მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის საინფორმაციო-საგანმანათლებლო რესურსების, ჟურნალ „მასწავლებლის“ და ინტერნეტგაზეთ mastsavlebeli.ge-ს მიერ, ლიბერთი ბანკის მხარდაჭერით, გამოცხადებული ლიტერატურული კონკურსის – „ვწერ მასწავლებლისთვის“ 2023 წლის გამარჯვებული ნათია როსტიაშვილი გახდა მოთხრობით „ფუტკარი ბარამბოს ტოტზე“; II ადგილი თამთა დოლიძეს ხვდა წილად, მოთხრობისთვის – „ამ ომში არავინ დაბერდება“ და III ადგილი სოფიო კუბლაშვილს მოთხრობისთვის – „მესამე მე“.
კონკურსის პარტნიორები იყვნენ: გამომცემლობა „ინტელექტი“, „ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობა“, „თბილისის მუზეუმების გაერთიანება“, „საქართველოს პროფესიონალ ქიმიკოსთა ასოციაცია“.
ნათია როსტიაშვილი: „ვაღიარებ, ამ კონკურსში გამარჯვება სხვა დანარჩენ გამარჯვებებზე მეტად გამიხარდა. ალბათ იმიტომ, რომ მასწავლებლის შვილი ვარ და რაც მასწავლებელს, მის ცხოვრებას ეხება, ძალიან ახლობელი და სათუთია ჩემთვის. ეს გამარჯვება დედას მივუძღვენი, მარადიულ მასწავლებელს, რომელიც ჩემს დაბადებამდე უკვე მასწავლებელი იყო და აი, სულ რამდენიმე წელია, რაც სკოლიდან წამოვიდა. დედაჩემისთვის მისი პროფესია ყოველთვის იმდენად მნიშვნელოვანი იყო, იმდენად თანაბრად გრძნობდა დედობისა და მასწავლებლობის პასუხისმგებლობას, ბავშვობაში დარწმუნებული ვიყავი, რომ ქვეყნად ყველა დედა მასწავლებელია, არამასწავლებელი დედის არსებობა სამყაროში წარმოუდგენლად მიმაჩნდა…
მოთხრობის მთავარი გზავნილი ისაა, რომ მასწავლებელს, განათლების მიცემის გარდა, შეუძლია მოსწავლის ცხოვრება რადიკალურად შეცვალოს. ამაშია მისი დიდი ძალა და ჯადოქრობა.“
ჩვენი გაზეთი, ტრადიციულად, გთავაზობთ გამარჯვებული ავტორის მოთხრობას.
ფუტკარი ბარამბოს ტოტზე
სიჩუმის ეს ხორკლიანი სახეობა ბავშვობიდან მძულს.
თითქოს ხმას არავინ იღებს, მაგრამ მხარზე თითის წვერებით შეხება, ამოსუნთქვა, შემჭკნარ ყვავილს უცებ ჩამომძვრალი ფურცელი რაღაც მოგუდულ, ხორკლიან რხევებს აჩენს ჰაერში, ყურის აპკზე მაწვება და მტკენს.
ყველა, ვინც ოთახშია, თაიგულებს შორის უადგილოდ გამოჩხერილ ბარამბოს ტოტს მისჩერებია გაოცებული. რომც არ დამენახა, ვინ მოიტანა, მაინც მივხვდებოდი. მარტო დოდიკოს შეუძლია, მკვდარი მეგობრისთვის სოფლიდან ქალაქში ბარამბოს ტოტი ჩამოიტანოს, ზედ ფურცლის ნაგლეჯი მიამაგროს ტექსტით: „ყველაზე ძვირფას ნაზის!“ და შავ არშიამოვლებულ გვირგვინებს შორის კმაყოფილმა „დააადგილოს“.
ნაზის გაცემულ რჩევებში ბარამბოს „ლუმინალის“ ადგილი ეკავა. კუჭი გაწუხებს? ბარამბო უებარია! ნევროზი გიშლის ნერვებს? აჰ, რა თქმა უნდა, ბარამბო! ჰიპერტონია? ასთმა? რევმატიზმი? ბარამბო, ბარამბოოო!
დოდიკო, ამ შავი შალით შეფუთული ჭაღარა თავით, ისეთ ბავშვურად გულუბრყვილო აზრებს დაატარებს, არ გამიკვირდება, სადღაც იმის იმედიც ჰქონდეს, რომ ყოვლისშემძლე ბარამბოს ადამიანის სიკვდილისგან განკურნებაც შეუძლია.
ტოტს ვაკვირდები. არ მეჩვენება, ბარამბოს ფოთოლზე ფუტკარი ზის და თავს ირწევს არხეინად, თავისი წვლილი შეაქვს ამ მოგუდული სიჩუმის ქსოვაში. თითქოს წარსულიდან ნაზის არაერთხელ ნათქვამი ფრაზის ვიბრაციაც გამოიხმო და რიტმში აიყოლია: „ბა-რამ… ბო-სი… გი-ჟემ… დე-უყ… ვართ-ფუტ… კრე-ებს“.
ფუტკარი ირწევა, ბარამბოს ფოთოლს მტვერივით სცვივა სურნელი, წრეზე მოსიარულე ხალხი მანტრასავით იმეორებს:
„ვიზიარებ, ვიზიარებ, ვიზიარებ…“ ეს ყველაფერი ნელ-ნელა მაჰიპნოზებს, სიმშვიდისკენ მექაჩება, სიმშვიდის იმ უიშვიათეს სახეობაში მითრევს, რომელიც სრულიად ულოგიკოდ მოდის ზუსტად მაშინ, როცა ყველაზე ცუდად ხარ.
ბიოლოგიის მასწავლებლისთვის ერთგვარი პროფესიული ჩვევა იყო – ნაზისთვის ყველა და ყველაფერი სახეობებად იყოფოდა. ეს ჩვევა მეც გადმომდო. მე და ლუკას ოდესმე შვილი თუ გვეყოლება, სიკვდილის წინ მოვიხმობ და საგვარეულო ბეჭდის ნაცვლად, ადამიანებისა და შეგრძნებების სახეობებად დახარისხების ბაჯაღლო ნიჭს გადავცემ.
♦ ♦ ♦
– დედი, შენი ცოლი ძალიან იშვიათი სახეობის ადამიანია, – ლუკას უთხრა ერთხელ ნაზიმ, – ძალიან უნდა გაუფრთხილდე, ძალიან! ჩათვალე, „წითელი წიგნის მცველი ხარ“ და გევალება.
– აუუუუუ! – „უ“ უსაშველოდ გაწელა ლუკამ. – რა „წითელი წიგნის მცველი“, რეებს იგონებ, ქალო?!
არასდროს უთქვამს, მაგრამ ვგრძნობდი, შვილისგან ნათქვამი „ქალო“ ძალიან სწყინდა. ეს თითქოს უწყინარი მიმართვა რაღაც ძალიან სათუთს უჭკნობდა გულის ქოთანში.
ადამიანი თავის სახელს ასე ჰგავდეს, სხვა არც არავინ ვიცი. რაღაცნაირი საფრთხილო იყო, მსხვრევადი, მაგრამ რაკი ღმერთმა მის შესაქმნელ მასალად შუშა კი არა, ხორცი ჩაიფიქრა, როგორღაც გადაურჩა ნამცეცებად ჩამოშლას. აქამდე გადაურჩა, თორემ ახლა…
♦ ♦ ♦
დოდიკო ამოწითლებული თვალებით მომიჯდა გვერდით. თავზე მოხვეული შავი შარფი შეისწორა და ჩამჩურჩულა:
– დედასავით გყავდა ცხონებული… რამდენჯერ უთქვამს ჩემთვის: „დოდიკო, ქალიშვილი შევიძინე! დრო რომ მომივა, ვიცი, ცრემლით დამშვიდობებას არ დამამადლის!“
იქნებ ოდესმე რამე ამდაგვარი მართლაც უთხრა ნაზიმ, მაგრამ მე მაინც მგონია, ჩემი უხმო, უცრემლო ჭირისუფლობით გულნატკენმა დოდიკომ ძალა მოიკრიბა, საკუთარ თავში ეშმაკობის ძლივს შესამჩნევი პაწაწინა ნამცეცები წამოფხიკა, შეაკოწიწა და გამოგონილი ტექსტით მიმანიშნა, რომ დროა, რამე დავატირო დედამთილს, რომელიც დედაც იყო ჩემთვის, მეგობარიც, მაგრამ რა ვქნა, არ შემიძლია. თითქოს ჩემი ქცევის მართვის პულტი მე არ მეკუთვნის, სადღაც გდია ელემენტდამჯდარი და დოდიკო ხან ერთ ღილაკს დააწვება, ხან მეორეს – ვერაფერი.
მე და ლუკა რომ დავქორწინდით, პირველი, ვინც მოსალოცად მოვიდა, დოდიკო იყო. გავაღეთ კარი და დგას ზღურბლთან ფუმფულა, წითელლოყება, გულწრფელი სიხარულით გაბადრული დოდიკო. ხელში თავისი ბოსტნის ქლიავით, ბადრიჯნით, კიტრითა და კარტოფილით გამოტენილი დიდი შავი ჩანთა უჭირავს და, რაც მთავარია, ამ ჩანთის გაქლეტილ სახელურზე თეთრი, კარგად გახამებული უგრძესი მაქმანი აქვს ბაფთად გამონასკვული.
– წუხელ მომაფიქრდა. შენახული მქონდა, ახალგაზრდობის დროინდელი. გავრეცხე, „კრახმალში“ ამოვავლე, გავაკოხტავე. ასე გაბაფთული ჩანთა ხომ უფრო საზეიმოა, არა? ხომ უფრო ეტყობა, რომ საქორწინო საჩუქარია?! – რიტორიკულად გვკითხა საკუთარი იდეით ბავშვივით აღფრთოვანებულმა და მერეღა შემოვიდა, მოგვილოცა.
დღემდე მახსოვს ნაზის უცნაური რეაქცია: ბავშვობის მეგობრის დანახვაზე თვალები კი გაუბრწყინდა, მაგრამ კი არ მიეგება, უკან დაიხია, თვალები დახუჭა და იდგა ეგრე, სუნთქვაშეკრული. საღამოს, ძილისწინა რიტუალს, ქოთნის ყვავილებთან ლაპარაკს რომ მორჩა, დამიძახა.
– დეა, მოდი, ვიცი, გაინტერესებს… ემოცია, დოდიკოს დანახვისას რომ გამიჩნდა, ისეთი იშვიათი სახეობისაა, როგორც, მაგალითად, ceroid cacti ჯგუფის ერთი კაქტუსი. კაქტუსის ეს სახეობა მთელ წელში მხოლოდ ერთი ღამით იშლება. თუ ვერ მიუსწარი და დატკბი, მორჩა! დილისთვის უკვე დამჭკნარი დაგხვდება. ჰოდა, მინდოდა, ჩანთაზე მაქმანგამობაფთული, ბედნიერი დოდიკოს დანახვით გაჩენილი ემოციისთვის ჩამევლო, ჩემში შემეკავებინა, გამეხანგრძლივებინა, ბოლომდე შემეგრძნო. ეგეთი კადრი მეტჯერ ხომ აღარ განმეორდება, არა?
მოგუდული სიჩუმისგან ჩამოქსოვილი ჰაერის ფარდა უცებ აფრიალდა, გამოვფხიზლდი. ვხედავ, ლუკა დგას კარის ზღურბლთან. თვალები აქვს დაჭყეტილი და ისეთი არაბუნებრივად თეთრი ფერი ადევს, რა დროს ესაა, მაგრამ გონებაში უნებურად ვაგებ წინადადებას: „და ჰა, განეძარცვა მას ყოველი ფერი ძეხორციელისა“.
შენელებულ კადრად ვხედავ, ლუკამ ხალხი მისწი-მოსწია, თან თვალს არ მაცილებს, მოიწევს დაფეთებული და უცებ მივხვდი, მე კი არა, ნაზის ფეხებთან მიწვენილ ბარამბოს ტოტს მისჩერებია, ფუტკარი დაინახა და მექანიკურად გამოექანა, რომ აუქშიოს. ნაზის ალერგია ჰქონდა ფუტკრის ნაკბენზე და საკუთარი ცხოვრების ყველაზე დიდ ტრაგედიად ოჯახის დანგრევა კი არა, ეს ალერგიულობა მიაჩნდა, რაკი ბუნებაზე ყურებამდე შეყვარებულ ბიოლოგს არ შეეძლო, როგორც თვითონ იტყოდა, „ამ გამრჯე მწერებს ჯეროვნად მოსიყვარულებოდა“.
ლუკას თვალებს ვუქაჩავ, ნაზიზე ვანიშნებ. ისიც მიქაჩავს და ფუტკარზე მანიშნებს. ვცდილობ, თვალებითვე ვუთხრა, რომ ლუკ, აღარაა ადამიანი ცოცხალი, ფუტკრის ნაკბენი ნაზის უკვე აღარ გაუსივდება, დამშვიდდი! თან ფუტკარმაც არა მგონია, იმ მკვდარი ქალის კბენა იკადროს, მოსწავლეებთან ლამის დედაშვილური სიყვარულით რომ საუბრობდა მის მოდგმაზე.
ლუკამ ყველაფერი გაიგო და აყვირებული თვალები უცებ ჩაიჩუმა. თითქოს ახლა, ამ წამს, ნაზის სახლში ყოფნის ამ ბოლო წუთებშიღა მიხვდა, რომ მორჩა, დასრულდა დედამისი, აღარაა.
♦ ♦ ♦
ნაზი ჩემი და ლუკას დამრიგებელი იყო სკოლაში. ერთხელ გავბედე და ვუთხარი: მას, მიყვარს, მცენარეებზე რომ გვიყვებით, თითქოს თქვენი მოყოლილი მცენარეები უფრო ჯადოსნურები არიან, ვიდრე ჩვენი დანახულები-მეთქი, და ისე გაუხარდა! იმის მერე სულ ცდილობდა, „მწიკვი“ ჯადოქრობა ყოველ გაკვეთილში გამოერია. გაკვეთილის ახსნის მანერაც კი შეეცვალა. ერთხელ, მაგალითად, ისეთი ფრაზა თქვა, ისეთი თეატრალურობა ჩააქსოვა, მთელ კლასს გაეცინა, ლუკასაც. მაგრამ რაკი ნაზი ახსნისას მხოლოდ მე მიყურებდა და მე კიდე არც გამღიმებია, დანარჩენების გაცინება თუ ჩაცინება არ შეუნიშნავს (მადლობა ღმერთს!). ფრაზა კი ასეთი იყო:
– …და ეს სიცოცხლით სავსე თესლი უცებ – ჰოოოპ! ამოღვივდება, სასწაულებრივად ამოყოფს თავს შავი მიწიდან. პატარა, თავწვეტა გნომივით!
ახლა ვფიქრობ, ამ „თავწვეტა გნომივით“-ზე რანაირად არ გამეცინა, მაინც რანაირი უგერგილო ბავშვი ვიყავი?! მერე, უკვე რძალი რომ დამერქვა, სიცხიანი ვიწექი ნაზის ტახტზე და ვთხოვე, ყველაზე ჯადოსნურ მცენარეზე მომიყევი-მეთქი.
– ოჰ, დეა, რომ იცოდე, როგორი ჯადოსნური მცენარეა მისი უდიდებულესობა ნეპენტესი! ბერძნულიდან ითარგმნება, როგორც „არავითარი მწუხარება“. ne – არავითარი, penthos – მწუხარება. დოქის ფორმა აქვს და ამ „დოქში“ ეშმაკურად იზიდავს ცოცხალ ორგანიზმებს, შიგ გამოკეტავს და მათით იკვებება. ასეთია ნეპენტესის ბუნება, მაგრამ რა ქნა ერთმა საოცარმა სახეობამ? ვერ გამოიცნობ! უარი თქვა ცოცხალი ორგანიზმით კვებაზე და ფოთლებიჭამიად გადაიქცა! წარმოგიდგენია? ხომაა წარმოუდგენელი ჯადოქრობა?
არადა, ნეპენტესზე მეტი ჯადოქრობა თვითონ აქვს ჩადენილი. საკუთარი თვალით მაქვს ნანახი, კვამლი ხორცად როგორ გადააქცია.
მშობელთა კრება იწყებოდა. საკლასო ოთახთან ჩემი კლასელების გაპრანჭული, მზამზარეული ბედნიერებისგან ცხოვრებააფუებული დედები იდგნენ. დავინახე, როგორ ფეხათრევით, კვამლივით ზანტად მიიზლაზნებოდა მათკენ ნახევრად გამჭვირვალე, ნახევრად ნაცრისფერი ბებიაჩემი. ღია კარში ისე შეცურდა, ვერავინ შეამჩნია. მახსოვს, გავიფიქრე, რომ ასე ლანდივით გალეულ ადამიანს არც ჩაკეტილ კარში გაუჭირდებოდა გავლა.
კრებაზე კვამლად შევიდა და იქიდან ადამიანად გამოვიდა.
– ბები… მადლობაო, იმან… ნაზიმ, – იქვე ჩამჩურჩულა თვალებგაბრწყინებულმა, – მადლობას გიხდით კარგი შვილიშვილის გაზრდისთვისო!
ასეთი ბედნიერი მეტჯერ აღარც მინახავს ბებიაჩემი. კი, ნაზი ჯადოქარი იყო. მასწავლებლის ის იშვიათი, ჯადოსნური სახეობა, რომელმაც გარიყული, ჩაკეტილობის გამო ოროსანი (ვიცოდი და მოყოლას ვერ ვბედავდი) ბავშვი საუკეთესო მოსწავლედ აქცია! ყოველდღე, გაკვეთილების დამთავრების შემდეგ, დამსვამდა ცარიელ კლასში, ამოალაგებდა სახლში გამომცხვარ კექსს, ქილით – მურაბას და „მაიძულებდა“, ერთად გვეჭამა, გველაპარაკა, გვეცინა. ხან ლუკასაც შემოიყვანდა ხოლმე და მთხოვდა: „დეა, მგონი, ლუკა მათემატიკაში ვერ გაერკვა, მიდი, აუხსენი, რაა. შენსავით კარგად ვერავინ გაიგებდა ახალ მასალას“.
ნელ-ნელა გაკვეთილების მთელი კლასის წინაშე მოყოლაც გავბედე, მასწავლებლებმაც ამაძრეს თავიანთი მოწებებული იარლიყები: „თვალებიანი კუნძი“ და „უსიცოცხლო“. ბავშვებსაც გაუჩნდათ ჩემთან დამეგობრების სურვილი. ჩემი თავდაჯერებულობის აქამდე ვერაფრით გაღვივებულმა თესლმა ერთმანეთის მიყოლებით ამოყარა ნედლი ყლორტები. უკვე აღარ ვფიქრობდი, რომ რაკი დედამ ღრმა ბავშვობაში მიმატოვა, რაკი გრაფაში „მამის სამუშაო სტაჟი“ მხოლოდ „ლოთობა“ შეიძლებოდა ჩაწერილიყო, რახან ქრონიკულად გადაქლეტილი ფეხსაცმლით დავდიოდი და ბებიაჩემი კიდე კვამლს ჰგავდა, არ ვიყავი ღირსი, ადამიანები თანასწორივით მომქცეოდნენ.
ნაზისთან სკოლის დამთავრების მერეც ვმეგობრობდი. ამ სახლში ამოვდიოდი ხოლმე სტუმრად, ამ მისაღებ ოთახში ვსხდებოდით. ახლა რომ წევს, ზუსტად აქ, ოთახის შუაგულში, კუბოს ნაცვლად, ხის მრგვალი მაგიდა იდგა. როცა გამხმარი ყვავილების ჩაის ვსვამდით, კედლის იმ სარკეში ვიყურებოდი, ახლა ჩემ ზურგსუკან თეთრი ნაჭერი რომ აქვს ჩამოფარებული, ვიღიმოდი და მიკვირდა: აი, რანაირად ვჩანდი ნაზის სარკეში გაცილებით ლამაზი, ვიდრე ჩემი სახლისაში? მერე და მერე, მე და ლუკა რომ დავახლოვდით, ამ სარკეში ჩახედვა აღარ მჭირდებოდა თავის გასამხნევებლად, ჩემი სათქმელი ლუკამ გადაიბარა: „რა ლამაზი ხარ, დეა!“ ახლა ვერ ვიხსენებ, ნეტა მაგ პერიოდში როგორ მიმართავდა დედამისს, მაშინაც „ქალო“-თი?
პირდაპირ არასდროს უთქვამს, მაგრამ სულ ვგრძნობდი: ლუკას ნათქვამი „ქალო“ რომ ხიჭვივით ჩაესობოდა, იმ ხიჭვის ამოღება ჩემს ნათქვამ „დედას“ შეეძლო, მაგრამ ნაზიმაც იცოდა და მეც, რომ ძნელი იყო ჩემთვის, ლამის შეუძლებელიც, სათქმელი სიტყვისთვის ამ მარტივად დასალაგებელი ასოთშეთანხმების ფორმა მიმეცა.
♦ ♦ ♦
ხალხმა საათზე დახედვას მოუხშირა, თვალს ჩემკენ აპარებენ. როგორც ჩანს, უკვე დროა…
სიჩუმის ეს საზიზღარი, დამხორკლავი სახეობა ახლა, ნაზის სახლში ყოფნის ბოლო წუთებში, კიდევ უფრო აუტანელი გახდა. არ ვინძრევი, მაგრამ ამ სიჩუმის დაშვებით თუ ხელშეწყობით თითქოს უკვე რაღაც უპატიებელს ვაკეთებ. თითქოს ჩემზეა დამოკიდებული, სიჩუმის ეს საძაგელი სახეობა აქ, პირდაპირ ჩემ ცხვირწინ, ჭერის ყველა კუთხიდან გადმობიბინდება, ამ დღის სამყოფი მოგონების ყველა მტკაველს ხვიარასავით მოედება, ყველა ნივთს გადაუვლის, ფანჯრიდან გადაეფინება და მთელ სამყაროს დაფარავს, თუ ძირფესვიანად ამოვძირკვავ აქ და ახლა და დინოზავრივით სამუდამოდ გადაშენდება.
ღმერთო, რატომ გამჭვირვალეს არ ხდი მგლოვიარე ადამიანის ხორცს, რომ გული და გონება გამოუჩნდეს? რატომ სჭირდება ხალხს, ხელი ჩაიყო სულში, თავი ამოიტრიალო და სანახაობა აჩვენო, შენი მკვდრის სიყვარული დაუმტკიცო? იქნებ იმიტომ, რომ სინამდვილეში მგლოვიარესაც აწუხებს ეს სიმუნჯე და ასე ეხმარები, ხალხის „შიშით“ მაინც ამოიღოს ხმა, შიგნიდან ტკივილი ამოიწუროს, უკან ჩაბრუნებული ემოციისგან გათავისუფლდეს?
ალბათ ნევროზის ახალი სახეობაა: ენას ვერ ვამოძრავებ და თვალებს ვერ ვაჩერებ, სწრაფ-სწრაფად დახტიან ერთი გვირგვინის წარწერიდან მეორეზე:
„უსაყვარლეს ნაზი მასწავლებელს მოსწავლეებისგან“
„თანამშრომლებისგან“
„მეზობლებისგან“
„ყველაზე ძვირფას ნაზის!“
გამომშრალ ტუჩებს ძლივს ვახლეჩ ერთმანეთს. თითქოს ხორბალს ეკალი არ აქვს, არ უნდა ჰქონდეს, მაგრამ პირში მოგროვილი ხორბლის მარცვლისოდენა ასოები ენაზე მჩხვლეტენ, ვერ ვალაგებ საჭირო მწყობრში.
დოდიკო ზის ჩემ პირდაპირ. ნაზის აქეთ – მე, ნაზის იქით – დოდიკო და თვალებით ისეთ იმპულსებს მიგზავნის, გამომშრალ ტუჩებზე ნესტს მიბრუნებს, ენის ნარ-ეკალს უცებ-უცებ კაფავს და სიტყვის ხორბალიც ღვივდება:
– მადლობა ყველაფრისთვის, შეხვედრამდე, დე.
რაღაცნაირი, ხიჭვებიანი ხმით ვამბობ და რომ ნამდვილად ვთქვი, ამას დოდიკოს თვალები მარწმუნებს. დოდიკოს თვალებიდან წამით, სულ ერთი წამით ნაზი მიყურებს ისეთი სიყვარულით, სიყვარულის ისეთი იშვიათი სახეობით, რომ ღრიალი მინდა. ვღრიალებ კიდეც. ოღონდ ვერასდროს ვერავისთან შევძლებ ვაღიარო, ვერ შევძლებ ავხსნა, რომ ეს ღრიალი სიხარულისაა. რომ დიახ! მე ის ჯადოსნური ნეპენტესი ვარ, უარს ვამბობ მწუხარების აღქმაზე! ჩემს თავში, როგორც დოქში, მკვდარი სხეულის დარდს კი არა, სიყვარულს ვიტოვებ საკვებად და იმ სიხარულის ფოთლებს, რომელიც ამ ორი ასო-ბგერის თქმამ დაბადა ჩვენთვის, ცოცხალი და მკვდარი ადამიანისთვის ერთდროულად. რომ ეს კიდევ უფრო იშვიათი სახეობის სიხარულია, ვიდრე მთელ წელს მხოლოდ ერთი ღამით გაყვავილებული კაქტუსის საკრალურობა.
„ადამიანი ერთხელ იბადება და ერთხელ კვდება,“ – ნაზი ამბობდა ხოლმე, მაგრამ მე მაინც მგონია, რომ ნაზის სახეობის ადამიანი „მრავალწლოვანი მცენარეა“. ოდესმე სხვა ფორმით, სხვა სახით, სხვა განზომილების მორგებით აუცილებლად ამოღვივდება, სასწაულებრივად ამოყოფს თავს შავი მიწიდან პატარა, თავწვეტა გნომივით და მხოლოდ ბარამბოს ტოტზე დარწეული ფუტკრის სმენისთვის სამყოფ სიხშირეზე იტყვის:
– ჰოოოპ!
