გურამ მარკოიძე
ადამიანის მეხსიერება მრავალ კარგად თუ ავად მოსაგონარ ამბავს ინახავს, ზოგადად, ცხოვრება მუდმივ ცვალებადობაშია, თვალისმომჭრელი მრავალფეროვნება ყველაფერს როდი უტოვებს ადგილს კაცობრიობის ხსოვნაში, მაგრამ არსებობს დღე, თვე თუ წელი, რომელიც წარუშლელ კვალს ტოვებს ადამიანის მეხსიერებაში, რომელთა დავიწყება მას არ შეუძლია.
სწორედ ასეთ წელს განეკუთვნება 1924 წელი, ერთი ყველაზე გამორჩეული წელი აგარის ისტორიაში, წელი, როცა გაიხსნა პირველი სკოლა, პირველი ქართულენოვანი ცოდნის ტაძარი. თუმცა, აუცილებელია აღინიშნოს ის ავბედითი პერიოდი, რომელმაც აჭარის და განსაკუთრებით ზემო აჭარის ისტორიას თავისი უარყოფითი კვალი დააჩნია, ეს ის 300 წელია, როცა სწავლა-განათლება კი არა, ქართულად საუბარიც ეკრძალებოდათ აქაურ ქართველებს. სამწუხარო და გასაკვირია, რა თქმა უნდა, ის ფაქტი, რომ ტბელ აბუსერიძის გამზრდელ კუთხეში ქართული წერა-კითხვის მცოდნე ადამიანი თითქმის აღარ მოიძებნებოდა ან თუ ვინმემ იცოდა, ვერც კი ამხელდა ამას, აქ სწავლა მხოლოდ არაბულად მიმდინარეობდა მედრესეებში. ამან სერიოზული დაღი დაასვა ზემო აჭარის სწავლა-განათლების საქმეს, თუმცა არამარტო ამ საქმეს, არამედ ეროვნული იდენტობის ყველა კრიტერიუმსაც.
ეთნოგრაფი თედო სახოკია, როცა მოგვითხრობს თავისი მოგზაურობის შესახებ ზემო აჭარაში, ამბობს, რომ ქართულად თითქმის არ საუბრობდნენ. აღნიშნავს იმასაც, რომ ძალიან გაუხარდა იმ ბილწსიტყვაობის მოსმენაც კი, როცა ხულოში ბავშვი ქართულად იგინებოდა.
ეს ის წლებია, როდესაც წერა-კითხვის გამავრცელებელმა საზოგადოებამ დაიწყო ზრუნვა წერა-კითხვის გავრცელებაზე – გაიხსნა ქოხ-სამკითხველოები, მოიწვიეს მასწავლებლები საქართველოს სხვადასხვა კუთხიდან და დაიწყო მოსახლეობის ნებაყოფლობითი ჩართვა სწავლისა და სწავლების პროცესში. რაკი ამ მიდგომამ სასურველი შედეგი ვერ გამოიღო, იძულებული გახდნენ, სკოლები გაეხსნათ. ჩვენს რეგიონში, პირველად, ღორჯომში გაიხსნა პირველი დაწყებითი სკოლა და ამის შემდეგ, ნელ-ნელა, სხვა კომპაქტურად დასახლებულ უბნებში. მათ შორის აგარაშიც (1924წ.), ჩახალ შავაძის სახლში. ზეპირი გადმოცემით, ამ სკოლის მოსწავლეებიდან, ჩემთვის მხოლოდ ალიოსმან მარკოიძის სახელი და გვარია ცნობილი. პირველ მასწავლებლებად კი მოწვეული იყო ორი ქალბატონი — ვინმე დესპინა და ლიუდმილა, მათი გვარები უცნობია. 30-იან წლებში მათ მოწვეული მასწავლებელი ქიშვარდ გუგუშვილი მიემატება.
1938 წლიდან უკვე საჭირო ხდება სკოლის 8-წლიანად გადაკეთება. ომის წინა პერიოდში ამ სკოლის მასწავლებლად მუშაობას იწყებს ლანჩხუთის მკვიდრი ვლადიმერ მეგრელაძე, რომელსაც მთელი სოფელი ვალოდია მეგრელაძეთი იცნობს. შემდეგ ომში გაიწვიეს, ომი რომ დამთავრდა, ის კვლავ აგარის სკოლას დაუბრუნდა (ამჯერად ცოლთან ერთად), სკოლის დირექტორის რანგში. მათ აქ შეეძინათ შვილები, რომლებმაც აგარის სკოლა დაამთავრეს, ანუ 1971 წლამდე ცხოვრობდნენ და მოღვაწეობდნენ აგარაში.
50-იან წლებში აგარის სკოლაში მუშაობა დაიწყეს ქალბატონებმა: საშა ხაჟომიამ და ბაბუცა ბახიამ. საშა ხაჟომია, 4 წლის შემდეგ, აგარაში გათხოვდა, ადგილობრივ მკვიდრ ომერ მარკოიძეზე, შეეძინათ შვილი და სიცოცხლის ბოლომდე აგარაში დაწყებითი კლასების მასწავლებლად მუშაობდა.
1958 წელს, საჭიროებიდან გამომდინარე, აგარის სკოლა საშუალო სკოლად გადაკეთდა. 60-იანი წლებიდან მას დაუბრუნდნენ ადგილობრივი კურსდამთავრებულები, რომლებმაც ბათუმის მაშინდელ პედაგოგიურ ინსტიტუტში მიიღეს განათლება: ალექსანდრე ბერიძე, არჩილ მგელაძე, ბეჟან მარკოიძე, გივი მგელაძე, არჩილ მარკოიძე, ვახტანგ ბოლქვაძე, თენგიზ მუშარბაძე და პირველი უმაღლესი განათლების მქონე ადგილობრივი ქალბატონი – ჟუჟუნა ვაშაყმაძე.
ვლადიმერ მეგრელაძის წასვლის შემდეგ, 1971 წლიდან 1974 წლამდე, სკოლის დირექტორი იყო ალექსანდრე ბერიძე; 1974 წლიდან 1976 წლამდე – არჩილ მარკოიძე, 1976-77 წლებში – მურმან აბულაძე, ხოლო 1977-79 წლებში – არჩილ მგელაძე, 1979 წლიდან 1981 წლამდე, აგარის საშუალო სკოლის დირექტორად მუშაობას აგრძელებს მაყვალა ვერულიძე. სწორედ ამ დროს დაიწყო აგარაში კაპიტალური სკოლის მშენებლობა, რომელიც 1982 წელს დასრულდა, როცა არჩილ მგელაძე უბრუნდება სკოლის ხელმძღვანელის თანამდებობას, შემდეგ, 1986 წლიდან 2017 წლამდე, სკოლის დირექტორები იყვნენ: ოთარ წულუკიძე, ნოდარ შავაძე, გივი მგელაძე, არჩილ მგელაძე, ვაჟა მარკოიძე, რომელიც 2017 წლიდან იცვლის საცხოვრებელ ადგილს და ამის შემდეგ, დღემდე, სკოლის დირექტორი გახლავართ მე – გურამ მარკოიძე.
საუკუნოვანმა სკოლამ დიდი წვლილი შეიტანა ქვეყნის განვითარებაში, მის ბუდეში მრავალი სახელოვანი ახალგაზრდა აღიზარდა, რომელთაც სხვადასხვა დარგში ღირსეულად გამოიჩინეს თავი. განვლილი 100 წლის განმავლობაში ჩვენს სკოლას ემსახურებოდა 150-ზე მეტი მასწავლებელი, ამ კედლებში აღიზარდა და დაფრთიანდა 1000-ობით მოსწავლე, არაერთი ოქროსა და ვერცხლის მედალოსანი. ძალიან ბევრმა მიიღო უმაღლესი განათლება, ამ სკოლამ გაზარდა არაერთი მეცნიერი, დოქტორი, პროფესორი, ასევე ბევრი სხვადასხვა მიმართულების სპეციალისტი, ბევრიც უცხოეთში აგრძელებს სწავლასა და მოღვაწეობას.
მიუხედავად იმისა, რომ ეკომიგრაციამ ბევრი მასწავლებელი თუ მოსწავლე, ნებსით თუ უნებლიეთ, წაართვა ჩვენს სოფელსა და სკოლას, აგარის საჯარო სკოლა შეუჩერებლად აგრძელებს სწავლა-სწავლების ხარისხის გაუმჯობესებას, იმ 98 მოსწავლისთვის, ვინც ჩვენი სოფლისა და ქვეყნის ღირსეული მომავალი უნდა იყოს.
100 წლის ისტორია მარტო მდიდარ ტრადიციას არ ნიშნავს, ეს უდიდესი პასუხისმგებლობაა თითოეული ჩვენგანისთვის. ასე რომ, ვისურვებ, კვლავაც გაგვეგრძელებინოს ეს მისია – აღგვეზარდოს წიგნიერი, შემოქმედებითი და მიზანდასახული პიროვნებები, რომლებიც თავის წვლილს შეიტანენ ჩვენი ქვეყნის განვითარებაში.
