დღევანდელი საუბრის თემაა კომპლექსური დავალება, უფრო კონკრეტულად კი — მშობლების თვალით დანახული კომპლექსური დავალება. „მშობლები განათლებითვის“ აღმასრულებელი დირექტორის, მეგი კავთუაშვილის შეკითხვებს პასუხობს ნიკო სილაგაძე, ეროვნული სასწავლო გეგმის განვითარების ექსპერტი.
მეგი კავთუაშვილი: კარგია, როცა მზად ხარ მშობლებისგან კრიტიკული აზრიც მოისმინო და გასცე პასუხი. ეს ერთგვარი ფუფუნებაც არის.
ნიკო სილაგაძე: ნამდვილად ასეა, იმიტომ, რომ მშობლების როლი ძალიან მნიშვნელოვანია განათლების რეფორმაში და სწორედაც მშობლების მიერ დასმული კითხვებია ძალიან საინტერესო.
მ.კ.: მოვიკითხე მშობლების აზრი კომპლექსური დავალების თემაზე. უფროსი ასაკის, საბაზო და საშუალო საფეხურზე, მშობლების დიდი უმრავლესობა, ვინც მომაწვდინა ხმა ჩემს შეკითხვაზე, ამბობს, რომ ბავშვები უკვე თავად ართმევენ თავს კომპლექსური დავალების შესრულებას, დადებითი დინამიკა შეინიშნება. თუმცა, გამოწვევად რჩება დაწყებით საფეხურზე კომპლექსური დავალების აღქმა მშობლების მხრიდან. ბევრი მათგანი თვლის, რომ კომპლექსურ დავალებას დიდი დრო მიაქვს და ეს რაღაცნაირად გამოყოფილია სწავლის პროცესისგან. პირველ რიგში, ვიდრე დავიწყებდეთ ამ თემაზე საუბარს, კიდევ ერთხელ რომ შევახსენოთ მშობლებს, რა მიზნით შემოვიდა კომპლექსური დავალებების შესრულება ამ სისტემაში და შეიძლება თუ არა, ვთქვათ, რომ კომპლექსური დავალება ბევრია ან ცოტაა, თუ ეს არის ნაწილი სასწავლო პროცესის, ყოველდღიურობის?
ნ.ს.: ეს იგივე სასწავლო პროცესია, არა ნაწილი, არამედ, როცა ვახსენებთ კომპლექსურ დავალებებს, პრაქტიკულად, ვლაპარაკობთ სასწავლო პროცესზე იმიტომ, რომ სასწავლო პროცესი სხვა არაფერია, თუ არა კომპლექსური დავალებების ჯაჭვი. მოსწავლის თვალით, ეს არის სვლა ერთი კომპლექსური დავალებიდან მეორემდე, მეორედან მესამემდე… რა თქმა უნდა, ჯერ ყველა სკოლასა და ყველა კლასში ასე არ ხდება, მაგრამ რეფორმა აქეთ მიდის.
რაც შეეხება მიზანს, ძალიან მარტივია, ორად ორი მიზანი აქვს: ერთი, რომ მოსწავლეებმა შესასწავლი საკითხი უფრო ღრმად გაიაზრონ და მეორე – სასწავლო პროცესი მათთვის უფრო საინტერესო იყოს. სხვა მიზანი კომპლექსურ დავალებას არ აქვს.
მ.კ.: შეიძლება ითქვას, რომ კომპლექსური დავალება ერთგვარი საშუალებაა იმისთვის, რომ უფრო მრავალფეროვანი გახდეს რუტინული სასწავლო პროცესი ბავშვებისთვისაც და მასწავლებლისთვისაც, ჩანაფიქრი ეს არის?
ნ.ს.: სიტყვა „რუტინულს“ არ დავადასტურებ, სხვა მხრივ კი დაგეთანხმებით იმიტომ, რომ ყველანაირი სასწავლო პროცესი საინტერესოა. დიახ, რა თქმა უნდა, მასწავლებლისთვის რომ ეს უფრო ადვილი და სასიამოვნო იყოს, მოსწავლეებისთვის კი – უფრო საინტერესო და მრავალმხრივი გამოცდილების მიმცემი.
მ.კ.: სად არის აქ მშობლის როლი? თქვენ როგორ ხედავთ, მშობლებმა სად უნდა დაინახონ თავი ამ პროცესში ან საერთოდ, უნდა დაინახონ თუ არა? რაში შეიძლება ეხმარებოდეს მშობელი ბავშვს და რაში არ შეიძლება, არ არის გამართლებული?
ნ.ს.: ყოველთვის ძალიან დადებითად აისახება მოსწავლეზე, როდესაც მშობელი ყურადღებით არის მის მიმართ და მსჯელობის, განხილვის საგანია ბავშვის სასწავლო გამოცდილება. თუმცა, შეცდომაში არ უნდა შეგვიყვანოს თვითონ ასეთმა მიდგომამ, ეს სრულიადაც არ ნიშნავს იმას, რომ დავალება, თუნდაც კომპლექსური დავალება, უნდა დაიწეროს მშობლის ხელით ან კიდევ, მშობელმა აქტიური მონაწილეობა უნდა მიიღოს მის შესრულებაში. სრულიადაც არა, პირიქით, ეს დათვური სამსახურია. კომპლექსურ დავალებაში თვითონ ის პროდუქტი კი არ არის მთავარი, რასაც ბავშვი ქმნის, მთავარია როგორ წარადგენს და როგორ აღწერს იმ გამოცდილებას, რომელიც შეიძინა. თუ დავალება მშობლის ან ვინმე სხვა ადამიანის ხელითაა შესრულებული, ცხადია, ასეთ შესრულებას ჯობია არ შესრულდეს. მშობლის როლი უფრო მეტაკოგნიციაშია, სწავლის სწავლაში რომ დაეხმაროს ბავშვს, ხერხები უთხრას ან კიდევ, მასწავლებელს მიაწვდინოს ხმა, თუკი მას, 29-მოსწავლიან კლასში, რაღაც დეტალი გამორჩება ბავშვთან დაკავშირებით. ეს ნიშნავს სასწავლო პროცესში ჩართულობის ხელშეწყობას და არა დავალების გაკეთებაში დახმარებას.
მ.კ.: ეს შეიძლება იყოს ბავშვის მოტივირება, თვითსწავლაში დახმარება, სათანადო სამუშაო გარემოს შექმნა… – აი, ამ ტიპის ხელშეწყობაა უფრო მიღებული. ის, რომ მშობელმა თავისი ხელით შეასრულოს კომპლექსური დავალება, ამის მოლოდინი რეფორმის ავტორებს არ ჰქონიათ და არც პედაგოგებს უნდა ჰქონდეთ? თუმცა, მოდი, გავიხსენოთ მაგალითი, ერთ-ერთი მშობელი ამბობდა, რომ ბავშვმა კომპლექსური დავალება მიიღო, ასეთი პირობით მასწავლებლისგან – სამ დღეში თუ არ მომიტან კომპლექსურ დავალებას, სკოლაში არ მოხვიდე. და აი, აქ ირთვება ხოლმე მშობლის ინსტინქტი, რომ რაღაცნაირად დაეხმაროს შვილს. მე, სიმართლე გითხრათ, გულწრფელად, ძალიან მეეჭვება, რომ მშობლებს, მასობრივად, ან დრო ჰქონდეთ, ან სურვილი იმის, რომ საშინაო დავალებები აკეთონ შვილების მაგივრად, მაგრამ, ხშირად, ასეთ ფაქტებს ჰქონდა ადგილი და უფრო გახშირდა მას შემდეგ, რაც კომპლექსური დავალებები შემოვიდა. მშობლების მოქმედების არეალი გაიზარდა, ასე ვთქვათ, უფრო მეტი გასაქანი მიეცა. ალბათ მნიშვნელოვანია რა სტრუქტურით აწვდის ინფორმაციას მასწავლებელი, რა უნდა იცოდეს მშობელმა, თუკი პედაგოგი მოსწავლეს ეუბნება, სამ დღეში თუ არ მომიტან კომპლექსურ დავალებას, არ მოხვიდე სკოლაშიო, რა გააკეთოს მშობელმა, შვილის ნაცვლად შეასრულოს დავალება თუ შესაბამისი უკუკავშირი მისცეს მასწავლებელს, ან რაიმე სხვა გამოსავალი ხომ არ არსებობს?
ნ.ს.: ამ ქეისის კომენტირება ცოტა ძნელია, რადგან მუქარის ტონი, რა თქმა უნდა, სრულიად მიუღებელია კომპლექსურ დავალებასთან დაკავშირებითაც და ზოგადად, სასწავლო პროცესში. რაც შეეხება მშობლის მოვალეობას, თუ ეს სიტყვა შეიძლება გამოვიყენოთ იმიტომ, რომ მშობელი არ არის მაინც და მაინც ვალდებული, რომ სასწავლო პროცესის მონიტორინგი აკეთოს. კომპლექსური დავალების აუცილებელი წინაპირობაა ის, რომ იყოს გასაგები, ბავშვს ესმოდეს რაზე მუშაობს, შესაბამისად, მშობელიც უნდა ხედავდეს, რომ მისი შვილი დავალებას დამოუკიდებლად ართმევს თავს. როცა მშობლები მეკითხებიან, ჩვენი როლი სად არის, მე ყოველთვის ვპასუხობ, თუ ხედავთ, რომ ბავშვს არ ესმის სასწავლო პროცესი, ანუ არ ესმის რა დავალებაზე მუშაობს, თქვენი როლია „განგაშის ზარის ჩამოკრა“ (ამ სიტყვის ცოტა ყოფითი მნიშვნელობით და არა მართლა განგაშის ზარის), მასწავლებლისთვის თქმა იმისა, რომ ბავშვმა ეს ვერ გაიგო. ასეთ დროს, მასწავლებელი, იმავე მშობლის დახმარებით, ალბათ, მეტად ადაპტირებულ, გამარტივებულ ან უფრო სხვა კონტექსტზე ორიენტირებულ დავალებას შესთავაზებს მოსწავლეს, იმავე საკითხზე, რასაც მთელი კლასი სწავლობს, ოღონდ ცოტა სხვანაირი პირობით. იმიტომ რომ, თუ დავალება გასაგები არ არის, სასწავლო პროცესში მოსწავლის ჩართულობა ვერ მოხერხდება და ამიტომ აზრს კარგავს ის კომპლექსური დავალებაც. რეალურად, ის ხომ იმისთვის არის მოგონილი, რომ მოსწავლეს, საკლასო ოთახში, მიეცეს თავისი შემოქმედებითი ასპარეზი.
მ.კ.: ახლა ახსენეთ სიმარტივე, მარტივი უნდა იყოს ბავშვისთვის, რომ გაიგოს რა არის ინსტრუქცია ამ დავალების.
ნ.ს.: არც იმდენად მარტივი, რომ არ დაინტერესდეს და არც იმდენად რთული, რომ ბავშვი დაითრგუნოს და სასწავლო პროცესში არ მიიღოს მონაწილეობა. ვიგოტსკი როგორც იტყოდა, დავალება განვითარების უახლოეს ზონაში, სკაფოლდინგის რეჟიმში უნდა იყოს.
მ.კ.: გასაგებია, ერთი, რომ უნდა იყოს ადეკვატური სირთულის და მეორე, მინდა ვიკითხო, შესაძლებელია თუ არა, რომ დიფერენცირებული, ინდივიდუალური მიდგომის გამოყენება, როდესაც მასწავლებელი მოსწავლეებს აძლევს კომპლექსურ დავალებას. ნიშნავს თუ არა ეს, რომ არსებობს რაღაც სურათ-ხატი, სტანდარტი, როგორი უნდა იყოს ეს პროდუქტი და ყველანი იმ პროდუქტის შექმნისკენ მივდივართ თუ ჩვენ, ჩვენი შესაძლებლობების, ნააზრევის ფარგლებში, ვასრულებთ და ისე ვაღწევთ შედეგს, ანუ შედეგი წინასწარ უნდა იყოს დასურათხატებული?
ნ.ს.: ძალიან კარგი შეკითხვაა, დიდი მადლობა ამისთვის. არა, არ არის ასე. შეიძლება კლასში გვყავდეს 15 მოსწავლე და 15-ივესთან სრულიად განსხვავებული პროცესი მივიღოთ. აქ მნიშვნელოვანია დავალებაზე მუშაობის პროცესი იმიტომ, რომ ეროვნული სასწავლო გეგმის თემები სპირალის პრინციპითაა აგებული, პრაქტიკულად, ერთი და იმავე მიზნებს ემსახურება. თუ ამ თემაში არ გამოვიდა რაღაც, მეორე ან მესამე თემაში გამოვა. შეიძლება, რაღაც გადასახედიდან, ის წარუმატებელი გამოცდილებაც კარგი რესურსი იქნეს გასახსენებლად და დასკვნების გასაკეთებლად. არ არსებობს ასეთი სურათ-ხატი, არ არის სტანდარტული შეფასების რუბრიკა, რომ ამაში ნიშანი ასეთი ფორმით იწერება, აქ მნიშვნელოვანია სწორედ ინდივიდუალური, დიფერენცირებული მიდგომა. როდესაც მე, როგორც მასწავლებელს, მყავს, ვთქვათ, 20-29 მოსწავლე, ეს დავალება არის ჩემი დიალოგის საშუალება ამ მოსწავლეებთან, შესაბამისად, მათი გამოცდილების – ჩემთვის (თუ კოლეგები და მშობლები შემეკითხებიან, მათთან გასაზიარებლად რომ შემეძლოს ამის აღწერა). აქ თუ ისევ რაღაც სტანდარტები დაწესდა (იმან ის ქნა, შენ ეს ვერ ქენი, იქ ასე უნდა გექნა და ა.შ.), ეს, რა თქმა უნდა, ამ დავალების ბუნებას არ შეესაბამება.
მ.კ.: გისმენთ და ვფიქრობ, როგორ შეიძლება მშობელმა ეს უკუკავშირი პედაგოგამდე ისე მიიტანოს, რომ უარესი შედეგი არ მიიღოს, ასე ვთქვათ, არ განარისხოს პედაგოგი. მშობლები ხშირად ამბობენ, ვერ ვეტყვი ამას იმიტომ, რომ მერე შეიძლება ჩემი შვილი დაჩაგროს. ზოგ შემთხვევაში, ეს შეიძლება გარკვეული თვითცენზურის ბრალი იყოს ადამიანში, მაგრამ, ზოგ შემთხვევაში, არც ისე აზრს მოკლებულია, რომ შეიძლება ასეთი ფაქტებიც იყოს. ეს, მართალია, კომპლექსური დავალების თემას სცილდება, მაინც საინტერესო იქნება, ორიოდე სიტყვით რომ გვითხრათ, როგორ შეიძლება უკუკავშირის მიცემა პედაგოგებისთვის. თქვენი გუნდი ალბათ მუშაობს ამ თემაზე პედაგოგებთან, მშობლებისგან უკუკავშირის მიღების რაღაც სქემა, ჩარჩო ხომ არ შეგითავაზებიათ? შეიძლება არ იყოს კარგი, თუ შესთავაზეთ და სჯობს თავისუფალი დინება ჰქონდეთ, მაგრამ მაგალითი თუ გიჩვენებიათ, როგორი შეიძლება იყოს ეს უკუკავშირი.
ნ.ს.: უფრო რთულადაც შეიძლება ამ შეკითხვაზე პასუხი, მაგალითად, სასკოლო სასწავლო გეგმაში ყველა სკოლას გაწერილი უნდა ჰქონდეს (შეგახსენებთ, რომ ავტორიზაციის პროცესები იწყება სკოლებში) მშობელთა ჩართულობის მექანიზმები, ანუ რა ფორმით ხდება მშობლებთან კომუნიკაცია, მათთან ინფორმაციის გაცვლა და უკუკავშირების გამოყენება სასკოლო კურიკულუმის გასავითარებლად, მაგრამ ეს უფრო რთული იქნება. სინამდვილეში, უფრო მარტივად შეიძლება ბევრი რამ ითქვას, ეს დაიყვანება ერთადერთ შეკითხვამდე, როგორც ვთქვით – როგორია სასწავლო პროცესში მოსწავლის ჩართულობა, ანუ მისი მოტივაცია. ხაზს ვუსვამ, ჩართულობა დგება მაშინ, როდესაც მოსწავლეს ესმის რა ხდება და ეს პროცესი შეუძლებელი არ მგონია. არაფერი გასაღიზიანებელი არ იქნება ამაში, თუკი ეს იქნება ნათქვამი ურთიერთპატივისცემისა და ერთმანეთის პროფესიონალიზმის აღიარების ხარჯზე, რომ ჩემი შვილი, მეჩვენება, რაღაცნაირად ვერ იგებს ამ დავალების პირობას, რაშია საქმე, ვიმსჯელოთ ამ საკითხზე. შეიძლება ერთი სიტყვა იყოს ისეთი, რომელიც ცვლის ვითარებას და ბავშვი ამის შემდეგ გაიგებს, რაც საჭიროა. რეალურად, კომპლექსურ დავალებაზე მე არ უნდა ვსაუბრობდე, რადგან რეფორმის გუნდის წევრი ვარ და ალბათ უფრო სხვებმა უნდა შეაფასონ, მაგრამ ჩანაფიქრი ამისი არის ის, რომ ადამიანს აქვს ექვსი ფუნქციურ-კომპონენტური უნარი: კრიტიკული აზროვნება, შემოქმედებითი აზროვნება, კომუნიკაცია, კოლაბორაცია, პაუხისმგებლობა, ეთიკა და ხასიათი/ნებელობა. როცა ადამიანი ამ უნარებს ურთიერთდაკავშირებულად იყენებს, მაშინ არის ჩართული, აქტიური, მაშინ არის შემოქმედებით პოცესებში. კომპლექსური დავალების უმთავრესი მიზანია ამ პროცესში ბავშვის შემოყვანა, ანუ მოსწავლეს უხაროდეს, აინტერესებდეს. შედეგი თანდათან მოვა, შედეგები მთელი საფეხურის მიხედვითაა განსაზღვრული და არა კლასების ან თემების მიხედვით. მთავარია, ეს იყოს უზრუნველყოფილი. მშობელმაც ამის დიაგნოსტირება უნდა გააკეთოს, მეტი არაფერი. არ არის ძნელი იმის მიხვედრა, მოსწავლეს ესმის თუ არა სად მიდის და თუ ეს არ ჩანს, უხარია თუ არა სად მიდის, ამ დღის წესრიგში, მასწავლებელთან დიალოგში, ამ კითხვის შემოტანა – ყველაფერი გამართულია თუ არა, ამ შემთხვევაში გამართლებულია.
მ.კ.: ეს არის ერთი, რაზეც ვისაუბრეთ – ძალიან მნიშვნელოვანია უკუკავშირის თემა ჰქონდეს, თუ არა აქვს, ვთქვათ, სკოლას, პედაგოგს… მშობელმა შეიძლება ისარგებლოს ამ შემთხვევით და ასეთივე ტიპის უკუკავშირი მისცეს პედაგოგს, თუკი, მაგალითად, მისი შვილი ამბობს, რომ დავიღალე, უზარმაზარი დრო მიაქვს დავალებას ან თავად ფიქრობს ასე. ამ შემთხვევაში, აუცილებელია კავშირი, უკუკავშირის მიცემა პედაგოგთან.
და მეორე, რასაც ხშირად ამბობენ, რომ ჭარბი საშინაო დავალების შესამცირებლად, შეიძლება თუ არა ისინი ჩავანაცვლოთ კომპლექსური დავალებით, რომელიც შეიძლება უფრო საინტერესო იყოს. ხშირად მშობლები ამბობენ, რომ ბავშვებს ბევრი საშინაო დავალება აქვთ და პლუს კომპლექსური დავალებაც შესასრულებელი. ეს კიდევ რაღაც ახალი დაემატათ, რომელსაც სჭირდება დრო, რომელიც არ არსებობს, რაც ხშირად უკმაყოფილების საფუძველი ხდება. შეიძლება თუ არა კომპლექსური დავალება ჩვეულებრივი ტიპის დავალებად განვიხილოთ და შესაძლებელია თუ არა, რომ ამის ხარჯზე მოხდეს სხვა დავალებების შემცირება?
ნ.ს.: ეს პლუს რეჟიმი, პლუს კომპლექსური დავალება, რა თქმა უნდა, სწორი არ არის. რეალურად, არსებობს სიტყვა „ჩანაცვლება“ და არსებობს სიტყვა „დამატება“, ხომ?! კომპლექსურ დავალებებზე დაფუძნებული სასწავლო პროცესი ნიშნავს, ასე ვთქვათ, ჩვენ რომ ყველამ სკოლა დავამთავრეთ, იმ ტიპის ტრადიციული სასწავლო პროცესის ჩანაცვლებას ასეთი პროცესით და არა რაღაც პროცესზე კიდევ, დამატებით, ახალი კომპონენტის შემოტანას. სკოლის სასწავლო გეგმა ასე აიგება, რომ მე საგანში მაქვს 5 ან 7 კომპლექსური დავალება კლასში და მთელი სასწავლო პროცესის მიზანია, რომ ჩემი კლასის ყველა მოსწავლემ ეს დავალებები შეასრულოს და ამით დაძლიოს ის პროგრამა, რაც ამ კლასისთვის იყო სახელმძღვანელოთი თუ რაიმე დამატებითი რესურსებით ან ეროვნული სასწავლო გეგმით განსაზღვრული. ეს ბევრი სასწავლი ხან გამართლებულია, დადებითი კონოტაციით, ხან უარყოფითით, მაგრამ აქ გამარტივების რეჟიმში უფროა იმიტომ, რომ რეალურად ასეა, თუ გვაქვს 6 კომპლექსური დავალება, 6 დავალება გვაქვს და არის კიდევ რაღაც ძალისხმევები, რომლებიც სჭირდება ამ დავალების შესრულებას, ამ შემთხვევაში, სიტყვა „პლუს“ ზედმეტია. წესით, ამან მოსწავლეს მეტი თავისუფალი დრო უნდა მისცეს, რა თქმა უნდა და იმ დროისაც, რასაც ის სწავლას ახმარს, უფრო შინაარსიანად და საინტერესოდ გამოყენების პერსპექტივა უნდა შექმნას კომპლექსურმა დავალებამ.
მ.კ.: და თუ არ ქმნის ამ საშუალებას, მაშინ მშობელმა აუცილებლად უკუკავშირი უნდა მისცეს, რაზეც უკვე ვისაუბრეთ.
ნ.ს.: რა თქმა უნდა, უკუკავშირი უნდა მისცეს, მაგრამ მშობელს ნუ წარმოვიდგენთ, ამ შემთხვევაში, დანერგვის მონიტორინგის სამსახურის წევრად და არ უნდა მოვთხოვოთ იმაზე მეტი, რაც ევალება. ამ შემთხვევაში, ის მოკავშირეა მასწავლებლის, რომელიც იმავე მიზნებს ისახავს და ძალიან გულწრფელად აინტერესებს კონკრეტული ბავშვის მიღწევები. რაც შეეხება იმას, თუ ასე არ ხდება, კარგად მესმის, ეს არ არის ძალიან ადვილი პროცესი და ბევრი ნიუანსი, ხშირად, გარკვეულ გაუგებრობებს იწვევს. თუმცა, რაც დრო გადის, მით მეტ პრაქტიკას ვხვდებით კომპლექსური დავალების განხორციელების და იმ მასწავლებლების რიცხვიც ძალიან დიდია უკვე, რომლებიც თვითონაც ექსპერტულ გამოცდილებას ქმნიან და აზიარებენ, ამ თვალსაზრისით. აქ მთავარია, ძალთა გამთლიანება – სკოლის ადმინისტრაციის, მასწავლებლების და რა თქმა უნდა, მშობლის, რომლის როლიც, კიდევ ერთხელ ვთქვათ, დიაგნოსტირებაა იმისა, რამდენად არის ბავშვი ჩართული სასწავლო პროცესში.
მ.კ.: ნიკო, კიდევ ერთი შეკითხვა მაქვს – კომპლექსური დავალება ნიშნავს საშინაო დავალებას თუ შეიძლება, რომ კომპლექსურ დავალებაზე, ნაწილობრივ, საკლასო ოთახშიც იმუშაონ მოსწავლემ და მასწავლებელმა?
ნ.ს.: მოდი, ასე ვთქვათ მკაფიოობისთვის, რომ კომპლექსური დავალება საკლასო სამუშაო უფროა, ვიდრე საშინაო დავალება, თუ მაინც ამ ტერმინებს გამოვიყენებთ. ეს არის დავალება, რომელზეც მასწავლებელი და მოსწავლე, შეიძლება თანაკლასელებიც, ჯგუფურად, ერთობლივად მუშაობენ და ლომის წილი ამ დავალების, 80%, არის საკლასო აქტივობის. ცხადია, ბავშვმა სახლშიც შეიძლება იფიქროს რაღაცაზე, მასალა მოიძიოს ან გაესაუბროს სხვა ადამიანებს, მაგრამ საშინაო დავალებასთან ამის გატოლება არაფრით არ შეიძლება. ეს არის საკლასო სამუშაო, უპირველეს ყოვლისა და მშობლის მხრიდან მოსწავლის ჩართულობის დიაგნოსტირებაზე რომ ვლაპარაკობთ, ეს ნიშნავს რამდენად გასაგებია მისთვის ეს პროცესი და არც ერთ შემთხვევაში იმას, რომ საშინაო დავალება როგორ შეასრულეს ერთად კარგად. ეს მეტწილად საკლასო სამუშაოა.
მ.კ.: დარწმუნებული ვარ, ეს იქნება აღმოჩენა ძალიან ბევრი მშობლისთვის.
ნ.ს.: იმედი მაქვს, რომ არ იქნება.
