ რიგში, ნახონ ტესტის ნიმუშები, რომელიც ცვლილებებსა და შეფასების კრიტერიუმების განმარტებებთან ერთად, ნაეკის ვებგვერდზე გამოქვეყნდა. „ვთხოვ მასწავლებლებს, შევიდნენ ვებგვერდზე და ნახონ როგორია მთლიანად ტესტი, გაეცნონ შეფასების კრიტერიუმებსაც, რადგან აქ გარკვეული ცვლილებებია.“
საინტერესოა როგორ აფასებენ მასწავლებლები ცვლილებებს — აისახება თუ არა ეს აბიტურიენტების მზადების ტექნიკურ პროცესზე და რა უნდა გაითვალისწინონ მასწავლებლებმა ან რეპეტიტორებმა მათი მომზადებისას? რუსუდან მეგრელიშვილი, მეექვსე საავტორო სკოლის ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელი, მიიჩნევს, რომ ტესტი უფრო მეტად ორიენტირებული გახდა აბიტურიენტის ინდივიდუალურ და ანალიტიკურ უნარებზე, ნაწარმოების ადეკვატურ გააზრებაზე. მისი აზრით, აბიტურიენტის მომზადების პროცესს — მათი მეცადინეობის ფორმას ან შინაარსს — ცვლილებები ოდნავადაც არ ეხება. ამბობს, რომ ტესტი კი არ გართულდა, შეიძლება ითქვას, პირიქით, გაიოლებულია, თუნდაც მოცულობის თვალსაზრისით. ცვლილების შედეგად, მისთვის, როგორც პედაგოგისთვის, მუშაობა უფრო საინტერესო და იოლი გახდა.
რუსუდან მეგრელიშვილი საინტერესო მოსაზრებას გვთავაზობს განხორციელებულ ცვლილებებზე. როგორც მასწავლებელი და როგორც გამსწორებელი, იმ ხარვეზების დეტალურ ანალიზს აკეთებს, რაც არსებულ ტესტის ფორმას ჰქონდა: „ქართული ენისა და ლიტერატურის საგამოცდო ტესტში წარმოდგენილ ცვლილებებს მივესალმები, უპირველეს ყოვლისა იმიტომ, რომ ტესტი მოცულობითი თვალსაზრისით შემცირდა, რაც ძალიან კარგია აბიტურიენტებისთვის, რომელთაც ნაკლები მოცულობის სამუშაოს შესრულება მოუწევთ და უფრო კონცენტრირებული იქნებიან იმაზე, რასაც წერენ. ახლა კი მთავარი: ტესტი უფო მეტად ორიენტირებული გახდა აბიტურიენტის ინდივიდუალურ და ანალიტიკურ უნარებზე, ნაწარმოების ადეკვატურ გააზრებაზე. 2019 წლის საგამოცდო ტესტიდან ამოღებულია ლიტერატურულ ტექსტზე დართული კითხვები, რომლებიც, ტექსტის აღქმის უნარზე იყო ორიენტირებული და, ფაქტობრივად, დაახლოებით, ათ ქულას „ჩუქნიდა“ აბიტურიენტს (გარკვეულწილად, მიმართულებასაც აძლევდა მას, მაგრამ, ძირითადად, მაინც ზღვრის გადალახვას ემსახურებოდა). ეს ე.წ. შემოსახაზი კითხვები (როგორც ჩვენი ახალგაზრდები უწოდებდნენ) შინაარსის სწორად გასააზრებლად იყო მიმართული, მაგრამ, ამავდროულად, აღმოჩნდა ერთგვარი ცდუნება აბიტურიენტთა იმ ნაწილისთვის, რომელსაც ნაკლებად ეხერხებოდა ეპიზოდის ანალიზი და, რაც მთავარია, წერა. საქმე ისაა, რომ მათ ეს სწორი, გამართული ქართულით დაწერილი წინადადებები, შესატყვისი ციტატებით, პირდაპირ გადმოჰქონდათ თავიანთ ნამუშევრებში, ავად თუ კარგად რამდენიმე ფრაზას ჩაუმატებდნენ ან არ ჩაუმატებდნენ და თემაც მზად იყო! ერთი ნაწილი („ჩამატებულ წინადადებიანები“) რაღაც ქულას იღებდა კიდეც და, რაც მთავარია, კონკურენციას უწევდა იმ აბიტურიენტებს, რომელთაც ამ გზას არ მიმართეს. სხვათა შორის, აქ უკანასკნელნი მეტ სტილისტურ-გრამატიკულ შეცდომებს უშვებდნენ იმ მარტივი მიზეზის გამო, რომ საგამოცდო ცენტრის მიერ შემოთავაზებული გამართული და დახვეწილი წინადადებებით კი არ „მანიპულირებდნენ“, არამედ თავად ქმნიდნენ თემას. ასე რომ, ამ დავალების ამოღებით გაცილებით უფრო ზუსტი იქნება ზღვარი „თემის მკეთებელსა“ და „თემის შემოქმედს“ შორის.
ზედაპირულად რომ შევხედოთ, თითქოს თხზულების წერა „გართულდა“, მაგრამ დავფიქრდეთ — ვისთვის და რა გვინდა აბიტურიენტისაგან? რას ნიშნავს ქართულის, ამ მენტალური ღირებულების საგნის, ცოდნა? ახალგაზრდა უნდა იყოს მატარებელი იმ კულტურული ღირებულებებისა, რომლებიც არსებითია კაცობრიობისთვის და არსებითია მისი ქვეყნისთვის. ამიტომ, უპირველეს ყოვლისა, უნდა იცნობდეს ამ ღირებულებათა მატარებელ საკუთარ კულტურას (მწერლობას), შეეძლოს იფიქროს, წეროს, იმსჯელოს ამაზე (ახალს არაფერს ვამბობ, ეს ეროვნულ სასწავლო გეგმაში დეტალურადაა ჩამოყალიბებული).
თხზულების გასწორების სქემა 30-ქულიანი გახდა (ნაცვლად 25-ქულიანისა) და ეს ძალიან კარგია. დავიწყოთ იმით, რომ რაც უფრო მრავალკომპონენტიანი და მრავალქულიანია შეფასება, მით უფრო ზუსტი და ადეკვატურია ის. გულახდილად რომ ვთქვა, წლების განმავლობაში, საგამოცდო ნაწერების სწორებისას, მქონდა შეგრძნება, რომ შეფასება მაინც საშუალო დონის აბიტურიენტზე იყო ორიენტირებული. გამორჩეულ, ღრმად მოაზროვნე ახალგაზრდებს არ ჰქონდათ საშუალება, სრულად გამოევლინათ შესაძლებლობები, უპირატესობა, დამოუკიდებელი აზროვნება, ტექსტის ლიტერატურულ-ესთეტიკური აღქმის უნარი. აქედან გამომდინარე, რაც უფრო დიფერენცირებული იქნება შეფასება, მით უფრო განირჩევა ერთმანეთისგან საუკეთესო, კარგი, საშუალო და დაბალი დონის ნამუშევრები.
ახლა კი, უფრო კონკრეტულად. მთავარი ცვლილება, რომელიც შეფასების სქემაშია შეტანილი, საანალიზო ტექსტის ადეკვატურ გააზრებას ეხება. ამ მხრივ იმდენად მრავალ არასასიამოვნო სიურპრიზს გვთავაზობდა გამოცდა, რომ აუცილებლობამ მოიტანა ამ პარამეტრის უფრო დიფერენცირებულად წარმოდგენა. მაგალითად, წლევანდელ გამოცდაზე წარმოდგენილი იყო ფრაგმენტი ჯემალ ქარჩხაძის ნაწარმოებიდან, რომელიც იმპერატორ ნერონის, ამ ყოვლად ოდიოზური ფიგურის, უკანასკნელ ღამეს შეეხებოდა. აბიტურიენტთა ნამუშევრებში ლამის იდეალიზებული იყო ეს პერსონაჟი. ახალგაზრდათა ერთმა ნაწილმა ტექსტი ზუსტად ვერ აღიქვა, არ გაუწია ანგარიში ტექსტში წარმოდგენილ ნერონს და ეს შეშინებული კაცი ჩაგრულ, დევნილ, წამებულ, ბრბოსგან გათელილ, ტრაგიკულ ფიგურად აღიქვა. ასეთ აღქმას ხელი შეუწყო ლიტერატურის სწავლებისას მიღებულმა ერთგვარმა „შტამპმა“ — ბრბო უპირისპირდება ინდივიდს, პროგრესულად მოაზროვნეს. ერთი სიტყვით, ყოველივე ამის მიზეზი ლიტერატურული ტექსტის აღქმის უნარის არქონა ან ნაკლებობაა და, ბუნებრივია, შეფასების ამ პარამეტრის უფრო დეტალიზებით უკეთეს შედეგს მივიღებთ. გააზრების ადეკვატურობასთან დაკავშირებით ერთი რამ მინდა დავამატო: საქმეში ჩახედული ადამიანის თამამი ფანტაზიაც ვერ წარმოისახავს ისეთ მოულოდნელ „პარალელებს“, რომლებსაც ვაწყდებით ხოლმე გასწორებისას. საქმე ისაა, რომ არსებობდა ე.წ. მეხუთე პარამეტრი, რომელიც აბიტურიენტის დამოუკიდებელ აზროვნებასა და წიგნიერებას აფასებს. ჩემ მიერ ზემოთ დამოწმებულ დავალებაში კი იმპერატორი ნერონი ვისთან არ იყო დაკავშირებული და გაიგივებული — ალუდა ქეთელაურთან, ჯოყოლასთან, მარიტასთან, აღაზასთან, ბარათაშვილის „მერანთან“, თვით აბო თბილელთანაც კი. სწორედ ამ რეალობამ გამოიწვია, ალბათ, ის, რომ აბიტურიენტს, ასეთი არაბუნებრივი თუ არაადეკვატური პარალელებისათვის, დააკლდება ქულები არა მარტო წიგნიერებასა და დამოუკიდებელ აზროვნებაში, არამედ ადეკვატურ გააზრებაში. ზუსტი და ეფექტური პარალელებისათვის კი, ბუნებრივია, ქულები დაემატება.
ჩემთვის ყველაზე მნიშვნელოვანი მაინც ის ქულებია, რომლებიც ტესტის შეფასების კრიტერიუმებს დაემატა პარამეტრში, რომელიც მხატვრულ ანალიზს ეხება. ეს ორქულიანი კრიტერიუმი სწორედაც რომ „ვერ ახერხებდა“ საუკეთესო, კარგი და საშუალო დონის ნაწერების დიფერენცირებას და აი რატომ. აბიტურიენტთა ნამუშევრებში ჩამოთვლილი იყო განსახილველ ტექსტში გამოყენებული მხატვრულ-გამომსახველობითი საშუალებები (ეპითეტი, შედარება, გაპიროვნება და ა.შ.), რომელთაც ეძლეოდა ქულა ან ქულები. გასწორების ახალ სქემაში კი ხაზგასმითაა მითითებული, რომ აბიტურიენტმა უნდა შეაფასოს და განსაზღვროს ის სტილური თავისებურებები, რომლებიც მწერალს (ან მოყვანილ ეპიზოდს) ინდივიდუალურ სახეს ანიჭებს. ამავდროულად, უნდა განსაზღვროს რა ფუნქციას ასრულებს ტროპის ესა თუ ის სახეობა გმირის ხასიათის ან სიტუაციის უფრო მკვეთრად წარმოსაჩენად.
ამ კონკრეტული ცვლილების მიხედვით, ტესტი ორიენტირებულია უფრო აბიტურიენტის ანალიზის უნარზე, ლიტერატურული მასალის დამოუკიდებელ, ადეკვატურ გააზრებაზე და არა მექანიკურ ცოდნაზე ან გონებაში ზეპირად ჩანერგილ „შპარგალკაზე“. საბოლოო ჯამში, ტესტის შესრულებაცა და შეფასებაც გაცილებით უფრო გაიოლებულია. აბიტურიენტებს არ უხდებათ დროის დახარჯვა ე.წ. „თანდართულ“ კითხვებზე, მეტი საშუალება ეძლევათ, თავადვე გაიაზრონ ლიტერატურული ტექსტი.
რაც შეეხება ქართული ლიტერატურის საგამოცდო ტესტს: როგორც გასწორების შემოთავაზებული მოდელიდან ვხედავთ, ამოღებულია მესამე დავალება, ლიტერატურული ესე. გულწრფელად რომ ვთქვა, მე, როგორც ფილოლოგს, გული მწყდება ამ სამუშაოს ამოღებაზე, რადგან ძალიან შემოქმედებითი, ორიგინალური და მაღალი დონის თემები წამიკითხავს. საერთოდაც, როგორც პრაქტიკოსი მასწავლებელი, სიამოვნებით ვმუშაობდი ამ სეგმენტზე. მაგრამ, ისიც ფაქტია, რომ აბიტურიენტთა ნაწილისთვის რთულად დასაძლევი იყო ეს სამუშაო. ხანდახან უჭირდათ დავალების პირობის აღქმა. მახსოვს, ორი წლის წინ, ილიას ცნობილ სიტყვებზე: „დროა ხელოვნებამ თავი დაანებოს უგემურ ღმეჭასა და თვალების სრესასა…“ აბიტურიენტებს უნდა შეერჩიათ ერთი ან რამდენიმე ნაწარმოები ამ აზრის დასადასტურებლად და უნდა მოეხერხებინათ მათ მიერვე შერჩეული ტექსტის მხატვრული ანალიზი. ნაშრომების ერთ ნაწილში სურათი უცნაური იყო — იაკობ ხუცესიდან დაწყებული რომანტიკოსებისა და თანამედროვე ლიტერატურის ჩათვლით, ყველაფერი მოჰყავდათ არგუმენტად. და რაც მთავარია, სულ სხვა ნაწარმოების მხატვრულ ანალიზს გვთავაზობდნენ, ანუ იმ ნაწარმოებისას, რომლის ზეპირი „შპარგალკაც“ ჰქონდათ გამზადებული. ამდენად, ზემოთქმულიდან გამომდინარე, მიმაჩნია, რომ 2019 წლის ტესტი გაცილებით იოლი, მოქნილი და, შეფასების თავლსაზრისით, ზუსტია.“
მესტიის მუნიციპალიტეტის, ფარის საჯარო სკოლის ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელი ეკატერინე წულუკიძე მიიჩნევს, რომ ცვლილება მნიშვნელოვნად განსაზღვრავს აბიტურიენტთა უმაღლეს სასწავლებელში ჩაბარების შესაძლებლობას, მაგრამ, მისი აზრით, ერთიანი ეროვნული გამოცდების მოთხოვნა, გარკვეულწილად, შეუსაბამოა სასკოლო სახელმძღვანელოებსა და პროგრამასთან, სკოლაში სათანადო დრო არ ეთმობა გრამატიკის სწავლებას, აკადემიური წერის საფუძვლები კი საერთოდ არ ისწავლება. შესაბამისად, აბიტურიენტები სკოლის ბაზაზე ვერ იღებენ იმ ცოდნას, რაც ეროვნულ გამოცდებზე მათი მაღალი შეფასების გარანტი იქნება.
„15-ქულიანი ტესტი აბიტურიენტებისათვის იყო შესაძლებლობა, მოეპოვებინათ მეტი ქულა, ასევე მოცემული კითხვები მათთვის იყო საორიენტაციო, რაც უადვილებდათ ტექსტის გაგება-გაანალიზებას და შემდგომ წერითი დავალების შესრულებას.
მასწავლებლისთვის, სწავლების მიმართულებით, არსებითად არაფერი შეცვლილა, უბრალოდ, გაძლიერებულად უნდა ასწავლოს არგუმენტირებული და ანალიტიკური ესეს წერა და მეტად დატვირთოს საპროგრამო მასალა გრამატიკული ნაწილით, თუმცა ეს ერთგვარად რთული საკითხია, რადგან მე-12 კლასის პროგრამა ისედაც ძალიან გადატვირთულია,“ — ამბობს ეკატერინე წულუკიძე და, ამ ეტაპზე, ცვლილებას ნაჩქარევს უწოდებს: „ნაჩქარევია, რადგან მსგავს სიახლეებს თან უნდა ახლდეს სასკოლო პროგრამის ადაპტირება ერთიანი ეროვნული გამოცდების მოთხოვნებთან, წინააღმდეგ შემთხვევაში, კიდევ უფრო გაძლიერდება რეპეტიტორთა ინსტიტუტი და სკოლის როლი მინიმუმადე იქნება დაყვანილი. მე-12 კლასის პროგრამა იმგვარად უნდა იყოს შედგენილი, რომ საშუალებას იძლეოდეს აბიტურიენტმა ცოდნა მართლწერის საკითხებსა და აკადემიურ წერაში გაიღრმავოს.“
რაც შეეხება უცხო ენებში განხორციელებულ ცვლილებებს, შეფასებისა და გამოცდების ეროვნული ცენტრის უცხო ენების ჯგუფის ხელმძღვანელი რუსუდან ტყემალაძე ამბობს, რომ ამას ცვლილებასაც ვერ დაარქმევს, რადგან საგამოცდო ტესტიდან, უბრალოდ, ამოღებულია გრამატიკული სახის ერთი დავალება, დანარჩენი ყველაფერი უცვლელია — სირთულე, დავალებების ტიპები, სიდიდეები. „ვიტყოდი, რომ ტესტის შემოკლება უფროა, ვიდრე ცვლილება.“ ქალბატონი რუსუდანი ყურადღებას ამახვილებს მოლოდინებზე, რომელიც ცვლილების შედეგად აქვს: „სტატისტიკური ანალიზის შედეგად ვხედავთ, რომ აბიტურიენტები ხანდახან ძალიან კარგად წერენ გრამატიკის სავარჯიშოს (სწორედ ეს სავარჯიშო ამოვიღეთ), მაგრამ ამ ცოდნას ვერ იყენებენ წერის შემთხვევაში, რაც მნიშვნელოვანია. გვინდოდა, აბიტურიენტებისა და მასწავლებლების ყურადღება უფრო მეტად გადაგვეტანა ცოდნის პრაქტიკულ სიტუაციაში გამოყენებაზე წერით დავალებებში. სხვაგვარად ცოდნას, დღევანდელ სამყაროში, მით უფრო უცხო ენის შემთხვევაში, მართლა არ აქვს აზრი, თუ იმაზე არ არის ორიენტირებული, რომ ადამიანმა ცოდნა პრაქტიკული დანიშნულებისთვის გამოიყენოს (მაგალითად, წერილის, თემის დაწერისას), რადგან ეს არის მთავარი უნარი.
კიდევ ერთი მიზეზი, რამაც არჩევითპასუხიანი დავალების ტესტიდან ამოღება განაპირობა, ისიც არის, რომ ზუსტად იმავე სახის დავალებებია ე.წ. კატის გამოცდაზე — მრავალჯერადი არჩევანი გრამატიკის ცოდნის შესამოწმებლად. თუ გვინდა, რომ ეროვნული გამოცდები განსხვავებული იყოს (და ის ნამდვილად უნდა იყოს განსხვავებული) სკოლის დამამთავრებელი გამოცდებისგან, ცვლილება გარდაუვალია. კატის გამოცდა ნამდვილად ასრულებს იმ ფუნქციას, რომ მოსწავლემ სკოლაში მიღებული ცოდნა დაადასტუროს, საუნივერსიტეტო გამოცდა კი უფრო ამბიციურია და უნდა შეამოწმოს, რამდენად აქვს უნარი ადამიანს უნივერსიტეტში ისწავლოს, უმაღლესი სასწავლებლის მოთხოვნები დააკმაყოფილოს, გააკეთოს პრეზენტაციები უცხო ენაზე, იმეტყველოს, წეროს. ეს მით უმეტეს მნიშვნელოვანია, როცა ყოველწლიურად ფართოვდება გაცვლითი პროგრამები უმაღლესებს შორის, უცხოელი სტუდენტები ჩამოდიან ჩვენთან სასწავლებლად და ქართველი სტუდენტები მიდიან უცხოეთში. ჩვენი ძირითადი მიზანიც სწორედ ამაზე ყურადღების გამახვილებაა. ძვირფასო აბიტურიენტებო, ძვირფასო მასწავლებლებო, გთხოვთ, უფრო მეტი ყურადღება მიაქციოთ ისეთი სახის დავალებებს, რომლებიც ცოდნის პრაქტიკულ გამოყენებას გულისხმობს.“
მისი აზრით, არც მომზადების თვალსაზრისით შეიცვლება რამე, მეტიც, ამბობს, რომ ძალიან უკვირს, როცა ინგლისურის მასწავლებლები ფეისბუქზე წერენ — „ე.ი. გრამატიკა არ უნდა ვასწავლოთ?“ — ამ კითხვის ავტორებს კიდევ ერთხელ ახსენებს, რომ: „გრამატიკა ენის ხერხემალია ყველა ენაში და თუ ადამიანმა გრამატიკა არ იცის, ვერც წაიკითხავს, ვერც მოისმენს, ვერც იმეტყველებს და ვერც დაწერს. აქედან გამომდინარე, როგორ შეიძლება გრამატიკის იგნორირება, პირიქით, ძველებურად ძალიან კარგად უნდა ასწავლონ და მეტიც, კიდევ უფრო კარგად. ამავე დროს, მასწავლებლებმა და აბიტურიენტებმა მეტად მიაქციონ ყურადღება იმას, რომ ნასწავლის გამოყენება შეძლონ წერითი დავალების შესრულებისას.“
მისი მთავარი მოლოდინი კი, არჩევითპასუხიანი დავალებების შესრულებისას, შემთხვევით სწორი პასუხის შემოხაზვის დიდი ალბათობის თავიდან არიდებას უკავშირდება: „25-პროცენტიანი ალბათობაა იმისა, რომ ოთხი არჩევითი პასუხიდან, სულ რომ არაფერი ვიცოდე, ერთ-ერთს მოვარტყა. ამ ცვლილებით კი თავიდან ვიშორებთ სწორედ ამ შემთხვევითობას, სამაგიეროდ აბიტურიენტს მეტ შესაძლებლობას ვაძლევთ, ცოდნა ორ წერით დავალებაში გამოავლინოს. მაქსიმალური ქულა 80-მდე ჩამოვიდა და, შესაბამისად, საგამოცდო დროც 10 წუთით შემცირდა. ვფიქრობთ, ეს დრო საკმარისი იქნება იმისთვის, რომ აბიტურიენტებმა კარგად გაართვან თავი საგამოცდო დავალებებს.“ — ამბობს რუსუდან ტყემალაძე.
ცვლილებას მართებულად მიიჩნევენ ჩვენ მიერ გამოკითხული ინგლისური ენის პედაგოგებიც და მთავარ სიკეთედ სწორი პასუხების შემთხვევით შემოხაზვის თავიდან აცილებას ასახელებენ. ამბობენ, რომ ამით გრამატიკის სწავლება კი არ სუსტდება, პირიქით, ძლიერდება კიდეც, რადგან ესეში აბიტურიენტი, გრამატიკის ცოდნის გარეშე, მაღალ ქულას ვერ მიიღებს.
ნინო ალანია, ბათუმის №2 საჯარო სკოლის ინგლისური ენის მენტორი მასწავლებელი: „თანამედროვე მიდგომებით უცხო ენის სწავლება გამიზნულია საკომუნიკაციო ენის შესწავლაზე და ცალსახად გრამატიკული სავარჯიშოების შესრულება სულაც არ ნიშნავს, რომ მოსწავლეს შეუძლია თვითონ შეადგინოს წინადადება, ამისთვის ტესტს აქვს ესეს ნაწილი, სადაც მოსწავლემ სწორედ მისი წერის დროს უნდა გამოიყენოს გრამატიკული ნორმების ცოდნა.
ჩემი პრაქტიკის განმავლობაში, ხშირად მინახავს, რომ ბევრს შეეძლო გრამატიკული სავარჯიშოების შესრულება, მაგრამ ეს არ ნიშნავდა ენის ცოდნას. აქედან გამომდინარე, შეიძლება ითქვას, ტესტურ დავალებებში ცვლილება არ ნიშნავს იმას, რომ მასწავლებლებმა გრამატიკის სწავლებას ნაკლები დრო დაუთმონ. ეროვნული გამოცდების გარდა, ბარდება საატესტატო გამოცდები, რომელიც ზუსტად ასეთ სპეციფიკურ ცოდნას მოითხოვს. ასე რომ, შესაბამისად, მათ ამ ცოდნის გამოყენება მაინც მოუწევთ. რაც მთავარია, ეს ცოდნა დაეხმარებათ, უფრო მრავალფეროვანი გახადონ ესეს დაწერა.
ვფიქრობ, ეს ცვლილება უფრო ადრეც უნდა განხორციელებულიყო, რადგან ტესტი მთლიანად საერთაშორისო სტანდარტებს იზიარებს (იქნება ეს კემბრიჯის გამოცდები თუ ტოიფელის), ამიტომ არჩევითპასუხიანი დავალების ამოღება აუცილებელიც კი იყო. ყველა დანარჩენი დავალება ტესტში მიმართულია უნარების შემოწმებაზე და არა ფაქტობრივი ინფორმაციის ცოდნაზე, ანუ მოსწავლეებმა უნდა გამოავლინონ ენის პრაქტიკაში გამოყენების შესაძლებლობა. ერთადერთი, რასაც ეროვნული გამოცდების ტესტით ვერ ვამოწმებთ, ეს საუბრის ნაწილია. ამის მიზეზი, ალბათ ის არის, რომ ტექნიკურადაა უფრო რთული შესასრულებელი. სხვა მხრივ, ტესტი სამივე უნარზეა გათვლილი და, რასაკვირველია, ეს ძალიან კარგია.
რაც შეეხება სწავლების ტექნიკას, ჩემი აზრით, არაფერი შეიცვლება. უბრალოდ, ამ ცვლილებამ უფრო პრაქტიკული გახადა მოსწავლეების ცოდნა, მეტი ყურადღება მიექცევა პრაქტიკულ მხარეს — საკომუნიკაციო მიდგომებს. საკომუნიკაციო მიდგომა კი გულისხმობს, მოსწავლემ ისე იცოდეს გრამატიკული დროები, რომ წერისას შეძლოს გააზრებულად გამოყენება და არა მინიშნებებით მიხვედრა, ტესტში ეს „დრო“ ჩაწეროს თუ ის „დრო“. ამიტომ, ვფიქრობ, აბიტურიენტებს, რეალურად, საქმე არ გაურთულდათ, მაგრამ არც გაუმარტივდათ.“
მანანა კაპეტივაძე, ბაღდათის №1 საჯარო სკოლის ინგლისურის მასწავლებელი, 2018 წლის „მასწავლებლის ეროვნული ჯილდოს“ მფლობელი: „ძალიან კარგია, უცხო ენის ტესტიდან რომ ამოიღეს გრამატიკული სავარჯიშო, რადგან არჩევითპასუხიანი დავალება ისეთმა მოსწავლემაც შეიძლება სწორად შემოხაზოს, რომელმაც არ იცის სწორი პასუხი — უბრალოდ გაუმართლოს. არჩევითპასუხიანი დავალებით ცოდნა დიდად არც მოწმდებოდა, უბრალოდ, აბიტურიენტებს ქულები ემატებოდათ. ესეს წერის დროს კი გაცილებით უკეთ შეიძლება მათი ცოდნა შეფასდეს. რაც შეეხება იმას, გაურთულდა თუ არა აბიტურიენტს/მოსწავლეს მომზადების პროცესი, გეტყვით, რომ კი არ გაურთულდათ, არამედ მათი მომზადება ახლა უფრო პრაქტიკული გზით წარიმართება. ვიცი, რომ მასწავლებლები გრამატიკაში ამზადებდნენ აბიტურიენტებს, მაგრამ მათ ამ ცოდნის პრაქტიკაში გამოყენება უჭირდათ. არადა, პრაქტიკაში გამოყენება გაცილებით მნიშვნელოვანია, ვიდრე ამა თუ იმ გრამატიკული წესის ზეპირად ცოდნა. განხორციელებული ცვლილებით სწორედ ამაზე კეთდება აქცენტი. თუმცა, აქვე გეტყვით, რომ გრამატიკის სწავლება ამით არ სუსტდება, ჩემი აზრით, პირიქით, ძლიერდება. ამიტომაც ვარ მომხრე ცვლილების და ძალიან მიხარია, რომ ეს გაკეთდა — ახლა საგამოცდო ტესტი მეტად იქნება ორიენტირებული ცოდნის პრაქტიკაში გამოყენებაზე და, რაც კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია, თავიდან ავირიდებთ შემთხვევით სწორ პასუხებს — როგორც თავად ამბობენ ხოლმე ბავშვები: „აუ, გავარტყი სწორი პასუხი“ — ეს აღარ იქნება და არაფრის მომცემი არჩევითი პასუხების შემოხაზვა წარსულს ჩაბარდება.“
ლალი ჯელაძე
