ქეთევან ნასყიდაშვილი
ახალქალაქის მუნიციპალიტეტის სოფ. კარტიკამის საჯარო სკოლის კონსულტანტი მასწავლებელი
წლების განმავლობაში საგანმანათლებლო პროცესებში სხვადასხვა მიმართულებით ჩართულობამ მომცა საშუალება, გავცნობოდი მოსწავლეებისა და პედაგოგების საგანმანათლებლო საჭიროებებს, არსებულ პრობლემებსა და მათ გამომწვევ მიზეზებს, მონაწილეობა მიმეღო ამ პრობლემების მოგვარების საქმეში და მიმეღწია გარკვეული წარმატებისთვის.
მასწავლებლის შრომის შედეგი ხომ თითოეული მოსწავლის წარმატებით განისაზღვრება, და აი ისიც: ჯავახეთის ერთი პატარა სოფლიდან საქართველოს სხვადასხვა უმაღლეს სასწავლებელში ჩარიცხული 80-მდე არაქართველი აბიტურიენტი, რომელთაგან ნაწილი უკვე შემდგარ, პროფესიონალ კადრებად დაბრუნდნენ რეგიონში და წარმატებით ართმევენ თავს დაკისრებულ მოვალეობას. და რაც ყველაზე მთავარია, მათ შეძლეს და გადალახეს ის მენტალური ბარიერი, რასაც უნდობლობა, მიუღებლობა, უცხოობა, შიში ჰქვია და დღეს, ქართულ სახელმწიფოებრიობაში ინტეგრირებულები, თავს გრძნობენ ამაყად, თანასწორად, შემდგარ პიროვნებებად და მათ საკუთარი შესაძლებლობებისა და პოტენციალის სრულად გამოვლენის საშუალება მიეცათ.
დამეთანხმებით, ალბათ, ერთი სოფლისთვის, სადაც დაახლოებით 500 კომლი ცხოვრობს, 10-მდე მედიკოსი, ამდენივე იურისტი, ეკონომიკური დარგის სპეციალისტი, პედაგოგი, კომპიუტერული ტექნოლოგიების სპეციალისტი, დიზაინერი, ჟურნალისტი ცოტა არ უნდა იყოს. ეს კი 15-წლიანი დაუღალავი შრომის შედეგია. ყოველივე კი დაიწყო ასე: 2000 წელს პირველად აღმოვჩნდი ახალი გამოწვევების წინაშე და იმ დღიდან მოყოლებული, ნაბიჯ-ნაბიჯ, გავდივარ გზას, რომელიც არაქართულენოვანი მოსახლეობის პრობლემებს ეხება, დიახ, ასე ზოგადად პრობლემებს იმიტომ, რომ ჩვენ, ამ თაობის არაქართულენოვანი სკოლის ქართული ენის პედაგოგებს, დიდი და რთული მისია გვქონდა, უნდა გაგვეკვალა გზა, რომელიც უნდობლობასა და მიუღებლობას შორის გადიოდა.
აღმოვჩნდით დიდი პრობლემების წინაშე, გარკვეული ძალები საწინააღმდეგო იდეოლოგიით გვებრძოდნენ – ინტეგრაციასა და ასიმილაციას აიგივებდნენ, ხალხში დეზინფორმაციას ავრცელებდნენ და ამას ემატებოდა მაშინდელი არასწორი სახელმწიფოებრივი მიდგომა, მოსახლეობა ვერ ხედავდა ქართული ენის ცოდნის საჭიროებას და, თავისთავად, ენის შესწავლისთვის მოტივაციაც არ ჰქონდა. ამას თუ დავუმატებთ იმდროინდელ სასწავლო პროგრამებს (ჰაგიოგრაფიიდან მოყოლებული, ქართული კლასიკური ლიტერატურით დამთავრებული), ენის შესწავლა შეუძლებელი იყო. ჭირდა პროფესიული კადრები და სხვა. პრობლემების ჩამოთვლა შორს წაგვიყვანს. მივხვდით, რომ ენის სწავლებამდე, საჭირო იყო ნდობის მოპოვება, ადგილობრივი თემის მხრიდან მიმღებლობა, ამისათვის კი სამუშაოს სხვადასხვა მიმართულებით გაშლა, როგორიცაა: კულტურათა დიალოგი, ინტეგრირებული ბანაკები, გაცვლითი პროგრამები, შემეცნებითი ექსკურსიები და სხვ. სწორედ ამან დაგვაძლევინა ის, რასაც შიში და უნდობლობა ერქვა. დიახ, თამამად ვიტყვით, ჩვენ ეს შევძელით. წლობით ვცხოვრობთ სომხურ ოჯახებში, ვეცნობით მათ და, პარალელურად, ვაცნობთ ჩვენს კულტურას, ერთად ვამზადებთ ქართულ-სომხურ კერძებს, აღვნიშნავთ რელიგიურ თუ ეროვნულ დღესასწაულებს, ერთად ვართ ჭირშიც და ლხინშიც, თითქმის ოჯახის წევრები ვართ, ხშირად გვეკითხებიან რჩევას და გვთხოვენ დახმარებას სხვადასხვა ყოფით თუ განათლებასთან დაკავშირებულ საკითხებში. ამ ეტაპის გადალახვის შემდეგ, სხვა გამოწვევის წინაშე დავდექით – რა უნდა ვასწავლოთ, რით და როგორ, რაც მთავარია – ვინ უნდა ასწავლოს. აქვე ბოდიშს მოვიხდი ჩემი კოლეგების წინაშე, რომლებიც ნამდვილად პროფესიონალები იყვნენ და თავის საქმეში სულს დებდნენ, მაგრამ დამეთანხმებიან, რომ სკოლებში ბევრი არაპროფესიონალიც იყო.
აქედან იწყება ის მეტად საინტერესო გზა, რასაც ჩემი პროფესიული განვითარება ჰქვია. 2002 წლიდან, სამცხე-ჯავახეთსა და ქვემო ქართლში, სახელმწიფო ენის სწავლების მიმართულებით, სხვადასხვა პროექტით, შემოდის სამოქალაქო ინტეგრაციისა და ეროვნებათშორისი ურთიერთობების ცენტრი (CCIIR). იმ დღიდან მოყოლებული არაქართულენოვანი მოსახლეობისათვის, სკოლის მოსწავლეებისათვის, ქართული ენის სწავლების კუთხით, განათლების სისტემაში ძირეული ცვლილებები განხორციელდა. მხვდა წილად ბედნიერება, ვყოფილიყავი იმ პირველი ოცეულის წევრი, რომელთაც გავიარეთ კონკურსი, ჩავალაგეთ ბარგი, დავტოვეთ ოჯახები, მცირეწლოვანი შვილები, გამოვემგზავრეთ ჯავახეთში დიდი, საპატიო, მნიშვნელოვანი და საინტერესო მისიის შესასრულებლად. აგერ უკვე 24 წელია, ამ საქმეს ვემსახურები. იყო ბევრი საინტერესო და მნიშვნელოვანი პროექტი:
♦ არაქართულენოვანი სკოლის ქართული, როგორც მეორე ენის მასწავლებლების გადამზადების პროგრამა, რაც გულისხმობდა სწავლების ახალი მიდგომებისა და მეთოდების გაცნობას;
♦ არაქართულენოვანი მოსახლეობისთვის შექმნილი ახალი სახელმძღვანელოების დატესტვა (ტრენერ-კონსულტანტი), წარდგენა, გაცნობა;
♦ ნინოწმინდისა და ახალქალქის ენის სახლების მუშაობა-კოორდინირება (კოორდინატორი);
♦ აბიტურიენტების ერთიანი ეროვნული გამოცდებისთვის მომზადების პროგრამა ქართულ ენაში (პროექტის დირექტორი);
♦ შვეიცარიული ორგანიზაციის Cimera პროექტის „მრავალენოვანი განათლება საქართველოში“ (სამცხე-ჯავახეთის რეგიონის კოორდინატორი), რაც გულისხმობდა სამცხე-ჯავახეთსა და ქვემო ქართლში მულტილინგვური განათლების დანერგვას;
♦ სსიპ-ზ. ჟვანიას სახელობის სახელმწიფო ადმინისტრირების სკოლის სახელმწიფო ენის სწავლებისა და ინტეგრაციის პროგრამა (ტრენერი);
♦ 2009 წლიდან დღემდე ვარ მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის პროგრამის „არაქართულენოვანი სკოლების მასწავლებლების პროფესიული განვითარება“ (წარსულში პროგრამა „ქართული ენა მომავალი წარმატებისთვის“ და პროგრამა „ვასწავლოთ ქართული, როგორც მეორე ენა“) კონსულტანტ-მასწავლებელი. როგორც ზემოთ მოგახსენეთ, აგერ უკვე 15 წელია, ვმუშაობ სსიპ-ახალქალაქის მუნიციპალიტეტის სოფელ კარტიკამის საჯარო სკოლაში.
სკოლა ცოცხალი ორგანიზმია, ყოველი დღე, ყოველი გაკვეთილი მოულოდნელობით და გამოწვევებით დატვირთულია, ბავშვებთან ურთიერთობა საინტერესო და მნიშვნელოვანი, კოლეგებთან თანამშრომლობა შედეგიანი. სკოლას სათავეში უდგას არაჩვეულებრივი ადამიანი, ბატონი არარატ ელიზბარიანი, გვყავს ძლიერი, მოტივირებული, შემოქმედი პედკოლექტივი, რომელიც არ უშინდება სიძნელეებს, გამოწვევებს და ნაბიჯ-ნაბიჯ მიჰყვება სასკოლო ცხოვრებას.
ბოლო პერიოდში ჩემი, როგორც თეორიული, ისე პრაქტიკული სამუშაო დაკავშირებული იყო სკოლის პედაგოგთა შეფასების ჯგუფის საქმიანობასთან. ამ წლების განმავლობაში, აქტიურად ვიყავი ჩართული მასწავლებლის საქმიანობის დაწყების, პროფესიული განვითარებისა და კარიერული წინსვლის სქემაში. ვზრუნავდი როგორც პირად, ასევე კოლეგების კარიერულ წინსვლაზე, ვაწყობდით პროფესიულ შეხვედრებს, ტრენინგებს, ვგეგმავდით გაკვეთილებს და სხვ. ამის შედეგია, რომ პედაგოგთა უმრავლესობამ წარმატებით ჩააბარა საგნის და პროფესიული უნარების გამოცდა, თითქმის ყველა პედაგოგმა გაიარა სახელმწიფო ენის კურსები. ვერ ვიტყვი, რომ ქართულად გამართულად საუბრობენ, მაგრამ მათ შეუძლიათ დამოუკიდებლად, ჩვენი დახმარების გარეშე მოიწესრიგონ ოჯახური პრობლემები და იზრუნონ პროფესიულ განვითარებაზე. რაც შეეხება საუბარს, ეს პრაქტიკით მიიღწევა, სამწუხაროა, რომ არ აქვთ შესაბამისი გარემო, სადაც შეძლებენ სახელმწიფო ენის გამოყენებას. მე პირადად, ვფლობ სომხურ ენას და ეს არ მისწავლია სკოლაში, ეს იმ თემის დამსახურებაა, სადაც გავიზარდე, სადაც ვმუშაობ, დიახ, გარემოდან მივიღე ეს ცოდნა.
და ამ გამოცდილებამ გადამაწყვეტინა, გარდა საგაკვეთილო პროცესებისა, ჩემი მოსწავლეები აქტიურად ჩამერთო არაფორმალური განათლების აქტივობებში. ვფიქრობ, სწორედ ეს გახლავთ ჩემი ძლიერი მხარე, სწორი არჩევანი გავაკეთე. მოსწავლეები აკადემიური ცოდნის რეალიზებას ახდენენ მოსწავლეთა შემოქმედებით კონფერენციებზე, ასეთი კი არა ერთია: ვაწყობთ შეხვედრებს ცნობილ ქართველ საზოგადო მოღვაწეებთან — დღემდე ახსოვთ შეხვედრა ქართული კინოს პატრიარქთან, ბატონ რეზო ჩხეიძესთან; ექსკურსიებს სხვადასხვა ისტორიული ადგილების მოსანახულებლად, სადაც გიდობას თავად სწევენ; ვართ არაერთი ლამაზი და შინაარსიანი ღონისძიების ინიციატორები, სულ ახლახან ვიზეიმეთ მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის „არაქართულენოვანი სკოლების მასწავლებლების პროფესიული განვითარება“ პროგრამის 15 წლის იუბილე; ვართ გაცვლითი პროგრამებისა და ინტეგრირებული ბანაკების ორგანიზატორები და სხვ. როგორც ამბობენ, „ნათქვამს ნანახი სჯობსო“, გვეწვიეთ სკოლაში, სიამოვნებით გიმასპინძლებთ.
ყოველივე ეს კი დაუღალავი, სიყვარულით ნაკეთები საქმის შედეგია, აკადემიური ცოდნა ვერ იქნება სრულყოფილი, თუ მას ცხოვრებაში ვერ გამოვიყენებთ. ვარ ბედნიერი იმითაც, რომ მიუხედავად ასაკობრივი დიდი ზღვრისა, მოსწავლეები ჩემში ხედავენ უფროს მეგობარს, რომელსაც შეიძლება რჩევა ჰკითხო, გაუზიარო შენი პრობლემები, უბრალოდ „გული დაიცალო“ (ასე ამბობენ ჩემი მოსწავლეები) და მიიღო დამაკმაყოფილებელი პასუხი; გაჰყვე სოკოს საკრეფად ან აბულის მთის წვერზე ციკლოპური ნაქალაქარების დასათვალიერებლად; ესაუბრო არაოფიციალურად, არაფორმალურ გარემოში, უამბო საკუთარი ან სხვისი გამოცდილება, გახდე მათი მესაიდუმლე და მისცე მიმართულება, დაგეგმონ მომავალი. მოკლედ, მოსწავლეებთან მუშაობა არ გვაძლევს მოდუნების საშუალებას, სულ მზად ვართ სიახლეებისთვის. მარტო მოსწავლეებმა კი არა, თემმაც მისიანად მიგვიღო. აქ ასეთი კურიოზი გამახსენდა: ერთ-ერთმა მოსწავლემ ეროვნული გამოცდა ჩააბარა და ვერ მოხვდა უფასოზე, არ უნდოდა თანაკლასელებს ჩამორჩენოდა და მკითხა, რისი გაკეთება შეიძლებაო, ვურჩიე კოლეჯში წასულიყო სასწავლებლად, თავისი პროფილით, ამით ქართულ ენას დახვეწდა, ქართულად პროფესიულ ტერმინოლოგიას გაეცნობოდა, და რაც მთავარია, პროფესიას შეიძენდა. მშობელი მენდო, წავედით თბილისში, შევიტანეთ საბუთები არჩეულ კოლეჯში და აი, იქ მოხდა კურიოზი. მიმღები კომისიის წევრი მეუბნება: ქალბატონო, თქვენ რა კარგად საუბრობთ ქართულად, თქვენს შვილს რატომ არ ასწავლეთო. რომ გაიგეს მე მასწავლებელი ვიყავი, გაოგნებულები მიყურებდნენ — ჯავახეთიდან, მშობლის მაგივრად, თქვენ ჩამოყევითო? ერთ-ერთ საავადმყოფოში, თვის განმავლობაში, რამდენჯერმე მომიწია მისვლა და დაცვას ერთი და იგივე ტექსტით ვთხოვდი შესვლის ნებართვას, არ იციან ქართული და ექიმთან გასაუბრებაში უნდა დავეხმარო-თქო, ბოლო მისვლაზე დაცვამ ამომხედა და მეკითხება: „ქალბატონო, თქვენ ჩვენთან თარჯიმნად ხომ არ მუშაობთო?“.
გვეცინება, მაგრამ დამერწმუნებით, ეს დიდ ნდობას ნიშნავს, არც დაფასება გვაკლია მათი მხრიდან, რასაც ვერ ვიტყვი ზედა ინსტანციებზე… სამწუხაროდ, არც ერთი მასწავლებელი არ გვყავს რაიონში დაჯილდოებული, არც ერთი მასწავლებლის მიმართ არ გამოხატულა ყურადღება მაშინ, როცა რეგიონში ღვაწლმოსილი მასწავლებლები მუშაობენ. ჩვენს რაიონებში, სადაც ვცხოვრობთ, გაგზავნილ პედაგოგებად მოგვიხსენიებენ, იქ, სადაც ვმუშაობთ – ჩამოსულებად, არადა ცოტა მეტი ყურადღება და მთებს გადავაგორებთ, შეუძლებელს შევძლებთ. თუმცა, ჩვენ ამას მაინც ვაკეთებთ, აქ ვმუშაობთ და სხვანაირად არ ძალგვიძს.
