ოქტომბერი საერთაშორისო საბიბლიოთეკო პროფესიონალებისთვის მოვლენებით სავსე თვე აღმოჩნდა. ოქტომბრის პირველ კვირაში, ავსტრალიაში, ქალაქ ბრისბენში, საერთაშორისო ფედერაციის სამიტი ჩატარდა, რომელიც ინფორმაციის მომავლის საკითხებს ეძღვნებოდა. აღსანიშნავია, რომ ღონისძიებამდე, ინფორმაციის სამიტი ჩატარდა გაეროში, რომელზეც მომზადდა პაქტი, დეკადის მნიშვნელოვანი დოკუმენტი. მასში განსაზღვრულია თანამედროვე მსოფლიოში არსებული გამოწვევების საპასუხო აქტივობები. საერთაშორისო საბიბლიოთეკო ფედერაცია აქტიურად თანამშრომლობს გაერთიანებულ ერებთან, რაც საბიბლიოთეკო სიახლეებზე აისახება.
თანამედროვე საბიბლიოთეკო სფეროში ინფორმაციის მნიშვნელობა სულ უფრო მრავალფეროვანი ხდება, რამდენადაც ციფრული მონაცემები და ხელოვნური ინტელექტი სხვადასხვა სიახლეს გვთავაზობს. მომავლის პაქტში აღნიშნულია, რომ მეცნიერების, ტექნოლოგიებისა და ინოვაციების სიახლეების ხელმისაწვდომობას მდგრადი განვითარების მიზნების მიღწევაში არსებითი მნიშვნელობა ენიჭება. მიუხედავად იმისა, რომ მათი ათვისება არჩევანია, ცოდნა თავისთავად არავის ეძლევა, მის მოსაპოვებლად აქტიური ქმედებებია საჭირო, რათა ცოდნის პოტენციალის სრულად გამოვლენა მოხდეს.
ბრისბენის სამიტზე, რომლის მასპინძელიც ავსტრალიის ბიბლიოთეკები და საერთაშორისო საბიბლიოთეკო ფედერაციის არჩეული პრეზიდენტი, ავსტრალიის წარმომადგენელი, ვიკი მაკდონალდსი გახლდათ, ძირითადი მოხსენებები სწორედ ამ საკითხს აშუქებდა.
ცოდნა კრიზისისთვის: იმისთვის, რომ კრიზისში მყოფმა საზოგადოებებმა მიიღონ საჭირო დახმარება, პაქტში ხაზგასმულია საგანმანათლებლო რესურსების ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფა. ფედერაცია აქტიურად მუშაობს ჯანმრთელობის დაცვისა და კრიზისულ საკითხებში საჭირო ცოდნით უზრუნველყოფისთვის. რამდენად გვესმის, თუ როგორ შეიძლება საზოგადოების მდგრადობისა და განვითარების მხარდაჭერა ინფორმაციის მეშვეობით და რა არის ამისთვის საჭირო? რამდენად მყარია ჩვენი თეორიული ცოდნის სისტემები პრაქტიკაში?
ამისთვის მეცნიერებისა და პოლიტიკის მეტი სიახლოვეა საჭირო – სამეცნიერო პრაქტიკები აშკარად მოითხოვს მეტ ეფექტურობას, რათა მოსახლეობის კეთილდღეობაზე აისახოს. საბიბლიოთეკო და საგანმანათლებლო საქმიანობის ერთ-ერთი მიზანი სწორედ მოსახლეობის ცხოვრების გაუმჯობესებაა. ამ სფეროში განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს ინტერდისციპლინარულ თანამშრომლობას, კომპლექსური გამოწვევების საპასუხოდ განვითარებისთვის.
ამ მიმართულებით, ბიბლიოთეკების როლი განსაკუთრებით საინტერესოა, თუმცა, რამდენად უწყობს ხელს თანამედროვე პირობები სამეცნიერო სიახლეების პოლიტიკაში გათვალისწინებას? რა საჭიროებებია იმისთვის, რომ ინტერდისციპლინარული მუშაობა კიდევ უფრო გაძლიერდეს?
გაეროს პაქტის მიხედვით, მეცნიერების, ტექნოლოგიებისა და კვლევების გაძლიერება მნიშვნელოვანია გამოწვევების დაძლევის გზების მოძიებისთვის, ასევე, ლოკალურ კონტექსტებშიც მზარდ მოთხოვნებზე პასუხსაც ითვალისწინებს. განვითარებულ ქვეყნებში სამეცნიერო ბიბლიოთეკები სულ უფრო ვითარდება, როგორც დიდი კვლევითი ინფრასტრუქტურები, ხოლო ღია მეცნიერება სულ უფრო მეტ მხარდაჭერას საჭიროებს. შესაბამისად, ჩნდება კითხვა, როგორ უზრუნველვყოთ ახალი ტექნოლოგიების სრულფასოვნად გამოყენება ისე, რომ ცოდნაში ინვესტირების შესაძლებლობა ყველა მხარისთვის თანაბრად შესაძლებელი იყოს და ნაპრალი აღარ არსებობდეს?
ასევე აქტუალური ხდება ადგილობრივი ცოდნის დაცვა და შექმნა. მეცნიერების, ტექნოლოგიებისა და ინოვაციების პოლიტიკა სულ უფრო მეტ სინერგიას მოითხოვს ადგილობრივი მოსახლეობის საქმიანობასთან დაკავშირებით, რათა ცოდნის მრავალფეროვნება და განსხვავებები აღიარებული და ერთმანეთისთვის მეტად გასაგები იყოს.
რისი შესაძლებლობა აქვთ ბიბლიოთეკებს, რომ ადგილობრივი ცოდნა მსოფლიო სივრცეში იყოს ინტეგრირებული? გაეროს პაქტში ხაზგასმულია, რომ მოსახლეობას აქვს მოთხოვნილება, არსებული ცოდნით, უნარებითა და შესაძლებლობებით კეთილდღეობა შექმნას. ამისთვის კიდევ უფრო მნიშვნელოვანი ხდება პროგრამების – სკოლამდელი განათლებისა და სწავლა ცხოვრების მანძილზე – გაუმჯობესება. მასში უკეთ უნდა აისახებოდეს ციფრული და ინფორმაციული უნარების განვითარება. მართალია, პაქტში არ არის აღნიშნული წერა-კითხვის გავრცელების საჭიროება, თუმცა, ყოველთვის იგულისხმება. მომავალი თაობების დეკლარაცია, რომელიც პაქტშია მითითებული, ხაზს უსვამს ახალგაზრდების დამოუკიდებელი უნარების განვითარების უფლებასა და მნიშვნელობას დღეს და ხვალ.
რამდენად გვაქვს გააზრებული ახალგაზრდებისთვის საჭირო უნარები, რათა მათ სრულფასოვნად მოახდინონ უფლებებისა და პოტენციალის რეალიზება? რამდენად შეთანხმებულია სხვადასხვა ქვეყნის საზოგადოება აღნიშნულ საკითხზე? გლობალური ციფრული კომპაქტის მიერ განსაკუთრებით აქცენტირებულია ინფორმაციის ინტეგრაცია, როგორც არსებითი, საიმედო და სწორი ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის უფლება. ინფორმაციის ინტეგრაცია და საიმედოობა ის საკითხია, რომელიც ჯანსაღ საინფორმაციო ეკოსისტემებს ქმნის და ფაქტებზე დამყარებულ ინფორმაციას უზრუნველყოფს. ყოველივე ზემოაღნიშნული სულ უფრო მეტად შეუწყობს ხელს ჯანსაღი საინფორმაციო გარემოს შექმნას.
ეს არის საკითხები, რომელსაც ბრისბანის საბიბლიოთეკო სამიტზე მრავალი გამომსვლელი შეეხო. კონფერენციას ინგლისურენოვანი სამყაროს მთავარი ბიბლიოთეკების (კონგრესის ბიბლიოთეკა, ბრიტანეთისა და ავსტრალიის ბიბლიოთეკები, ნიუ-იორკის რეგიონის ბიბლიოთეკები) წარმომადგენლები ესწრებოდნენ, რომლებმაც ხელოვნური ინტელექტის საბიბლიოთეკო პროცესებში ინტეგრაციის გამოცდილება და მომავალი შესაძლებლობებიც გააცნეს.
რამდენიმე დღის შემდეგ, ბარსელონაში, საერთაშორისო საბიბლიოთეკო კონფერენცია გაიმართა, რომლის თემა კულტურა, ცოდნა და საზოგადოება გახლდათ. ესპანეთის სხვადასხვა ორგანიზაციის ხელშეწყობითა და საერთაშორისო საბიბლიოთეკო ფედერაციის ჩართულობით გამართულ შეხვედრებში ფედერაციის რამდენიმე სექცია მონაწილეობდა. ღონისძიების ფარგლებში, წლის საუკეთესო საჯარო ბიბლიოთეკა და საუკეთესო მწვანე ბიბლიოთეკა გამოვლინდა. ჰიბრიდული შეხვედრა გაიმართა ფედერაციის ევროპის კომიტეტის წევრებისთვის, შეხვედრაზე წარმოდგენილი იყო კომიტეტის მიერ განხორციელებული საქმიანობა და კვლევა, რომელიც ევროპის რეგიონში პროფესიული განვითარების საჭიროებების შესწავლას ითვალისწინებს.
კონფერენციაზე განსაკუთრებული ყურადღება დაეთმო ბიბლიოთეკების ვალდებულებას ინფორმაციის თავისუფლების ხელშეწყობაში. შეხვედრებზე მთავარი თემა იყო ბიბლიოთეკების, როგორც დემოკრატიული ღირებულებებისა და კულტურული უფლებების დამცველი მთავარი ორგანიზაციების, ხელშეწყობა. აგრეთვე, ინოვაციური არქიტექტურისა და თანამედროვე საბიბლიოთეკო სივრცეების განვითარება, რაც მოსახლეობას განვითარების შესაძლებლობებს შეუქმნის.
◊ დაჯილდოებაზე დასახელდა მსოფლიოს სამი საუკეთესო მწვანე ბიბლიოთეკა:
⇒ პირველ ადგილზე აღმოჩნდა ამერიკის შეერთებული შტატების მისულას საჯარო ბიბლიოთეკა, რომელიც მდგრადი განვითარების საუკეთესო ნიმუშია, ინოვაციურ პროგრამებთან ერთად. ბიბლიოთეკა ხელს უწყობს მკითხველთა ოჯახებით ჩართულობას საგანმანათლებლო პროგრამებში, STEM საგანმანათლებლო პროგრამებსა და მედია წიგნიერებას. ბიბლიოთეკაში 1000 დასახელების პროგრამა ხორციელდება, რომლის მესამედი გარემოს დაცვის საკითხებს, სოციალურ მდგრადობას და საზოგადოების ძლიერ ეკონომიკურ თანასწორობას ითვალისწინებს. ახალი შენობა მდგრადი განვითარებისა და ეკოლოგიის გათვალისწინებითაა შექმნილი და მზის ენერგიით მარაგდება;
⇒ მეორე ადგილით დაჯილდოვდა გერმანიის პადებორნის ქალაქის ბიბლიოთეკა, რომლის 460 წლის შენობა თანამედროვე მწვანე პრინციპებით განახლდა. აქვეა მცენარეების ბიბლიოთეკა, საკვების გაზიარების პროგრამა მათთვის, ვისაც სრულყოფილი კვება სჭირდება, ტანსაცმლის ბიბლიოთეკა მათთვის, ვისაც შეძენის საშუალება არ აქვს და სხვადასხვა ხელსაწყოსა და ტექნიკის ბიბლიოთეკები, რომლით სარგებლობა ყველა მსურველს შეუძლია. ბიბლიოთეკა აქტიურად არის ჩართული სამოქალაქო ცხოვრებაში, ითვალისწინებს, თუ რა სჭირდება ადგილობრივ მოსახლეობას და არსებულ საკითხებს დიზაინსა და პროგრამებში რთავს. ბიბლიოთეკის მთავარი მიმართულებებია მდგრადი განვითარების ხელშეწყობა გარემოს, სოციალური, ეკონომიკური ასპექტებისა და სამოქალაქო საზოგადოების გაერთიანების გზით;
⇒ მესამე პრიზით დაჯილდოვდა ესპანეთის, სალამანკას უნივერსიტეტის ბიოლოგიის ბიბლიოთეკა. მისი ინტერდისციპლინარული კოლექციები ახალი მედიის ენაზეა გადმოცემული და როგორც მეცნიერებისთვის, ისე ნებისმიერი მოქალაქისთვის ერთნაირად გასაგებია. ბიბლიოთეკა ხელს უწყობს მკვლევართა და ფართო საზოგადოების ინტეგრაციას, დაახლოებასა და კვლევითი მიღწევების ნებისმიერი მსურველისთვის გასაგებ ენაზე გაცნობას. მთავარი თემა საზოგადოების ბუნებასთან და ერთმანეთთან მეტი სიახლოვეა.
საუკეთესო მწვანე ბიბლიოთეკებად დასახელდა ირლანდიის, უკრაინისა და ჩინეთის ბიბლიოთეკები, ირლანდიის ბიბლიოთეკის პროექტი „სიცოცხლის ციკლზე მეტი“ აერთიანებს მდგრადი განვითარების რამდენიმე მიზანს (4, 8, 10, 12, 13, და 17), ხოლო კიევის ბიბლიოთეკის ხელშეწყობით, ბავშვებისთვის გარემოს დაცვის თემაზე სასწავლო პროგრამები ხორცილდება.
მაია სიმონიშვილი
საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკის მთავარი სპეციალისტი, საერთაშორისო საბიბლიოთეკო ფედერაციის ევროპისა და ინფორმაციის თავისუფლების კომიტეტების წევრი
