ლეილა ხონელიძე
სსიპ ილია ჭავჭავაძის სახელობის ქალაქ ფოთის №5 საჯარო სკოლის ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელი
ამას წინათ რუსუდან გაბროშვილის ერთი მინიმა წავიკითხე:
ჭა
მაშინ
დაშრა,
როცა
მისგან
წყალს
არ
იღებდნენ…
ბევრი რამ გამახსენდა, პირველად კი, ალბთ, ის, რა უცნაურები ვართ ადამიანები — მართალია, სიამაყით ვაცხადებთ, რომ ილიას გზას მივყვებით, მის ნააზრევს პატივს ვცემთ, ხშირად ვიმოწმებთ მის ციტატებს, ყველა კლასში ვასწავლით ილიას ერთ ან რამდენიმე ნაწარმოებს, ილიას ვუწოდებთ „ეპოქალურ“ პიროვნებას, ლამის არის, სადღეგრძელოსაც არ ვამბობთ ხოლმე ილიასეული „სამი ღვთაებრივი საუნჯის“ ხსენების გარეშე… მაგრამ… კარგად რომ დავფიქრდებით, ისევ ეჭვის ჭია აგვიფუთფუთდება — მართლა ილიას გზას მივყვებით? მართლა კარგად ვიცნობთ ილიას პიროვნებასა და შემოქმედებას? მართლა ზნეობრივ ორიენტირად მიგვაჩნია ილია? პასუხიც გაკრთება ხოლმე ფიქრებში — თუ ასეა, მაშინ რატომ ვართ ასე? (უბადრუკი კალამბურისთვის — ბოდიში).
ყოველი წლის ნოემბერში, კიდევ ერთხელ ვიხსენებთ ხოლმე ილიას, ვცდილობთ, სხვადასხვა ღონისძიება მივუძღვნათ, კიდევ ერთხელ მივაბრუნოთ ბავშვები მის შემოქმედებასთან, ვესაუბროთ მის დიდ ღვაწლსა და მართლაც „ღვწასა“ და წვაში გატარებულ სიცოცხლეზე. ჰოდა, ილიას ჭა რომ არ დაშრეს, ისევ რომ ვიხმიოთ მისი წყალი, ამჯერად, გადავწყვიტე, მისი ცხოვრების შესახებ ჩამეტარებინა ვიქტორინა, რომლითაც მეთერთმეტეკლასელები გამოსცდიდნენ თავს, რამდენად კარგად იცნობდნენ ილიას.მოსწავლეებს წინასწარ ვურჩიე წასაკითხად ის რამდენიმე წიგნი, რომლებიდანაც სავიქტორინო კითხვების შედგენას ვაპირებდი. აი, ისინიც:
♦ აკაკი ბაქრაძე, ილია ჭავჭავაძე (ილუსტრირებული ბიოგრაფიების სერიიდან);
♦ აკა მორჩილაძე, „ქართულის რვეულები“;
♦ კრებული „ილიას სიკვდილი და დასაფლავება“;
♦ „თან საკითხავის“ სერიით გამოცემული „180 ამბავი ილიაზე“ (და, რასაკვირველია, სასკოლო პროგრამაში შესული ნაწარმოებები).
ამის შემდეგ კი გაიმართა ვიქტორინაც, რომლის კითხვებიც ამგვარი იყო:
1) ილია ჭავჭავაძის ამ გმირმა ობლობის სიმწარეც იგემა, მამინაცვლის სისასტიკეც, შიმშილიც, წყურვილიც, ცემა-ტყეპაც, უბინაობაც, უფულობაც, უნუგეშობაც; გულნამცეცაც იყო, ჯიუტიც, „თვითრჯულიც“, სხვისი სიცოცხლის წართმევაშიც ერია ხელი და მასაც წაართვეს სიცოცხლე. დაასახელეთ, რომელი ნაწარმოების რომელი გმირია ეს?
2) დაასახელეთ ილია ჭავჭავაძის გმირი, რომელმაც დაამტკიცა, რომ მოსკოვი კი არა, პეტერბურგია მთელი რუსეთის გული.
3) როზგქვეშ გატარებულივით ან დიდჩინმიღებულივით დადუმებული „გმირი“ ილიას ნაწარმოებიდან.
4) შუამავალი ღმერთსა და კაცს შორის, ღვთის სიტყვის ადამიანებამდე მომტანი, მამულის უბედურებით გულდადაგული, ქართველთა ტანჯვის ცრემლის მომწმენდი, არამხოლოდ სმენის დასატკბობად მოვლენილი ამქვეყნად — ვინ უნდა იყოს ასეთი, ილიას აზრით?
5) დაასრულეთ ციტატა: „სამი ღვთაებრივი საუნჯე დაგვრჩა ჩვენ მამა პაპათაგან: …“
6) ვის შესახებ წერდა ილია თავის გამოცანებში:
„მოხუცია იგი ჯმუხი,
პირად ბადრი, ტანდაბალი,
საქმით წმინდა, გულმხურვალე,
სიტყვატკბილი, ჭკვამაღალი.
ძველთაგანა ეგღა დარჩა
გრძნობით სავსე, გონიერი,
მაგრამ გაუბედავია,
თუმცა უყვარს თვისი ერი.
ის ძველის და ახლის შუა
შემაერთავი ხიდია,
მაგრამ ამ კარგსაც ქვეყანა
ზოგჯერ ფეხებზე ჰკიდია“.
7) რა კავშირი აქვთ ერთმანეთთან ცნობილ რუს კომპოზიტორ პეტრე ჩაიკოვსკისა და ილია ჭავჭავაძეს?
8) ვისი სიტყვებია: „ილიას მკვლელებს რომ შეეძლოთ, საქართველოს მოჰკლავდნენ!“
9) დაასახელეთ გაზეთი და ჟურნალი, რომლებშიც იბეჭდებოდა ილია ჭავჭავაძის შეურაცხმყოფელი და ცილისმწამებლური წერილები.
10) „თუ საქართველოს სიკვდილი არ უწერია, შენც იმასთან ერთად უკვდავი ხარ!“ — ვინ მიმართა ასე უკანასკნელ გზაზე მიმავალ ილიას?
11) ვის შესახებ თქვა ილიამ სიტყვები, რომლებიც ერთგვარად წინასწარმეტყველური აღმოჩნდა: „არა, ჩვენ, ძველებმა, ახლა კალამი უნდა ძირს დავსდვათ! გზა კი …..-ს უნდა დავუთმოთ!
12) დაასახელეთ „დღე, როდესაც ვერ მოკლეს ილია!“
13) თსუ-ს რექტორი, ნიკო კეცხოველი, როდესაც სტუდენტებს ილიას აცნობდა, აუცილებლად წაიყვანდა ერთ ადგილას და ეუბნებოდა მათ: „ეს ის ადგილია, სადაც… ვერ მოკლეს ილია!“ სად ამბობდა იგი ამ სიტყვებს?
14) ლელთ ღუნიას აზრით, „…ერობა დაიშალის, მეძავ-მრუშობაი ჩამოვარდის, ხარბობაი, ანგარი გვერივნის, ერთსულობაი დავარდის, მტრობა-ბძარვაი გახშირდის“… როდის?
ა) აწინა; ბ) ადრიდა.
15) „არის ორი დაწესებულება, რომლის კარიც მუდამ ღია უნდა იყოს ყველასთვის და შიგ შესვლა — უფასო. ეს გახლავთ…“ (დაასრულეთ, რომელ „ორ დაწესებულებას“ გულისხმობდა ილია.)
16) რის შესახებ უთხრა ერთ-ერთმა გლეხმა ილიას: ილიავ, გაჩუმდი! და როცა ილიამ უპასუხა, ვერ გავჩუმდებიო, გაუმეორა: ილიავ, გაჩუმდი, თორემ ჩვენ გავჩუმდებითო!
17) რა უპასუხა ილიამ კითხვაზე: რატომ არის, რომ აკაკი შენზე ძვირს ლაპარაკობს და შენ სულ აქებო?
18) ზაქარია ჭიჭინაძე იგონებდა: „საბაშვილის ღვინის სარდაფში ვიყავი პურის საჭმელად, ჩემთვის ცალკე ვიჯექი. იქვე, მეორე მაგიდაზე, ყმაწვილები ისხდნენ, მივუახლოვდი იმათ მაგიდას და დავიწყე ილიას ქება-დიდება!“ რა უპასუხეს ახალგაზრდებმა ზაქარია ჭიჭინაძეს?
19) ვის ეკუთვნის ილიას გასვენებისას ნათქვამი სიტყვები: „მეც მალე მოვალ შენთან, ილია!“
20) „ხალხი, წუთის წინად სულგანაბული, ეხლა მხიარულად ჰყაყანებდა და ლაზღანდარობდა კიდეც. დაირღვა ხალხის გროვა, დაიშალა და გაიშალა მინდორზედ. ყველამ თავის სახლისაკენ გასწია სრულიად კმაყოფილმა, რომ ეს სამარცხვინო და გულის ამაზრზენი თამაშა ნახა,“ – რომელ სანახაობას უწოდებს ილია სამარცხვინოსა და გულის ამაზრზენს?
21) არის ორი რამ, რომელთაგანაც ერთი, ილიას აზრით, „ჭკუამ იცის და შესაწყნარებელია, მეორე – ურცხვობამ და საწყენია“. დაასახელეთ ეს ორი რამ.
22) რა ერქვა ოთარაანთ ქვრივის ქისას, რომელშიც ინახავდა „მოჯამაგირის საჯამაგირო ფულსა?“
ა)“ბარაქალა ქისა“; ბ) „საჭირნახულო“;
გ) „მიეცი და მოგეცესო“; დ) „ფარსიღას ქარვასლა“.
23) რა არის, ოთარაანთ ქვრივის აზრით, „მოსაკიდებელი ჩანგალი, რომ გული ან აქეთ მისწიოს, ან იქით“, ობი რომ არ მოეკიდოს, „როგორც კიდობანში დავიწყებულ პურსა“?
ა) სამურველი; ბ) გულის ფხანა; გ) სიტყვა; დ) ქება.
24) რა ერქვა ოთარაანთ ქვრივის ქმარს? ა) ოთარი ბ)ფილიპე გ) თევდორე დ) სოსია.
25) ილიას გმირი, რომლის დაბადების დღეზეც დედამისი გარდაიცვალა.
ვიქტორინის კითხვებზე პასუხების გაცემა მოსწავლეებს არ გასჭირვებიათ. ჩემს კოლეგებს უკეთესი კითხვების შედგენაც შეეძლებათ, მე ჩემი გამოცდილება გაგიზიარეთ, იქნებ, გამოგადგეთ!
