2024-2025 სასწავლო წელს აჭარის განათლების, კულტურისა და სპორტის სამინისტრომ გამოაცხადა კონკურსი „პროექტი ჩემს გაკვეთილზე“, გაიმარჯვა 100-მა პროექტმა, მათ შორის არის ჩვენი სკოლის პროექტი „ლიტერატურა და ტექნოლოგიები“, რომელიც განხორციელდა მე-7 კლასში (მასწავლებელი – სოსლან სურმანიძე).
მოგეხსენებათ, ჩვენს სოფელს ჰყავს შინდისის გმირი, თეიმურაზ ბერიძე, ასევე ჩვენი მეზობელი სოფლებიდან გვყავს 2008 წლის ომის გმირები ასლან შაინიძე და მალხაზ აბაშიძე. პროქტის ფარგლებში, მოსწავლეებმა მოამზადეს საგაზეთო სტატია „ჩვენი ხეობის გმირები“.
საქართველო გმირების ქვეყანაა. ღმერთი, ყოველი გაჭირვების დროს, გამოუგზავნიდა ხოლმე გმირებს ჩვენს ტანჯულ სამშობლოს, რათა დაეცვა ის მტრებისაგან, რომლებიც, სამწუხაროდ, ყოველი მხრიდან უხვად გვესეოდნენ, მაგრამ ყოველთვის „მუმლი წყდებოდა და მუხა რჩებოდა“. უფლის წყალობის, ჩვენი წინაპრების ერთიანი სულისკვეთების, სამშობლოს სიყვარულის, მათი თავდადების და უანგარო მსხვერპლის დამსახურებაა, რომ ჩვენ დღეს ქართული სიტყვა გვესმის და ჩვენს ტერიტორიებს ვინარჩუნებთ.
2008 წლის რუსეთ-საქართველოს ომში სხალთა-ხიხანის ისტორიული ხეობიდან მრავალი ჯარისკაცი მონაწილეობდა, ერთ-ერთი მათგანი იყო ჩვენი სოფლის მკვიდრი თეიმურაზ ბერიძე.
თეიმურაზ ბერიძე 1974 წლის 17 მაისს დაიბადა ხულოს მუნიციპალიტეტის სოფელ კვატიაში, 1986 წელს ოჯახი გადავიდა საცხოვრებლად კახეთში, ფიროსმანში. თეიმურაზმა მანანა ფუტკარაძესთან ერთად შექმნა მშვენიერი ოჯახი, ჰყავს ორი შვილი. იყო მოსიყვარულე მამა და მეუღლე, განსაკუთრებულ სითბოს გამოხატავდა პატარების მიმართ.
2006 წელს დაიწყო გმირის სამხედრო კარიერა, იგი კონტრაქტით განაწილდა სენაკში, მეორე ქვეით ბრიგადაში, წოდებით კაპრალი. 2008 წლის 7 აგვისტოს ქობულეთში დასასვენებლად მყოფ ოჯახს გამოემშვიდობა და წავიდა სამსახურში.
8 აგვისტოს ომი დაიწყო, ოჯახის წევრების თქმით, 8-ში დაურეკა, 9 აგვისტოს ვერ დაუკავშირდნენ, თურმე ამ დროს მომავალი შინდისის გმირი ცხინვალში იყო, 10-ში საღამოს დაურეკა მეუღლეს, სამშვიდობოს ვარო. დარეკა 11 აგვისტოს… კარგად ვარო, მეუღლეს დაუბარა ოჯახს და პატარებს მიმიხედეო, თურმე, დაჭრილი ალყაში იყო 16 თანამებრძოლთან ერთად. მას მერე ოჯახმა ვეღარ დაამყარა მასთან კონტაქტი. 16 აგვისტოს პატრიარქი შევიდა შინდისში ცხედრების გადმოსასვენებლად, მათ შორის იყო თეიმურაზის ცხედარიც.
შინდისის გმირების, მათი ლეგენდარული ბრძოლის შესახებ მტერიც კი საუბრობდა. როგორც ვიცით, სამალავში ჩასაფრებულმა მტერმა 5 ბიჭი კოლონის პირველივე მანქანაში ჩაცხრილა, სხვები თითქმის საათი და ოცი წუთი განუწყვეტლივ უტევდნენ ოკუპანტებს. მტერს ეგონა, ბატალიონი თუ არა, უთუოდ ასეული ებრძოდა. ვინ არიან, ადამიანები თუ ქაჯები, ვერ გაგვიგიაო, ღმუოდნენ თურმე რუსები, სანამ დაფლეთილი თორმეტი ვაჟკაცის ცხედარი არ ნახეს. თეიმურაზ ბერიძე სნაიპერის ტყვიამ იმსხვერპლა.
ტკივილიანი სიამაყით იხსენებს ჩვენი გმირის მეუღლე თეიმურაზის ცხოვრების გზას, მის არჩევანს და თავდადებას სამშობლოსთვის. გთავაზობთ ინტერვიუს:
– როგორ შეხვდით მის არჩევანს, ყოფილიყო ჯარისკაცი?
– სულით მებრძოლი იყო, მისი სამომავლო გეგმებიც ჯარს უკავშირდებოდა. უყვარდა სამშობლო, მე ყოველთვის მხარს ვუჭერდი.
– როგორი იყო ყველდღიურ ცხოვრებაში?
– უმაღლესი დონის პიროვნება იყო. უღალატო, ხალისიანი, სიცოცხლით და იუმორით სავსე.
– რა მოსწონდა ბავშვობაში?
– სწავლა, სპორტი, მშობლების დახმარება.
– ჰქონდა თუ არა რაიმე საყვარელი გამონათქვამი ან ფრაზა?
– „იბრძოლე, არ დანებდე!“
– ომში ვალდებულების გამო წავიდა თუ პატრიოტული სულისკვეთება ამოძრავებდა?
– არავინ და არაფერი ავალებდა მხედრული გულის გარდა. მან თავისი გასავლელი (გავლილი) გზა გმირულად (კაცურად) გაიარა.
– სიზმარში თუ ნახეთ მას შემდეგ?
– არ არსებობს ღამე, სიზმარში რომ არ ვნახო.
– ცხოვრებაში როგორ რეაგირებდა სირთულეებსა და გამოწვევებზე?
– ის არასდროს გაურბოდა სირთულეებს, როცა ცხოვრება გამოცდას უწყობდა. არ უჩიოდა ბედს. პირიქით, დუმილსა და სიმშვიდეში ეძებდა ძალას. მას არ სჭირდებოდა ხმამაღალი სიტყვები, მისი საქციელით და მოქმედებით იგრძნობოდა, როგორი მტკიცე ადამიანი იყო. ხანდახან მხოლოდ ერთი მზერა ჰყოფნიდა იმის დასანახად, რომ რაღაც არ იყო კარგად, მაგრამ არასდროს იწუწუნებდა. ის ყოველთვის ამბობდა „გავუძლებთ“, და მართლაც, გავუძელით მისი ძალით, მისი მაგალითით.
– ჰქონდა რამის შიში? რის ეშინოდა ყველაზე მეტად?
– ჰქონდა ახლობელი ადამიანის დაკარგვის შიში.
– რას ეტყოდით დღეს?
– ყოველთვის გვიყვარს და ვამაყობთ მისი გმირობით.
– დრო რომ დაბრუნდეს, მისცემდით უფლებას რომ ისევ ჯარში წასულიყო?
– ძალიან მტკივნეულია ამაზე ფიქრი. გულწრფელად რომ ვთქვა, არ მინდა გაშვება, იმიტომ რომ ვიცნობ იმ ტკივილს, რაც მის გარეშე ცხოვრებას ახლავს, მაგრამ თუ ეს იყო მისი გზა, მისი ღირსება და რწმენა, ალბათ, მაინც გავუშვებდი არა იმიტომ, რომ ასე მსურს, არამედ იმიტომ რომ მას სჯეროდა ამ საქმის და სხვანაირად ცხოვრება ვერ შეეძლო. მეამაყება რაც იყო და რაც გახდა.
– რას ნიშნავს იყო გმირის ოჯახის წევრი?
– იყო გმირის ოჯახის წევრი, ნიშნავს ცხოვრებას სიყვარულით და სიამაყით. მაგრამ ასევე ტკივილით. ბედნიერი არ ვარ, მაგრამ ამაყი ვარ, რომ გმირის მეუღლე მქვია.
ჩვენ დიდ მადლობას ვუხდით გმირის მეუღლეს, ის, ჩვენი თხოვნით, კიდევ ერთხელ შეეხო მტკივნეულ საკითხს.
გმირის სახელს ღირსეულად აგრძელებენ შვილები: დათო ბერიძე (25 წლის) და ქრისტინა ბერიძე (22 წლის), რომელთაც მხარს უჭერს გმირის მეუღლე, რომელმაც ისინი ღირსეულ ქართველებად აღზარდა.
თეიმურაზ ბერიძე დაჯილდოებულია მედლით მხედრული მამაცობისთვის, ვახტანგ გორგასლის I და III ხარისხის ორდენებით. თეიმურაზ ბერიძის შესახებ ინფორმაცია გამოქვეყნებულია საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკის ვებგვერდზე: http://www.nplg.gov.ge/bios/ka/00014800/, გვაქვს უამრავი ვიდეორგოლი და სტატია, შინდისის გმირების შესახებ მოკლე ინფორმაცია და ჩამონათვალი გვაქვს მე-5 კლასის სასკოლო სახელმძღვანელოში „ჩვენი საქართველო“. თეიმურაზისა და განსაკუთრებით შინდისის გმირების შესახებ, შეიქმნა ფილმი „შინდისის გმირები“, რომელიც 1:36 სთ-ის განმავლობაში დეტალურად გადმოსცემს ჩვენი გმირების თავგანწირულ ბრძოლას. შეიქმნა 675-გვერდიანი წიგნი „გმირი“, რომელშიც ყველა ქართველი მებრძოლის შესახებ არის საკმაოდ დეტალური ინფორმაცია. გმირის სახლის წინ ქუჩას მიენიჭა თეიმურაზის სახელი, სოფელ კვატიაში გაიხსნა თეიმურაზ ბერიძის სახელობის მემორიალი.
2008 წლის რუსეთ-საქართველოს ომის მსხვერპლია ჩვენი ხეობის კიდევ ერთი წარმომადგენელი – ასლან შაინიძე.
ასლან შაინიძე 1985 წლის პირველ მაისს დაიბადა სოფელ წაბლანაში, 3 წლის იყო, როცა ოჯახი საცხოვრებლად, ეკომიგრანტის სტატუსით, ბოლნისში გადავიდა. ასლანს არასდროს გაუწყვეტია კავშირი მშობლიურ სოფელთან, ფაქტობრივად, წაბლანაში იზრდებოდა, ძალიან უყვარდა საზაფხულო იალაღებზე ყოფნა და მემთეურების გულის გახარება. აღსანიშნავია, რომ საშუალო საფეხური წაბლანის საჯარო სკოლაში დაასრულა.
სკოლის დამთავრების შემდეგ ნიკო ნიკოლაძის სახელობის ინსტიტუტის ბოლნისის ფილიალში ჩააბარა საბაჟო ეკონომიკურ ფაკულტეტზე, ისწავლა 4 წელი, მომავალი მეუღლე – რუსუდანი აჭარაში სწავლის პერიოდში გაიცნო. პირობაც დაუთქვამთ, რომ ოჯახს შექმნიდნენ და მალევე შეასრულეს კიდეც, სტუდენტობისას შეუღლდნენ. ჯარში კონტრაქტით როცა წავიდა, შინ ორი პაწია გოგონა დატოვა, ერთი და ორი წლისანი. ვაზიანში პირველ ბრიგადაში მსახურობდა, შემდეგ პირველი ბრიგადა გორში გადავიდა. ასლანს უყვარდა თავისი საქმე და დიდ ინტერესს იჩენდა იარაღისა თუ ტექნიკის მიმართ. მამის გადმოცემით ვიცით გმირის წუხილი – „პენსიაში როცა გავალ, სახლში ვერ გავძლებო“.
აღსანიშნავია, რომ გმირს ორი ძმა ჰყავს, სამივენი ჯარისკაცები იყვნენ და გმირულად იბრძოდნენ 2008 წლის ომში ჩვენი სამშობლოს დასაცავად.
2008 წლის 5 აგვისტოს ასლანი ბოლნისში სახლში იყო, როცა გამოიძახეს. გმირის მამა იხსენებს: „მგონი, ხვდებოდა, რაც ხდებოდა, ყველა გადაგვკოცნა, მთელი სოფელი შემოირბინა, ყველას დაემშვიდობა და ისე წავიდა. ტელეფონი შინ დატოვა, ცოლი ბათუმში იყო წასასვლელი, გაფუჭებული ჰქოდა ტელეფონი და მას დაუტოვა. ჩემს უმცროს ბიჭსაც ჰქონდა ტელეფონი, მაგრამ ომის დროს ვერც მას ვუკავშირდებოდით, კავშირი არ იყო. ტელევიზიით რომ გავიგეთ ომის დაწყების ამბავი, შევშფოთდით, სამივე ბიჭი ომში გვყავდა. შუათანა კოდორში იყო, ასლანი და უმცროსი – ცხინვალში. გვერდიგვერდ ბრძოლა არ მოუწიათ, ცხინვალის შესასვლელთან შეხვედრიან ერთმანეთს, 2-3 წუთი ულაპარაკიათ, შემდეგ უმცროსი ბიჭის ნაწილი წინ წავიდა, ასლანი მეკავშირე იყო, ცხინვალის მისადგომებთან იბრძოდა. 8 აგვისტო რომ გათენდა, ცხინვალში წასვლა გადავწყვიტე, ბიჭები ომში მყავდა და შინ რა გამაჩერებდა. ყველა თავს მარიდებდა, გამირბოდნენ, თურმე უკვე ჩამოსული იყო ამბავი, რომ იმ დილით, 11-12 საათისთვის, ასლანი უკვე დაღუპულა და მოასვენებდნენ“.
ასლან შაინიძე ჯერ ფეხში დაჭრილა, ექიმებს არ გამოჰყოლია სამშვიდობოს, ფეხსაცმლის თასმით შეუკრავს ფეხი და უკან შებრუნებულა ომის ქარ-ცეცხლში, რათა თავისი ასმეთაური გამოეყვანა, დაბომბვაში მოჰყვნენ, ასმეთაური გადარჩა, ასლანს კი ნამსხვრევებმა ხერხემალი დაუზიანა.
სამი ძმა იბრძოდა ბრძოლის ველზე, უფროსმა თავი შეაკლა მტერს, შუათანამ, რომელიც კოდორის ბაზაზე იმყოფებოდა, თავის მძიმე დაზიანება მიიღო, კომაში ჩავარდა, წლების განმავლობაში გადიოდა რეაბილიტაციის კურსს საქართველოსა და ისრაელში. იყო პერიოდი, როცა მისი გამოჯანმრთელების იმედი თითქმის გადაეწურა ნათესაობას, გმირი ბიჭების გმირი მამა კი არასდროს შეჰგუებია ამ აზრს, შეუძლებელი შეძლო და დღეს გვერდით ჰყავს უკვე გამოჯანმრთელებული ვეტერანი ჯარისკაცი.
გმირების გმირ მამას, რომელსაც, გარდა პირადი ოჯახური ტრაგედიისა, ბევრი ჭირი გადაუტანია ცხოვრების გზაზე ახლობლების, დედმამიშვილების გარდაცვალებით გამოწვეული, თავი ამაყად უჭირავს. ომის დამთავრების შემდეგ შვილების ცხოვრების გზა აირჩია და სამშობლოს სამსახურში ჩადგა, როგორც რიგითი ჯარისკაცი. მას ახლობლები „რკინის კაცს“ უწოდებენ. ჯემალ შაინიძის სახით საქართველის ახალი, რეალური „ჯარისკაცის (ამ შემთხვევაში ჯარისკაცების) მამა“ ჰყავს.
ასლან შაინიძის შვილები საქართველოს უმაღლეს სასწავლებლების სტუდენტები არიან. მათ ჰყავთ არანაკლებ გმირი დედა, რომელმაც ოთარაანთ ქვრივივით უერთგულა თავის პატარებს და საქართველოს ისეთ მოქალაქეებად აღზარდა, რომლებითაც მამა ნამდვილად იამაყებდა.
ასლან შაინიძე დაჯილდოებულია ვახტანგ გორგასლის პირველი ხარისხის ორდენით. ხულოში, სოფელ წაბლანაში, სკოლას მიენიჭა მისი სახელი, ასევე ბოლნისში, დისველის საჯარო სკოლა ატარებს ასლან შაინიძის სახელს. დისველში ასლან შაინიძის ქუჩაც არის და სკვერიც.
ასლან შაინიძის შესახებ ინფორმაცია განთავსებულია საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკის ვებგვერდზე http://www.nplg.gov.ge/bios/ka/00021729/, ასევე მემატიანეზე https://mematiane.ge/product-details.php?id=4504. ჩვენ მიერ ზემოთ ნახსენებ წიგნში „გმირი“, 187-189 გვერდებზე, ასლან შაინიძის შესახებ საკმაოდ დეტალური ინფორმაციაა. მისი მემორიალი დგას სხალთის თემის ცენტრში, შერიფ ხიმშიაშვილის სახლ-მუზეუმთან.
ოცდამეერთე საუკუნეში რუსეთთან ომში დავკარგეთ ჩვენი ხეობის კიდევ ერთი გმირი – მალხაზ აბაშიძე.
მალხაზ აბაშიძე 1975 წლის 12 იანვარს ხულოს რაიონის სოფელ ვერნებში დაიბადა, ოჯახის შექმნა ვერ მოასწრო, სავალდებულო სამხედრო სამსახურის გავლის შემდეგ, 2005 წელს, კონტრაქტს მოაწერა ხელი. იყო სენაკის მეორე ქვეითი ბატალიონის ჯარისკაცი კაპრალის ჩინით. გამოირჩეოდა მხედრული სულისკვეთებით, ომის პერიოდში ამხნევებდა თანამებრძოლებს და მშობლებს. მოსწონდა თავისი საქმე. აპირებდა, სამხედრო მოსამსახურე გამხდარიყო.
მალხაზი 2008 წლის 5 აგვისტოს გამოუძახიათ სამსახურში, ოჯახს გამოეთხოვა, დედას გამომცხვარი ხაჭაპური წაიღო და წავიდა… მას შემდეგ მშობლებს გმირი აღარ უნახავთ. 7 აგვისტოს დაურეკავს, „ნუ გეშინიათ, მალე დავბრუნდებიო!“, მას შემდეგ ოჯახის წევრებს მისი ხმა აღარ გაუგიათ.
მალხაზ აბაშიძე 2008 წლის 8 აგვისტოს ცხინვალში დაიღუპა, საჰაერო დაბომბვისას. 9 აგვისტოს დაღუპულთა სიაში გამოაქვეყნეს.
მალხაზი გამოირჩეოდა ოჯახის წევრებისა და ახლობლების მიმართ სიყვარულით, განსაკუთრებით უყვარდა დისშვილი. ერთი წლის შემდგომ თვითონაც აპირებდა დაოჯახებას. ბოლოს ოჯახი ხონში ცხოვრობდა, ჩაის მეურნეობის დასახლებაში.
მალხაზ აბაშიძის შესახებ მოგვეპოვება ინფორმაცია ცნობილ წიგნში „გმირი“ (გვ.511). ინფორმაცია განთავსებულია ვებგვერდებზე: 1. საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა http://www.nplg.gov.ge/bios/ka/00021914; 2. მემატიანე.ჯი https://mematiane.ge/product-details.php?id=4513&lang=ge; 3. ვიკიპედია https://ka.wikipedia.org მალხაზ აბაშიძის სახელს ატარებს ხულოს რაიონის სოფელ ვერნების საჯარო სკოლა. სოფლის ცენტრში დგას გმირის მემორიალი.
ისტორიული სხალთა-ხიხანის ხეობა ყოველთვის გამოირჩეოდა ღირსეული პიროვნებების სიმრავლით, არც 2008 წლის რუსეთ-საქართველოს ომის დროს შეგვიქცევია ზურგი მტრისთვის, უამრავი ახალგაზრდა წავიდა ჩვენი ხეობიდან სამშობლოს დასაცავად. ყველა მათგანმა ღირსეულად მოიხადა ვალი სამშობლოს წინაშე, სამწუხაროდ, ზოგი ოჯახში ვეღარ დაბრუნდა.
ოჯახებს და ახლობლებს ვერაფერი შეუვსებს იმ დიდ ტკივილსა და ტრაგედიას, რაც მათ დაატყდათ თავს, მაგრამ ისინი ყოველთვის იამაყებენ გმირი შვილების აღზრდით, რადგან როგორც დიდი ვაჟა-ფშაველა იტყოდა: „ათას ცოცხალსა ბევრჯელა ასჯერ სჯობს ერთი მკვდარია“.
ნია სურმანიძე, ნიკოლოზ ბერიძე, ცოტნე ხოზრევანიძე – დიმიტრი ხოზრევანიძის სახელობის ხულოს მუნიციპალიტეტის სოფელ კვატიის საჯარო სკოლის მეშვიდე კლასის მოსწავლეები,
მასწავლებელი – სოსლან სურმანიძე
