ელისო ჯაფარიძე
თბილისის №130 საჯაროს სკოლის ფიზიკის მასწავლებელი
ფიზიკის მასწავლებლის მიერ სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლისთვის მულტიმოდალური სწავლების მეთოდით შექმნილი მოდიფიცირებული გაკვეთილის ნიმუში.
ერთი წუთით წარმოიდგინეთ, რომ ირგვლივ ყველა და ყველაფერი ერთმანეთს ჰგავს, ყველაფერს ერთნაირი გემო, არომატი და ფერი აქვს, ყველა ემოცია ერთნაირად გამოიხატება და ყველას ყველაფერზე ერთნაირი რეაქცია აქვს, ერთნაირად ლაპარაკობს, ერთნაირად სწავლობს, ერთნაირად აღიქვამს და ასე უსასრულოდ. ალბათ, დამეთანხმებით, რომ ასეთი სამყარო მოსაწყენი და უინტერესო იქნება, სწორედ განსხვავებულობაშია სამყაროს სილამაზე და ჩვენ მას ვიღებთ ისეთს, როგორიც არის თავისი მრავალფეროვნებით, განსხვავებულობითა და უცნაურობებით.
მაშინ, როცა 130-ე საჯარო სკოლის მოწვეული მასწავლებლობის პატივი მხვდა წილად, მივხვდი, რომ სწორედ სკოლაა იმ დიდი სამყაროს პატარა ნაწილი, სადაც განსხვავებულობასთან პირისპირ შეხება ყოველდღიურობაა და აქ ისწავლება როგორ ვიცხოვროთ გვერდიგვერდ განსხვავებულებმა პატივისცემით, თანაგრძნობითა და გაგებით.
ინკლუზიური სწავლება სხვა, განვითარებულ, ქვეყნებთან შედარებით, ახლა იდგამს ფეხს საქართველოში და ბედნიერი ვიქნები, თუ მცირეოდენ წვლილს მეც შევიტან ამ დიდ საქმეში და ისეთი საგნის სწავლაში დავეხმარები ჩვენს მომავალ თაობას, როგორიცაა ფიზიკა. ზოგი ფიქრობს, რომ ფიზიკა გაუთავებელი ფორმულები, გრაფიკები და რთულად გასაგები თორიებია, მაგრამ რეალურად ეს მეცნიერებაა, რომლის მეშვეობითაც გველაპარაკება სამყარო. სწორედ სამყაროს გზავნილის მოსწავლეებამდე განსხვავებული მეთოდებითა და ხერხებით მიტანაა ინკლუზიური განათლების არსი, როცა ვხვდებით, რომ ყველა ბავშვი იმსახურებს ჰქონდეს შესაძლებლობა, სამყაროს მისთვის გასაგებ ენაზე უსმინოს და თავისი ადგილი იპოვოს მის წიაღში.
ამ მიზნის მისაღწევად შემუშავდა სწავლის უნივერსალური დიზაინის პრინციპები, რომელთა შესწავლისას აღმოვაჩინე, რომ ერთ-ერთი ეფექტიანი სწავლების გზა მულტიმოდალური მეთოდია.
სწავლის უნივერსალური დიზაინი, როგორც დიფერენცირებული სწავლების მექანიზმი, აფართოებს მასწავლებლის როლს და მის საზღვრებს, მოსწავლისთვისის აღარ არის უბრალოდ ცოდნის გადამცემი, ის უნდა იყოს შემოქმედი, დიზაინერი, კონსტრუქტორი, არქიტექტორი და ინსპირაციის წყარო, რათა გაკვეთილი და თემა გახადოს საინტერესო და ადვილად გასაგები ყველა ტიპის მსმენელისთვის, იქნება ის აუდიალი, კინესთეტიკი, ვიზუალი თუ სხვა. მასწავლებელმა უნდა გარდაქმნას აბსტრაქტული კანონები ბავშვებისთვის გასაგებ ნახატებად, ვიდეოებად, თამაშებად, ექსპერიმენტებად. მუდმივად ეძებოს თითოეულ მათგანზე მორგებული ახალი გზა საინტერესო გაკვეთილის ჩასატარებლად, შექმნას ისეთი გარემო, სადაც არც ერთი ბავშვი არ იგრძნობს თავს განსხვავებულად და სადაც განსხვავებულობა იქნება აღქმული არა როგორც ბარიერი, არამედ როგორც შესაძლებლობა, ყველამ ერთმანეთისაგან ისწავლოს და განვითარდეს, როგორც ამ სამყაროს სრულუფლებიანი წევრი.
მულტიმოდალური მეთოდი სწორედ ზემოთ ხსენებულ პრინციპს ეფუძნება. მოსწავლეებმა, რომლებსაც ინფორმაციის აღქმის, დამუშავებისა და გადმოცემის განსხვავებული უნარი და სტილი აქვთ, პედაგოგისგან ახალი მასალა და დავალებაც განსხვავებული, მრავალფეროვანი საშუალებით უნდა მიიღონ. ფიზიკა კი იმ საგანთა რიცხვს განეკუთვნება, რომელიც იძლევა ამ მეთოდებზე მორგებული სწავლების შესაძლებლობას.
ვიზუალური მასალა – სქემები, ანიმაციები, ვირტუალური ლაბორატორიები, მნიშვნელოვანია ისეთი მოსწავლეებისთვის, რომლებიც მასალას უკეთ აღიქვამენ დაკვირვებისას. მაგალითად, უწონობისა და გადატვირთვის ახსნისას, შეგვიძლია გამოვიყენოთ ვირტუალური ლაბორატორია ან თავად გადავიღოთ მოკლე ვიდეო, სადაც გამოჩნდება, როგორ იცვლება დინამომეტრის ჩვენება, თუკი მას ტვირთიანად აჩქარებულად ვამოძრავებთ ზევით და ქვევით. თუ ვიდეოს ექსპერიმენტის ხმოვან აღწერასაც დავურთავთ, ეს წაადგებათ არა მხოლოდ ვიზუალებს, არამედ აუდიალებსაც, რომელთათვისაც მნიშვნელოვანია ინფორმაციის სმენითი ორგანოს საშუალებით აღქმა. კინესთეტიკებს თავად შეუძლიათ ექსპერიმენტის ჩატარება, რათა უკეთ შეიგრძნონ ფიზიკური პროცესი, მათთვის ეს მნიშვნელოვანია. იმის შესამოწმებლად, რამდენად კარგად გაიგეს ახალი მასალა, პედაგოგებმა მოსწავლეებს უნდა მივცეთ შესაძლებლობა, აირჩიონ მათთვის ხელმისაწვდომი გადმოცემის ფორმა – თხრობით, წერით ან თუნდაც ხატვით მოიტანონ ჩვენამდე გაგებული მასალა.
ვამუშაოთ ჯგუფებში, განსხვავებული შესაძლებლობების მქონე მოსწავლეები გუნდში გავაერთიანოთ, რათა ურთიერთშეჯერებით გაძლიერდეს მათი უნარები. ამოცანის გააზრების და პრობლემის გადაჭრისას, ერთმანეთი შეავსონ და თემატური საკითხები გადაჭრან. ეს კი მათში ერთმანეთის პატივისცემას, საკუთარი რწმენის გაძლიერებას და მოტივაციის ამაღლებას შეუწყობს ხელს. შეფასების დროს უმჯობესი და აუცილებელია, შევაფასოთ თითოეულის ძალისხმევა და მონდომება და არა შედეგი, ეს მათი მოტივაციისთვის ძალიან მნიშვნელოვანია.
ბოლოს მინდა აღვნიშნო, რომ მულტიმოდალური მეთოდი ეხმარება მასწავლებელს, თავად ირწმუნოს და დაარწმუნოს ნებისმიერი მოსწავლე საკუთარ ძალებსა და წარმატების შესაძლებლობაში. ნიმუშად გთავაზობთ სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლისთვის შექმნილ მოდიფიცირებულ გაკვეთილს, რომელსაც მულტიმოდალური სწავლების მეთოდით ვქმნი.
ნივთიერების აგრეგატული მდგომარეობა
თბოგადაცემა
ინკლუზიური განათლება თანატოლებთან ერთად ხარისხიანი განათლების მიღებას გულისხმობს. იმისათვის, რომ სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეები ჩართულები იყვნენ საგაკვეთილო აქტივობებში, მნიშვნელოვანია გაკვეთილი მორგებული იყოს მის შესაძლებლობებსა და საგანმანათლებლო საჭიროებებზე. აქედან გამომდინარე შევქმენი მოდიფიცირებული მასალა, რომელიც მაქსიმალურად მარტივად და თვალსაჩინოდ აწვდის მოსწავლეს თემატიკით განსაზღვრულ ტექსტს. მულტიმოდალური მეთოდის გამოყენება კი განსაკუთრებით ეფექტიანს ხდის მოსწავლისთვის სწავლა-სწავლების პროცესს. აღსანიშნავია, რომ ამგვარად მიწოდებული სასწავლო მასალა ადვილად აღსაქმელი, გასააზრებელი, დასამახსოვრებელი და გამოყენებადია არა მხოლოდ სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე ბავშვისთვის, არამედ ყველა მოსწავლისთვის.
