განსაკუთრებულს ვერაფერს გეტყვით, გამოცდილებას გაგიზიარებთ. ვფიქრობ, ერთ ადამიანს მაინც დააფიქრებს… თუ გამოიყენებთ, გამიხარდება.
ხშირად ვსაუბრობ ჩემს მოსწავლეებთან იმაზე, რომ ყველა საგანს თავისი ენა აქვს, თითოეული საგანი სამყაროს ამა თუ იმ მოვლენას გამომსახველი ხერხების გზით გვიხსნის. მუსიკა მშვენიერების აღქმის, შეუცნობლის შეცნობის ენაა და შინაარსის გადმოსაცემად ორი ან მეტი ენის ცოდნას მოითხოვს: პირველი – მუსიკის ენაა თავისი სინტაქსური და მორფოლოგიური სიღრმით, მეორე – მუსიკის ენაზე თქმულის ვერბალური ახსნა და მისი განმარტებებია, დანარჩენი კი შეძენილი ცოდნის კონტექსტების მორგებაა ახალ მასალაზე.
სასწავლო პროცესის დასაწყისში რამდენიმე გაკვეთილს ენის გამომსახველი ხერხების ანალიზს ვუთმობ, სხვაგვარად წარმოუდგენელია ავხსნა და გავაგებინო მოსწავლეს სტილური თუ ჟანრული მახასიათებლები. ეგზიუპერის ციტატა „ენა არის გაუგებრობის წყარო“, მასწავლებელს განაწყობს ენის მახასიათებლების ხარისხიანი ცოდნისკენ დაგეგმოს გაკვეთილები და სახელმძღვანელოს მასალა დაალაგოს იმგვარად, რაც მარტივად და მიზნობრივად მიიყვანს შედეგთან. მუსიკის გამომსახველი ენის ელემენტები – მელოდია, ჰარმონია, რიტმი, მეტრი, ტემპი, ტემბრი, ფაქტურა, ფორმა, ჟანრი, ბგერა – ცალკე კვლევის საგანია და ენის თითოეული ელემენტი წარმოადგენს საგანთა შორის შემაკავშირებელ ხიდს. უსასრულოდ შეიძლება ვისაუბროთ ნაწარმოების ემოციურ და ფსიქოლოგიურ შინაარსზე. ნაწარმოებების განხილვა, ანალიზი, კვლევა კონტექსტებს ეფუძნება, კონტექსტებს კი სტანდარტის მოთხოვნის შესაბამისად ვართულებთ. ამისთვის, მასწავლებელს აქვს ქრესტომათიული მასალის დამატებით შერჩევის შესაძლებლობა თემის კიდევ უფრო მეტად ღრმად შესწავლისათვის, მოსწავლეების საჭიროებების გათვალისწინებით.
მუსიკის ენის ფენომენზე საუბრით დავიწყე და მედიაწიგნიერებაში მის მოდიფიკაციაზე და ინტეგრაციით გავაგრძელებ. წელს მქონდა ბედნიერება, ჩემი გამოცდილება გამეზიარებინა მეთერთმეტე კლასისთვის. ჩემთვის მედიაწიგნიერება მოსწავლეებთან დაახლოების და ურთიერთობის განსხვავებული და საინტერესო შესაძლებლობა აღმოჩნდა. მოდით, თავიდანვე გეტყვით, რომ ეს საგანი – მედიაწიგნიერება – ყველა საგნისგან განსხვავებით, მკაფიოდ გამოკვეთილ უნარებს მოითხოვს, კერძოდ, მოსწავლეს არგუმენტირებისთვის, აზრის თავისუფლად გამოთქმისთვის მეტი სივრცე ეძლევა. როცა ფილმის ფრაგმენტის, მედიაწიგნიერების რესურსის, ხელოვნების ნიმუშის, ლიტერატურული ნაწარმოების, მუსიკალური შედევრის ანალიზს ვაკეთებთ, ხშირად ვიყენებთ ხოლმე მობილურ ტელეფონს კლასში, ინფორმაციაზე სრულად წვდომისთვის. ტარგეტულად მორგებული აქტივობების დახმარებით მოსწავლეები მარტივად პოულობენ პრობლემის გადაჭრის საინტერესო გზებს, რომელიც პროექტზე მუშაობის თემად შეგვიძლია ავირჩიოთ. გაკვეთილი, რომელიც ზოგჯერ სპონტანურად წარიმართება, შეიძლება გახდეს პროექტის იდეის საწინდარი. ასე გამოიკვეთა სწორედ პროექტისთვის ახალი თემა: „ინფორმაციის ენა – ვინ დასვა პირველი კითხვა?“
მეთერთმეტე კლასში თავისუფლად შემეძლო მესაუბრა სახისმეტყველების რაობასა და მნიშვნელობაზე ლიტერატურასა და ხელოვნებაში, ხშირად ვაცნობდი მოსწავლეებს რევაზ სირაძის „სახისმეტყველებიდან“ მათთვის საინტერესო და კონტექსტურად საჭირო საკითხებს, მით უმეტეს, რომ ამის შესაძლებლობას მათი საბაზისო ცოდნა მაძლევდა, გავლილი ჰქონდათ ჰაგიოგრაფია, რომელსაც თავისუფლად ვაკავშირებდი ტექსტების დაშიფვრასთან, სიმბოლოების, მეტაფორების გააზრებასთან. „სახისმეტყველებაში“ მოთხრობილია, რომ ქართული ესთეტიკის, მუსიკისა და ლიტერატურის სათავეებში უნდა ვეძებოთ სწორედ ის გზა, რომელიც ინფორმაციას ცოდნად გადააქცევს. მაგალითისათვის მოვიყვან რამდენიმე საკითხს: ქართული ჩუქურთმა და მზე, მოძღვრება ადამიანზე, საგალობელი, ფრესკა, ტაძარი. გაკვეთილზე ხშირად ვიყენებ პოსტმოდერნიზმის გამომსახველ ენას, ძალიან ნიშანდობლივია ჯემალ ქარჩხაძის წერის სტილური მახასიათებელი, აკა მორჩილაძის „ობოლედან“ თხრობის ჰიპერრეალისტური შეგრძნება. ვერაფრით ვუღალატებდი ნიდერლანდურ რენესანსს და ხშირად ვშიფრავდით ჰიერონიმუს ბოსხის ტილოებს: „თივის გადატანა“, ტონდო „კაცობრიობის შვიდი მომაკვდინებელი ცოდვა“, პიტერ ბრეიგელის „ნიდერლანდური ანდაზები“, ეს ხომ „წინასწარმეტყველებაა“ სამყაროს საზრისზე, ადამიანის როლზე წუთისოფელში. ხელოვნური ინტელექტის როლი უაღრესად მნიშვნელოვანი და ფუნქციური აღმოჩნდა ინფორმაციების, მასალების მოძიებასა და გენერირებაში. მოსწავლეები მუშაობდნენ რამდენიმე AI პლატფორმაზე: Chatgpt.com, Gemini.google.com.app, claude.ai.new, copilot.microsoft.com, app.leonardo.ai.
დეკოდირება, როგორც ინფორმაციის ფილტრაციისა და ცოდნად გადაქცევის ინსტრუმენტი, მოსწავლეებმა არგუმენტირებული ესეების, ფსიქოლოგიური ჩანახატებისა და პოპ-არტის ნიმუშებში ბულინგისა და დეზინფორმაციის კვლევის ხერხად გამოიყენეს, საინტერესო შეფასებები და დისკუსიები გაიმართა ფილმის – „კლასის წინ“ ირგვლივ.
https://www.youtube.com/watch?v=g6lrGodGMCQ
ჩვენ ყველა ერთად ვიდექით ტურეტის (ქრონიკული დაავადება, რომელიც ხასიათდება მოტორულ-ვოკალური ტიკებით) პრობლემის წინაშე და ფილმის შემდეგ ვიაზრებდით მარტოდ დარჩენილი ადამიანის მდგომარეობას სოციუმში, ვიპოვეთ კიდეც ტურეტის სინდრომის მქონე ბავშვის/ადამიანის დახმარების გზები, ეს გზა ადამიანობის გადარჩენისა და შენარჩუნების გზაა, ჩვენ ყველას გვაქვს უფლება სამყაროში ვაკეთოთ ის, რისი შესაძლებლობები და უნარები გაგვაჩნია. ტურეტის სინდრომზე მიცემულ დავალებაში, მოსწავლეებმა თარგმნეს და ღია გაკვეთილზე წარადგინეს ანალიტიკური ესე, თუ რა მახასიათებლები აქვს ამ სინდრომს, როგორ შეუძლია ადამიანურმა ფაქტორმა შეასუსტოს სინდრომის სიხშირე და სირთულე, როგორ შეგვიძლია ვაქციოთ სინდრომის მქონე ბავშვი სოციუმის ნამდვილ წევრად. შეზღუდული შესაძლობლობა რომ არ არსებობს, ამაზეც ბევრია ნათქვამი მუსიკის ისტორიაში. 13 წლის ლუსის შესრულებულმა ფრედერიკ შოპენის ნოქტურნმა ადამიანებს შეუძლებლის შესაძლებლობა ხილულად დაანახა. ლუსიმ თავისი შინაგანი სამყაროს ილუსტრაციისთვის, სევდის გადმოსაცემად შოპენის ნოქტურნი op.9, N1 b-moll, აირჩია და დღევანდელობის ერთ-ერთი დიდი ვირტუოზი ლანგ ლანგიც კი გაკვირვებული დატოვა.
https://www.youtube.com/watch?v=7XCBStyK6kI
ეს წერილი მედიაწიგნიერების სახელმძღვანელოდან წამოვიღე, მინდოდა ყველასთვის გამეზიარებინა მისი პათოსი.
ძვირფასო მასწავლებელო!
მე ცოცხალი გადავურჩი საკონცენტრაციო ბანაკს და ჩემმა თვალებმა იხილა ის, რაც არ უნდა ნახოს არც ერთმა ადამიანმა:
როგორ აშენებენ სწავლული ინჟინრები გაზის კამერებს;
როგორ წამლავენ კვალიფიციური ექიმები ბავშვებს;
როგორ კლავენ სწავლადამთავრებული მედდები ჩვილ ბავშვებს;
როგორ ესვრიან და წვავენ ბავშვებსა და ქალებს უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულების კურსდამთავრებულები.
ამიტომაც, მე არ ვენდობი განათლებას!
მე გთხოვთ, დაეხმარეთ მოსწავლეებს, გახდნენ ადამიანები. თქვენმა ძალისხმევამ არ უნდა მიგვიყვანოს სწავლული მონსტრების, ნამეცადინარი ფსიქოპათების, განათლებული აიხმანების ჩამოყალიბებამდე. კითხვა, წერა, არითმეტიკა მხოლოდ მაშინ არის მნიშვნელოვანი, როცა ეხმარება ჩვენს შვილებს, გახდნენ უფრო ა დ ა მ ი ა ნ უ რ ე ბ ი!
საკონცენტრაციო ბანაკში გადარჩენილი სკოლის ერთ-ერთი დირექტორის წერილი სამსახურში აყვანილი მასწავლებლებისადმი.
საოცარია… ყველა ენის დაუფლება შეგვიძლია ადამიანებს, მუსიკის ენის მედიაწიგნიერებაში შეღწევამ და ამ ორი საგნის ენათა სისტემების სინთეზმა დამანახა, რომ სწავლის პროცესი უსასრულოა, ძიების და კვლევის გზა ენის სიმბოლოების ამოხსნის გარეშე — შეუძლებელი, სამყაროს უდიდეს ქსოვილში კი ჩვენეულ ორნამენტს ვაქსოვთ დიდი პასუხისმგებლობით, სიყვარულით და სიკეთით. ჯონ დიუი ამბობს, განათლება თავად ცხოვრებააო. რახან ასეა, ვისწავლოთ, რათა ვიცხოვროთ!
გამოყენებული ლიტერატურა:
√ რ. სირაძე „სახისმეტყველება“, ნაკადული, 1982;
√ ნ. ინგოროყვა, მედიაწიგნიერების გაკვეთილები, თბილისი, 2023;
√ სახელმძღვანელო მასწავლებლებისთვის. როგორ აღმოვაჩინოთ და ვებრძოლოთ დეზინფორმაციას. რედაქტირებულია:
28-01-2021;
ინგა ბარამიძე – თბილისის №115 და №133 საჯარო სკოლების მუსიკის მენტორი მასწავლებელი, მუსიკისმცოდნე
