⇒
ნესტან ნენე კვინიკაძის „პულოვერში“
⇒ ნანა აბულაძის „ორივე სქესი“
1928 წელს ვირჯინია ვულფი კემბრიჯის პირველ ქალთა კოლეჯებში მიიწვიეს. ნიუნჰემის და გირტონის სასწავლებლებში მას ქალ მწერლებზე უნდა ესაუბრა, მაგრამ ეს რთული მისია აღმოჩნდა. იმ პერიოდში ქალების ხმა ლიტერატურაში იშვიათად ისმოდა, ვულფი კი, შეიძლება ითქვას, გამონაკლისად რჩებოდა, რომელმაც შეძლო ლიტერატურაში თავისი ადგილი დაემკვიდრებინა.
ჩნდებოდა შეკითხვა: რატომ არ ჩანდნენ ქალები ლიტერატურაში?
სწორედ ამ შეკითხვის პასუხად დაიწერა ვულფის ცნობილი ესეი „საკუთარი ოთახი“, რომელიც, როგორც ამ ტექსტის ქართულად მთარგმნელი, ლელა სამნიაშვილი აღნიშნავს, დღესაც სავალდებულო საკითხავად ითვლება ბევრ სკოლაში, კოლეჯსა და უნივერსიტეტში, მიუხედავად იმისა, რომ დასავლეთის ქვეყნებში დღეისთვის ქალების და მამაკაცების თანასწორობა მეტად დაცულია, ვიდრე ერთი საუკუნის წინ იყო.
ვულფის ესეი ერთგვარ მანიფესტად იქცა, რომელშიც მან ზემოთ დასმულ შეკითხვაზე ასეთი პასუხი გასცა: „საიმისოდ, რომ წერა შეძლოს, ქალს უნდა ჰქონდეს ფული და საკუთარი ოთახი“. ქართველი ქალებისთვის „საკუთარი ოთახის“ ძიება უჩვეულო არასდროს ყოფილა. ჩვენ ხომ საბაზისო უფლებებიც ბრძოლის შედეგად გვაქვს მოპოვებული.
ქართველი ქალები გამუდმებით ითხოვდნენ ეკონომიკურ თანასწორობას, წერის, დროის ქონის, საკუთარ თავთან მარტო დარჩენისა და გადარჩენის უფლებას. ქალები საკუთარი ხმის, პიროვნების, ნიჭის გამოხატვას ითხოვდნენ, და ამ ბრძოლის პარალელურად, ვინ იცის, რამდენი დაკარგა ქვეყანამ, როცა მათი შესაძლებლობები არ გამოიყენა.
XIX-XX საუკუნეებში ჩვენ გვყავდა შესანიშნავი მწერალი ქალი, ფემინისტი და საზოგადო მოღვაწე, ეკატერინე გაბაშვილი, რომლის საზოგადო საქმიანობა და შემოქმედება ქალებს და მათი გაუსაძლისი პირობების მხილებას ეძღვნება. „მაგდანას ლურჯასა“ და „თინას ლეკურთან“ ერთად ეკატერინე გაბაშვილი ავტორია ავტობიოგრაფიული პიესისა „ფრთებდაგლეჯილი“, რომელშიც სასტიკადაა მხილებული ქალის ბედი პატრიარქალურ გარემოში, სადაც შემოქმედ ქალებს ყოველ ფეხის ნაბიჯზე ფრთებს აჭრიან და არასდროს უტოვებენ დროს, ადგილს, სურვილსა და ენერგიას, რათა წერონ.
ქეთოს, პიესის პროტაგონისტ მწერალ ქალს თავისი რედაქტორი (საგულისხმოა, რომ რედაქტორი კაცია) ახალი მოთხრობის გასაცნობად სახლში სტუმრობს. მას შემდეგ, რაც რედაქტორი ხედავს, როგორ აჭრიან ფრთებს მწერალი ქალის აღმაფრენას ყოველ ფეხის ნაბიჯზე, ქეთოს ეუბნება, თქვენგან წერა კი არა, სუნთქვა და სიცოცხლეც კი დიდი გმირობაა, დედაკაცი მართლაც რომ ხელფეხშეკრული მონაა, უგზო, უკვალო და უმწეოო. „მაგრამ მით უფრო გმართებთ ბრძოლა, ბრძოლა საშინელი, მედგარი, თავისუფლების მოსაპოვებლად“, – ეუბნება ის ქეთოს.
ასეც ხდებოდა.
ქართველმა ქალებმა, მსოფლიოს სხვა ქალების მსგავსად, ბევრი იბრძოლეს, რათა ეწერათ და საკუთარი უნარები ყველასთვის თვალსაჩინო გაეხადათ. ამიტომ, ის წიგნები, რომლებსაც ქალები ჩვენს ქვეყანაში აქ და ახლა წერენ, თავგანწირული ბრძოლის შედეგია; იმის შედეგია, რომ ეკატერინე გაბაშვილი, მარიჯანი, კატო მიქელაძე, ბარბარე ჯორჯაძე და მათთან ერთად კიდევ ბევრი მამაცი ქალი არ დანებდა, იბრძოლა და იბრძოლა არა მხოლოდ პირადი, არამედ სხვა ქალების უფლებებისთვის.
მომავლის ქალებისთვის იბრძოლა.
როცა თანამედროვე ქალი ავტორების წიგნებს ვეცნობი, ვკითხულობ მათ მხატვრულ თუ დოკუმენტურ პროზას, კრიტიკასა და პუბლიცისტურ წერილებს, მიჩნდება განცდა, რომ ისინი მადლიერები არიან იმ ქალების, რომლებმაც მათ გზას საგრძნობლად ბევრი ეკალი და სუსხი ჩამოაცილეს.
ამ სტატიაში ორი თანამედროვე ქართველი ქალი მწერლის – ნესტან ნენე კვინიკაძისა და ნანა აბულაძის – ტექსტებზე დაკვირვებით ვიმსჯელებთ, რაზე წერენ ბრძოლაგამოვლილი ქალების ტრადიციების გამგრძელებელი ქალები აქ და ახლა, რა არის მათი ფიქრის მთავარი წყარო, მათი ინტერესის საგანი.
ნესტან ნენე კვინიკაძე
„პულოვერში“
ნესტან ნენე კვინიკაძის „პულოვერში“ ესეიებსა და პუბლიცისტურ წერილებს აერთიანებს. ამ წიგნში ხშირად გაიელვებენ ქალები, მათი ამბები, მათი ბრძოლა თუ მათ მიმართ ჩადენილი სისასტიკე და ჯერ კიდევ არსებული უთანასწორობის შეგრძნება; აქ ასევე შევხვდებით გალაკტიონს, რომელზეც ნესტან ნენე კვინიკაძე ისე ელვარედ წერს, წახვალ-წამოხვალ, ამ ემოციას ვერასდროს დაივიწყებ, არ გაფერმკრთალდება. აქ არაფერია ყალბი, რადგან ყველა სიტყვა, შეგრძნება და ამბავი – ყველაფერი მწერალი ქალის თავგადასავალია და ბევრ რამეზე სწორედ იმიტომ დაფიქრდა, რომ ქალია.
ნესტან ნენე კვინიკაძე წერს ყველაფერზე, რაც კი ჩვენს დღის წესრიგს განსაზღვრავს; წერს ცუდ დროზე პოეზიისთვის, ცუდ დროზე სუნთქვისთვის, ცუდ დროზე ქალებისთვის, ბავშვებისთვის, განათლებისთვის, ბედნიერებისთვის, მაგრამ კარგ დროზე ფემიციდისთვის, სიღარიბისთვის, დიქტატურისთვის… წერს პოლიტიკაზე, რომელიც გადაჯაჭვულია ჩვენს ბედზე, იმაზე, როგორი იქნება კინო და იქნება თუ არა იგი საერთოდ; როგორი იქნება ლიტერატურა და იქნება თუ არა საერთოდ, ნუთუ კვლავ რკინის ფარდა ჩამოეფარება ჩვენსა და დანარჩენ მსოფლიოს შორის, თუ ამ ყველაფრის მიუხედავად არ წავალთ, არ დავთმობთ ჩვენს ბრძოლით მოტანილ ქვეყანას?
„დიასახლისობა და პროფესიული საქმე ერთმანეთს ახრჩობს. ჭურჭელს ვრეცხავ და მოგონებებს დამამშვიდებელი აბებივით ვიყრი პირში. ყველაზე ბურჟუაზიულ, ყველაზე გამომწვევ მოგონებებს ვექაჩები“;
„კექსს ვაცხობ. ბებიაჩემმა თინა დემეტრაძემ ათობით წელი გაატარა სამზარეულოში, და სამზარეულო აქცია ბრძოლის მეთოდად. ეს იყო მისი მთავარი და მყარი მოედანი. მე ორი თვეც ვერ გავძელი“;
„ეზოში ვარდებმა იფეთქა. მართალია, ეს იზო ბებიას დარგული ყვავილებია, მაგრამ მე ერიკ რომერის ვარდებს ვეძახი. მის ფილმებში ჩნდებიან ასეთი ფერის ვარდები. მაკარონს მხიარულად ვხარშავ, რადგან მოვასწარი ტექსტის მომზადება – როგორია სამყაროს მხატვრულად დაუფლების ცდა?“
ახლა კი ყური დავუგდოთ ერთი საუკუნის წინ დაწერილ ტექსტს, რომელიც ეკატერინე გაბაშვილს ეკუთვნის: „ყოველგვარ თავისუფლებას მოკლებული ვიყავი. მე არ დაუმორჩილდი საზოგადო ხვედრს დედაკაცისას, – ყმობას და თავშეწირვას კერისას, – ამისათვის დიდი ბრძოლა დამჭირდა, მაგრამ ბრძოლისათვის ცოტაოდენი ძალაც შემწევდა… მე იმ ვიწრო კედლებს შუა, რომელსაც ოჯახის დიასახლისობას ეძახიან და რომელიც შთანთქავს ხოლმე ხშირად დედაკაცის სულიერ არსებას, პატარა ჭუჭრუტანა გაუკეთე და იქიდამ მუდამ ყურს ვუგდებდი და თვალს ვადევნებდი ჩემი ქვეყნის საზოგადო ზრდასა და მსვლელობას, შევეცადე ორიოდე აგური მაინც დამედო იმ წმინდა საძირკველზე…“
დიახ, ქალებს ახლაც უწევთ ბრძოლა, რათა წერისთვის დრო და ენერგია იპოვონ. იქნებ ეს ბრძოლა ახლა მეტად უჩინარია, უფრო მდუმარე და ნაკლებად ბასრი, რადგან სამზარეულოსა და საკუთარ ოთახებს შორის მანძილი შედარებით დაგრძელდა, მაგრამ არც ისე, რომ ამით კმაყოფილების დრო იყოს.
„რა ვქნათ მიტაცებულ, ჩაბეტონებულ და გადაღებილ ქვეყანაში, დაზარალებულად არცნობილი დაზარალებულებით, ღარიბი მოსახლეობით და მშიერი ბავშვებით სავსე, მოკლული ცოლების, რუსი ჯაშუშებით გამოძეძგილ სახელმწიფოში? როგორ ვიცხოვროთ ძალიან პატარა ტერიტორიაზე მეტისმეტად დიდი ტრაგედიებით?“
თავის სიტყვაში, რომელიც ნიუ-იორკში, გაეროს ქალთა სტატუსის კომისიის 63-ე სესიისთვის მოამზადა, ნენე აღნიშნავს, მე და ჩემს კოლეგებს არ შეგვიძლია სიღარიბის დაძლევის პროგრამა შევადგინოთ, მაგრამ ჩვენ წერა შეგვიძლიაო.
წერა კი დიდი იარაღია.
ამ იარაღის წყალობით შეგიძლია ასწავლო მომავალ თაობას, იმედით მაცქერალ გოგონებსა და ბიჭებს, შენი ქვეყნის ისტორია, მამაცი ქალებისა და კაცების ამბები მოუყვე, აგრძნობინო, რატომ არასდროს გვნდომებია სხვაგან ცხოვრება, რადგან „გვიყვარს ჩვენი ცოცხლებიც და მკვდრებიც. ჩვენი იმედგაცრუებებიც და წარმატებებიც“; შეგიძლია ასწავლო, რატომ გახსენდება ყველა ყოფით ამბავზეც კი გალაკტიონის ლექსები, მაშინაც კი, როცა ქვეყნიდან შორს ხარ, რადგან სწორედ მაშინ გინდა გაიმეორო: „მიყვარს შენი სახელის უცხოეთში ხსენება“; დიახ, სწორედ ამიტომ არ მიდიხარ ქვეყნიდან, რადგან „რაღაც დაგვემართა, რაღაც ძალიან დიდი მოხდა, რამაც მიგვანიშნა, რომ დიდ და უსამართლო ცხოვრებაში, ხელმოცარულობასა და იმედგაცრუებაში, ბევრ არასა და გულისტკენებში, წვიმაში და ქარში მაინც ხდება რაღაც, რასაც ჩვენზე საუცხოო ზემოქმედების ასეთი ძალა აქვს“ და ეს გალაკტიონის პოეზიაა, რომელიც სხვაგან არსად შექმნილა, მხოლოდ აქ, ჩვენთან – საქართველოში.
ესაა ქვეყანა, რომლის საუკეთესო ქალებს საბჭოთა კავშირი უფრთხოდა, რადგან ასეთ კავშირებს ყოველთვის ეშინიათ ძლიერი ქალების; ეშინოდათ, რადგან ჩვენთან ქრისტიანობაც კი ქალმა იქადაგა, 1978 წლის 14 აპრილს კი, ქართული ენის დასაცავად „აი ია“ ქალების ტუჩსაცხებით იწერებოდა.
„გაჭირდება ჩვენთან ბრძოლა! იქნებ ჩვენი ამოცნობაც რთული იყოს, რადგან ამ კარნავალზე ჩვენ იმ მწერლების ფორმებში ვიქნებით, ვინც წლები და საუკუნეები გზაჯვარედინზე ევროპელ მეგობარს ელოდა. ვინც მარტოობაში კვდებოდა, ვინც დახვრიტეს, ვინც აწამეს. ის უიღბლო, ის ენიგმური, ის უოთახო, ის დიდგულიანები, – სიკვდილის კი არ მეშინია, მრცხვენიაო, რომ ამბობდნენ; ვის გაწყობილ ლოგინებშიც დღეს ჩვენ ვწევართ და ვერც ჩვენ ვიძინებთ“ – აი, ამიტომ არ მივდივართ ამ ქვეყნიდან (ემიგრანტი ქალების, იძულებით გაქცეული ქალების ტვირთიც კმარა ამისთვისო, წერს ნენე), რადგან ასეთი ტრადიცია გვიმაგრებს ზურგს.
ამ წიგნში ერთი ესეია – „გამარჯვებულო, გამოდი“. წაიკითხეთ, და თუ ცრემლები თავისით არ მოძებნიან გზას და დიდი ხნის განმავლობაში მათ უნახავ ღაწვებს არ დასერავენ, შეგიძლიათ მისაყვედუროთ, რომ მოგატყუეთ, თუმცა მგონია, რომ ასე არ მოხდება…
წაიკითხეთ და იგრძენით, რატომ არ მიდიხართ იმ ქვეყნიდან, რომელიც თქვენგან ითხოვს სიცოცხლის გადავადებას, მერე ცხოვრებას, მერე ტკბობას, მერე სიხარულს. არ მიდიხართ, რადგან მწერალი ქალი გვახსენებს, რომ „ძვირფასისთვის სიკვდილიც შეიძლება“.
ნანა აბულაძე
„ორივე სქესი“
დიდი ტრადიციის მქონე ლიტერატურული პრემია „საბა“ 2023 წელს ნომინაციაში „წლის საუკეთესო ლიტერატურული კრიტიკა“ ნანა აბულაძეს და მის წიგნს „ორივე სქესი“ გადაეცათ. ნანა თავად აღნიშნავს, ეს „საბა“ პირადად მე კი არა, წიგნს მიენიჭა, ის იყო აღიარება ლიტერატურის ფემინისტური კრიტიკის, როგორც ტექსტის წაკითხვის სრულიად ლეგიტიმური და სწორი მეთოდისო.
ფემინისტური ლიტერატურათმცოდნეობა, იგივე ლიტერატურის ფემინისტური კრიტიკა XX საუკუნის 60-70-იანი წლებიდან იღებს სათავეს. ნანა აბულაძე მიუთითებს, რომ პირველ ეტაპზე ფემინისტური ლიტერატურათმცოდნეობის კვლევის საგანი იყო კაცი ავტორების ტექსტები და ის, თუ როგორი იყო კაცის თვალით დანახული ქალი პერსონაჟები; ლიტერატურის ფემინისტური კრიტიკის მეორე ფაზამ კი თავის საკვლევ სივრცეში კაცების ტექსტებში პერსონაჟებად ქცეულ ქალებთან ერთად შემოიყვანა ქალი ავტორები, რომლებიც თავად იყვნენ შემოქმედები და თავად შეეძლოთ ეთქვათ, სინამდვილეში როგორია ქალი, რა სურს მას და რა გამოწვევებია მის წინაშე.
ამავე პერიოდში საფუძველი ეყრება ფემინისტურ ნარატოლოგიას, იმავე ფემინისტური თხრობის თეორიას, რომელიც ადასტურებს, რომ ქალისა და კაცის თხრობა თუნდაც იმიტომაა განსხვავებული, რომ ისინი განსხვავებულ თხრობის ხერხებს მიმართავენ, ამიტომ სიტყვა გენდერი ტექსტის კვლევის პროცესში ისეთივე აუცილებლობად მიიჩნიეს, როგორც, მაგალითად, პერსონაჟი.
რა თქმა უნდა, რკინის ფარდაში გახვეული ჩვენი ქვეყნისთვის საბჭოთა ეპოქაში შეუძლებელი იყო ამ სიახლეებთან ზიარება. მეტიც – გასული საუკუნის მიმოხილვაც კმარა იმისათვის, რომ დავრწმუნდეთ: ბევრი არაფერი იწერებოდა ქალების ბრძოლაზე, მათ აქტივიზმზე, განხილვის საგანი არ იყო მათ მიერ შექმნილი ტექსტები. ასეთი უყურადღებობა ქალების შემოქმედებისადმი დღეს საგრძნობლად დაიძლია. ახლა უკვე ბევრი მკვლევარი ცდილობს, ისაუბროს არა მხოლოდ უკვე სრულიად დამსახურებული ადგილის მქონე ქალ ავტორებზე (ეკატერინე გაბაშვილი, ზაირა არსენიშვილი…), არამედ ის ქალები დააბრუნოს ლიტერატურულ ველში, რომელთა სახელები უსამართლოდ იქნა მივიწყებული.
ნანა აბულაძე ამის საუკეთესო მაგალითია, რომელიც უფრო შორსაც წავიდა: მან არა მხოლოდ უსამართლოდ მივიწყებული მწერალი ქალი – მარიამ გარიყული – დააბრუნა ლიტერატურაში და აქცია კვლევის საგნად, არამედ ქართულ ლიტერატურაზე, კერძოდ კი მარიამ გარიყულისა და მიხეილ ჯავახიშვილის მოთხრობებზე, ფემინისტური პერსპექტივიდან იმსჯელა. ეს პირველი და ამჟამად ერთადერთი ცდაა, როდესაც კლასიკოსად ქცეული კაცი მწერლისა და მივიწყებული ქალი ავტორის მოთხრობები ერთმანეთს გენდერის ნიშნით შეადარეს.
ნანა აბულაძე ხაზს უსვამს იმასაც, რომ ხშირად სამეცნიერო-აკადემიურ სფეროში კაც ავტორებს ფემინისტური პერსპექტივიდან მხოლოდ აკრიტიკებენ ან პირიქით – იმავე ფემინისტური პერსპექტივიდან მათ ტექსტებში მხოლოდ დადებითის დანახვას ცდილობენ; ამბობენ, ეს კაცი ისე წერს, ქალიც ვერ შეძლებდა თავისი სქესი ასეთივე სიზუსტით აღეწერაო.
„ორივე სქესში“ ერთსა და იმავე პერიოდში მოღვაწე, ერთსა და იმავე კულტურულ ველში მცხოვრები ქალისა და კაცის ტექსტები ერთმანეთს ფემინისტური პერსპექტივიდან ედარება. თუ კლასიკური ნარატოლოგია გენდერს უგულებელყოფს და ტექსტზე ისე მსჯელობს, ტექსტის ფემინისტური წაკითხვისას, მაგალითად, ჩნდება ასეთი შეკითხვა: ვისი გადმოსახედიდან გვიყვება ამბავს მწერალი, რომელი სქესის პერსპექტივაა წამყვანი თხრობის პროცესში?
მარიამ გარიყულის ოთხი მოთხრობა: „ვერ მიაღწია“, „შინ კი მიელოდნენ“, „ცაბუ“ და „ნანიკო“ და მიხეილ ჯავახიშვილის ოთხი მოთხრობა: „უპატრონო“, „ეკა“, „ყბაჩამ დაიგვიანა“ და „ცხრა ქალწული“ ერთმანეთს ერთი ძირითადი ხაზით უკავშირდება: ესაა გაუპატიურების/შეცდენის მოტივი. ამ ტექსტებში ქალებს თავს ატყდებათ დიდი ტრაგედია, ხოლო „ორივე სქესში“ ნანა აბულაძე მსჯელობს, როგორ აღიქმება მათი ეს ტრავმა ქალი და მამაკაცი მწერლის გადმოსახედიდან, რომელი რა გარემოებებზე ამახვილებს ყურადღებას ან როგორ დაძლევენ ამ ტრავმას ერთი მხრივ, მარიამ გარიყულის პერსონაჟები და მეორე მხრივ, მიხეილ ჯავახიშვილის პროტაგონისტი ქალები.
ტექსტის ამგვარი წაკითხვა კლასიკოს ავტორს თავიდან აცოცხლებს, რადგან მისი შემოქმედების ახლებურად გააზრება, სხვა პრიზმაში გატარება და სხვა პერსპექტივიდან დანახვა მას თანამედროვე მკითხველისთვის მეტად ხელშესახებს ხდის; მეორე მხრივ კი, მარიამ გარიყულის ტექსტებს, რომლებიც, ფაქტობრივად, საერთოდ არაა გამოკვლეული (მეტიც, მისი მკითხველი, თუ ის საკუთარი სპეციალობიდან გამომდინარე არ მოიძიებს მივიწყებული მწერალი ქალის ტექსტებს, ძალიან ცოტაა), აბრუნებს ქართულ ლიტერატურაში.
ნანა აბულაძე ხაზს უსვამს იმ ფაქტსაც, როგორ განაპირობებს ეპოქა და ეპოქის თანმდევი მახასიათებლები, თუ როგორ წაიკითხება და აღიქმება ესა თუ ის ტექსტი. შეიძლება მწერალი ქალების წინაშე არსებულ გამოწვევებზე წერდეს, მაგრამ ეს ფაქტი კრიტიკოსების მხრიდან სულაც არ იყოს შემჩნეული. ამის მაგალითად ნანა აბულაძეს მოჰყავს საბჭოთა პერიოდში სერგო კლდიაშვილის, ლევან გოთუას, გიორგი ლეონიძის, შალვა აფხაიძისა და ნინო ჩიხლაძის მიერ გარიყულის მოთხრობებში მხოლოდ სოციალურ თემებზე აქცენტის გაკეთება.
„ორივე სქესი“ ხუთი თავისგან შედგება. პირველ თავში მიმოხილულია თეორიული კატეგორიები: გენდერი როგორც ნარატიული კატეგორია, ქალური წერა, ისტერიის დისკურსი; მეორე თავი რეცეფციის ისტორიას ეთმობა, ე. ი. მარიამ გარიყულისა და მიხეილ ჯავახიშვილის შემოქმედებაზე არსებული მასალის მიმოხილვას; მესამე თავში გადმოცემულია მოთხრობების სიუჟეტები; მეოთხე და მეხუთე თავებში, შესაბამისად, გაანალიზებულია ამბისა და დისკურსის ელემენტები: მეოთხე თავში განხილულია ურთიერთმიმართება ქალ და მამაკაც პერსონაჟებს შორის ორივე ავტორის მოთხრობებში, ხოლო მეხუთეში დახასიათებულია მთხრობელი, პერსპექტივა და ტექსტების დროითი სტრუქტურა.
უნდა აღინიშნოს, რომ ქალისა და კაცის ტექსტების ფემინისტური პერსპექტივიდან წაკითხვა მხოლოდ მათ შორის არსებულ განსხვავებებს არ იკვლევს; იმის კვალდაკვალ, თუ რატომ განსხვავდება ქალისა და მამაკაცის შემოქმედება ერთმანეთისგან და როგორ შეგვიძლია ამ განსხვავებების ინტერპრეტირება, აქვე საუბარია იმაზეც, რა საერთო შეიძლება ვნახოთ მათ ტექსტებში. ჯერ კიდევ 70-იან წლებში, როდესაც ფრანგმა ფემინისტებმა პატრიარქალურ გარემოს ქალური აზროვნების წესი დაუპირისპირეს, ამ აზროვნების ერთ-ერთ ყველაზე მნიშვნელოვან ცნებად „ქალური წერა“ აქციეს. ნანა აბულაძე აღნიშნავს, რომ ქალურ ტექსტებს მხოლოდ ქალები არ წერენ, ის არავითარ შემთხვევაში არ აღნიშნავს ავტორის სქესს, არამედ მხოლოდ და მხოლოდ ნორმების წინააღმდეგ ამხედრებაზე მიუთითებს, „ქალური“ კი ამ ამხედრებას იმიტომ ჰქვია, რომ ნორმათა წესრიგი, რომელშიც ვცხოვრობთ, არსებითად „მამაკაცურია“.
მელანო კობახიძე
