მარიამ მაისურაძე
თბილისის №83 საჯარო სკოლის სპეციალური მასწავლებელი
პირველი ნაბიჯი ინკლუზიურ განათლებაში
ჩემი დაინტერესება ინკლუზიური განათლების მიმართ განაპირობა ჩემი შვილის მდგომარეობამ, მას აქვს ინტელექტუალური განვითარების დარღვევა. თავდაპირველად, ვფიქრობდი, ჩემს ცოდნას მხოლოდ ჩემს შვილთან გამოვიყენებდი, თუმცა მას შემდეგ, რაც მაგისტრატურა დავასრულე სპეციალური განათლების მიმართულებით, მივხვდი, რომ შემეძლო ჩემი ცოდნა სხვა მოსწავლეებთანაც გამომეყენებინა, რათა დავხმარებოდი მათ სხვადასხვა სირთულეების დაძლევაში.
სპეციალური მასწავლებლის ერთი დღე – ძირითადი სირთულეები და გამოწვევები
სპეციალური მასწავლებლის ყოველი დღე მრავალფეროვანი და განსხვავებულია. იმის გამო, რომ მუშაობა გვიწევს სხვადასხვა მდგომარეობისა და საჭიროების მქონე მოსწავლეებთან, თითოეული დღეც განსხვავებულ გამოწვევებთანაა დაკავშირებული, თუმცა არსებობს ასპექტები, რომლებიც სპეციალური მასწავლებლების ყოველდღიური მუშაობის პროცესს ასახავს: თანამშრომლობა საგნის მასწავლებლებთან, რათა მოხდეს მოსწავლისთვის საგაკვეთილო პროცესში კომფორტული გარემოს შექმნა, თითოეული მოსწავლის ინდივიდუალური საჭიროებების გათვალისწინება, დამხმარე ტექნოლოგიების გამოყენება, მოსწავლისათვის ხელის შეწყობა, თავი კლასის ნაწილად რომ იგრძნოს, კლასში მიმღები გარემოს შექმნა.
სპეციალური მასწავლებელი მოსწავლის საჭიროებიდან გამომდინარე მუშაობს ინდივიდუალურად რესურსოთახში, ქმნის რესურსს და ეხმარება მოსწავლეს როგორც აკადემიური, ასევე კოგნიტური უნარების განვითარებაში.
რაც შეეხება პროფესიულ სირთულეს, პირადად ჩემთვის, ყველაზე დიდი სირთულე ისეთ მშობელთან მუშაობაა, რომელსაც თავისი შვილის მდგომარეობის მიმღებლობის პრობლემა აქვს. თუმცა, ამ დროს, ძალიან მეხმარება ის, რომ მე თავად ვარ სსსმ მოსწავლის მშობელი. ეს ჩემ მიმართ მშობლის ნდობის ფაქტორს კიდევ უფრო ზრდის. ასევე გვიწევს თანამშრომლობა მასწავლებლებთან, რომელთაც გადაჭარბებული მოლოდინი აქვთ ან პირიქით – ნაკლები მოლოდინი სსსმ მოსწავლეების მიმართ, თუმცა, რაც მთავარია, მუდმივად თანამშრომლობენ ჩვენთან და ამ სირთულეებსაც იოლად ვძლევთ.
მოსწავლეებთან ურთიერთობა და მათთან მუშაობის მეთოდები
მყავს სხვადასხვა საჭიროების მქონე მოსწავლეები, რომლებთანაც ვმუშაობ როგორც ინდივიდუალურად, ასევე ვაკვირდები მათ ჩართულობას საგაკვეთილო პროცესში. მოსწავლეებთან მუშაობისას, ჩემთვის მთავარი პრინციპია ემპათია, ინდივიდუალური მიდგომა და სწავლის მიმართ მოტივაციის გაზრდა. ურთიერთობას ვაფუძნებ ნდობასა და პატივისცემაზე. მინდა, მოსწავლეებმა იცოდნენ, რომ მათი აზრი მნიშვნელოვანია. ჩემი მიზანია, მათ არა მხოლოდ ცოდნა მივცე, არამედ სწავლისადმი პოზიტიური დამოკიდებულება ჩამოვუყალიბო. ვცდილობ, მათი შესაძლებლობები სწორად შევაფასო, განვსაზღვრო ძლიერი და სუსტი მხარეები და დავეხმარო სირთულეების დაძლევაში. მუშაობის პროცესში მეხმარება თითოეული მოსწავლის ინტერესის განსაზღვრა, რომ სამუშაო პროცესი მათ ინტერესს მოვარგო.
ვცდილობ, გაკვეთილები მხოლოდ თეორიით არ შემოიფარგლოს. ვიყენებ დიფერენცირებულ მიდგომას. მოსწავლეებს ვეხმარები საკუთარი სასწავლო მიზნების დასახვაში და ვასწავლი, რა ნაბიჯები გადადგან მათ მისაღწევად.
ყველაზე წარმატებული აქტივობა, მიდგომა
ჩემი პედაგოგიური პრაქტიკიდან (განსაკუთრებით სსსმ მოსწავლეებთან მუშაობის გამოცდილებაზე დაყრდნობით) ეფექტურად მუშაობს მარტივად აღქმადი ვიზუალური ინსტრუქციები (სურათები, ილუსტრაციები, ფერადი დიაგრამები, სიმბოლოები); დღის რუტინის ან დავალების თანმიმდევრობის თვალსაჩინო სქემა (მაგ., „ჯერ ეს – მერე ეს“); დროის ტაიმერები, პიქტოგრამები, გრაფიკული ორგანიზატორები; ბავშვის ინტერესზე მორგებული დავალებები; პოზიტიური უკუკავშირი და სხვა.
ერთგვარი რჩევა კოლეგებს, თუ კლასში სსსმ ან შშმ მოსწავლე ჰყავთ
კოლეგებს ვურჩევ, მიიღონ განსხვავებულობა როგორც ნორმა – თითოეული ბავშვი განსხვავებულია და ეს ბუნებრივია. სსსმ/შშმ მოსწავლე კლასის სრულფასოვანი წევრია ისევე, როგორც ყველა სხვა. დააკვირდნენ რა შეუძლია და რაში სჭირდება მას მხარდაჭერა და დაეხმარონ, გამოავლინოს თავისი შესაძლებლობები. წინასწარ დაგეგმონ გაკვეთილი, სადაც გათვალისწინებული იქნება თითოეული მოსწავლის შესაძლებლობები. ის, რაც მოსახერხებელია სსსმ მოსწავლისთვის, სასარგებლოა ყველა ბავშვისთვის! ითანამშრომლონ სპეციალურ პედაგოგთან, ფსიქოლოგთან, მშობელთან და ასისტენტთან – ეს აიოლებს სსსმ მოსწავლის სწავლების მეთოდებისა და სტრატეგიების შემუშავებისა და წარმატების მიღწევის პროცესს. დაბოლოს, ნუ შეაშინებთ შეცდომების დაშვება, მთავარია გულწრფელი სურვილი და მზაობა, დაეხმარონ მოსწავლეს სირთულეების დაძლევასა და წარმატების მიღწევაში.
სპეცმასწავლებელთა სიმცირე და განათლების სისტემა
ქართული განათლების სისტემისთვის სპეციალური მასწავლებლების დეფიციტი სერიოზულ გამოწვევას წარმოადგენს. სკოლებში სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეთა რაოდენობის ზრდასთან ერთად, სპეციალური მასწავლებლების ნაკლებობა განსაკუთრებით შესამჩნევია. ჭირს კვალიფიციური კადრის პოვნა, რაც, ერთი მხრივ, განპირობებულია იმით, რომ ძალიან ცოტა უმაღლესი სასწავლებელია, სადაც სპეციალური განათლების კუთხით შეიძლება ცოდნის მიღება, ხოლო, მეორე მხრივ, არსებული პროგრამებიც შეზღუდულია და სწავლის დასაწყებად საჭიროა, მსურველი გარკვეულ მოთხოვნებს აკმაყოფილებდეს.
შშმ და სსსმ მოსწავლეთა მიმართ სტიგმა ჯერ კიდევ ძლიერია…
არასამთავრობო ორგანიზაციის – „მშობლები განათლებისთვის“ – მიერ წარმოდგენილი გამოწვევები კიდევ ერთხელ გვახსენებს იმ სენსიტიური საკითხების მნიშვნელობას, რომლებიც ჩვენს საგანმანათლებლო სისტემაში მუდმივ ყურადღებას საჭიროებს. სტიგმა შშმ და სსსმ მოსწავლეების მიმართ, როგორც ჩანს, ჯერ კიდევ, გარკვეულწილად არსებობს, რაც მეტყველებს იმაზე, რომ ჩვენ ყველას – სკოლებს, მასწავლებლებს, მშობლებსა და მთლიანად საზოგადოებას – ერთობლივად გვმართებს მეტი ძალისხმევა ინკლუზიური გარემოს გასაძლიერებლად.
ამავდროულად, მნიშვნელოვანია აღვნიშნოთ, რომ ბევრი სკოლა და მასწავლებელი უკვე დგამს რეალურ ნაბიჯებს იმ მიმართულებით, რომ თითოეულმა მოსწავლემ თავი უსაფრთხოდ, დაფასებულად და მიღებულად იგრძნოს. ჩვენ ვხედავთ კარგ მაგალითებს, სადაც პედაგოგები ქმნიან ინკლუზიურ გარემოს, ცდილობენ მოსწავლეთა ინდივიდუალური საჭიროებების განსაზღვრასა და, ამ საჭიროებების გათვალისწინებით, საგაკვეთილო პროცესის დაგეგმვას.
აღსანიშნავია, რომ, ცოდნისა და ცნობიერების ამაღლების მიზნით, განათლების სამინისტრო მასწავლებლებს სთავაზობს ტრენინგებს, სამუშაო შეხვედრებს, ვებინარებს.
ასისტენტის შერჩევა, მისი როლი და საჭიროება
ასისტენტის როლი საგანმანათლებლო გარემოში შეუცვლელია. ეს არ არის მხოლოდ ბავშვის გვერდით ყოფნა, ეს არის თანაგრძნობის, მხარდაჭერისა და პროფესიული პასუხისმგებლობის ერთობლიობა. ასისტენტი ხშირად ხდება ის ხიდი, რომელიც ბავშვს და სასწავლო პროცესს ერთმანეთთან აკავშირებს.
მართალია ანაზღაურება არაა მაღალი, თუმცა აუცილებელია საზოგადოებრივი ცნობიერების ამაღლება, რომ ეს როლი მხოლოდ შემოსავლის წყარო არ არის, პროფესიული და ადამიანური მისიაა. ასისტენტობა არ არის დროებითი სამსახურეობრივი ამოცანა, ეს პიროვნული განვითარების და არსებულ სფეროში პროფესიული წინსვლის შესაძლებლობაა.
ამიტომ, ასისტენტის როლი არ უნდა შეფასდეს მხოლოდ ეკონომიკური თვალსაზრისით. ეს არის მოწოდება და შესაძლებლობა – გავხდეთ იმ დიდი პროცესის ნაწილი, რომელსაც თანაბარი განათლების შესაძლებლობა და ინკლუზიური საზოგადოება ჰქვია.
სპეცმასწავლებლის კარიერული წინსვლა – რჩევა კოლეგებს, რომლებსაც ჩასაბარებელი აქვთ გამოცდა
ჩაბარებული მაქვს სპეციალური მასწავლებლის სასერტიფიკატო გამოცდა, რაც ნამდვილად მნიშვნელოვანი ნაბიჯი იყო ჩემი პროფესიული განვითარების გზაზე. ეს პროცესი არ იყო მარტივი, მოითხოვდა როგორც თეორიულ, ასევე პრაქტიკულ ცოდნას.
ყველაზე მთავარი რჩევა, რომელიც შემიძლია მივცე კოლეგებს – შეკითხვაზე პასუხი მოარგონ რეალურ სასწავლო გარემოს, რადგან ეს არ არის გამოცდა ფორმალობისთვის, ეს არის საშუალება, საკუთარი პროფესიული პოზიცია გაიაზრო და საკუთარ წვლილზე დაფიქრდე.
ყველაზე მნიშვნელოვანი გამოწვევა სპეცმასწავლებლისთვის, ზოგადად, ინკლუზიური განათლების მიმართულებით
ინკლუზიური განათლება მუდმივად ვითარდება და სპეცმასწავლებელს სჭირდება უახლესი მიდგომებისა და სტრატეგიების გაცნობა, რაც ხშირად არ არის ადვილად ხელმისაწვდომი. ვისურვებდი, ხელმისაწვდომი ყოფილიყო თანამედროვე, პრაქტიკაზე დაფუძნებული, გამოცდილებაზე ორიენტირებული ტრენინგები, რომლებიც სპეცმასწავლებლის ყოველდღიურ საჭიროებებს მოერგება. უფრო მეტი სიხშირით გაიმართოს სპეციალური მასწავლებლების შეხვედრები, ტრენინგის ფარგლებში თუ სემინარებზე, სადაც შესაძლებელი იქნება გამოცდილების გაზიარება.
რადგან სპეცმასწავლებლის საქმიანობა მაღალი ემოციური დატვირთვით ხასიათდება, სუპერვიზიის სისტემის არსებობა მნიშვნელოვნად შეამცირებდა პროფესიულ გადატვირთვას.
ბევრი სირთულის მიუხედავად, რას ნიშნავს ამ პროფესიისთვის მსახურება
მიუხედავად სირთულეებისა, სპეცმასწავლებლობა ჩემთვის მხოლოდ პროფესია არ არის, ეს არის ერთგვარი მისია. ყოველდღე, როცა ვხედავ როგორ იკვლევს ბავშვი საკუთარ გზას მცირე ნაბიჯებით და მე ვარ ერთ-ერთი მხარდამჭერი ამ რთულ გზაზე, ვგრძნობ, რომ ჩემი ადგილი სწორად ავირჩიე.
ხშირად გვესმის, რომ სპეციალური მასწავლებლობა რთულია და მართლაც ასეა. ყოველდღე ვდგავართ გამოწვევების წინაშე, ვეძებთ გზებს როგორ დავეხმაროთ ბავშვებს, რომ განვითარდნენ, ისწავლონ „გაძლიერდნენ“ და თავი სრულფასოვნად იგრძნონ კლასში. ეს ის პროფესიაა, სადაც თითოეულ წარმატებას უდიდესი ღირებულება აქვს.
გვახსოვდეს: ერთ ბავშვს, ერთ მასწავლებელს, ერთ კალამსა და ერთ წიგნს სამყაროს შეცვლა შეუძლია (მალალა იუსაფზაი).
