2014 წელს, კავკასიის გარემოსდაცვითი არასამთავრობო ქსელის (CENN) მიერ, დაარსებული გარემოსდაცვითი კონკურსი ნიკო კეცხოველის სასკოლო პრემია, რომელსაც ფინანსურად მხარს უჭერს ავსტრიის განვითარების ფონდი, არის შესაძლებლობა მოსწავლეების მრავალმხრივი უნარების განვითარებისთვის. ეს არის უწყვეტი პროცესი, რომელიც ცოდნის მიღებისა და გაზიარების, პიროვნული ზრდისა და ორგანიზაციული განვითარების საშუალებას იძლევა. კონკურსის ფარგლებში მოსწავლეები იღებენ დეტალურ ინფორმაციას გაეროს მიერ შემუშავებული მდგრადი განვითარების 17 მიზნის შესახებ. კონკურსში მონაწილეობა აჩვენებს და საშუალებას აძლევს მათ, საკუთარი ხელით განახორციელონ ცვლილებები ბუნებრივი და სოციალური გარემოს გასაუმჯობესებლად. მოსწავლეები იაზრებენ, რომ განათლება კრიტიკულად მნიშვნელოვანია მდგრადი განვითარების თითოეული მიზნის მისაღწევად.
ჩვენი სკოლის ეკოკლუბი „დასტაქრები“ წელს პირველად ჩაერთო ნიკო კეცხოველის სასკოლო პრემიის კონკურსში. კლუბის წევრებმა მიზნად დაისახეს, მდგრადი განვითარების თითოეული მიზნის შესაბამისი აქტივობები განეხორციელებინათ როგორც სკოლაში, ასევე სკოლის გარეთ – თემში. მოსწავლეები, მთელი სასწავლო წლის განმავლობაში, აქტიურად ეცნობოდნენ ინფორმაციას მნიშვნელოვანი ეკოთარიღების, საქართველოს დაცული ტერიტორიების, გადაშენების საფრთხის წინაშე მყოფი ცალკეული სახეობების, კლიმატის ცვლილებით გამოწვეული საფრთხეებისა და კლიმატის ცვლილების შერბილების ღონისძიებების, ჯანსაღი ეკოსისტემების შენარჩუნებისა და დარღვეული ბუნებრივი წონასწორობის აღდგენის გზების, ადამიანის ჯანმრთელობაზე მოქმედი უარყოფითი ფაქტორების, მსოფლიოში გავრცელებული დაავადებების წარმოშობისა და მათი პრევენციის გზების შესახებ. მიღებულ და დამუშავებულ ინფორმაციას ეკოკლუბის წევრები სხვადასხვა ფორმით წარმოადგენდნენ: სკოლაში ინტერაქტიური პრეზენტაციების სახით; თემში საინფორმაციო შეხვედრებისა და ბუკლეტების დარიგების გზით. ამასთანავე, აწყობდნენ ვიზიტებს, ახალი ცოდნის მიღებისა და მეტი გამოცდილების შეძენის მიზნით, სხვადასხვა დაწესებულებაში. კონკურსის მონაწილეებმა გადადგეს არაერთი ქმედითი ნაბიჯი ბუნებრივი და სოციალური გარემოს გასაუმჯობესებლად: მოაწყვეს დასუფთავების აქციები; დარგეს ხეები და მრავალწლიანი ყვავილები, ზრუნავდნენ მათ მოვლა-პატრონობაზე; ზრუნავდნენ ნიადაგის სისუფთავეზე; გაეცნენ ნარჩენების მეორეული გამოყენების ხერხებს და მოამზადეს სხვადასხვა დეკორაცია სასკოლო ღონისძიებებში გამოსაყენებლად; მოაწყვეს საქველმოქმედო აქციები მდგრადი განვითარების პირველი და მეორე მიზნის მისაღწევად. გამოთვალეს საკუთარი ეკონაკვალევი და შეადგინეს სამოქმედო გეგმა მის შესამცირებლად.
ჩვენ მიერ განხორციელებულ მრავალ აქტივობათაგან გვინდა გაგაცნოთ ერთ-ერთი მოხალისეობრივი საქმიანობა მდგრადი განვითარების მე-4 მიზნის – ხარისხიანი განათლება – მისაღწევად. ეკოკლუბის წევრებმა გადაწყვიტეს, მოხალისედ ემუშავათ სოფლის საბავშო ბაღში, რათა მონაწილეობა მიეღოთ მცირეწლოვანი ბავშვების განვითარების პროცესში. ამისათვის შეარჩიეს მდგრადი განვითარების მიზნების შესაბამისი აქტივობები, პატარებისთვის გასაგები ფორმით მოამზადეს და რამდენჯერმე ესტუმრნენ საბავშვო ბაღს. ბაღის აღსაზრდელებისათვის ადვილად გასაგები აღმოჩნდა მაკეტებზე დაყრდნობით იმის ახსნა, თუ რა მნიშვნელობა აქვს წყალს, რატომ უნდა დავიცვათ და გავუფრთხილდეთ მას, როგორ დავზოგოთ ის, რათა ყველასთვის ხელმისაწვდომი იყოს. ასევე ენერგოეფექტური სახლის მოდელის მაგალითზე აუხსნეს, რატომ არის ენერგიის დაზოგვა მნიშვნელოვანი და მარტივად, მათთვის გასაგები ენით, მათივე მონაწილეობით, ჩამოაყალიბეს სახლის პირობებში ენერგიის დაზოგვის ხერხები.
პატარებისათვის განსაკუთრებით სახალისო აღმოჩნდა წყალდიდობისა და ძლიერი ქარის დროს ქცევის წესების შესწავლა განმავითარებელ თამაშებში მონაწილეობით.
საბოლოოდ კი, მოხალისეობის პროცესი სასარგებლო აღმოჩნდა როგორც მოსწავლეებისთვის, ასევე საბავშვო ბაღის აღსაზრდელებისთვის. მოსწავლეები ხალისით სწავლობდნენ, გეგმავდნენ შეხვედრებს და აზიარებდნენ მიღებულ ცოდნას. რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია, მათ თავიანთ თავში ახალი უნარები აღმოაჩინეს, გახდნენ თავდაჯერებულები, გზადაგზა უჩნდებოდათ ახალი იდეები და ამ იდეების განხორციელების სურვილით უფრო მეტ აქტივობებს ახორციელებდნენ. ბაღის აღსაზრდელები კი ყოველ ახალ ვიზიტს მოუთმენლად ელოდნენ და დიდი ინტერესით ათვალიერებდნენ წარმოდგენილი მაკეტების დეტალებს, უსმენდნენ ყურადღებით და ერთვებოდნენ ხალისით, მათთვის თამაშით სწავლა უფრო სახალისო გახდა.
ეკოკლუბის წევრები მოხალისეობრივ საქმიანობას არა მარტო საბავშვო ბაღში, არამედ სკოლის დაწყებითი საფეხურის მოსწავლეებთანაც ეწეოდნენ. განიხილეს ისეთი მნიშვნელოვანი საკითხი, როგორიცაა ჯანსაღი კვება და ისაუბრეს კვების პროდუქტების საკვები ღირებულებისა და მათში შემავალი ვიტამინების პატარა ასაკში მიღების აუცილებლობის შესახებ. ინფორმაცია კი მიაწოდეს შემეცნებითი ზღაპრების სახით.
ერთ-ერთი ზღაპრის მთავარი გმირი, სწრაფი კვების ქალაქში დაკარგული ბიჭუნა, სწრაფი კვების პროდუქტებისა და უალკოჰოლო გაზიანი საკვების მიღებით, პრობლემების წინაშე აღმოჩნდა. მას თამაშის სურვილიც აღარ ჰქონდა. ზღაპრის მოსმენის შემდეგ ეკოკლუბის წევრებმა პატარებს შესთავაზეს სახალისო ვიქტორინა, მათ მიერ გაცემული სწორი პასუხები ზღაპრის გმირს გამოჯანმრთელებასა და სახლში დაბრუნებაში დაეხმარა.
მოხალისე ეკოკლუბელებმა პატარებს ასევე გააცნეს სპორტის ცალკეული სახეობების როლი ადამიანის ჯანმრთელობის საქმეში და სპორტის სახეობებით დაკავების მნიშვნელობა მოზარდობის ასაკში. დაწყებითი საფეხურის მოსწავლეებთან განიხილეს აგრეთვე საკითხები, რომლებიც ეხებოდა კლიმატის ცვლილებით გამოწვეული ბუნებრივ კატასტროფებს და ქცევის წესებს კონკრეტული ბუნებრივი კატასტროფის დროს თავის დასაცავად. „თუ გვეცოდინება, როგორ მოვიქცეთ სტიქიური კატასტროფის დროს, ამით საკუთარ თავსაც დავიცავთ და სხვებსაც“ – იყო მთავარი გზავნილი.
გვინდა აღვნიშნოთ, რომ კლიმატის ცვლილების შესახებ ხარისხიანი განათლება ამაღლებს ადამიანის შესაძლებლობების შესახებ ცნობიერებას. განათლებულ საზოგადოებას შეუძლია კლიმატის ცვლილების შერბილებაზე, ადაპტაციასა და მისი გავლენის შემცირებაზე ზრუნვა. ხარისხიანი განათლება კი ქმნის შესაძლებლობებს იმისათვის, რომ სწორად ვმართოთ კლიმატის ცვლილება და ამ პროცესის შემარბილებელი ქმედებები. სწორედ ამიტომ, ეკოკლუბის წევრებმა სკოლის გარეთ, თემშიც გაავრცელეს საჭირო ინფორმაცია წლევანდელი ზამთრის დიდთოვლობის დროს, რათა მოსახლეობა უკეთ ყოფილიყო მომზადებული და შეემცირებინა დიდთოვლობით გამოწვეული ზარალი.
კონკურსის პირველი ეტაპის დასრულების შემდეგ, ჩვენი ეკოკლუბელები იმერეთის რეგიონის ნახევარფინალისტებს შორის აღმოჩნდნენ, მთელი წლის დაუღალავმა შრომამ, სწავლამ, სწავლებამ და გარემოსდაცვითმა ქმედებებმა მათ საკმარისი ქულები მოუტანა ამ ეტაპამდე მისასვლელად.
საინტერესო იყო კონკურსში მონაწილე მოსწავლეთა უკუკავშირი „რა მომცა კონკურსში მონაწილეობამ?“ გთავაზობთ ეკოკლუბის ლიდერი მოსწავლის მიერ მოწოდებულ უკუკავშირს:
„ეს კითხვა კონკურსის დამთავრებისთანავე თავში მიტრიალებს – „რა მოგცა ნიკო კეცხოველის სასკოლო პრემიამ?“. ჩემი აზრი ასეთია, როდესაც აკეთებ რაიმეს, არ აქვს მნიშვნელობა იქნება ეს კონკურსი თუ უბრალოდ პროექტი, იგი გაძლევს გამოცდილებას, გჩუქნის მნიშვნელოვან უნარებს, რომლებიც მომავალში ყველა რთულ კარს გიხსნის, რაც თითოეულ ახალგაზრდას სჭირდება საზოგადოებაში ინტეგრირებისათვის.
მაშინ მივხვდი რას ნიშნავს იყო საზოგადოების ნაწილი, როდესაც კეცხოველის პრემიის ქარ-ცეცხლში ვიყავით ჩართულნი. თავიდან უბრალოდ მინდოდა რაღაც კარგი გამეკეთებინა – გარემოსთვის, სკოლისთვის, სოფლისთვის, მაგრამ როცა დავინახე, რამდენი ადამიანი ფიქრობს ჩემსავით და როგორ შეგვიძლია ერთად ვაკეთოთ დიდი საქმეები, მივხვდი: კონკურსი არ არის ჯილდოზე ორიენტირებული პროექტი, იგი ნიშნავს „გაწევრიანდე იმ დიდ თამაშში, რომელსაც ცხოვრება ჰქვია“. ჩემმა უსაყვარლესმა მასწავლებელმა და ჩემნაირმა მიზანდასახულმა თანატოლებმა მასწავლეს, რას ნიშნავს იყო საზოგადოების ნაწილი. იმ პატარა საზოგადოების, რომელიც არის ერთ მიზანზე ორიენტირებული. ვთვლი, რომ ამ პროექტმა უფრო დააგვაახლოვა და დაგვარწმუნა, რომ საერთო ინტერესების ირგვლივ გაერთიანებას და ქმედებებს მოაქვს ყველაზე კარგი შედეგი.
ჩემთვის პირადად ბავშვებთან ურთიერთობა, მათთვის ისეთი სერიოზული საკითხის, როგორიც გარემოს დაცვაა, ბავშვური ენით ახსნა, მართლაც ყველაზე საინტერესო და საპასუხისმგებლო პროცესი იყო. საბავშვო ბაღში მოხალისეობამ მართლაც გააღვივა არა მარტო ჩემში, არამედ ჩემს ამხანაგებშიც უფრო მეტის სწავლის და მიღებული ცოდნის სხვებისთვის გაზიარების სურვილი.
ყოველი ერთად გატარებული დრო იყო ცხოვრებისეული გაკვეთილი, რომელმაც ყველაზე მნიშვნელოვანი რამ მასწავლა: მიზნისკენ რწმენით აღსავსე სიარული. ახლა უკვე რეგიონის ნახევარფინალისტები, კვლავ ვაგრძელებთ კარგი საქმით მწვერვალების დაპყრობას. მე ვისწავლე საქმისადმი სიყვარული და სხვისი შრომის დაფასება. ცხოვრების ბოლომდე მემახსოვრება რომ, თუ საქმეს მონდომებით და მოთმინებით მოეკიდები შედეგიც არ დააყოვნებს.
ნიკო კეცხოველის პრემია არ არის უბრალოდ ჯილდო – ეს არის გამოცდილება, რომელმაც შეცვალა ჩემი ხედვა საკუთარ თავზე და მომავალზე. ახლა უფრო მეტად მჯერა ჩემი ძალების და მზად ვარ, აქტიურად ჩავერთო საზოგადოებრივ საქმიანობაში. დარწმუნებული ვარ, რომ ამ გამოცდილებას მომავალშიც გამოვიყენებ – როგორც ლიდერი, აქტიური მოქალაქე და ცვლილებების ინიციატორი.
ლიზი ქაროსანიძე
მე-9 კლასი
ამრიგად, ნიკო კეცხოველის სასკოლო პრემიის მონაწილეები თავად არიან მდგრადი განვითარების პროცესის მონაწილენი, გარემოზე პასუხისმგებლიანი დამოკიდებულებით, ურთიერთთანამშრომლობითა და ქმედებებით მომავალშიც შეძლებენ საკუთარი ხელით გააუმჯობესონ როგორც ბუნებრივი, ასევე სოციალური გარემო.
გამოყენებული ლიტერატურა: ნიკო კეცხოველის სასკოლო პრემიის გზამკვლევი https://forestry.ge/public/uploads/other/2024-10-16/325195.pdf
ნონა მაჭარაშვილი
სსიპ-მალხაზ აბაშიძის სახელობის ხონის მუნიციპალიტეტის სოფელ ჩაის მეურნეობის საჯარო სკოლის სამოქალაქო განათლების მენტორი მასწავლებელი
