⇑⇓ გვესაუბრება ქეთი ფანჩულიძე, განათლების ხარისხის განვითარების ეროვნული ცენტრის კვალიფიკაციების განვითარების სამსახურის უფროსი
♦ როგორ ვითარდებოდა კვალიფიკაციების ეროვნული ჩარჩო საქართველოში და რა იყო მისი მიღების ძირითადი საფუძველი?
◊ 1999 წლის 19 ივნისს, იტალიის საუნივერსიტეტო ქალაქ ბოლონიაში, 29 ქვეყნის უმაღლეს განათლებაზე პასუხისმგებელმა პირებმა ხელი მოაწერეს ბოლონიის დეკლარაციას, რაც მიზნად ისახავდა უმაღლესი განათლების ერთიანი ევროპული სივრცის ჩამოყალიბებას. როგორც მოგეხსენებათ, საქართველო ბოლონიის პროცესს შეუერთდა 2005 წელს. ბოლონიის სივრცეში გაერთიანებამ უზრუნველყო ჩვენს ქვეყანაში უმაღლესი განათლების სამ საფეხურიან (საბაკალავრო, სამაგისტრო, სადოქტორო) სისტემაზე გადასვლა და ასევე, ეროვნულ დონეზე კვალიფიკაციების სისტემის განვითარების მიზნით, ეროვნული კვალიფიკაციების ჩარჩოს შემუშავება.
2005 წელს, საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების მინისტრის ბრძანებით, განისაზღვრა უმაღლესი განათლების ბაკალავრიატის სპეციალობათა ჩამონათვალი, რომელიც უმაღლესი განათლების სფეროების განსაზღვრის პირველი მცდელობა იყო და არეგულირებდა უმაღლესი განათლების მხოლოდ ბაკალავრიატის საფეხურს.
საქართველოში ეროვნული კვალიფიკაციების ჩარჩოზე მუშაობ დაიწყო 2007 წელს და საბოლოოდ, განათლებისა და მეცნიერების მინისტრის ბრძანებით 2010 წელს დამტკიცდა. აღნიშნული დოკუმენტი აერთიანებდა განათლების შემდეგი ქვესისტემების – ზოგადი, პროფესიული და უმაღლესი განათლების სამ დამოუკიდებელ ჩარჩოს.
2014 წლის 27 ივნისს, საქართველომ ხელი მოაწერა ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმებას, რომლის ერთ-ერთი რეკომენდაციის შესაბამისად დღის წესრიგში დადგა ერთიანი ჩარჩოს შემუშავების საკითხი, რომელიც ერთ სტრუქტურაში აღწერდა ყველა კვალიფიკაციას. 2015-2017 წლებში, დაიგეგმა და განხორციელდა სათანადო აქტივობები ეროვნული საკვალიფიკაციო ჩარჩოს ევროპული კვალიფიკაციების ჩარჩოს პრინციპებთან კიდევ უფრო მეტად დაახლოების მიზნით. დაინტერესებული მხარეების ფართო ჩართულობით, გაანალიზდა ის ძირითადი გასავითარებელი მხარეები, რომელთა გამოსწორებაც საჭირო იყო მთელი სიცოცხლის განმავლობაში სწავლის უზრუნველყოფის შესაძლებლობის დასანერგად.
2017 წელს, განათლების ევროპული ფონდის (ETF) დახმარებითა და დაინტერესებული მხარეების ფართო ჩართულობით, მომზადდა განახლებული ეროვნული კვალიფიკაციის ჩარჩოსა და სწავლის სფეროების კლასიფიკატორის პროექტები და ასევე, მათი დანერგვის მიზნით, შესაბამისი საკანონმდებლო ცვლილებების პაკეტი. განახლებული ეროვნული კვალიფიკაციების ჩარჩო დამტკიცდა 2019 წელს. მოქმედი ეროვნული კვალიფიკაციების ჩარჩო ითვალისწინებს მთელი სიცოცხლის განმავლობაში სწავლის ევროპული კვალიფიკაციების ჩარჩოსა (EQF LLL) და ევროპის უმაღლესი განათლების სივრცის კვალიფიკაციების ჩარჩოს (QF-EHEA) მოთხოვნებს, სახელმძღვანელო პრინციპებს და ერთიან სტრუქტურაში ასახავს საქართველოში არსებულ ყველა კვალიფიკაციას.
საგულისხმოა, რომ ეროვნული კვალიფიკაციების ჩარჩო აყალიბებს სწავლის განზოგადებულ შედეგებს განათლების თითოეული დონისათვის, ხოლო სწავლის სფეროების კლასიფიკატორი აღწერს საქართველოში მოქმედ სწავლის სფეროებს და განსაზღვრავს თითოეულ სფეროში მისანიჭებელ კვალიფიკაციას. ეროვნული კვალიფიკაციების ჩარჩო და სწავლის სფეროების კლასიფიკატორი ორი უმთავრესი ინსტრუმენტია კვალიფიკაციის ჩამოყალიბებისათვის.
♦ როგორ ხდება სწავლის სფეროების განვითარება და როგორ არიან ჩართული ამ პროცესში უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულებები?
◊ სწავლის სფეროების კლასიფიკატორის განვითარების მიზნით, განათლების ხარისხის განვითარების ეროვნული ცენტრი ხელს უწყობს უმაღლესი განათლების დარგობრივი მახასიათებლების შემუშავებასა და არსებული მახასიათებლების განვითარებას. უმაღლესი განათლების დარგობრივი მახასიათებელი წარმოადგენს სტანდარტს, რომელიც განსაზღვრავს შესაბამის სფეროში საბაკალავრო ან/და სამაგისტრო საფეხურის კვალიფიკაციის მისანიჭებლად აუცილებელ სწავლის შედეგების მინიმალურ მოთხოვნებს, სწავლების, სწავლისა და შეფასების მეთოდებსა და სხვა არსებით მახასიათებლებს. დოკუმენტი აღწერს შესაბამისი სწავლის სფეროს არსსა და ბუნებას, ასევე განსაზღვრავს მოლოდინებს, თუ რა ცოდნა და უნარები უნდა ჰქონდეს კურსდამთავრებულს, ასევე განსაზღვრავს პასუხისმგებლობისა და დამოუკიდებლობის როგორი ხარისხით უნდა შეძლოს კურსდამთავრებულმა შეძენილი ცოდნისა და უნარების გამოყენება.
სხვადასხვა სფეროში, კონკრეტული კვალიფიკაცის ფორმირებისათვის საქართველოში, 2011 წლიდან, დაიწყო უმაღლესი განათლების დარგობრივი მახასიათებლების შემუშავება. პირველ ეტაპზე დარგობრივი მახასიათებლები შემუშავდა მხოლოდ რეგულირებად სწავლის სფეროებში. დარგობრივი მახასიათებლების შემუშავება განსაკუთრებით აქტუალური გახდა კლასტერული აკრედიტაციის სისტემაზე გადასვლის პროცესში, რომელიც მიზნად ისახავდა, სწავლის სფეროების შინაარსობრივი დაჯგუფებით, შესაბამისი საგანმანათლებლო პროგრამების ხარისხის უზრუნველყოფის ახალი მიდგომების დანერგვას.
აღსანიშნავია, რომ დარგობრივი მახასიათებლები ეფექტიანი სახელმძღვანელო ინსტრუმენტია საგანმანათლებლო პროგრამების შემუშავების, განვითარების, განხორციელებისა და ხარისხის უზრუნველყოფის პროცესებში ჩართული პირებისთვის, რადგან იგი აწესებს მინიმალურ, საერთაშორისო სტანდარტების შესაბამის მოთხოვნას საგანმანათლებლო პროგრამის სწავლის შედეგებთან, შინაარსთან, სტრუქტურასთან, პროგრამის განხორციელებაში ჩართული პერსონალის კომპეტენციებთან და მატერიალურ რესურსებთან მიმართებით, ასევე, დაწესებულებებს სთავაზობს რეკომენდაციებს პროგრამის შემუშავებასთან და სწავლის სწავლებისა და შეფასების მეთოდებთან დაკავშირებით.
აღსანიშნავია, რომ ცენტრი, დარგობრივი საბჭოების მხარდაჭერით, ფასილიტაციას უწევს უმაღლესი განათლების დარგობრივი მახასიათებლების შემუშავების პროცესს და, სათანადო პროცედურების დაცვით, ამტკიცებს დარგობრივ მახასიათებელს, რომელიც, თავის მხრივ, შესაძლებელია სწავლის სფეროების კლასიფიკატორის განვითარების საფუძველი გახდეს.
უმაღლესი განათლების დარგობრივი საბჭოს შემადგენლობაში შედიან: აკადემიური თანამდებობის მქონე პირები, სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტების წარმომადგენლები, დარგობრივი სამინისტროს/სამინისტროების წარმომადგენლები, დარგობრივი ასოციაციის წევრები, დამსაქმებელთა და რეგულირებადი პროფესიების მარეგულირებელი უწყების წარმომადგენლები, უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულებების ავტორიზაციის ან/და უმაღლესი საგანმანათლებლო პროგრამების აკრედიტაციის ექსპერტთა კორპუსის წევრები (შესაბამისი წარდგინების საფუძველზე), შესაბამის სფეროში მოქმედი საერთაშორისო ან/და არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლები. დარგობრივი საბჭოს მუშაობის პროცესში აღნიშნულ პირთა ჩართულობა ხელს უწყობს დარგობრივი მახასიათებლის შინაარსში ადგილობრივ და საერთაშორისო დონეზე მოქმედი რეგულაციებისა და დასაქმების ბაზრის მოთხოვნების გათვალისწინებას.
უმაღლესი განათლების დარგობრივი მახასიათებლების განვითარება სულ უფრო მოთხოვნადი ხდება, რასაც მისი განვითარების დინამიკა გვიჩვენებს. თუ 2018-2019 წლებამდე, ცენტრის ფასილიტაციით, შემუშავდა და დამტკიცდა მხოლოდ უმაღლესი განათლების 7 დარგობრივი მახასიათებელი, 2019-2023 წლებში მათი რიცხვი 34-მდე გაიზარდა. მიმდინარე ეტაპზე, 2023 წელს, მიმდინარეობს მუშაობა 9 დარგობრივ მახასიათებელზე.
♦ ევროკავშირსა და საქართველოს შორის გაფორმებული ასოცირებული ხელშეკრულების ფარგლებში, რა ვალდებულებები არსებობს კვალიფიკაციების ეროვნული ჩარჩოსა და კლასიფიკატორის განვითარების ნაწილში.
◊ მნიშვნელოვანია, რომ ცენტრი აქტიურად მუშაობს ევროპარლამენტისა და ევროპის საბჭოს 2005 წლის 7 სექტემბრის 2005/36 დირექტივით გათვალისწინებული სფეროების რეგულირების მიმართულებით.
2023 წელს, შესაბამისი მიმართულების უმაღლესი განათლების დარგობრივ საბჭოსთან თანამშრომლობით, დაიწყო მუშაობა ევროდირექტივით გათვალისწინებული სტომატოლოგიის სფეროს დარგობრივი მახასიათებლის შემუშავებაზე. მიმდინარე წელს ასევე დაგეგმილია ექთნის, ბებიაქალისა და ფარმაციის მიმართულებებით დარგობრივ მახასიათებლებზე მუშაობის დაწყება.
როგორც უკვე აღვნიშნე, საქართველოს ეროვნული კვალიფიკაციების ჩარჩო განახლდა 2019 წელს და ამ პროცესში გათვალისწინებული იქნა ევროპული კვალიფიკაციების ჩარჩოს (EQF-LLL) და ევროპის უმაღლესი განათლების სივრცის კვალიფიკაციების ჩარჩოს (QF-EHEA) მოთხოვნები. თუმცა, იმისათვის, რომ დადგინდეს შესაბამისობა საქართველოს ჩარჩოსა და აღნიშნულ მეტა ჩარჩოებს შორის, საქართველომ უნდა გაიაროს ორი მნიშვნელოვანი პროცესი: ეს არის რეფერენსირება, რომელიც გულისხმობს მთლიანი ჩარჩოს (განათლების ყველა საფეხურის) შესაბამისობის დადგენას ევროპული კვალიფიკაციების ჩარჩოსთან და თვითსერტიფიცირება, რომელიც მხოლოდ უმაღლესი განათლების შესაბამისობას ადგენს. თვითსერტიფიცირებისა და რეფერენსირების განხორციელება იგეგმება 2024-2025 წლებში.
ასევე, მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ ევროკომისიისგან საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრომ და სსიპ განათლების ხარისხის განვითარების ეროვნულმა ცენტრმა მიიღო ოფიციალური მიწვევა, რომ შესაბამისი კანდიდატურები წარადგინოს ევროპული კვალიფიკაციების ჩარჩოს მრჩეველთა საბჭოში. ევროკომისიის აღნიშნული გადაწყვეტილება განპირობებულია მისი 2022 წლის 23 ივნისის გადაწყვეტილებით, რომლითაც ევროკომისიამ აღიარა საქართველოს ევროპული პერსპექტივა ევროკავშირში გაწევრიანების გზაზე.
ევროპული კვალიფიკაციების ჩარჩოს მრჩეველთა საბჭო არის წარმომადგენლობითი ორგანო და მისი მიზანია, უზრუნველყოს ევროპული კვალიფიკაციების ჩარჩოს პრინციპებისა და რეკომენდაციების დანერგვა და მათი გამჭვირვალობა უმაღლესი განათლების ევროპულ სივრცეში. მრჩეველთა საბჭოს შემადგენლობაში შედიან: ევროკომისიაში და ევროსაბჭოს განათლების სფეროს ადმინისტრირებაზე პასუხისმგებელი სტრუქტურული ერთეულების, ევროკავშირის წევრი სახელმწიფოებისა და ევროკავშირის სტრატეგიული პარტნიორი სახელმწიფოების წარმომადგენლები.
ევროკომისიის მიერ ევროპული კვალიფიკაციების ჩარჩოს მრჩეველთა საბჭოში საქართველოს გაწევრიანების თაობაზე მიღებული გადაწყვეტილება კიდევ ერთი აღიარებაა იმ წარმატებული რეფორმების, რომელიც ბოლო წლების განმავლობაში განხორციელდა საქართველოს უმაღლესი განათლების სფეროს განვითარების, მათ შორის, ეროვნული კვალიფიკაციების ჩარჩოსა და სწავლის სფეროების კლასიფიკატორის შემუშავებისა და დანერგვის მიმართულებით.
ესაუბრა ანა ფირცხალაიშვილი