ფი­ნან­სუ­რი გა­ნათ­ლე­ბა სკო­ლა­ში

ნონა ყაველაშვილი

სსიპ  ჭიათურის მუნიციპალიტეტის სოფელ ზოდის საჯარო სკოლის ისტორიისა და სამოქალაქო განათლების მასწავლებელი

ფი­ნან­სუ­რი გა­ნათ­ლე­ბა არის ფი­ნან­სუ­რი ცოდ­ნის, ქცე­ვი­სა და და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბე­ბის ერ­თობ­ლი­ო­ბა, რომ­ე­ლიც ადა­მი­ანს ეხ­მა­რე­ბა, სწო­რად შე­ა­ფა­სოს გა­რე­მო, მის წი­ნა­შე არ­სე­ბუ­ლი რის­კე­ბი და შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბი, მი­ი­ღოს გო­ნივ­რუ­ლი, გა­აზ­რე­ბუ­ლი, პა­სუ­ხის­მ­გებ­ლო­ბა­სა და შე­სა­ბა­მის ინ­ფორ­მა­ცი­ა­ზე და­ფუძ­ნე­ბუ­ლი ფი­ნან­სუ­რი გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბე­ბი. ფი­ნან­სუ­რი გა­ნათ­ლე­ბა ადა­მი­ანს სა­კუ­თა­რი უფ­ლე­ბე­ბის უკეთ დაც­ვა­სა და  პი­რა­დი თუ ოჯა­ხის ფი­ნან­სუ­რი კე­თილ­დღე­ო­ბის მიღ­წე­ვა­ში ეხ­მა­რე­ბა. აღ­ნიშ­ნუ­ლი უნარ-ჩვე­ვე­ბის გა­მო­მუ­შა­ვე­ბას, ფი­ნან­სუ­რი გა­ნათ­ლე­ბის მი­მარ­თუ­ლე­ბით, სა­ფუძ­ვე­ლი ად­რე­ულ ასაკ­ში­ვე უნ­და ჩა­ე­ყა­როს, რად­გან ამ დროს უფ­რო მარ­ტი­ვია პი­რა­დი ფი­ნან­სე­ბის მარ­თ­ვის ჩვე­ვის გა­მო­მუ­შა­ვე­ბა და შემ­დ­გომ მი­სი კულ­ტუ­რად ქცე­ვა. გრძელ­ვა­დი­ან პერ­ს­პექ­ტი­ვა­ში, ახალ­გაზ­რ­დე­ბის ფი­ნან­სურ გა­ნათ­ლე­ბა­ში დი­დი რო­ლი შე­უძ­ლია ითა­მა­შოს სკო­ლა­ში სა­მო­ქა­ლა­ქო გა­ნათ­ლე­ბის გაკ­ვე­თი­ლებ­ზე გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბულ­მა პრო­ექ­ტებ­მა და კომ­პ­ლექ­სურ­მა და­ვა­ლე­ბებ­მა. აღ­ნიშ­ნუ­ლი მი­მარ­თუ­ლე­ბით არა­ერ­თი  შე­მოქ­მე­დე­ბი­თი ტრე­ნინ­გი და­ი­გეგ­მა სა­მო­ქა­ლა­ქო გა­ნათ­ლე­ბის პე­და­გო­გე­ბის­თ­ვის სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ლო ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბის მი­ერ, რამაც მოგ­ვ­ცა სა­შუ­ა­ლე­ბა, სა­მო­ქა­ლა­ქო გა­ნათ­ლე­ბის გაკ­ვე­თი­ლებ­ზე სის­ტე­მა­ტურად გან­ვა­ხორ­ცი­ე­ლოთ სა­ინ­ტე­რე­სო მრა­ვალ­ფუნ­ქ­ცი­უ­რი აქ­ტი­ვო­ბე­ბი, რომ­ლი­თაც მოს­წავ­ლე­ებს გა­მო­უ­მუ­შავ­დე­ბათ სწო­რი ფი­ნან­სუ­რი და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა და უნარ-ჩვე­ვე­ბი, რაც აუცი­ლე­ბე­ლია უკე­თე­სი ფი­ნან­სუ­რი გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბე­ბის მი­ღე­ბის­თ­ვის მო­მა­ვალ­ში.

კომ­პ­ლექ­სუ­რი და­ვა­ლე­ბა, რო­მელ­საც შე­მოგ­თა­ვა­ზებთ, გა­სულ, 2022-23, სას­წავ­ლო წელს გან­ვა­ხორ­ცი­ე­ლეთ მე-8 კლას­ში. და­ვა­ლე­ბა გათ­ვ­ლი­ლი იყო ერთ თვე­ზე, რად­გან საკ­ლა­სო აქ­ტი­ვო­ბე­ბის გარ­და, მო­ი­ცავ­და კლას­გა­რე­შე არა­ფორ­მა­ლურ სივ­რ­ცე­ში აქ­ტი­ვო­ბე­ბის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბას, მა­გა­ლი­თად, მოს­წავ­ლე­თა სტა­ჟი­რე­ბა სხვა­დას­ხ­ვა კო­მერ­ცი­ულ ფარ­თებ­ში, სა­დაც მოს­წავ­ლე­ებ­მა შე­ის­წავ­ლეს ბიზ­ნეს­გა­რე­მო, თვი­თონ მო­ირ­გეს მცხო­ბე­ლის, გამ­ყიდ­ვე­ლის რო­ლი და ასე აკ­ვირ­დე­ბოდ­ნენ ფი­ნან­სუ­რი საქ­მი­ა­ნო­ბის სხვა­დას­ხ­ვა პრო­ცესს, რა­მაც მათ­ში დი­დი ინ­ტე­რე­სი და მო­ტი­ვა­ცია აღ­ძ­რა.

სა­ბა­ზო სა­ფე­ხუ­რი, კლა­სი VIII.

გრძელ­ვა­დი­ა­ნი მი­ზა­ნი: სა­მიზ­ნე ცნე­ბა და მას­თან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი მკვიდ­რი წარ­მოდ­გე­ნე­ბი.

ინი­ცი­ა­ტი­ვა და მე­წარ­მე­ო­ბა: სა­ბა­ზო სა­ფე­ხუ­რი 5,6,7.

ა) პი­რა­დი/სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი სა­ჭი­რო­ე­ბის გან­საზღ­ვ­რა ნე­ბის­მი­ე­რი ინი­ცი­ა­ტი­ვის სა­ფუძ­ვე­ლია.

ბ) მე­წარ­მეა ადა­მი­ა­ნი, რო­მელ­საც აქვს სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­თ­ვის სა­სარ­გებ­ლო იდეა და მზად არის რის­კი გას­წი­ოს სა­კუ­თა­რი იდე­ის გან­ვი­თა­რე­ბის­თ­ვის.

გ) მკა­ფიო მიზ­ნე­ბის და­სახ­ვა, რე­სურ­სე­ბი­სა და მოქ­მე­დე­ბე­ბის და­გეგ­მ­ვა და დრო­ში გა­ნა­წი­ლე­ბა წარ­მა­ტე­ბუ­ლი საქ­მი­ა­ნო­ბის აუცი­ლე­ბე­ლი პი­რო­ბაა.

დ) მოქ­მე­დე­ბე­ბის­გან მო­სა­ლოდ­ნე­ლი შე­დე­გე­ბის წი­ნას­წარ გან­საზღ­ვ­რა გვეხ­მა­რე­ბა გა­უთ­ვა­ლის­წი­ნე­ბე­ლი რის­კე­ბის შემ­ცი­რე­ბა­ში.

ე) გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბის მი­ღე­ბი­სას აუცი­ლე­ბე­ლია ზნე­ობ­რი­ვი და სა­კა­ნონ­მ­დებ­ლო ნორ­მე­ბის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბა.

ვ) შე­დე­გის მი­სა­ღე­ბად პრო­ცეს­ზე დაკ­ვირ­ვე­ბაა სა­ჭი­რო.

სა­კითხი: ბიზ­ნეს­გეგ­მა

ქვეც­ნე­ბე­ბი: მე­წარ­მე­ო­ბა

საკ­ვან­ძო შე­კითხ­ვა: რო­გორ ვი­მუ­შაო ბიზ­ნეს­გეგ­მის შექ­მ­ნა­ზე, რომ­ლი­თაც ჩემს იდე­ას ბიზ­ნე­სად ვაქ­ცევ?

კომ­პ­ლექ­სუ­რი და­ვა­ლე­ბის პი­რო­ბა:

წარ­მო­იდ­გი­ნე, რომ ერთ-ერ­თ­მა არა­სამ­თავ­რო­ბო ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ამ, სა­მო­ქა­ლა­ქო ინი­ცი­ა­ტი­ვის ფარ­გ­ლებ­ში, გა­მო­აცხა­და მცი­რე საგ­რან­ტო კონ­კურ­სი, რო­მე­ლიც სა­უ­კე­თე­სო იდე­ის ავ­ტორს, მცი­რე ბიზ­ნე­სის და­ფი­ნან­სე­ბის მიზ­ნით, გა­დას­ცემს ფუ­ლად და­ფი­ნან­სე­ბას. მო­ი­ფიქ­რე ინო­ვა­ცი­უ­რი ბიზ­ნეს­გეგ­მა და წა­რად­გი­ნე საგ­რან­ტო კონ­კურ­ს­ზე მცი­რე ბიზ­ნე­სის და­საწყე­ბად.

ნაშ­რო­მის პრე­ზენ­ტა­ცი­ი­სას ხაზ­გას­მით წარ­მო­ად­გი­ნე:

1. თქვე­ნი ბიზ­ნე­სი­დე­ის სარ­გე­ბე­ლი, გა­მოკ­ვე­თე ადა­მი­ა­ნის რა სა­ჭი­რო­ე­ბა და მოთხოვ­ნი­ლე­ბა უდევს სა­ფუძ­ვ­ლად თქვენს ბიზ­ნე­სი­დე­ას?
2. ბიზ­ნე­სი­დე­ის მი­ზა­ნი, გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბის გზე­ბი და მო­სა­ლოდ­ნე­ლი შე­დე­გე­ბი;
3. გა­მოკ­ვე­თე ადა­მი­ა­ნე­ბი, სო­ცი­ა­ლუ­რი ჯგუ­ფე­ბი და ინ­ს­ტი­ტუ­ცი­ე­ბი, ვის­თა­ნაც ითა­ნამ­შ­რომ­ლებთ ამ პრო­ცეს­ში;
4. გა­მოკ­ვე­თე რის­კე­ბი, რო­მე­ლიც შე­იძ­ლე­ბა თან ახ­ლ­დეს თქვე­ნი იდე­ის ბიზ­ნე­სად ქცე­ვას.

კომ­პ­ლექ­სუ­რი და­ვა­ლე­ბის და­მუ­შა­ვე­ბის ეტა­პე­ბი:

აქ­ტი­ვო­ბა 1. სა­ერ­თო/საკ­ლა­სო: დეკ­ლა­რა­ტი­ულ და პი­რო­ბი­სე­ულ ცოდ­ნა­ზე ორი­ენ­ტი­რე­ბუ­ლი შე­კითხ­ვე­ბი:

ა) რა მი­ზანს ისა­ხავს ბიზ­ნეს­გეგ­მა?

ბ) რა ეტა­პე­ბი უნ­და გა­ით­ვა­ლის­წი­ნოთ ბიზ­ნეს­გეგ­მის შედ­გე­ნი­სას?

გ) რა მიზ­ნით შე­ი­მუ­შა­ვებთ ბიზ­ნეს­გეგ­მას?

დ) რო­გორ და­გეხ­მა­რე­ბათ ბიზ­ნეს­გეგ­მა იდე­ის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბა­ში?

პრო­ცე­დუ­რულ ცოდ­ნა­ზე ორი­ენ­ტი­რე­ბუ­ლი შე­კითხ­ვე­ბი:

ა) რო­გორ შევ­ქ­მ­ნათ ბიზ­ნეს­გეგ­მა?

ბ) რა ნა­ბი­ჯე­ბი უნ­და გა­დავ­დ­გათ და რა რე­სურ­სე­ბი დაგ­ვ­ჭირ­დე­ბა ამის­თ­ვის?

გ) რო­გორ გავ­ხა­დო ჩე­მი ბიზ­ნეს­გეგ­მა კონ­კუ­რენ­ტუ­ნა­რი­ა­ნი?

დ) რო­გორ გა­მოვ­კ­ვე­თოთ ბიზ­ნეს­გეგ­მის მა­ხა­სი­ა­თებ­ლე­ბი?

აქ­ტი­ვო­ბა 2.

ვი­დე­ო­რე­სურ­სე­ბის ნახ­ვა: უხი­ლა­ვი ხე­ლი: მე­წარ­მე­ო­ბა-youTube

ევ­რო­პის სა­მე­წარ­მეო კომ­პე­ტენ­ცი­ე­ბის ჩარ­ჩო (EnfveComp).

მას­წავ­ლე­ბე­ლი მოს­წავ­ლე­ებს უს­ვამს დეკ­ლა­რა­ტი­ულ და პი­რო­ბი­სე­ულ ცოდ­ნა­ზე ორი­ენ­ტი­რე­ბულ კითხ­ვებს:

ა) რას გუ­ლის­ხ­მობს მე­წარ­მე­ო­ბა?

ბ) ვინ შე­იძ­ლე­ბა გახ­დეს მე­წარ­მე?

გ) რა სარ­გე­ბე­ლი შე­იძ­ლე­ბა მო­უ­ტა­ნოს მე­წარ­მემ სა­ზო­გა­დო­ე­ბას?

დ) რა გან­საზღ­ვ­რავს იდე­ის ინო­ვა­ცი­უ­რო­ბას?

ე) რა სა­ჭი­რო­ე­ბე­ბი შე­იძ­ლე­ბა და­ე­დოს სა­ფუძ­ვ­ლად თქვენს იდე­ას?

ვ) თქვე­ნი გა­მოც­დი­ლე­ბი­დან რა­ი­მეს გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბის იდეა ხომ არ გაგ­ჩე­ნი­ათ, რაც შე­იძ­ლე­ბა ახ­ლა თქვენს იდე­ას და­ე­დოს სა­ფუძ­ვ­ლად?

პრო­ცე­დუ­რულ ცოდ­ნა­ზე ორი­ენ­ტი­რე­ბუ­ლი შე­კითხ­ვე­ბი:

ა) რო­გორ ჩა­მო­ვა­ყა­ლი­ბოთ კონ­კ­რე­ტულ სა­ჭი­რო­ე­ბა­ზე მორ­გე­ბუ­ლი ბიზ­ნე­სი­დეა?

ბ) რა სარ­გე­ბელს მო­უ­ტანს თქვე­ნი ბიზ­ნე­სი­დეა სა­ზო­გა­დო­ე­ბას?

აქ­ტი­ვო­ბა 3.

მოს­წავ­ლე­ე­ბი ნა­წილ­დე­ბი­ან 4 ჯგუფ­ში, აკე­თე­ბენ „იდე­ე­ბის ყუთს“ და თა­ვი­ანთ იდე­ებს ჯგუ­ფე­ბის მი­ხედ­ვით წარ­მო­ად­გე­ნენ: თი­თო­ე­უ­ლი ჯგუ­ფი ასა­ბუ­თებს, რო­გორ ხე­დავს მათ მი­ერ და­სა­ხე­ლე­ბუ­ლი ინო­ვა­ცი­უ­რი იდე­ის გან­ვი­თა­რე­ბას.

აქ­ტი­ვო­ბა 4.

აწარ­მოე გა­მო­კითხ­ვა სას­კო­ლო გა­რე­მო­ში, ად­გი­ლობ­რივ თემ­ში, ოჯახ­ში.

კითხ­ვა­რი: 

აქ­ტი­ვო­ბა 5.

პრაქ­ტი­კუ­ლი გა­მოც­დი­ლე­ბის მი­ღე­ბის მიზ­ნით, მოს­წავ­ლე­თა ერ­თი ჯგუ­ფი, ერ­თი კვი­რის გან­მავ­ლო­ბა­ში, სტა­ჟი­რე­ბას გა­დის ად­გი­ლობ­რივ მარ­კეტ­ში, მე­ო­რე ჯგუ­ფი – საცხობ­ში, მე­სა­მე ჯგუ­ფი – სა­პარ­იკ­მა­ხე­რო­ში, მე­ოთხე ჯგუ­ფი – მეღ­ვი­ნე­ო­ბის მა­რან­ში. მოს­წავ­ლე­ე­ბი წი­ნას­წარ შე­მუ­შა­ვე­ბულ დაკ­ვირ­ვე­ბის დღი­ურს ავ­სე­ბენ, თან უშუ­ა­ლოდ ერ­თ­ვე­ბი­ან სა­მუ­შაო პრო­ცეს­ში. ერ­თი კვი­რის შემ­დეგ თი­თო­ე­უ­ლი ჯგუ­ფი თა­ვი­სი დაკ­ვირ­ვე­ბის დღი­უ­რის პრე­ზენ­ტა­ცი­ას აკე­თებს კლა­სის წი­ნა­შე.

დაკ­ვირ­ვე­ბის დღი­უ­რი: 

  აქ­ტი­ვო­ბა 6.

მოს­წავ­ლე­ე­ბი  მსჯე­ლო­ბენ, გა­მოკ­ვე­თენ ადა­მი­ა­ნებს, სო­ცი­ა­ლურ ჯგუ­ფებს და ინ­ს­ტი­ტუ­ცი­ებს, რომ­ლებ­თა­ნაც ითა­ნამ­შ­რომ­ლე­ბე­ნი­მის­თ­ვის, რომ მა­თი იდეა გან­ხორ­ცი­ელ­დეს.

• (114) 10 წარმატებული ბიზნესი რომელიც დაიწყო პატარა ავტოფარეხში – YouTube
• აწარმოე საქართველოში (enterprisegeorgia.gov.ge)
• ფაბლაბ ტექნოპარკი (fablab.gov.ge)

დეკ­ლა­რა­ტი­ულ და პი­რო­ბი­სე­ულ ცოდ­ნა­ზე ორი­ენ­ტი­რე­ბუ­ლი შე­კითხ­ვე­ბი:

♦ რო­გორ უნ­და და­ვა­რე­გის­ტ­რი­რო ინო­ვა­ცი­უ­რი ბიზ­ნე­სი­დეა?

♦ რა პი­რო­ბე­ბი და პრო­ცე­დუ­რე­ბი უნ­და და­ვიც­ვა რე­გის­ტ­რა­ცი­ის პრო­ცეს­ში?

♦ რო­გორ უნ­და შე­ვარ­ჩიო სა­ხელ­წო­დე­ბა ჩე­მი ბიზ­ნე­სის­თ­ვის?

♦ რა­ტომ არის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი სა­ხელ­წო­დე­ბის შერ­ჩე­ვა ჩე­მი ბიზ­ნე­სის­თ­ვის?

♦ რა მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბა აქვს თა­ნამ­შ­რობ­ლო­ბას ინო­ვა­ცი­უ­რი იდე­ის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბის­თ­ვის?

პრო­ცე­დუ­რულ ცოდ­ნა­ზე ორი­ენ­ტი­რე­ბუ­ლი შე­კითხ­ვე­ბი:

♦ რო­გორ ითა­ნამ­შ­რომ­ლებთ სხვა ადა­მი­ა­ნებ­თან, სო­ცი­ა­ლურ ჯგუ­ფებ­თან თუ სხვა­დას­ხ­ვა ინ­ს­ტი­ტუ­ტებ­თან იმის­თ­ვის, რომ თქვე­ნი იდეა იქ­ცეს რე­ა­ლო­ბად?

აქ­ტი­ვო­ბა 7.

რო­გორ გან­ვ­საზღ­ვ­როთ რის­კე­ბი, რო­მე­ლიც თქვე­ნი იდე­ის ბიზ­ნე­სად ქცე­ვას ახ­ლავს თან?

რე­სურ­სე­ბი: მეწარმეობის სწავლება და ევროპის სამეწარმეო კომპეტენციების ჩარჩო (EntreComp) | mastsavlebeli.ge

♦ ოს­წავ­ლე­ე­ბი, პე­და­გოგ­თან ერ­თად, შე­ი­მუ­შა­ვე­ბენ იმ რის­კებს, რაც თან ახ­ლავს მა­თი­ვე იდე­ის რე­ა­ლო­ბად ქცე­ვას.

♦ მოს­წავ­ლე­ე­ბი გა­მოკ­ვე­თენ ყვე­ლა იმ სა­ჭი­რო დე­ტალ­სა თუ ნი­უ­ანსს, რო­მე­ლიც და­ეხ­მა­რე­ბათ მო­ნი­ტო­რინ­გი გა­უ­წი­ონ სა­კუ­თა­რი იდე­ის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბას და მი­ნი­მუ­მამ­დე და­იყ­ვა­ნონ პრობ­ლე­მე­ბი.

აქ­ტი­ვო­ბა 8. წე­რი­თი და­ვა­ლე­ბის „რაფთ“ სა­შუ­ა­ლე­ბით წარ­მო­ად­გი­ნეთ თქვე­ნი ბიზ­ნეს­გეგ­მა.

წე­რი­თი და­ვა­ლე­ბა „რაფთ“ 

 პრე­ზენ­ტა­ცი­ის შე­ფა­სე­ბის ფორ­მა: 

ჯგუ­ფუ­რი მუ­შა­ო­ბის შე­ფა­სე­ბის რუბ­რი­კა 

ჯგუ­ფის თი­თო­ე­უ­ლი წევ­რის თვით­შე­ფა­სე­ბის სქე­მა 

გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი ლი­ტე­რა­ტუ­რა:

1. სა­გა­ნი – მო­ქა­ლა­ქე­ო­ბა (გზამ­კ­ვ­ლე­ვი), მე­სა­მე თა­ო­ბის ეროვ­ნუ­ლი სას­წავ­ლო გეგ­მის მი­ხედ­ვით. სა­ქარ­თ­ვე­ლოს გა­ნათ­ლე­ბი­სა და მეც­ნი­ე­რე­ბის სა­მი­ნის­ტ­როს სკო­ლამ­დე­ლი და ზო­გა­დი გა­ნათ­ლე­ბის გან­ვი­თა­რე­ბის დე­პარ­ტა­მენ­ტი, 2022 წე­ლი;
2. ფი­ნან­სუ­რი და ეკო­ნო­მი­კუ­რი წიგ­ნი­ე­რე­ბა სკო­ლებ­ში, სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი ბან­კი;
3. სკო­ლებ­ში ფი­ნან­სუ­რი გა­ნათ­ლე­ბის პროგ­რა­მის ეფექ­ტი­ა­ნო­ბა, სკო­ლა-ბან­კის მა­გა­ლი­თი, სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი ბან­კი;
4. გან­მა­ვი­თა­რე­ბე­ლი შე­ფა­სე­ბა და დი­ფე­რენ­ცი­რე­ბუ­ლი სწავ­ლე­ბა, მას­წავ­ლე­ბელ­თა პრო­ფე­სი­უ­ლი გან­ვი­თა­რე­ბის ეროვ­ნუ­ლი ცენ­ტ­რი.