მედიცინა დავით აღმაშენებლის ეპოქაში – პარალელი თანამედროვეობასთან

ლუსანა ლომაია

ქიმიის დოქტორი, სსიპ ქალაქ თბილისის N108 საჯარო სკოლის ქიმიისა და ბიოლოგიის მენტორი მასწავლებელი

დავით აღმაშენებლის ეპოქა საქართველოს ისტორიაში გარდამტეხი პერიოდია. ამ დროს განვითარდა არა მხოლოდ პოლიტიკა და კულტურა, არამედ მედიცინაც. საინტერესოა, როგორ მკურნალობდნენ ადამიანებს 900-1000 წლის წინ, როდესაც თანამედროვე მედიცინის მიღწევები, როგორიცაა ანტიბიოტიკები და ქირურგია, ჯერ კიდევ არ არსებობდა. წინაპრების სამედიცინო ცოდნა დღემდე გვაოცებს და გვაფიქრებს თანამედროვე მედიცინის უდიდეს მიღწევებზე.

სამედიცინო ცოდნის საფუძვლები – დავით აღმაშენებლის ეპოქაში სამედიცინო ცოდნა დიდწილად სხვა კულტურების გამოჩენილი მეცნიერების ნაშრომების გავლენით ვითარდებოდა. ქართველი ექიმები, ხშირად ბერები, მწიგნობარნი და განათლებული პირები, გულმოდგინედ სწავლობდნენ ბერძენი ექიმების (ჰიპოკრატე, გალენოსი), ასევე არაბი მეცნიერების, მაგალითად, იბნ სინას (ავიცენა) ნაწერებს. ეს ტექსტები უზრუნველყოფდა დაავადებების მკურნალობის თეორიულ საფუძველს. მონასტრები, სადაც სამედიცინო ხელნაწერებს აკოპირებდნენ, თარგმნიდნენ და სწავლობდნენ, მნიშვნელოვან სასწავლო ცენტრებს წარმოადგენდნენ.

მკურნალების როლი – დავით აღმაშენებლის ეპოქაში ექიმები არ იყვნენ ისეთი სპეციალიზებულები, როგორებიც დღეს არიან. მათი როლი მრავალფეროვანი იყო და მოიცავდა დაავადებების მკურნალობას, ჭრილობების მოვლას და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის დაცვის საკითხებსაც კი. მათი პრაქტიკის ძირითადი ასპექტები მოიცავდა:

• მცენარეული მედიცინა – საქართველო მდიდარია სამკურნალო მცენარეებით. მკურნალები აქტიურად იყენებდნენ მცენარეულ ნაყენებსა და ექსტრაქტებს სხვადასხვა დაავადების სამკურნალოდ.
• ჰიგიენა და დიეტა: სათანადო ჰიგიენისა და ჯანსაღი კვების მნიშვნელობა კარგად ესმოდათ. იყენებდნენ ისეთ ბუნებრივ პროდუქტებს, როგორიცაა ნიორი, ხახვი, თაფლი, ღვინო და რძის პროდუქტები. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი იყო ღვინის გამოყენება, რომელსაც ანტისეპტიკური თვისებები ჰქონდა.
• ქირურგია: მიუხედავად იმისა, რომ რთული ქირურგიული პროცედურები შეზღუდული იყო, ექიმები ატარებდნენ ძირითად ოპერაციებს, როგორიცაა მოტეხილობების ჩასწორება, ჭრილობების დამუშავებასა და უცხო საგნების ამოღებას.
• რელიგიური რიტუალები – ლოცვას, წმინდა წყალს და რელიგიურ რიტუალებს სამკურნალო ძალა ჰქონდა მინიჭებული. ასევე, იყენებდნენ ცეცხლით განწმენდის რიტუალებს.

გავრცელებული დაავადებები და მკურნალობა – შუა საუკუნეების ქართველები ჯანმრთელობის სხვადასხვა პრობლემის წინაშე იდგნენ, მათ შორის:

• ინფექციური დაავადებები: შავი ჭირისა და სხვა ინფექციური დაავადებების აფეთქებები მუდმივი საფრთხე იყო. საკარანტინო ზომები, თუმცა პრიმიტიული, გამოიყენებოდა გადამდები დაავადებების გავრცელების შესაზღუდად.
• ტრავმები: ომები და ყოველდღიური ცხოვრება ხშირად იწვევდა დაზიანებებს, მოტეხილობებსა და ჭრილობებს. ექიმები გამოცდილები იყვნენ ამ მდგომარეობების ტრადიციული მეთოდებით მკურნალობაში.
• საჭმლის მომნელებელი პრობლემები: დიეტური დისბალანსი და ცუდი სანიტარიული პირობები ხელს უწყობდა საჭმლის მომნელებელი პრობლემების წარმოქმნას. მცენარეული საშუალებები და დიეტა გამოიყენებოდა ამ დაავადებების სამკურნალოდ.

პარალელი თანამედროვეობასთან

• მსგავსება: ორივე ეპოქაში მნიშვნელოვანია პრევენცია, ჰიგიენა და სწორი კვება. მცენარეული მედიცინა დღესაც გამოიყენება, თუმცა უფრო მეცნიერულად შესწავლილი ფორმით.
• განსხვავება: თანამედროვე მედიცინა ეფუძნება მეცნიერულ კვლევებსა და ტექნოლოგიურ მიღწევებს. არსებობს ანტიბიოტიკები, ვაქცინები, ქირურგიის თანამედროვე მეთოდები და დიაგნოსტიკის მრავალი საშუალება.

დავით აღმაშენებლის ეპოქის მედიცინა, თავის დროზე, საკმაოდ განვითარებული იყო და საფუძველი ჩაუყარა შემდგომ სამედიცინო პროგრესს. ამ ეპოქის შესწავლა გვეხმარება, დავაფასოთ თანამედროვე მედიცინის მიღწევები და დავამტკიცოთ, რომ მედიცინა მუდმივად ვითარდება ადამიანების საჭიროებების დასაკმაყოფილებლად.

ამ თემაზე მე-10 კლასში ჩავატარე ბიოლოგიის საინტერესო გაკვეთილი „მედიცინა დავით აღმაშენებლის ეპოქაში – პარალელი თანამედროვეობასთან“. გაკვეთილის მიზანი იყო, მოსწავლეებს გაეანალიზებინათ, როგორ მკურნალობდნენ ადამიანებს დავით აღმაშენებლის დროს და შეედარებინათ თანამედროვე მედიცინასთან. გაკვეთილი მოიცავდა მრავალფეროვან აქტივობას, რომელმაც მოსწავლეების ჩართულობა და ინტერესი მნიშვნელოვნად გაზარდა.

გაკვეთილის გეგმა

საგანი: ბიოლოგია
კლასი: მე-10
პედაგოგი: ლ. ლომაია
საკითხი: მედიცინა დავით აღმაშენებლის ეპოქაში – პარალელი თანამედროვეობასთან.

შესავალი – მოტივაცია და დისკუსია

მიზანი: მოსწავლეთა ჩართვა თემაში, ისტორიული და თანამედროვე მედიცინის შედარებით ანალიზზე ფოკუსირება.

აქტივობა: მოსწავლეები იყოფიან ჯგუფებად (4-5 მოსწავლე თითო ჯგუფში). მასწავლებელი სვამს შემდეგ კითხვებს დისკუსიისთვის:

• • როგორ ფიქრობთ, როგორ მკურნალობდნენ ადამიანებს 900-1000 წლის წინ, როცა არც ანტიბიოტიკები იყო და არც ქირურგია არსებობდა თანამედროვე დონეზე?
  • შესაძლებელია თუ არა წინაპრების ცოდნამ დღემდე მოაღწიოს?
  • რას მიიჩნევთ თანამედროვე მედიცინის უდიდეს მიღწევად?

აქტივობა 1. პრეზენტაცია: დავით მეფის დროინდელი მკურნალობის მეთოდები

მიზნები:

• მოსწავლეებმა შეისწავლონ დავით აღმაშენებლის ეპოქის სამედიცინო პრაქტიკები და დაავადებების პრევენციის გზები.
• გაიაზრონ, როგორ იყენებდნენ ბუნებრივ რესურსებს სამკურნალოდ.
• განივითარონ კვლევითი, კრეატიული და პრაქტიკული უნარები.

აქტივობა:

• ორი მოსწავლე წარადგენს წინასწარ მომზადებულ პრეზენტაციას, რომელიც მოიცავს შემდეგ საკითხებს:
  • მცენარეული წამლები (ბალახეული, თაფლი, ღვინო).
  • ქირურგია (ჭრილობების გაწმენდა, ამპუტაცია).
  • ჰიგიენა და დაავადებების პრევენცია.
  • რელიგიური და ხალხური რწმენები მედიცინაში.

• მედიცინა დავით მეფის ეპოქაში.pptx

აქტივობა 2. ჯგუფური სამუშაო – ისტორიული და თანამედროვე მედიცინის შედარება

მიზანი: მოსწავლეთა ანალიტიკური და კვლევითი უნარების განვითარება.

აქტივობა:

• თითოეულ ჯგუფს ეძლევა დავალება, რომელსაც 5 წუთში მოამზადებენ მოკლე მოხსენების სახით:
  • ჯგუფი 1: რა როლი ეკისრებოდა მონასტრებს დავით მეფის ეპოქაში?
  • ჯგუფი 2: ბერ-მკურნალები დავით მეფის ეპოქაში.
  • ჯგუფი 3: რელიგიური და ხალხური რწმენები მედიცინაში.
  • ჯგუფი 4: მცენარეული მედიცინიდან თანამედროვე ფარმაკოლოგიამდე.

აქტივობა 3. გაკვეთილის შეჯამება

მიზანი: გაკვეთილზე განხილული მასალის შეჯამება და მოსწავლეთა მიერ მიღებული ცოდნის განმტკიცება.

აქტივობა:

• მასწავლებელი სვამს კითხვებს:
  • დაასახელეთ სამი ძირითადი მსგავსება დავით მეფის ეპოქის და თანამედროვე მედიცინას შორის.
  • დაასახელეთ სამი ძირითადი განსხვავება დავით მეფის ეპოქის და თანამედროვე მედიცინას შორის.

აქტივობა 4. საშინაო დავალება

მიზანი: მოსწავლეთა შემოქმედებითი და კვლევითი უნარების განვითარება.

დავალებები:

1. წარმოიდგინეთ, რომ ხართ ექიმი და გაქვთ „დროის მანქანა“”, რომლითაც შეგიძლიათ იმოგზაუროთ დავით აღმაშენებლის ეპოქაში. რა ცოდნას ან რჩევას გაუზიარებდით მაშინდელ ექიმებს?
2. მოიძიეთ ინფორმაცია ხევსურელი დასტაქრის, მგელიკა ლიქოკელის შესახებ.

გაკვეთილის რეფლექსია

საგანი: ბიოლოგია
კლასი: მე-10
საკითხი: მედიცინა დავით აღმაშენებლის ეპოქაში – პარალელი თანამედროვეობასთან
პედაგოგი: ლ. ლომაია

გაკვეთილის მიღწევები

მიღწევები:

• მოსწავლეებმა აქტიურად იმსჯელეს დავით აღმაშენებლის დროინდელ მედიცინაზე, ექიმების საქმიანობასა და მკურნალობის მეთოდებზე.
• შეისწავლეს ჰიგიენა და დაავადებების პრევენციის ხერხები.
• შეისწავლეს სამკურნალო მცენარეებისა და პროდუქტების გამოყენება, მათ შორის:
  • გვირილა – ანთების საწინააღმდეგოდ
  • პიტნა – საჭმლის მომნელებელი სისტემის გასაუმჯობესებლად
  • კუნელი – გულის მუშაობის მხარდასაჭერად
  • ხახვი და ნიორი – ანტიბაქტერიული თვისებებისთვის
  • მოსწავლეებმა შექმნეს მაშინდელი ექიმების ვიზუალური წარმოდგენები ხელოვნური ინტელექტის დახმარებით, სადაც გამოიკვეთა ბიზანტიურ ფერთა გამა და საინტერესო დეტალები.
  • გაკვეთილის ბოლოს მოსწავლეებმა სამკურნალო მცენარეებისგან დაამზადეს ჩაი, რომელიც დააგემოვნეს.
  • დააგემოვნეს ჩირი, ტყლაპი და ჩურჩხელა, რომელიც ასევე ისტორიულად მნიშვნელოვანი საკვები იყო და აძლიერებდა იმუნურ სისტემას.

მედიცინა დავით მეფის ეპოქაში.pptx

დავით მეფე -900..pptx

https://www.facebook.com/lusi.lomaia/videos/966845628290114

აქედან გამომდინარე, ეს არ იყო მხოლოდ ბიოლოგიის გაკვეთილი – ეს იყო დიალოგი წარსულსა და აწმყოს შორის. ხელოვნური ინტელექტით გაცოცხლებული ბერ-მკურნალები თითქოს ცოცხლად ესაუბრებოდნენ მე-10 კლასელებს – და გაკვეთილის აურაც ეს დიალოგი იყო: დროის გაბედული გადაკვეთა ცოდნის მეშვეობით. აკადემიური თვალსაზრისით, გაკვეთილი სრულად შეესაბამებოდა ინტეგრირებული სწავლების საუკეთესო სტანდარტებს: ისტორიისა და ბიოლოგიის გადაკვეთას, კრიტიკული ანალიზის დავალებებს, ვიზუალური მასალები და პრაქტიკული აქტივობები აერთიანებდა ცოდნის მიღებას, პრაქტიკულ გამოყენებასა და კულტურული მემკვიდრეობის გაცნობიერებას. მოსწავლეებმა გადაავლეს თვალი მედიცინის ტრანსფორმაციას და გააანალიზეს წარსული მეთოდების აქტუალობა. რაც ყველაზე მეტად დასამახსოვრებელი დარჩა, იყო ის მუხტი, რომელიც კლასში იგრძნობოდა, გამოცდილება, რომელიც არ იშლება მეხსიერებიდან და განათლების მიზანს ემსახურება.