გია მურღულია
ფილოლოგიის დოქტორი,
„IB მთიების“ ჰუმანიტარული აზროვნების საფუძვლების
მასწავლებელი
⇓⇑ განათლების რეფორმა ურთულესი რეფორმაა და სამწუხაროდ, ბევრ ქვეყანაში დასრულებულა უშედეგოდ, თან ისეთ ქვეყნებში, სადაც არც ფინანსების პრობლემა ჰქონდათ, არც ორგანიზების ნაკლები კულტურა და ა.შ. მე ხშირად ვახსენებ ხოლმე ამერიკელ მკვლევარს, სტენლი პოგროვს, რომელსაც დაწერილი აქვს საკმაოდ საინტერესო ტექსტი —„რეფორმატორთა რეფორმირებისას“ და იქ ლაპარაკობს სხვადასხვა ქვეყნებში განათლების რეფორმათა წარუმატებლობის მიზეზებზე და ერთ-ერთ მიზეზად მოჰყავს ის, რომ რატომღაც ჰგონიათ, თუ მოიფიქრებენ რეფორმის კარგ სისტემას, კარგ ხედვას, გადაწყვეტილებებს და სხვ., ამით უზრუნველყოფენ მის წარმატებას. წარმატებას ასე ვერ უზრუნველყოფ, ამას სჭირდება დანერგვის (ახლა როგორც ამბობენ, იმპლემენტაციის) კულტურა. დანერგვას კი — სათანადო ფინანსები და გონიერება, ასევე, სათანადო დისციპლინა და, რაც მთავარია, სათანადო კომპეტენცია. აი, ამ მიმართულებებით, ძალიან ხშირად, არასათანადო არის ხოლმე ძალისხმევა და შედეგიც — უარყოფითი.
ჩვენ შემთხვევაშიც, სტენლი პოგროვის ეს ხედვა, ვფიქრობ, ნათლად და მკაფიოდაა წარმოდგენილი — სხვადასხვა დროს, მიიღებოდა გადაწყვეტილებები, რომლებიც: ერთი — არ იყო სათანადოდ გააზრებული; მეორე — არ იყო სათანადოდ უზრუნველყოფილი ფინანსურად; მესამე — არ იყო თანმიმდევრული, გადაწყვეტილებები სპონტანურად მიიღებოდა, ხშირად იცვლებოდა ამ რეფორმების ვექტორი და ა.შ. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, რომ კანონით „განათლების შესახებ“ განათლების სახელმწიფო პოლიტიკა პარლამენტში უნდა განსაზღვრულიყო და ეს პოლიტიკა უნდა განეხორციელებინა, აღესრულებინა განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს. ხშირად, რასაც ვიხსენებ, ეს პარლამენტში კი არ იქმნებოდა, არამედ განათლების სამინისტროში და სამინისტროვე ახორციელებდა ამ პოლიტიკას. რაც არსებითია, სამინისტროვე აფასებდა ამ განხორციელებული პოლიტიკის შედეგებს. ასე არ ხდება, უნდა იყოს ერთი, ვინც განსაზღვრავს, მეორე, ვინც ასრულებს და ამ მეორემ არ უნდა შეაფასოს თავისივე შესრულებული სამუშაო იმიტომ, რომ ადამიანები ძნელად გაიხსენებენ ისეთ შემთხვევას, როდესაც ვინმემ რამე სამუშაო შეასრულოს და მერე ობიექტურად შეაფასოს. აი, ძალიან მოკლედ, მთავარი მიზეზების შესახებ, თუ რატომ არის განათლების სისტემაში, არაერთხელ წამოწყებული რეფორმის მიუხედავად, დღემდე ბევრი პრობლემა.
⇓⇑ აუცილებლად უნდა გვახსოვდეს, რომ პედაგოგის კვალიფიკაციის ამაღლება მუდმივი პროცესია, ეს არ არის ერთჯერადი აქტები, ეს უნდა იყოს თანმიმდევრული და სისტემურად გააზრებული პროცესი. ალბათ იცით, რომ მე, თავის დროზე, 10 წლის განმავლობაში, სწორედ პედაგოგთა კვალიფიკაციის ამაღლებისა და გადამზადების ცენტრალურ ინსტიტუტს ვხელმძღვანელობდი. არ მივტირი იმ დროს, რასაკვირველია, ალბათ ბევრი ხარვეზი ჰქონდა, მაგრამ მაშინ არსებობდა სისტემა, რომელიც ეფუძნებოდა იმას, რომ ცოდნა პრაქტიკულად ახლდებოდა ხუთ წელიწადში ერთხელ და მასწავლებელი არა მარტო ვალდებული იყო, კვალიფიკაცია აემაღლებინა (და ეს იყო არა ერთი და ორი დღის, არამედ ერთთვიანი, თვე-ნახევრიანი, ზოგჯერ — ორთვიანი სერიოზული კურსები), არამედ ეს ყველაფერი უზრუნველყოფილი იყო სახელმწიფოს მიერ, ძალიან ცენტრალიზებული იყო და ამას სჭირდებოდა კვალიფიკაციის ამაღლების სისტემის დიდი გამტარუნარიანობა, რომ ყველა მასწავლებელს გაევლო კურსები. ეს საკმაოდ დიდი, შრომა და ფინანსურად ტევადი, პროცესი იყო. რასაკვირველია, ახლა ძნელია მსგავსი სისტემის შექმნაზე ოცნებაც კი იმიტომ, რომ ეს საკმაოდ ძვირი სიამოვნებაა. კარგად უნდა იყოს განმარტებული მასწავლებლის კვალიფიკაციის ამაღლება, როგორც ცნება, რას ნიშნავს — რომ ეს არ არის ერთდღიანი, თუნდაც ერთკვირიანი შეკრება, დროის ხანგრძლივ მონაკვეთში ერთხელ, არამედ მუდმივი და საკმაოდ ხანგრძლივი სისტემური მუშაობაა არა მარტო სახელმწიფოს მხრიდან, არა მარტო არასამთავრობო სექტორის მხრიდან, არა მარტო საერთაშორისო თანამშრომლობის კუთხით, არამედ არსებითად ეს არის პერსონის ძალისხმევა. სანამ ეს არ იქნება კარგად გააზრებული, რას ნიშნავს თვითონ ცნება კვალიფიკაციის ამაღლება, მანამდე რთული იქნება წარმატების მიღწევა. ეს ერთი ამბავია. ვთქვათ, განვსაზღვრეთ ეს ცნება, ამ განსაზღვრების შესატყვისი, შესაბამისი უნდა იყოს განხორციელების სისტემაც. რა სჭირდება საქართველოს? მასწავლებლებს კვალიფიკაცია აუმაღლოს საკმარისად ხშირად, არ იყოს დიდი წყვეტა, ასევე რას ნიშნავს, რას გულისხმობს ეს — არა მხოლოდ შეხვედრებს, არა მხოლოდ ონლაინ შეხვედრებს, არამედ საკმაოდ დიდი რაოდენობით პედაგოგიკური, საგანმანათლებლო, მეთოდოლოგიური ლიტერატურის შექმნას. ჩვენი საგანმანათლებლო ბიბლიოთეკა დღეს საკმაოდ მწირია მიუხედავად იმისა, რომ ბოლო წლებში საინტერესო ნაშრომები შეიქმნა და მასწავლებლებისთვის ხელმისაწვდომი გახდა, სათანადო რაოდენობისა და ხარისხის სპეციალური ლიტერატურა მაინც არ აქვთ.
⇓⇑ ამას გარდა, ისევე, როგორც ზოგადად განათლების რეფორმის მიმდინარეობას, ამ სისტემის გააზრებასა და ფუნქციონირებასაც სჭირდება განათლების მართვის სათანადო კულტურა, სხვადასხვა დონეზე, დაწყებული უმაღლესიდან და დასრულებული ყველაზე დაბალით; სჭირდება, ალბათ, მინიმუმ, გააზრების თვალსაზრისით სრულყოფა და ამის შემდეგ სათანადო მომზადების სისტემის შექმნა. მაგალითად, რამდენადაც მახსოვს, სკოლის დირექტორი დღემდე არ არის შეტანილი პროფესიათა ჩამონათვალში, არადა ეს პროფესია გახლავთ და ამ პროფესიის ადამიანები სპეციალურად უნდა მზადდებოდნენ. საქართველოში სკოლის დირექტორების მომზადების სისტემა არ არსებობს ისევე, როგორც არ არსებობს უფრო მაღალი რანგის განათლების ჩინოვნიკის მომზადების სისტემა. ამას ძალიან სერიოზული მიხედვა სჭირდება.
⇓⇑ ასევე, ძალიან მნიშვნელოვანია, კვალიფიკაციის ამაღლების სისტემის აგების თვალსაზრისით, მონიტორინგის მოდელის შექმნა. ჩვენ აქცენტს ხშირად (ყველა საქმეში, სხვათა შორის), პროცესზე ვაკეთებთ ხოლმე და არა შედეგზე. სულ მესმოდა და ახლაც ხშირად მესმის, რომ, აი, დავიწყეთ დანერგვა…, უკვე რამდენი თვეა ვატარებთ ტრენინგს… და ა.შ., ვიღაცამ ხომ უნდა შეაფასოს, რა ხარისხის არის ეს ტრენინგები, რამდენად შეესატყვისება ახალ გამოწვევებს როგორც სკოლის ხელმძღვანელების, ისე განათლების ხელმძღვანელებისა და მასწავლებლების მიმართ და რაც მთავარია, რა შედეგები მოაქვს ამ ყველაფერს. აბა, დააკვირდით, ძალიან მოგვიმრავლდნენ უფროსი, წამყვანი და მენტორი მასწავლებლები. ვინმემ ერთი კვლევა მაინც ჩაატარა, ასე რომ ავწიეთ სტატუსთა რაოდენობა, როგორ აისახა ეს განათლების ხარისხზე, სწავლების ხარისხზე, სწავლების შედეგზე. ასეთი კვლევები არ ჩატარებულა. მე მაქვს განცდა, რომ ბევრი არაფერი შეცვლილა, შეიძლება ვცდები, მაგრამ არა მგონია, მარტო ვიყო ამ განცდასთან ერთად. ამიტომ, მსგავსი კვლევები უნდა ტარდებოდეს და ზოგადადაც, მართვა სისტემისა აუცილებლად ფუნდამენტურ კვლევებს უნდა ეფუძნებოდეს, არა მარტო მართვის თეორიის ცოდნას (თუმცა ესეც პრობლემაა ხანდახან), შეფასების კულტურასაც. სათქმელი კიდევ ბევრია, მაგრამ ძირითადად ეს არის.
⇓⇑ რაც შეეხება მასწავლებელთა გამოცდებს, შესაძლებელია, იყოს შეფასების ერთ-ერთი კომპონენტი, მაგრამ არა ერთადერთი. კაცმა რომ თქვას, არასოდეს იყო და არც ახლა არის, მაგრამ პრაქტიკულად რატომღაც ასე გამოდის. მე ვიცი, რომ განათლების სამინისტროში, მასწავლებლის სახლშიც ფიქრობენ იმაზე, როგორ დაიხვეწოს ეს სისტემა და უახლოეს ხანს უნდა გვქონდეს მოლოდინი იმისა, რომ ეს სისტემა აუცილებლად დაიხვეწება.
⇓⇑ ხშირად მითქვამს და ახლაც გავიმეორებ, საკუთრივ რეპეტიტორობა არა მგონია, რომ დიდი პრობლემა იყოს. ეს პრაქტიკა ისეთივე ძველია, როგორც ლამის კაცობრიობა. ძალიან ხშირი იყო ასეთი შემთხვევა, ადრე უფრო ნაკლები მასშტაბით, რასაკვირველია, როდესაც ბავშვებთან მოდიოდნენ მასწავლებლები და ასწავლიდნენ ან რაღაც საგანს, ან დისციპლინას, ან რაღაც კონკრეტული მიმართულებით უმაღლებდნენ ცნობიერებას. უკანასკნელ ათწლეულებში ამან სერიოზული მასშტაბი შეიძინა. ეს არის ადამიანის ჩვეულებრივი უფლება, თავისი შესაძლებლობის ფარგლებში, მიიღოს განათლება არაფორმალური გზით, იქნება ეს სახელმწიფო სისტემაში, საზოგადოებრივში თუ კერძო პრაქტიკა, ამას გადამწყვეტი მნიშვნელობა არ აქვს. ჩვენ უნდა ვიფიქროთ განათლების ხარისხის ამაღლებაზე, პირველ რიგში, და ამის შემდეგ, თანამდევი პროცესი შეიძლება იყოს მეტ-ნაკლები შემცირება ამ პრაქტიკის. არა მგონია, ამ პრაქტიკისგან საერთოდ გათავისუფლდეს კაცობრიობა ოდესმე, მაგრამ მაინც, ალბათ, შემცირების ტენდენცია განათლების ხარისხის ამაღლებასთანაა დაკავშირებული.
⇓⇑ ის, რომ განათლების ხარისხი და აღზრდის ხარისხი უნდა იყოს მაღალი, ეს ნათელია. მე მაქვს სრული განცდა იმისა (განცდა მაქვს-მეთქი, რბილად ვამბობ), ზუსტად ვიცი, რომ ბევრ სკოლაში, მოდი, ასე ვთქვათ, ძალიან ბევრ სკოლაში, და თუ კიდევ გავაძლიერებთ, ძალიან, ძალიან, ძალიან ბევრ სკოლაში აღზრდის სისტემა საერთოდ არ არსებობს. ამას იმიტომ გეუბნებით, რომ მე დამისვამს ეს შეკითხვა ბევრი კოლეგისთვის და ობიექტური რომ ვიყო, იმასაც გეტყვით, რომ საკუთარი თავისთვისაც, როგორც წარსულში სკოლის ხელმძღვანელისთვის — რას აკეთებს ქართული სკოლა იმისთვის, მაგალითად, რომ მიაღწიოს ზოგადი განათლების ეროვნულ მიზნებს, რომელიც ჩვენ მიღებული გვაქვს 2004 წელს. 18 წელიწადი გავიდა და საქართველოში არ არსებობს არანაირი სისტემა, რომელიც შეაფასებდა როგორ აღწევს ქართული სკოლა 8 მიზანს, რომელიც ჩამოთვლილია ამ დოკუმენტში. უცნაურია, არა?! მაგრამ ძალიან „ქართველურია“ იმიტომ, რომ ჩვენ, ძალიან ხშირად სწორედ სტენლი პოგროვის ტექსტში ასახულ შეცდომებს ვუშვებთ ხოლმე, აქცენტს ვაკეთებთ თეორიულ გააზრებაზე, თუმცა იქაც ბევრჯერ ხარვეზებით და დანერგვის კულტურაზე ნაკლებად ვფიქრობთ ან მით უმეტეს, შეფასების მომენტზე ვფიქრობთ ხოლმე ნაკლებად. ძალიან ხშირად ლაპარაკობენ ეხლა, რომ თურმე გამოცდები მასწავლებლებისთვის შესაძლებელია (ასეც არის, რადგან არის ზოგიერთი ქვეყანა, არც თუ წარუმატებელი განათლების მიმართულებით, სადაც ყოველ წელიწადს უტარებენ მასწავლებლებს გამოცდებს სავალდებულო წესით, მაგრამ ეს, ამ წუთას, განზე გადავდოთ), ბავშვებისთვის კი ეს გამოცდა არის სტრესი და რომ განათლების სისტემა არ უნდა იყოს ისე აწყობილი, გამოცდისთვის ამზადებდეს ბავშვებს. ეს ტრივიალურად ბანალური მსჯელობაა, თანაც შეცდომით გაჯერებული მსჯელობა. რასაკვირველია, ბავშვებს სკოლა არ უნდა ამზადებდეს უბრალოდ გამოცდისთვის ან უბრალოდ უმაღლესი განათლებისთვის. თუ უფრო შორსაც წავალთ, ზოგად განათლებას, თავისთავად, ძალიან სერიოზული მნიშვნელობა აქვს. საგანმანათლებლო საერთაშორისო დოკუმენტებში, ხანდახან, აღნიშნავენ, რომ ზოგადი განათლება შეიძლება დღეს კიდევ უფრო მნიშვნელოვანი იყოს, ვიდრე უმაღლესი. საკამათო დებულებაა, მაგრამ ასეთი რამ ხანდახან შეიძლება წაიკითხოთ და არც თუ ულოგიკო ამბავი გახლავთ იმიტომ, რომ თანამედროვე ვითარებაში, რომელიც ძალიან სწრაფად იცვლება, ყოველ დღე, ფუნდამენტს განათლებისას ზოგადი განათლება წარმოადგენს და განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება იმიტომ, რომ ადამიანი, დღეს, პროფესიას რამდენჯერმე იცვლის ცხოვრებაში და მომავალში ეს ჩვეულებრივი ამბავი გახდება.
⇓⇑ ჩვენ ვნახეთ სკოლის დირექტორის ახალი სტანდარტი, მქონდა შესაძლებლობა, გავცნობოდი ამ დოკუმენტს. საკმაოდ საინტერესო სტანდარტია, ვფიქრობ, გაცილებით სჯობს იმას, რაც იყო ადრე, გაცილებით იმიტომ, რომ არა უბრალოდ აქცენტირებულია, არამედ გაცნობიერებულად აქცენტირებულია ამ სტანდარტში ის, რომ სკოლის დირექტორი არ არის მხოლოდ ადამიანი, რომელმაც კარგად იცის, მაგალითად, კანონები განათლების შესახებ ან სხვ., ასევე შრომის კანონმდებლობა, რომელიც კარგად ერკვევა ფინანსებში და ეს ძალიან მნიშვნელოვანია. თუმცა, კაცმა რომ თქვას, სკოლის ბიუჯეტი დღეს არ არის ისეთი, რომ ძალიან დიდი ფინანსური ხელოვნება სჭირდებოდეს დირექტორის მხრიდან. კვლავ და კვლავ ფინანსდება კვლავწარმოება სკოლის და არა მისი განვითარება და ინოვაციური აზრი, რაც სკოლას მართლა ავითარებს. სტანდარტული მოდელია დაფინანსების, რომელიც გულისხმობს წელსაც იმის გაკეთებას უკეთესად, ვიდრე შარშან ხდებოდა ეს ამბავი. ვიმეორებ, დაფინანსების მოდელი არ ბადებს განვითარების იმპულსს, ანუ ინოვაციური აზრი არ და ვერ ფინანსდება. სკოლის დირექტორს ბიუჯეტირების კულტურა უნდა ჰქონდესო, ხშირად მომისმენია, ამა თუ იმ ტრენინგზე. რა ბიუჯეტი აქვს ასეთი სკოლას?! ლომის წილი ამ ბიუჯეტის მასწავლებელთა ხელფასებია, კომუნალური გადასახადები და პრაქტიკულად არაფერი რჩება იმისთვის, რომ რაღაც დაგეგმოს სკოლის გასავითარებლად.
სკოლის დირექტორის სტანდარტთან დაკავშირებული ტენდენცია არის ძალიან კარგი, ოღონდ ეს ქაღალდზე არ უნდა დარჩეს და რეალიზებული უნდა იყოს. სკოლის დირექტორი საგანმანათლებლო ლიდერი უნდა იყოს. ბევრჯერ მითქვამს, რომ სკოლის დირექტორთა მომზადება ამერიკელებმა მე-20 საუკუნის 50-იან წლებში დაიწყეს, ჯანდაცვის მენეჯერებს გაცილებით ადრე, მე-20 საუკუნის დასაწყისიდან, ამზადებდნენ. გაცნობიერება იმისა, რომ განათლების მენეჯერების მომზადება საჭირო იყო, ადრე მოხდა. თავიდან ისინიც ამ გზაზე დადგნენ, რომ დირექტორმა, ხელმძღვანელმა უნდა იცოდეს კანონი, მართვის თეორია, პრაქტიკა, ფინანსებში ერკვეოდეს და ეს საკმარისია, ასე შეადგინეს პროგრამები და როდესაც ასეთი პროგრამებით მომზადებული ხალხი შევიდა სკოლებში, სკოლებმა ეს ადამიანები არ მიიღეს იმიტომ, რომ მათ წარმოდგენა არ ჰქონდათ სასწავლებლის სპეციფიკაზე, გაკვეთილის დაგეგმვაზე, ბავშვებთან ურთიერთობების მართვაზე და ა.შ. ბუნებრივია, ეს პროექტი ჩავარდა. მალევე შეაფასეს ეს ამბავი და დაიწყეს სწორედ საგანმანათლებლო ლიდერების მომზადება, სკოლებმაც ეს ადამიანები უკვე მიიღეს. ჩვენთან როგორ იყო? გახსოვთ, ალბათ, რომ დაიწყეს იმაზე ლაპარაკი, რომ სკოლის დირექტორი ისეთი პროფესიაა (თუმცა, როგორც გითხარით, პროფესიაც არ არის), რომ ეს სამუშაო ნებისმიერმა შეიძლება შეასრულოს, ვისაც უმაღლესი განათლება აქვს და სკოლაში მუშაობის თუნდაც ერთი წლის სტაჟიც კი არ იყო, საწყის ეტაპზე, საჭირო. ამაზე მე ბევრი მისაუბრია, მათ შორის, განათლების სამინისტროს ხელმძღვანელებთანაც, თუმცა ამან არანაირი შედეგი არ გამოიღო. ბევრი ისეთი დირექტორი მოხვდა ხელმძღვანელ პოსტზე სკოლაში, რომელსაც მე უბრალოდ სკოლაშიც კი არ შევუშვებდი, მაგრამ, რას ვიზამთ, როგორც ვამბობთ ხოლმე ქართველები, რაც მოხდა, მოხდა. რაც მოხდა, მოხდას აზრი აქვს იმ შემთხვევაში, თუ ახლა მაინც გააზრებულ გადაწყვეტილებებს მივიღებთ.
⇓⇑ პირველ რიგში გასააზრებელი და გასაკეთებელი სარეფორმო აქტივობები — ამაზე საათობით შეიძლება ლაპარაკი, მაგრამ მოდი, ასე ვთქვათ, რომ აქ პირველი და მეორე არ არსებობს, აქ რამდენიმე მდგენელია ისეთი, რომელიც პარალელურად უნდა ვითარდებოდეს. პირველ რიგში, რასაკვირველია, უნდა აეწყოს სისტემა, ვინ ადგენს კანონს და ვინ ასრულებს მას; მეორე რიგში, უნდა მივიღოთ თანამედროვე კანონი განათლების შესახებ, რომელშიც სახელმწიფოს თავისი მნიშვნელობა, ცხადია, ექნება, მაგრამ სკოლის დამოუკიდებლობა და თავისუფლების ხარისხი იქნება მაღალი; მესამე — განათლების დაფინანსების მოდელი აუცილებლად უნდა შეიცვალოს, სახელმწიფომ უნდა გამოყოს გაცილებით (ეს სიტყვა ხაზგასასმელია), გაცილებით მეტი თანხები (ერთ მოსწავლეზე გათვლით, ჩვენი დანახარჯი ძალიან მცირეა წარმატებულ ქვეყნებთან შედარებით); შემდეგ — აიგოს პროფესიული მომზადების, არა მარტო მასწავლებლების, არამედ სკოლის ხელმძღვანელებისაც, თანამედროვე სისტემა, რომელიც მონიტორინგის ძალიან გამართული სისტემით იქნება გამყარებული. ამისთვისაც, ბუნებრივია, ყველა პირობა უნდა შეიქმნას და გამტარუნარიანობა უნდა იყოს მაღალი. მაგალითად, მასწავლებლის სახლი, ამ თვალსაზრისით, საინტერესო საქმეებს აკეთებს საქართველოში, მაგრამ მისი სიმძლავრე არ ყოფნის იმას, რომ მთლიანად მოიცვას პედაგოგიური კორპუსი. ამას მიხედვა სჭირდება.
აუცილებლად უნდა შეიქმნას მეთოდოლოგიური საგანმანათლებლო პედაგოგიკური ლიტერატურის მთელი მასივი. პირველ რიგში, შეიძლება ითარგმნოს უკვე არსებული უცხოური ენებიდან და მათი გამოცდილება გავიზიაროთ, განსაკუთრებით იმის გათვალისწინებით, რაც ხდება საკლასო ოთახში. ყველა რეფორმა ქაღალდზე დაწერილი რჩება, აზრს კარგავს, თუ ის არ აისახა კონკრეტულად გაკვეთილზე.
რასაკვირველია, საქართველოში უნდა იყოს განათლების ხარისხის მონიტორინგი და ჩვენ უნდა მივეჩვიოთ იმ ამბავს, რომ პრინციპულად, ლოგიკურად, თანმიმდევრულად და მუდმივად შევაფასოთ განათლების ხარისხის ამაღლების პროცესი. ამას კიდევ უამრავი სხვა ნიუანსიც ახლავს, მაგრამ ამჯერად ამით შემოვიფარგლები.
P.S. ბევრ თემაზე შეიძლება კიდევ საუბარი, მაგალითად, იმაზე, რომ ჩვენ გვჭირდება როგორც საბუნებისმეტყველო საგანთა, ისე ჰუმანიტარული განათლების თანამედროვე კონცეფციისა და პარადიგმის მიღება. ამაზე ძალიან სერიოზული მუშაობაა საჭირო. განათლების რეფორმა, პირველ რიგში, ეს არის შინაარსობრივი და მეთოდოლოგიური გარდაქმნები, დროის შესატყვისი გარდაქმნები და ამ თემებზე, ალბათ, ცალკე და ხანგრძლივი ლაპარაკია საჭირო.
ჩვენ, როგორც უკვე გითხარით, კვალიფიკაციის ამაღლების ცნება უნდა განვმარტოთ. როგორც სოკრატე ამბობდა, ყველაფერს წინ უნდა უძღოდეს ცნებათა განმარტება, რაზედაც ვმსჯელობთ, რომ ნათელი იყოს, რას ვგულისხმობთ, როდესაც ერთი და იმავე საკითხზე ვლაპარაკობთ. ჩვენც უნდა შევთანხმდეთ, რას ნიშნავს განათლების რეფორმა. სულ გვესმის რეფორმა, უკვე 30 წელიწადია, ვაანონსებთ, მე, მაგალითად, 4 თუ 5 ასეთი პრეზენტაცია მახსოვს, როგორ უნდა გარდაქმნილიყო საქართველოს განათლების სისტემა. ყოველ ჯერზე, მეჩვენებოდა, რომ სხვადასხვა წანამძღვრები იდო იმ დოკუმენტების საფუძველში, რომელსაც ჩვენ გვთავაზობდნენ განათლების რეფორმის სახით. ამას, ცხადია, არ უნდა ძალიან დიდი ძალისხმევა და 30 წლის წინათაც შეიძლება მივხვმდარიყავით, რომ განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს იმის გააზრებას, როგორი უნდა იყოს აღზრდის სისტემა. თითოეულმა სკოლამ თვითონ უნდა მიაგნოს გადაწყვეტას პრობლემებისა, რომლებიც დაკავშირებულია აღზრდასთან და ამ ცნების შიგნით მოაზრებულ სხვადასხვა მიმართულებასთან, მაგრამ ის, რომ აღზრდის სისტემა, მწყობრი კონცეფცია უნდა არსებობდეს, ეს ცხადია. ამ თვალსაზრისით, ალბათ, გარკვეულწილად, გადახედვა სჭირდება ზოგადი განათლების ეროვნული მიზნების დოკუმენტს და ვიცი, რომ განათლებისა და მეცნიერების კომიტეტში ამ თემაზე ფიქრობენ და აქტიურად მუშაობენ. ვნახოთ, რა შედეგს მივიღებთ.
