ანა აბესაძე, რამდენიმე წლის წინ, გავაცანით მკითხველს, რუბრიკით – „ქართველი სტუდენტები უცხოეთში“, როგორც ერაზმუს მუნდუსის გაცვლითი პროგრამით (HERMES) მყოფი სტუდენტი ტალინის უნივერსიტეტში. მას შემდეგ ანამ უცხოეთის ხუთ სხვადასხვა ქვეყანაში სწავლის და მუშაობის დიდი გამოცდილება მიიღო და საქართველოში დაბრუნება არჩია. დღეს ის გრიგოლ რობაქიძის უნივერსიტეტის რექტორის მრჩეველი და მოწვეული ლექტორია; საერთაშორისო ჰუმანიტარულ ორგანიზაცია World Vision International-ში მმართველობის გლობალური კოორდინატორი.
ინგლისში, ლიდერ ქალთა გლობალურ სამიტზე, იორკის ჰერცოგინიის ლიდერობის ჯილდოზე ნომინირებული ანა, მსოფლიოს მასშტაბით, 9 ფინალისტს შორის დასახელდა და სწორედ აქ მიიღო შეთავაზება, ნიუ-იორკში გამოცემული წიგნის „Women Living Fearlessly“ ერთ-ერთი თანაავტორი ყოფილიყო.
წიგნი „უშიშრად მცხოვრები ქალები“, მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყნის, რამდენიმე წარმატებული ქალის ისტორიას გვიყვება. ლიდერი ქალები მკითხველს თავიანთ გამოცდილებას უზიარებენ, თუ როგორ გადალახეს წარმატებისკენ მიმავალ გზაზე დაბრკოლებები და შინაგანი წინააღმდეგობები. როგორც ანა ამბობს, წიგნის მთავარი მიზანია მოტივაცია იმ გოგონებისთვის, რომლებიც დაბრკოლებებს მარტონი უმკლავდებიან, მათი შთაგონება, რომ არასოდეს დანებდნენ.
წიგნი, სულ მალე, ხელმისაწვდომი იქნება სხვადასხვა პლატფორმაზე, მათ შორის Amazon-ზე, ფიზიკური, აუდიო და Kindle ვერსიებით. წიგნის პრეზენტაციები, ნიუ-იორკის გარდა, გაიმართება ავსტრალიასა და საუდის არაბეთში.
უფრო დეტალურად „უშიშრად მცხოვრები ქალების“ შესახებ, წიგნის თანაავტორი ანა აბესაძე მოგვიყვება.
⇒ ანა, როგორ გაჩნდა წიგნის დაწერის იდეა და როგორ გახდი ამ წიგნის თანაავტორი?
⇒ პირველ რიგში, მადლობას გიხდით დაინტერესებისთვის. ამავე წლის მაისში, უინძორში, ინგლისში, გაიმართა ლიდერ ქალთა გლობალური სამიტი და დაჯილდოების ცერემონია, რომელზეც, მსოფლიოს მასშტაბით, 300 ქალი ვიყავით წარდგენილი. ამ არაჩვეულებრივ ქალბატონებს შორის, რომლებთან ერთადაც ნომინირებული ვიყავი იორკის ჰერცოგინიის ლიდერობის ჯილდოზე, 9 ფინალისტს შორის დამასახელეს. აქედან რამდენიმემ, მათ შორის მეც, მივიღეთ შეთავაზება, წიგნის თანაავტორები ვყოფილიყავით.
ყოველთვის მინდოდა წიგნის დაწერა, თუმცა არ ვიცოდი, ამას რა პლატფორმით და როდის მოვახერხებდი. არ ველოდი და ძალიან მადლიერი ვარ, რომ ეს სურვილი ჩემი ცხოვრების ასე ადრეულ ეტაპზე ამიხდა.
⇒ როგორც ვიცი, წიგნში თქვენ საკუთარ იმპოსტერის სინდრომზე და მასთან გამკლავების სტრატეგიებზე საუბრობთ. როდის აღმოაჩინეთ ეს სინდრომი თქვენში და როგორ ფიქრობთ, რა იყო მისი გამომწვევი მიზეზი?
⇒ პირველი განცდა მაშინ გაჩნდა, როცა აშშ-ის შტატის დეპარტამენტის მიერ დაფინანსებულ პროგრამაში გავიმარჯვე, რომლის მეშვეობითაც, შესაძლებლობა მომეცა, ერთი წელი უფასოდ მესწავლა ამერიკაში. მიუხედავად იმისა, რომ ამერიკიდან, აკადემიური წარჩინებისთვის, ოქროს მედლით დავბრუნდი, ბარაკ ობამას მოხალისეობის ჯილდოს მფლობელი გავხდი და სკოლის სპორტულ და კლასგარეშე აქტივობებში აქტიურად ვიყავი ჩართული, მაინც ვფიქრობდი, რომ ეს წარმატებები შემთხვევითობა იყო და არ ვიყავი საკმარისად კარგი მათ მოსაპოვებლად.
რაც შეეხება გამომწვევ მიზეზებს, ვფიქრობ, რამდენიმე ფაქტორმა ითამაშა დიდი როლი. პირველ რიგში, მაღალმა მოლოდინებმა, რომელიც თავად დავისახე, სრულყოფილებისკენ არაჯანსაღმა სწრაფვამ და მუდმივად უკმაყოფილების შეგრძნებამ საკუთარი თავის მიმართ.
⇒ როგორ აღმოვაჩინოთ/ამოვიცნოთ იმპოსტერის სინდრომი, რა არის მისი მთავარი მახასიათებელი?
⇒ იმპოსტერის სინდრომისთვის დამახასიათებელი ნიშნები შეიძლება იყოს დაბალი თვითშეფასება, გამძაფრებული შიში წარუმატებლობის მიმართ, სრულყოფილებისკენ მიდრეკილება და წარმატების უარყოფა.
იმპოსტერის ფენომენი, მკითხველისთვის ადვილად რომ ავხსნათ, საკუთარი შესაძლებლობების ეჭვქვეშ დაყენებას ნიშნავს, რაც უარყოფითად ზემოქმედებს წარმატებულ ადამიანებზე. მიუხედავად გამორჩეული მიღწევებისა, ეს შეგრძნება ძალიან დიდ შფოთვას იწვევს მათში და მუდმივად ტანჯავთ იმაზე ფიქრი, რომ საკმარისად კარგები არ არიან და წარმატება კი არ დაიმსახურეს, უბრალოდ, სხვები „გააცურეს“.
⇒ არის თუ არა დაძლევადი ან მართვადი იმპოსტერის სინდრომი?
⇒ იმპოსტერის სინდრომის დაძლევა შესაძლებელია, მაგრამ ეს გარანტიას არ გვაძლევს, რომ ცხოვრების სხვადასხვა ეტაპზე, განსაკუთრებით ახალი გამოწვევების დროს, დაწინაურებისას ან სხვა ახალი წარმატების მიღწევისას, არ დაბრუნდება.
ჩემ შემთხვევაში, ეფექტური გამკლავების სტრატეგიებიდან, მნიშვნელოვანი იყო ჟურნალის წარმოება, პერფექციონიზმთან ბრძოლა, ნეგატიური აზრების კონტროლი და საკუთარი შესაძლებლობების აღმოჩენისთვის ბრძოლა.
ჟურნალის წარმოება, პირადად მე, ძალიან დამეხმარა, რადგან მცირე წარმატებების დოკუმენტირებამ საკუთარი თავის რწმენა დამიბრუნა, შემახსენა, რომ ამ მცირე წარმატებებმა მიმიყვანა დიდ ნაბიჯამდე. ასევე, ეს პროცესი იმის ანალიზის უნარს გვაძლევს, რომ ყველა გამოწვევის დროს შეიძლება არ გვჯეროდა საკუთარი თავის, მაგრამ რეტროსპექტივაში ვხედავთ, რომ საპირისპირო დავამტკიცეთ და ამით საკუთარი თავის ნდობას მოვიპოვებთ.
პერფექციონიზმთან ბრძოლისას კი, უნდა გვახსოვდეს, რომ სრულყოფილება მიუღწევადი მიზანია. პერფექციონიზმისკენ სწრაფვა ახალი შესაძლებლობისადმი შიშს აჩენს, ხშირად, ველოდებით სრულყოფილი მომენტის დადგომას, რომელიც არასდროს დგება და ვუშვებთ ხელიდან უამრავი განვითარების შანსს. იმპოსტერის სინდრომის მქონე ადამიანები ხშირად შეუძლებელ პასუხისმგებლობას აკისრებენ საკუთარ თავს, ელიან უნაკლო შესრულებას და შიშობენ, რაიმე შეცდომა თუ დაუშვეს ახალი წამოწყებისას, წინა წარმატებებსაც წყალში ყრიან და აკნინებენ მათ ღირებულებებს და მიღწევებს. თუმცა, იმის გაანალიზება, რომ სრულყოფილება მიუღწევადია და შეცდომები — განვითარების ნაწილი, დიდი წინ გადადგმული ნაბიჯია. როგორც მარკ ცუკერბერგმა თქვა: „წარმატება მოდის შეცდომების დაშვების თავისუფლებისგან“.
ამასთანავე, მნიშვნელოვანია ნეგატიური აზრების მართვის სწავლა, რადგან მოვლენებსა და გამოცდილებას ზუსტად ის მნიშვნელობები აქვს, რომლებსაც ჩვენ მათ ვანიჭებთ. მაქსიმუმის გაკეთება და პოზიტიური განწყობის შენარჩუნება მნიშვნელოვანია ცხოვრების ყველა ასპექტში. ძალიან ბევრ, დიდი ტალანტის მქონე ადამიანს შევხვდი, მსოფლიოს მასშტაბით, რომლებსაც ყველა უნარი და გამოცდილება ჰქონდათ წარმატების მისაღწევად, მაგრამ დასახულ მიზნამდე ოდნავ ახლოსაც ვერ მივიდნენ. რატომ? საკუთარი გონების ტყვეები გახდნენ, ნეგატიური აზროვნებით შეპყრობილები, რაც მათ წინსვლას აფერხებდა.
დაბოლოს, მნიშვნელოვანია, საკუთარ თავზე დაკვირვება და შეცნობა, საკუთარი ნიჭის აღმოჩენა. ბავშვობაში რაიმე განსაკუთრებული ნიჭის მქონე არ ვიყავი, პირიქით, უფრო მეტი შრომა მიწევდა, რომ საშუალოზე დიდი შედეგი მიმეღო. გული მწყდებოდა, რაიმე განსაკუთრებული ტალანტი რომ არ მქონდა. თუმცა, ერთ დღეს, ამერიკაში სწავლის პერიოდში, წავაწყდი შემდეგ გამოთქმას, რომელმაც ჩემი ფიქრები სრულიად შეცვალა. ქართული თარგმანი ასე ჟღერს: „ყველა გენიოსია. მაგრამ თუ თევზს ხეზე ასვლის უნარის მიხედვით შეაფასებთ, ის მთელი ცხოვრება ირწმუნებს, რომ უნიჭოა“. ამ სიტყვებმა გამაანალიზებინა, რომ საკუთარ თავს იმ სტანდარტებით ვაფასებდი, რომლებიც შეიძლება არასდროს ყოფილა ჩემთვის განკუთვნილი.
დავიჯერე, რომ მქონდა განსაკუთრებული ტალანტი – უბრალოდ ჯერ არ იყო აღმოჩენილი. სწორედ ამ ტალანტის აღმოსაჩენად ვიშრომე ბევრი, არაერთ ქვეყანაში, რომ მეპოვა ის, რითაც პოზიტიურ ცვლილებებს განვახორციელებდი. ფაზლის აწყობასავითაა ეს ყველაფერი – ახალი გამოცდილება გეხმარება ფაზლები სწორ ადგილას მოათავსო.
⇒ ანა, როგორ ებრძვიან ამერიკის თუ ევროპის ქვეყნებში იმპოსტერის სინდრომს და რა ვითარებაა, ამ მხრივ, საქართველოში?
⇒ როცა აღნიშნულ სინდრომზე პირდაპირ ეთერში პირველად ვისაუბრე, უამრავი შეტყობინება მივიღე ფეისბუქსა და ლინქდინზე, რომ ბევრმა საკუთარი თავი აღმოაჩინა, მაგრამ აღნიშნულზე ინფორმაცია არ ჰქონდათ. დიდი შვება იყო მათთვის იმის გაგება, რომ მხოლოდ ისინი არ იტანჯებოდნენ ამ ფენომენით, რომელიც ბევრში შფოთვას და დეპრესიასაც იწვევდა.
ვისურვებდი, რომ საქართველოშიც გაძლიერდეს ცნობიერების ამაღლების კამპანიები, აღნიშნულ სინდრომთან დაკავშირებით, რასაც როგორც ამერიკაში, ისე ევროპის ქვეყნებში გაცილებით დიდი ყურადღება ეთმობა. ამ ქვეყნებში, ასევე, გაიზარდა კვლევების რაოდენობა, რომელიც იმპოსტერის სინდრომის გამომწვევ ფაქტორებსა და გამკლავების სტრატეგიებს ეხება. მნიშვნელოვანია, მენტალური ჯანმრთელობის ცენტრები იყოს ხელმისაწვდომი, განსაკუთრებით სტუდენტებისთვის, ხოლო მომსახურებები – უფასო ან ხელმისაწვდომი.
ამ სინდრომის ადრეულ ეტაპზე გაცნობიერება და მასთან გამკლავების მეთოდებზე ინფორმაციის მიღება ახალგაზრდებისთვის, განსაკუთრებით ქალებისთვის, მნიშვნელოვანია, რადგან ეს მათ ეხმარება საკუთარი ღირებულებებისა და შესაძლებლობების სწორად აღქმაში, მენტალური ჯანმრთელობის გაუმჯობესებასა და მხარდამჭერი გარემოს შექმნაში, რაც ზრდის მათი წარმატებისა და კეთილდღეობის შანსებს.
⇒ რომელი პროფესიის ადამიანები იტანჯებიან ყველაზე ხშირად ამ სინდრომით და არიან თუ არა მათ შორის ცნობილი ადამიანები? რას გვიჩვენებს კვლევები?
⇒ იმპოსტერის სინდრომი შეიძლება ნებისმიერი პროფესიის ადამიანს შეეხოს, თუმცა განსაკუთრებით ხშირია შემოქმედებითი სფეროს წარმომადგენლებში — მეცნიერები, ექიმები, მკვლევრები და სხვ. ანუ იმ პროფესიების წარმომადგენლებში, რომელიც მაღალ მოლოდინებს აწესებს ინდივიდზე. ისეთი ცნობილი ადამიანებიც კი, როგორიცაა: ალბერტ აინშტაინი, მიშელ ობამა, მაია ანჯელოუ, ემა უოტსონი, ნატალი პორტმანი და სხვ., იტანჯებოდნენ იმპოსტერის ფენომენით, მიუხედავად მასშტაბური აღიარებისა. ეს სინდრომი შეიძლება ნებისმიერ ასაკში შეგვხვდეს, მაგრამ განსაკუთრებით ხშირია ახალგაზრდებში, სტუდენტებსა და დამწყებ პროფესიონალებში.
კვლევებმა დაადგინა, რომ ქალები უფრო ხშირად იტანჯებიან ამ სინდრომით, რაშიც, შესაძლოა, დიდ როლს თამაშობდეს სტერეოტიპები და საზოგადოების წნეხი, რაც ძალიან მაღალია ზოგიერთ კულტურაში.
⇒ რას ურჩევ იმპოსტერის სინდრომის მქონე ადამიანს?
⇒ იმპოსტერის სინდრომის მქონე ადამიანებს ვეტყოდი, რომ ეს შეიძლება იყოს თქვენი მტერი ან მეგობარი და მხოლოდ თქვენზეა დამოკიდებული როგორ მიუდგებით მას. გაიგეთ ამ ფენომენზე მეტი და ისწავლეთ მისი მართვის სტრატეგიები.
დიდ და მნიშვნელოვან მაგიდებთან ჯდომამ ერთი რამ მასწავლა, რომ მისაბაძ ადამიანებს, რომლებიც რაღაც ღირებულს ქმნიან და აკეთებენ, დასაწყისშივე არ აქვთ ყველაფერზე პასუხი. დიდი მიზნების განხორციელებაც ასეა, საქმეს იწყებ დიდი ენთუზიაზმით, მაქსიმალურს დებ და გზადაგზა პოულობ პასუხს ისევე, როგორც გვირაბში შესვლისას სინათლე თავიდანვე არ ჩანს. ამიტომ, ვურჩევდი, შიშის გამო, არ თქვან უარი შესაძლებლობებზე, თუ მოინდომებენ და იშრომებენ, გვირაბის ბოლოს სინათლე აუცილებლად გამოჩნდება.
როგორც ჰენრი ფორდმა თქვა: „თუ ფიქრობ რომ ვერ შეძლებ ან შეძლებ, მართალი ხარ“.
⇒ წიგნის პრეზენტაცია, ნიუ-იორკის გარდა, ავსტრალიასა და საუდის არაბეთში გაიმართება. ვისურვებდი, რომ წიგნი ხელმისაწვდომი იყოს ქართველი მკითხველისთვისაც, ხომ არ აპირებთ ქართულ ენაზე თარგმნას?
⇒ სამწუხაროდ, ჯერ კონკრეტული გეგმები თარგმნასთან დაკავშირებით არ არსებობს, თუმცა, ამის დიდი სურვილი მაქვს და თანახმა ვარ თანამშრომლობაზე, თუ ამის შესაძლებლობა გამოჩნდება.
⇒ ანა, ხუთ ქვეყანაში სწავლობდი და მუშაობდი, საკმაოდ მრავალფეროვანი საერთაშორისო გამოცდილება გაქვს. ყველაფერზე უარი თქვი და საქართველოში დაბრუნდი. რატომ?
⇒ პირველ რიგში, მინდა აღვნიშნო, რომ ჩემი საბოლოო მიზანი საზღვარგარეთ დარჩენა არასდროს ყოფილა და არაერთხელ მქონდა აქ დაბრუნების მცდელობა. საყვარელ ქვეყანაში და საყვარელ ადამიანებთან ყოფნის სურვილის გარდა, ასევე, მქონდა დიდი პასუხისმგებლობა იმ ინსტიტუტების მიმართ, რომლებმაც განათლება ამერიკასა და ევროპაში იმ იმედით დამიფინანსეს, რომ ამ ცოდნას საქართველოს მოვახმარდი.
ბოლო პერიოდში, კოვიდის ფონზე, ვირტუალური სამსახურების ზრდამ უფრო დიდი გამბედაობა შემმატა, დავბრუნებულიყავი და ამჯერად, წარმატებული მცდელობა გამოვიდა.
⇒ დაბოლოს, რა მოგცა უცხოეთის გამოცდილებამ?
⇒ აკადემიური ცოდნის მიღებისა და პროფესიონალური სამუშაო ეთიკის შეძენის გარდა, ალბათ, ცხოვრებისეული გამოცდილება შემმატა და ცხოვრების მსოფლმხედველობა შემიცვალა.
მაგალითად, ამერიკაში ცხოვრება მხოლოდ იმიტომ ღირდა, რომ ერთი ცხოვრებისეული სიბრძნე მასწავლა: „ჩვენ არ შეგვიძლია იმის კონტროლი, თუ რა მოხდება ჩვენს თავს, მაგრამ ვაკონტროლებთ, როგორი რეაგირება გავაკეთოთ მასზე“. ამის სიღრმისეულად ანალიზი როგორც პირად, ასევე პროფესიულ ცხოვრებაში ბევრ არასაჭირო საგნებზე ნერვიულობას გარიდებს თავიდან
ესაუბრა მაკა ყიფიანი
