„გადავწყვიტე წავიდე… ვიდრე კიდევ ვუყურო როგორ მამადლიან მასწავლებლის სტატუსს, რომელმაც ვერანაირად ვერ გამათანაბრა მასწავლებელთან, თუმცა, სპეცმასწავლებლად მუშაობას ჰქონდა დიდი პლუსი — წელიწადის დროები ვისწავლე ტყუილი დაპირებებით (ამ შემოდგომას, იმ გაზაფხულზე, ალბათ ზამთარში, ზაფხულში აუცილებლად). დიდი მადლობა ყველას, ვინც სირთულეების დროს სიტყვიერად თუ ფიზიკურად მამხნევებდა, მოტივაცია მქონდა და მსურდა ჩემი წვლილი შემეტანა სფეროში, რომელიც სულ მთლად ახალია და მუდამ ახლად დარჩება, თუ არ მიხედეს… დღეს უკვე მიმაჩნია, რომ „მასწავლებლის“ სტატუსით დისკრიმინირებული ვარ… ვერც უმადური ვერ ვიქნები მთელი რიგი ადამიანებისა, ვინც იბრძოლა, თუნდაც, ჩვენი „მასწავლებლობისთვის.“ –ამ სიტყვების ავტორი სსიპ ბოლნისის მუნიციპალიტეტის სოფელ ნახიდურის საჯარო სკოლის სპეცმასწავლებელი მარინა ბაინდურაშვილია.
ის მიდის და არჩევანს საგნის მასწავლებლობის სასარგებლოდ აკეთებს…
გეგმა ასეთია: „საგნის გამოცდა უნდა ჩავაბარო 10 კრედიტზე, მერე უნდა გავიარო მასწავლებლის მომზადების 60-კრედიტიანი პროგრამა ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტში და გავხდე საგნის მასწავლებელი. რეალურად, ხარისხიანად მინდა ვაკეთო საქმე, რომელშიც შესაბამის ანაზღაურებას ავიღებ. სხვა გამოსავალი ვერ ვიპოვე, მეტი ანაზღაურება მჭირდება ჩემი შვილის უკეთესი მომავლისთვის…
საგანს ავირჩევ, იქაც „დავსპეცდები“, რა ვქნა, ვერ ვიძალადებ და უგულვებელვყოფ ჩემს შვილს – ის იზრდება და ყველაფერთან ერთად, მატერიალური სიძლიერე გვჭირდება. მიყვარს სულით ხორცამდე ჩემი საქმე, მაგრამ ადამიანი ვარ და მჭირდება მატერიალური უზრუნველყოფა… წარმატებები ყველას! “
მარინა ამბობს, ამით ბევრის სათქმელი თქვა, რადგან საბოლოოდ გამოიკვეთა, რომ მის კოლეგებს თითქოს ვიღაც სჭირდებოდათ, ვინც პირველი დაიწყებდა საუბარს… მერე ყველა აჰყვა. მისი აზრით, გადაჭარბებული ამ სიტყვებში არაფერია, რადგან, „რეალურად, მართლაც ასეთ მძიმე მდგომარეობაში ვართ სპეციალური მასწავლებლები და ამ სიტუაციას ვერ გავექცევით – სათქმელი ბევრი დაგვიგროვდა, მაგრამ როგორც ჩანს, ყურად არავინ იღებს. ამას თუ იმ ინფორმაციასაც დავამატებთ, რომელიც ახლახან გავრცელდა სქემასთან დაკავშირებით, მდგომარეობა მართლაც გამოუვალია – თუ სქემის ფარგლებში სპეცმასწავლებელი ვერ დაადასტურებს კომპეტენციას, სისტემა აღარ აძლევს საშუალებას, განსხვავებით საგნის პედაგოგებისგან, გავიდეს გამოცდაზე (3-ჯერ ექნება გასვლის უფლება). საინტერესოა, სისტემას სად ჰყავს ამდენი კვალიფიციური სპეციალური მასწავლებელი? მოგეხსენებათ, რომ დასაქმებული სპეციალური მასწავლებლების უმეტესობა საგნის მასწავლებელია და ეს პოზიცია მათთვის ახალი სფეროა. დიდი ალბათობით, უმეტესობა ვერ ჩააბარებს გამოცდას, რადგან სპეცმასწავლებლის ფუნქცია-მოვალეობები განსხვავებულ ცოდნასა და უნარებს მოითხოვს. 2022 წლისთვის კი, სერტიფიცირების პროცესი დასრულებული უნდა იყოს. ხო, იმიტომ რომ 2022 წლისთვის სერტიფიცირების პროცესი დასრულებული უნდა იყოს!
1300 სპეცმასწავლებლიდან ბევრნი ვართ ილიას უნივერსიტეტდამთავრებული სპეცმასწავლებელი (კორექციული პედაგოგიკა) ბაკალავრის ხარისხისთ? თითზე ჩამოსათვლელი და თუ მათაც დაკარგავს სისტემა, მაშინ ვინ დარჩება სფეროში, რომელიც წლების განმავლობაში, ისედაც კადრების დეფიციტს განიცდის? ერთ მნიშვნელოვან დეტალზე მინდა გავამახვილო ყურადღება – თავიდან, როცა სქემაზე დაიწყო საუბარი, ითქვა, რომ ყველა დიპლომირებული სპეცმასწავლებელი სქემის ამოქმედებისთანავე, ავტომატურად გახდებოდა უფროსი მასწავლებელი. მერე აღმოჩნდა, რომ ეს მხოლოდ მაგისტრის ხარისხის მქონე სპეცმასწავლებლებს შეეხებოდა. მიჩნდება კითხვა: ბაკალავრის ხარისხის მქონე სპეცმასწავლებელი, რომელსაც 5-წლიანი მუშაობის გამოცდილება მაქვს, სისტემამ არ უნდა განმასხვავოს რომელიმე საგნიდან გადმოსული პედაგოგისგან? (არავის საწინააღმდეგო არაფერი მაქვს!), ეს არ არის ჩემი დისკრიმინაცია?
მოგვანიჭეს სტატუსი, რომელმაც ვერანაირად ვერ გაგვათანაბრა მასწავლებელთან, თუნდაც, სამეურვეო საბჭოს არჩევნებზე, არც წელს მოგვცეს ხმის უფლება. რეალურად არ ცნობს სისტემა სპეცმასწავლებელს, როგორც მასწავლებლის თანასწორ კადრს. შედარება რომ გავაკეთოთ, რა იყო ხუთი წლის წინ და რა არის დღეს, რასაკვირველია, განსხვავებას დავინახავთ, თუნდაც, ტერმინების დონეზე. ინკლუზიური განათლება, როგორც ტერმინი, გაიაზრეს ადამიანებმა სკოლაში, მაგრამ ის, რა ძირითადი ამოცანებიც ინკლუზიურ განათლებას აქვს, თითქმის უძრავია. გამუდმებით გვიწევს ვიბრძოლოთ საკუთარი თავისთვის და ბავშვები, ამ ბრძოლაში, სადღაც უკან გვრჩებიან. არა მხოლოდ სპეცმასწავლებლები, საგნის მასწავლებლებიც ამ მდგომარეობაში არიან. სამწუხაროდ, სკოლა მასწავლებლის განვითარების გზად უფრო იქცა, ვიდრე მოსწავლის.
ჩვენთვის ანაზღაურების მომატებაც ისევ გაურკვეველი დროით გადაიდო, რადგან, როგორც გვითხრეს, ისევ სქემას მიება ხელფასების მატება. 2019 სასწავლო წელი სქემით უნდა დაწყებულიყო, ესეც ცრუ დაპირება აღმოჩნდა. ახლა გვპირდებიან, სქემა თურმე ზაფხულში უნდა ამოქმედდეს, მაგრამ არც ამის იმედი მაქვს, რადგან თუ არ ვცდები 2021 წელი შემოგვაპარეს. ძალიან შეურაცხყოფილად ვგრძნობთ თავს, თუნდაც იმის გამო, როცა გაკეთდა განაცხადი ვის მოემატებოდა ხელფასი, ზუსტად ითქვა, რომ ყველას, ვისაც სტატუსი აქვს, შემდგომ ჩამოშლილი იყო ვის როგორ — საათების მიხედვით; ასევე, განმარტებული იყო ადმინისტრაციისა და ტექნიკური პერსონალის სახელფასო მატების შესახებ. ჩვენ გვაქვს სტატუსი, ანუ მოვიაზრებით ყველაში, ვინც ამ მატებით ისარგებლებს, მაგრამ, არ გვაქვს საფეხურებრივი სტატუსი (ისევ და ისევ ჩვენგან დამოუკიდებელი მიზეზების გამო), იმის გამო, რომ დღემდე ვერ ამოქმედდა სპეცმასწავლებლის სქემა. თუმცა, როგორც მასწავლებლის სტატუსის მქონე პირებს, ჩვენც უნდა შეგვხებოდა 20-პროცენტიანი მატება. სამწუხაროდ, სისტემამ ისევ ვერ დაგვინახა, ვერც მასწავლებლის სტატუსით.
ჩემი ხელფასი ახლა 380 ლარია (ხელზე ასაღები), დავაკონკრეტებ, ამაში შედის ხუთწლიანი სტაჟის დანამატი – მთელი 15 ლარი.“
სჭირდება თუ არა სისტემას სპეცმასწავლებელი? – ჩემი რესპონდენტი ამბობს, ცოტა ხნის წინ რომ მეკითხა, მიპასუხებდა, რომ „სისტემას აუცილებლად სჭირდება სპეცმასწავლებელი, რადგან ვერ იპოვით ქვეყანას, რომელიც ინკლუზიური განათლების ერთ-ერთ ხელშემწყობ რგოლად სპეციალურ მასწავლებელს არ მოიაზრებდეს. თუმცა, ჩვენი რეფორმატორები ამას ვერ ან არ ხედავენ. ახლა კი ვიტყვი, როგორც ჩანს, არ სჭირდება. სწორედ ამან გადამაწყვეტინა წასვლა. მესმის, რომ წასვლა, ჩვენი მხრიდან, შეიძლება, ღალატის ტოლფასია ბავშვების მიმართ. მერწმუნეთ, ამას მეც ძალიან განვიცდი და გული მწყდება, რომ ასეთი ნაბიჯი უნდა გადავდგა, მაგრამ სხვა გამოსავალი არ დამიტოვეს. თან მიყვარს ეს საქმე, ჩემი პროფესიაა, რომელიც უკვე გამჯდარი მაქვს – უნივერსიტეტშიც ამ მიმართულებით ვისწავლე და ამ პროფესიის დაუფლებაში ჩავდე მთელი ჩემი ძალისხმევა. წლებია სფეროს ვემსახურები იმის მოლოდინში, რომ წელს თუ არა გაისად, ამ შემოდგომაზე თუ არა გაზაფხულზე მაინც შეიცვლება რამე, მაგრამ არც ეს წელი და არც ეს გაზაფხული აღარ დადგა. ეს უკვე დაცინვააა. წინ ვეღარ ვხედავ პერსპექტივას, მამადლიან იმას, რომ მასწავლებლის სტატუსი მომცეს. დიდი მადლობა ამისთვის, მაგრამ სტატუსმა რეალურად არაფერი მომცა კარიერული წინსვლისთვის (თუ არ ჩავთვლით, თავის დროზე, სტატუსის მონიჭებით გაზრდილ ხელფასს). პირიქით, ამ ცვლილებას უარყოფითი მხარეც ჰქონდა, 2018 წლიდან, როდესაც სტატუსი მოგვანიჭეს, წაგვართვეს დამატებით 10 საათის ჩატარების უფლება. საგნობრივი გაკვეთილების ჩატარების უფლების წართმევამ კი, გამოიწვია სპეცმასწავლებლების გასვლა სისტემიდან, უმეტესობამ საგნის მასწავლებლობა არჩია. რა თქმა უნდა, ვემხრობი მოსაზრებას, რომ სპეციალურ მასწავლებელს არ ჰქონდეს საგნობრივი გაკვეთილის ჩატარების უფლება, რადგან ამით, ისევ ბავშვების უფლებებს ვარღვევთ – ვაკლებთ დროს იმათ, ვისთვისაც სკოლაში ვმუშაობთ. მეორე მხრივ კი, ამას გამართლება არ აქვს, რადგან მაშინ ამის საჭიროება არ უნდა გვქონდეს და ეს უნდა მოხდეს შესაბამისი ანაზღაურების ხარჯზე. გაზრდილი ხელფასით კი, რასაკვირველია, სისტემა შეძლებს კადრის შენარჩუნებას.
ამას წინათ რეგიონულ ტურს ვესწრებოდი. აღმოჩნდა, რომ იქ ერთადერთი კადრი ვიყავი, ვისაც 5-წლიანი გამოცდილება ჰქონდა. ძირითადად, ტურზე ორთვიანი, სამთვიანი ან ათთვიანი გამოცდილების მქონე სპეცმასწავლებლები იყვნენ. ბუნებრივია, რომ სისტემა ვეღარ აკავებს კადრს უპერსპექტივო ადგილზე, თან, რაც მთავარია, ძალიან ბევრ რესურსს ხარჯავს მათ გადამზადებაზე – რეალურად, მასწავლებლის პროფესიული განვითარების ცენტრს არამიზნობრივი ხარჯი გამოსდის – მოდის ახალი ნაკადი, რომელსაც თავიდან სჭირდება დატრენინგება. რატომ? ეს კითხვა თავად არ უჩნდებათ?“
როგორია სპეციალური მასწავლებლის რეალური სამუშაო აღწერილობა თანამედროვე სკოლებში? მარინა ბაინდურაშვილი ამბობს, რომ სპეცმასწავლებლის პროფესიულ სტანდარტს არაფერს ერჩის, უბრალოდ, ეჭვი აქვს, რომ ამ დოკუმენტს არავინ კითხულობს, ან კითხულობენ და ისე ესმით, თითქოს:
ა) სპეციალური მასწავლებელი ვალდებულია, ჩაატაროს გაკვეთილი, როცა სხვა რომელიმე მასწავლებლის გაკვეთილი ცდება;
ბ) სპეციალური მასწავლებელი ვალდებულია, მიიღოს კლასიდან „ხელისშემშლელი“ გამოძევებული ბავშვი რესურსოთახში და მასთან იმუშაოს, კაცმა არ იცის რაზე;
გ) სპეციალური მასწავლებელი ვალდებულია, კლასიდან მოშორებით, იზრუნოს სსსმ მოსწავლის მასწავლებლის ემოციურ მხარეზე;
დ) ვალდებულია, აკეთოს შავი საქმე, ხელფასს მაინც რაში იღებს;
ე) სპეციალური მასწავლებელი ვალდებულია, წეროს და იკითხოს ისგ-ები;
ვ) სპეციალური მასწავლებელი ვალდებულია, სახლში გაჰყვეს საგნის მასწავლებელს, თხოვნითა და მუდარით, რომ დაწეროს ისგ;
ზ) ვალდებულია, გაჩუმდეს და აკეთოს ის, რასაც უფროსი ეტყვის… ;
თ) სპეციალური მასწავლებელი ვალდებულია, შინ სწავლებისას იყოს მულტიმასწავლებელი, აბა, რისთვისაა სკოლაში;
ი) სპეციალური მასწავლებელი ვალდებულია, ბეჭდოს და საქმე აკეთოს, სადაც უნდა იქ და როგორც უნდა ისე, აბა, სკოლას არ აქვს სახსრები პრინტერისა და რესურსის შესაძენად;
კ) სპეციალური მასწავლებელი ვალდებულია, ყველა საგანი ასწავლოს სსსმ მოსწავლეს;
ლ) P.S. გაჩუმდეს!!! „მაგან რა იცის, მოსულა და ამხელა გამოცდილებისა და პრაქტიკის მქონეთ ჭკუას ასწავლის.“
♦ ♦ ♦
სამწუხარო რეალობის შესაცვლელად, თუნდაც ერთი მასწავლებლის (კვალიფიციური კადრის) სკოლიდან წასვლა სისტემას დააზარალებს, მით უფრო, როცა ინკლუზიური განათლება ქვეყანაში ისევ ერთეული მასწავლებლების იმედზე დგას. დაგვიანებული სქემის მოლოდინში კი, ვინ იცის, რამდენი მასწავლებელი მიიღებს გადაწყვეტილებას, რამაც, შესაძლოა, სერიოზული რღვევებიც კი გამოიწვიოს. ბუნებრივიცაა, რადგან განათლების სისტემა მასწავლებელზე დგას და ყოველი კვალიფიციური კადრი მისთვის ძალიან ძვირფასია, მით უმეტეს, როცა გამოცდილი სპეციალური მასწავლებლები მართლა თითზე ჩამოსათვლელნი არიან. 1300-ს მინუს ერთი… დღევანდელი მოცემულობით, სქემის ამოქმედებამდე (მათ პროფესიულ განვითარებაზე ზრუნვის დაწყებამდე) კი, როგორც ჩანს, ახალმა „ჭირმა“ უკვე თავი იჩინა, რადგან „მასწავლებელს, რომელიც მიდის“, ბევრი თანამოაზრე გამოუჩნდა და ის მცირე მოტივაციაც კი, რაც აქამდე ჰქონდათ (თუ ჰქონდათ), თვალსა და ხელს შუა ქრება, სპეცმასწავლებლის სქემის ამოქმედება კი – ისევ გაზაფხულის იმედად.
მოამზადა ლალი ჯელაძემ
