რუსუდან ქარჩავა
სსიპ ქალაქ თბილისის №147 და № 221 საჯარო სკოლების პედაგოგი
ტონი ბუზანისა და სხვა სპეციალისტების გამოცდილება ჩვენს პრაქტიკაში
ტონი ბუზანი – ინგლისელი მწერალი და განათლების კონსულტანტი. მან დაიწყო მენტალური წიგნიერების და აზროვნების ტექნიკის „დაზვერვის რუკა“ პოპულარიზაცია;
მარტინ დევისი – ამერიკელი მათემატიკოსი და პედაგოგი, რომელსაც მიღებული აქვს არაერთი პოპულარული ჯილდო;
ჩაკ ფრეი – Mind Mapping Software blog-ის (გონებრივი რუკის პროგრამული ბლოგი) შემქმნელი.
დაზვერვის რუკა (სხვაგვარად – გონებრივი რუკა, კავშირების დიაგრამა, აზრების რუკა) – ინფორმაციის ვიზუალური წარმოდგენა, რომელიც ასახავს სისტემურ კავშირებს მთლიანსა და მის ნაწილებს შორის. ასეთი დიაგრამა აგებულია ცენტრალური იდეის, კონცეფციის, თემის ან პრობლემის გარშემო, საიდანაც „ფილიალები” დაკავშირებულია იდეებით. გონებრივი რუკების დახმარებით შეგიძლიათ მოაწყოთ ნებისმიერი მასალა – ლიტერატურის თეორიის მარტივი სიიდან სასწავლო გეგმამდე.ტერმინის „დაზვერვის რუკა“ ავტორად ითვლება ბრიტანელი ფსიქოლოგი ტონი ბუზანი, რომელმაც 1974 წელს, სატელევიზიო შოუში, აჩვენა დაზვერვის რუკა. თუმცა, ინფორმაციასთან მუშაობის ამ მეთოდის ფესვები გვხვდება ჩვენი წელთაღრიცხვით III საუკუნეში: ბერძენმა ნეოპლატონისტმა ფილოსოფოსმა პორფირიმ არისტოტელეს „კატეგორიების“ კომენტარში გამოიყენა ხის მსგავსი გრაფიკული სქემა.ასეთი „რუკის“ გამოყენებისას ინფორმაცია უკეთ ამახსოვრდებათ მოსწავლეებს. გრაფიკული გამოსახულებები ხელს უწყობს უფრო ეფექტურ დამახსოვრებას, – ამბობს მკვლევარი მარტინ დევისი მელბურნის უნივერსიტეტიდან, – რადგან ადამიანის ტვინისთვის უფრო ადვილია ცალკეულ ბლოკებში წარმოდგენილი მონაცემებით მუშაობა, ვიდრე მყარი ტექსტის სახით ინფორმაცია.ამას ადასტურებს ბარტსის ინსტიტუტის და ლონდონის მედიცინისა და სტომატოლოგიის სკოლის მეცნიერების მიერ ჩატარებული კვლევა. სამედიცინო სტუდენტებმა, რომლებმაც გამოიყენეს სადაზვერვო რუკები, შეძლეს შესწავლილი მასალის 10%-ით მეტი რეპროდუცირება ერთი კვირით ადრე, ვიდრე საკონტროლო ჯგუფის სტუდენტებმა.გონებრივი რუკების დახმარებით, მოცულობითი თემა შეიძლება ვიზუალურად დაიყოს ქვესექციებად და მიკროთემებად, ხოლო ფართომასშტაბიანი პროექტი შეიძლება დაიყოს კონკრეტულ ამოცანებად.ჩაკ ფრეი, Mind Mapping Software blog-ის შემქმნელი (რომელიც ეძღვნება სადაზვერვო რუკების გამოყენების ინსტრუმენტებსა და გზებს), რამდენიმე წელია, ატარებს გამოკითხვას – „რა უპირატესობად მიგაჩნიათ ყველაზე მნიშვნელოვანი სადაზვერვო რუკების გამოყენება?“. ადამიანების უმეტესობა პასუხობს, რომ დიაგრამები ხელს უწყობს რთულის გაგებას.
როგორ გავაკეთოთ დაზვერვის რუკა?
კავშირის დიაგრამების დახატვა შესაძლებელია დაფაზე, ტაბლეტზე ან ქაღალდზე, მაგრამ სტანდარტული A4 ფურცელი შეიძლება არ იყოს საკმარისი იდეის განსახორციელებლად. გარდა ამისა, არც ისე ადვილია შეცდომების გამოსწორება და ქაღალდის ვერსიაში რაღაცის შეცვლა. უმჯობესია შეაგროვოთ ფერადი ფურცლები, რომ ვიზუალურად წარმოაჩინოთ იდეები სქემის სხვადასხვა დონეზე. კავშირების აღსანიშნავად, სასარგებლოა თვითწებვადი ვიწრო სანიშნეები ან მარკერი (თუ თქვენ მუშაობთ დაფაზე).
ასევე არსებობს მრავალი ციფრული სერვისი, რომელიც გთავაზობთ მოსახერხებელ ინსტრუმენტებსა და მზა შაბლონებს ჭკვიანი რუკების შესაქმნელად. გამოიყენეთ ბმულები:
ციფრული სერვისების გამოყენების უპირატესობა ის არის, რომ თქვენ შეგიძლიათ გააკეთოთ შესწორებები ზუსტად და სწრაფად, ასევე დაურთოთ შენიშვნები, სქოლიოები, სურათები და ბმულები დამატებით მასალებზე. როგორც წესი, ასეთი სერვისები შეიძლება გამოყენებულ იქნეს უფასოდ სტანდარტული მახასიათებლების ნაკრებით, ან შემოთავაზებულია უფასო საცდელი პერიოდი.
თუ ციფრული სერვისები გვიჭირს, დაწყებით კლასებში შესანიშნავად შეიძლება ტრადიციული საშუალებების გამოყენებით ამგვარი რუკის შექმნა, მოსწავლეთა ინტერაქციითა და აქტიური ჩართულობით. ვთქვათ, გვინდა ვასწავლოთ სულიერი და უსულო არსებითი სახელების კლასიფიცირება. ამისთვის ვხატავთ დაფაზე ხის შტამბს ორი დიდი ტოტით, რომელზეც ბავშვები თავად ამატებენ თითო ტოტს „სულიერ“ ან „უსულო“ სეგმენტში კონკრეტული სიტყვის დაწერით.
აქვე დავამატებ, რომ მოსწავლეთა თვალწინ შესრულებული „დაზვერვის რუკის“ გამოყენებას სახალისო ეფექტიც აქვს, მაგალითად, ვთავაზობთ მარტივ კონსტრუქციას, რომლისთვისაც დაგვჭირდება მუყაო და მარკერი. მუყაოზე გამოიკვეთება „აგურები“:
და ვეუბნებით მოსწავლეებს, რომ მოიფიქრონ ისეთი მარტივი ამოცანები, რომელთა პასუხებიც ჯერ იქნება 1, მერე – 2 და ა.შ. გარდა იმისა, რომ ამგვარი აქტივობა მათემატიკის საგნობრივ კომპეტენციას აძლიერებს, ასევე ქმნის ჰოლისტური უნარების განვითარების კარგ შესაძლებლობას.
ამგვარი ტიპის აქტივობა მოსწავლეებში სახალისო განწყობას ქმნის და ხელს უწყობს ექსპლიციტური მეხსიერების განვითარებას, პროცესზე ორიენტირებულობას, რასაც აუცილებლად მოსდევს კარგი საგანმანათლებლო შედეგები.
