ციფრული მოქალაქეობა დროის მოთხოვნაა, შესაბამისად, ტექნოლოგიების მოზღვავება და ციფრული ურთიერთობები საგანმანათლებლო სფეროს ავალდებულებს, მოსწავლეები ადრეულ ასაკშივე აღჭურვოს სათანადო უნარებითა და ცოდნით. ფაქტია, რომ დღეს როგორც მოზრდილები, ასევე მოზარდებიც, უმეტესად, „ონლაინ“ რეჟიმში ცხოვრობენ. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ ციფრული მოქალაქეობა, შესაძლებლობებთან ერთად, გარკვეულ საფრთხეებსა თუ გამოწვევებთან არის დაკავშირებული. მისი სრულფასოვნების უზრუნველსაყოფად გარდაუვალი აუცილებლობაა ამ სფეროში ცნობიერების ამაღლება. სწორედ აღნიშნული მიმართულებით, გაზეთ „ახალი განათლების“ 120-საათიანი არაფორმალური განათლების ტრენინგ-კურსის ხელმძღვანელის, ბატონ როლანდ ხოჯანაშვილის ინიციატივით, დაიგეგმა გუნდური კვლევა ტრენინგ-კურსში ჩართული მასწავლებლების მონაწილეობით. ვინაიდან ჩვენს საჯარო სკოლაში, ფორმალურ თუ არაფორმალურ გარემოში სხვადასხვა აქტივობების განხორციელებისას, მოსწავლეებზე დაკვირვებით, ციფრულ მოქალაქეობასთან მიმართებით არსებულ პრობლემებს წავაწყდი, თავადაც გადავწყვიტე, ჩავრთულიყავი გუნდურ კვლევაში. დავსახეთ მიზანი, შევიმუშავეთ საკვლევი შეკითხვები, კვლევის მეთოდები, ჩამოვაყალიბეთ კვლევის ჰიპოთეზა, გავეცანით ციფრულ მოქალაქეობასთან დაკავშირებულ საკითხებზე არსებულ ლიტერატურას, განვსაზღვრეთ კვლევის ვადები და, ეთიკის სრული დაცვით, შევუდექით მის განხორციელებას. ვიდრე მუშაობას შევუდგებოდი, საკუთარი გადაწყვეტილება გავაცანი სკოლის დირექტორს, ასევე შევხვდი მშობლებს, კათედრის წევრებსა და ყველა იმ კოლეგას, რომლებსაც ურთიერთობა აქვთ საბაზო საფეხურის მოსწავლეებთან. სასკოლო საზოგადოებისაგან აბსოლუტური მხარდაჭერა ვიგრძენი.
მწამდა, რომ სასურველი შედეგის მისაღწევად სკოლისა და ოჯახის ერთიანი ხედვისა და მიდგომების ჩამოყალიბება იყო საჭირო. ამიტომაც კითხვარი სამი მიმართულებით შევადგინე: მოსწავლეებისადმი, მასწავლებლებისა და მშობლებისადმი, რადგან ჩავთვალე, რომ მხოლოდ მოსწავლეებისგან მიღებული ინფორმაცია ვერ იქნებოდა ამომწურავი. ერთი სიტყვით, გამოვკითხე სასკოლო საზოგადოების ზემოთ დასახელებული წარმომადგენლები, რათა მოსწავლეებისთვის ერთობლივი და მიზანმიმართული მუშაობით აგვერიდებინა კიბერბულინგი, ინტერნეტსივრცეში იურიდიული თუ ეთიკური ნორმების დარღვევის, ინტერნეტთაღლითობის ფაქტები, ხელი შეგვეწყო მათთვის ინტერნეტის საჭიროებისამებრ გამოყენებაში, რომ განივითარონ ონლაინ წყაროების შეფასების უნარი და საჭირო მასალის მოძიებისას თავი დააღწიონ ყალბ ინფორმაციას, ასევე, დავაფიქროთ მოწავლეები, რომ მათი ჯანმრთელობისთვის აუცილებელია ტექნოლოგიებისგან დასვენება და ა.შ.
კვლევის მიმდინარეობისას ვხელმძღვანელობდი სსიპ ხობის მუნიციპალიტეტის სოფელ საგვიჩიოს საჯარო სკოლის ქართული ენისა და ლიტერატურის წამყვანი მასწავლებლის, ბატონი ზაზა შულაიას რეკომენდაციებით. კვლევის შედეგად უნდა გამომევლინა ორ ცვლადს შორის კავშირის ეფექტურობა, კერძოდ, რამდენად იქონია გავლენა პრობლემის აღმოსაფხვრელად დაგეგმილმა ინტერვენციებმა ცნობიერების დონის ამაღლებაზე.
პირველადმა ინტერვენციებმა: ა) მოსწავლეებისადმი წარდგენილმა პრეზენტაციამ („აიმაღლე ცნობიერება, უპასუხე გამოწვევებს!“) ხელი შეუწყო მათი ცნობიერების დონის ამაღლებას ციფრულ მოქალაქეობასთან დაკავშირებით;
ბ) მშობლებისადმი წარდგენილი პრეზენტაციით (თემა: „გახდი ციფრული მშობელი, შექმენი უსაფრთხო ციფრული გარემო ყველაზე ახალგაზრდა წევრებისათვის“) ნათელი გახდა ტექნოლოგიების დადებითი მხარეები და პოტენციური რისკები. გაიგეს, რომ პრობლემური საკითხების (კიბერბულინგი, გეიმინგი, სუიციდური თამაშები და გამოწვევები) თავიდან ასარიდებლად სიფრთხილის ზომების დაცვა და საუკეთესო ციფრული მოქალაქეობის მოდელირებაა აუცილებელი. ერთი სიტყვით, პრობლემური ქცევების პრევენციისთვის, მშობლების მიერ გასათვალისწინებელი რეკომენდაციების მოსმენამ აამაღლა მშობელთა ცნობიერების დონე საკვლევ საკითხთან დაკავშირებით, რაც გამოვლინდა მშობელთა ჩართულობით დაგეგმილი დისკუსიისას. ეს კი უმნიშვნელოვანესი ნაბიჯი იყო თავიანთი შვილების მხარდასაჭერად;
გ) კიბერბულინგზე მოკლემეტრაჟიანი ფილმის ჩვენების შემდგომ, მოსწავლეთა ჩართულობით გამართულმა დისკუსიამ ცხადყო, რომ აღნიშნულმა აქტივობამ ხელი შეუწყო მათში თანაგრძნობის, თანაგანცდისა და კრიტიკული აზროვნების უნარების განვითარებას.
შუალედური ინტერვენციების მიზანი იყო, პრაქტიკულად განსახორციელებელი აქტივობებით, პირველადი ინტერვენციების შედეგად გამოვლენილი ცოდნის განმტკიცება. კერძოდ: 1. კვლევის „ციფრული მოქალაქეობის“ ფარგლებში, მოსწავლეებმა, „ონლაინსივრცეში“ ქცევის წესების სრული დაცვით, დამეგობრების მიზნით, მოაწყვეს დისტანციური შეხვედრა სსიპ ხარაგაულის მუნიციპალიტეტის სოფელ ხიდრის საჯარო სკოლის საბაზო საფეხურის მოსწავლეებთან. ორივე სკოლის მოსწავლეებმა საინტერესო პრეზენტაციები წარადგინეს თავიანთი რეგიონის, რაიონის, სოფლისა თუ სკოლის შესახებ. განხორციელებული ინტერვენციის ფარგლებში, ხელი შეეწყო ციფრული მოქალაქეობის არაერთი მიმართულების განვითარებას, კერძოდ, ინკლუზიურობასა და ჩართულობას მსოფლიოს ნებისმიერი წერტილიდან (კულტურული, სოციალური და გენდერული ბარიერების მოშლა), სოციალურ კომუნიკაციას (ინფორმაციის, ფოტოების, აუდიო და ვიდეოფაილების გაზიარება), შემეცნებითი და საგანმანათლებლო კუთხით განვითარების ხელშეწყობას (საგანმანათლებლო პროექტები, ონლაინსწავლა-სწავლება და ურთიერთსწავლება); 2. ციფრულ პლატფორმაზე შექმნეს საინფორმაციო ბუკლეტი „თუ ირჩევ ონლაინუსაფრთხოებას, შეიმეცნე რჩევები!“ და გაავრცელეს სასკოლო საზოგადოებაში. ბუკლეტის შექმნით განივითარეს ციფრულ პლატფორმაზე მუშაობის უნარი, მათი გავრცელებით კი ხელი შეეწყო ცნობიერების დონის ამაღლებას სასკოლო საზოგადოებასა და თემში; 3. მოსწავლეთა შორის გაიმართა ესეების კონკურსი თემაზე „მე და 21-ე საუკუნის გამოწვევები“. კონკურსმა გამოავლინა მოსწავლეთა კომპლექსური უნარები, კერძოდ: ციფრულ მოქალაქეობასთან დაკავშირებული საკითხების ცოდნა, თეორიული ცოდნის პრაქტიკაში განხორციელებისა და შემოქმედებითი და კრიტიკული აზროვნების უნარი; 4. შესრულდა კომპლექსური დავალება საბოლოო პროდუქტით „ვიდეომონოლოგი“. კომპლექსური დავალების საბოლოო პროდუქტის შექმნამდე მოსწავლეებმა პრაქტიკულად იმუშავეს ყველა იმ მიმართულებით, რომლებიც დავალების ხარისხიანად შესრულებას შეუწყობდა ხელს – ვიდეომონოლოგის მახასიათებლებზე დასაფიქრებლად ინტერნეტსივრცეში მოიძიეს საუკეთესო ვიდეომონოლოგის ნიმუშები, მოისმინეს ყურადღებით, დაფიქრდნენ და დაასკვნეს, რომ პირადი ვიდეომონოლოგის ჩაწერისას უნდა გაითვალისწინონ შინაარსიდან გამომდინარე ემოციური ფონი, შესაბამისი ინტონაცია, ლექსიკა, მსმენელი აუდიტორია… საბოლოო პროდუქტის წარმოდგენისას, მოსწავლეებმა გამოავლინეს ციფრულ მოქალაქეობასთან დაკავშირებული საკითხებისადმი მზაობა (ინფორმაციის სწორად მოძიება, მონოლოგის პირველადი ვერსიის ჩანაწერის კრიტიკულად შეფასება), თეორიული ცოდნის პრაქტიკაში განხორციელების უნარისა და შემოქმედებითი და კრიტიკული აზროვნების უნარების ქონა.
ფინალური ინტერვენციების მიზანი იყო იმის გარკვევა, თუ როგორ შეიცვალა სასკოლო საზოგადოების ცნობიერების დონე ციფრულ მოქალაქეობასთან დაკავშირებულ საკითხებზე. განმეორებით გამოყენებულ იქნა იგივე კითხვარები, რომელთა ანალიზმა ცხადყო კვლევის მიზანი, ორ ცვლადს შორის კავშირის ეფექტურობა, კერძოდ, პრობლემის აღმოსაფხვრელად დაგეგმილმა ინტერვენციებმა უდიდესი გავლენა მოახდინა კვლევის ობიექტთა ცნობიერების ამაღლებაზე.
კვლევის მიმდინარეობისა და შედეგების შესახებ ინფორმაცია გავუზიარე სასკოლო საზოგადოებას, თვითონ კვლევის ანგარიში სრულად გავაზიარე სპეციალურად ამ კვლევისთვის შექმნილ ფეისბუქ ჯგუფში „ციფრულები“ და ასევე სკოლის და ჩემს პირად გვერდებზე.
განხორციელებული კვლევის სრული ვერსიის ბმული ⇓⇓
https://drive.google.com/file/d/1JkD-_xcMnDcDJbRgO294uyV7sbUUwlF9/view?usp=drivesdk
ნანა ლომაია
ხობის მუნიციპალიტეტის სოფელ ხამისქურის საჯარო სკოლის ქართული ენისა და ლიტერატურის წამყვანი მასწავლებელი
