ლუარსაბ გერასიმეს ძე ბოცვაძე დაიბადა 1865 წლის 16 იანვარს სამტრედიის რაიონის სოფელ ნოღაში. პატარა ლუარსაბი პირველად მშობლებმა ქუთაისის სასულიერო სასწავლებელში მიაბარეს, სადაც ის დიდიხანს არ დარჩენილა, მამამ ხონის საოსტატო სემინარიაში გადაიყვანა, რომელიც ლუარსაბმა წარჩინებით დაამთავრა 1888 წელს და მალევე დაინიშნა სოფელ წყალტუბოს სამინისტრო სკოლის მასწავლებლად. სამი წლის დაუღალავმა საქმიანობამ თვალსაჩინო ნაყოფი გამოიღო, ადგილობრივმა მოსახლეობამ შეიყვარა და დააფასა როგორც სასწავლებელი, ისე მისი დიდად მოჭირნახულე ახალგაზრდა მასწავლებელი.
წყალტუბოში ლუარსაბ ბოცვაძე არა მარტო კარგი მასწავლებლის სახელით იყო ცნობილი, არამედ მისაბაძ საზოგადო მოღვაწედ იქნა აღიარებული. „თავის დღეში არ დამავიწყდება, – წერს მოგონებაში ცნობილი საზოგადო მოღვაწე და პედაგოგი ალექსანდრე მიქაბერიძე, – ერთი მეტად დამახასიათებელი ფაქტი ლურსაბისა და ჩემი ცხოვრებიდან.
ეს იყო დრო, როცა უმაღლესი განათლების მისაღებად, პირველად, რუსეთში მივემგზავრებოდი. განსვენებულს მაშინ არ ვიცნობდი, თუმცა, წყალტუბო, სადაც ლუარსაბი ამ დროს მასწავლებლობდა, ჩემი სამშობლო სოფლის მეზობლად მდებარეობს.
რუსეთში გამგზავრების რამდენიმე დღით ადრე, ჩემი სოფლის ეკლესიის გალავანში, ნაცნობმა წერილი და 25 მანეთი გადმომცა და მითხრა, წყალტუბოს მასწავლებელმა გამოგიგზავნაო. ჯერ კიდევ გაუცნობელი ლუარსაბი მწერდა: „მიიღეთ ჩემგან ეს 25 მანეთი, თუმცა მცირედია, მაგრამ სულით და გულით მოძღვნილია, როცა სწავლას დაამთავრებთ, ვიმედოვნებ, თქვენ სხვას გაუწევთ დახმარებას და ამრიგად გადავიხდით ერთიმეორის ვალსაო“. მე ვერ ვიტყვი რამდენად გავამართლე განსვენებულის იმედი, ხოლო ის კი აშკარაა, რომ ლუარსაბი მაშინაც კი, როცა თვიურად იღებდა არა უმეტეს ოცი მანეთისა, ლუკმა-პურს იკლებდა და მოსწავლე-ახალგაზრდობას იშვიათ მზრუნველობას უწევდა. ეს ფაქტი კი, მეტად საგულისხმო და დამახასიათებელია განსაკუთრებით ლუარსაბის საზოგადო მოღვაწეობის დაფასების დროს“.
წყალტუბოდან ლუარსაბ ბოცვაძე ილია წინამძღვრიშვილის მიერ დაარსებულ წინამძღვრიანთკარის სასოფლო-სამეურნეო სკოლაში გადაიყვანეს მასწავლებლად, ხოლო ერთი წლის შემდეგ, 1982 წელს, კავკავის ქართული სკოლის მასწავლებლად მიიწვიეს, რომელიც „ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელმა საზოგადოებამ“ გახსნა 1888 წელს, ცნობილი პედაგოგისა და საზოგადო მოღვაწის, მიხეილ ზაალის ძე ყიფიანის მეცადინეობით. ფართოდ გაიშალა ლუარსაბ ბოცვაძის პედაგოგიურ-საზოგადოებრივი მუშაობა და მან სამართლიანად დაიმსახურა საყვარელი პედაგოგის სახელი იქაურ ქართველთა შორის.
ლურასაბ ბოცვაძე მაღალი პედაგოგიური შეგნებით, ცოდნითა და დაკვირვებით ასწავლიდა ქარლთულ ენას. მას რუსული ენის სწავლების საქმეც მაღალ დონეზე ჰქონდა დაყენებული კავკავის ქართულ სკოლაში. „ქართული ენის ცოდნა ხომ საუცხოო ჰქონდათ მის მოწაფეებს, რუსულ ენასაც საგანგებოდ ასწავლიდა ლურსაბი,“ – აღნიშნავს გიორგი ნათაძე თავის მოგონებაში. რეალური სასწავლებლის პედაგოგიური საბჭოს სხდომაზე, ერთხელ, კავკასიის სასწავლო ოლქის მზრუნველს, ზავადსკის უთქვამს: გამაკვირვა ქართული სკოლის მოწაფეთა რუსული ენის კარგად ცოდნამო. თერგის ოლქის სკოლების დირექტორი გრუშევსკი სუსტ მოსწავლეებს ეტყოდა ხოლმე „Идите в грузинскую школу, поучитесь у учителя Боцвадзе“.
ლუარსაბმა 14 წელი დაჰყო კავკავში. კავკავის ქართული სკოლა, მისი შრომითა და უნარით, დიდ სასწავლო-კულტურულ დაწესებულებად გადაიქცა. სკოლის კეთილდღეობისათვის დაუშრეტელმა მოღვაწეობამ ისეთი დიდი ნაყოფი გამოიღო, რომ ბოლოს „კავკავის ქალაქის გამგეობამ, როგორც გიორგი ნათაძე გადმოგვცემს, კავკავის ქართველებს მისცა ქალაქის საუკეთესო მაღლობზე საკმაოდ დიდი ფართობი მიწისა“. აქ აშენდა გრანდიოზული შენობა. ზაფხულობით ლუარსაბი, დასვენების მაგიერ, თვალყურს ადევნებდა ამ სკოლის მშენებლობას, სადაც ქართული სკოლის გარდა მოთავსებული იყო საკრედიტო საზოგადოება, თეატრი და ჭრა-კერვის პროფესიული სკოლა. ხალხი ამბობდა, „ამ შენობის კედლები ლუარსაბის ფილტვებით არის გამომშრალიო“.
ლუარსაბ ბოცვაძის მიერ კავკავში მოწყობილი საკვირაო სკოლის სამხატვრო-სალიტერატურო დილა-საღამოებისა და წარმოდგენების გამართვა ყველას უდიდეს კმაყოფილებას ჰგვრიდა.
კავკავის საზოგადოებამ, პედაგოგიური მოღვაწეობის 25 წლის აღსანიშნავად ლუარსაბ ბოცვაძეს ასეთი წერილით მიმართა: „საუკეთესო ცხოვრებისა და უმეტესი დრო თქვენი სასარგებლო მოღვაწეობისა კავკავის ქართველებში გაატარეთ. თქვენ თოთხმეტი წელიწადი ეწეოდით მძიმე უღელს მასწავლებლობისას კავკავის ქართულ სკოლაში. იმ დროს ის იყო კავკაველი ქართველები გამოდიოდნენ თავდავიწყების ბურუსიდან, მაშინ ჯერ კიდევ სუსტად გრძნობდნენ განათლებისა და დედა-ენის საჭიროებასა და მდაბიო ხალხში, მამულიშვილურ გრძნობებს. თქვენი მხნეობითა და მეცადინეობით შეიყვარა კავკაველმა ქართველმა ქართული სკოლა, დედა-ენა და ქართული წიგნი. თქვენ მოაგონეთ და შეაყვარეთ კავკაველ ქართველებს დავიწყებული სამშობლო. ჩვენი პატარა სკოლა თქვენ თვალწინ და თქვენი დიდი ღვაწლით გადაიქცა დიდ ეროვნულ-განმანათლებელ საქმედ. თქვენს დროს ჩაიყარა პირველი საძირკველი ჩვენი სკოლის საკუთარი შენობისა და თქვენი მონაწილეობით ეს შენობა გაიზარდა, გაფართოვდა და გადაიქცა აქაური ქართველების საერთო ეროვნულ კერად“.
1906 წლის სექტემბერში დატოვა ლუარსაბ ბოცვაძემ კავკავი და გადმოვიდა მასწავლებლად თბილისის ქართულ გიმნაზიაში. თავისი პედაგოგიური მოღვაწეობით, მოწაფეთა შორის, პატიოსან და ადამიანურ გრძნობებს აღძრავდა და სამშობლოს აყვარებდა. ამას ადასტურებს ლუარსაბ ბოცვაძის ყოფილი მოწაფის, აკადემიკოს ნიკო კეცხოველის მოგონება. „ის იყო განათლებული პედაგოგი, – წერს ნიკო კეცხოველი, – განუწყვეტელი ექსკურსიების ჩამტარებელი. მან წაგვიყვანა ბეთანიას, საგურამოს, კრწანისს. აქ გვათქმევინა ლექსები. აქ გვიამბო საქართველოს ტრაგედიის ყველაზე საშინელი ფურცლები. მან შეგვაყვარა სამშობლო და აგვიხილა თვალი.
ერთ დღეს ლუარსაბმა კლასში შემოიტანა ხელით დაწერილი რამდენიმე ფურცელი და დაურიგა ხუთსა თუ ექვს მოწაფეს. „ეს ლექსები ისწავლეთ“. ლექსები ნიკოლოზ ბარათაშვილის „ბედი ქართლისას“ ნაწყვეტები იყო.
მეორე თუ მესამე დღეს ლუარსაბმა დავალება ჩაიბარა. ყველამ ძალიან კარგად იცოდა, განსაკუთრებით მოეწონა იმ მოწაფის კითხვა, ვისაც დავალებული ჰქონდა „დაჰკრეს ნაღარა, გული შეზარა“ და ერეკლეს მიმართვა: „ამ დროს აღმოჩნდა სამხრეთით მტერი“, „მწყემსო კეთილო“.
10 სექტემბერს გამოგვიცხადა, რომ ხვალ წიგნებს ნუ მოიტანთ, ცოტ-ცოტა საუზმე ჩაიდეთ ჯიბეში და ისე გამოცხადდითო. მეორე დღეს ე.ი. 11 სექტემბერს, ჩვენი ძვირფასი ლუარსაბი უკვე გიმნაზიის ეზოში იდგა. გაგვამწკრივა და გვითხრა: აბა, წყნარად იყავით, კრაწანისში უნდა წავიდეთო.
ყოფილი ერევნის მოედნამდე, ვგონებ, ტრამვაით წაგვიყვანა, იქიდან კი – ფეხით. შეგვაჩერა სიონის ტაძართან, ცოტაოდენი გვესაუბრა. უფრო დიდხანს ვიყავით ნარიყალას ციხესთან და ბევრი რამ გვიამბო მის შესახებ. მეტეხის ხიდთანაც შეგვაჩერა. ჩავედით კრწანისში. მშვენიერი დღე იყო, შეგვიყვანა ერთ ბაღში, რომლის პატრონი ქედმოხრილი და პირზე ღიმილით შეგვხვდა. მშვენიერ მწვანეზე მიგვითითა: აი, ბალღებო, აქ მოისვენეთ და ხილს მოგიტანთო. მშვენიერია შემოდგომით კრწანისი, მისი ბაღები ათასნაირი ხილით თვალწარმტაცი. ჩვენმა მასპინძელმა მოგვიტანა ხილი: ლეღვი, ატამი და სხვა. ცოტა როდი იყო, ან რა ცოტა გვეყოფოდა! 50 მოწაფეზე მეტი ვიყავით… დიდი ჟივილ-ხივილი შეგვექმნა. ლუარსაბიც ჩვენში ტრიალებდა, გვესაუბრებოდა.
ბალღებმა რომ გული ვიჯერეთ, გვითხრა: ახლა დასხედით და ყური მიგდეთო. ჩვენც პირდაპირ მიწაზე, ხის მორებზე თუ სხვა რამეზე მოვეწყვეთ და ყურები ვცქვიტეთ. მან პატარა წიგნი ამოიღო და დაიწყო… „მწყემსო კეთილო, შენს წმინდა სამწყსოს“ და სხვა.
გავინაბეთ, სმენად გადავიქეცით. ნელა და დინჯად ისმოდა მასწავლებლის ხმა, სანამ ის კითხულობდა, კრინტი არავის დაუძრავს, არ მახსოვს ბოლომდე წაგვიკითხა, თუ მხოლოდ პირველი ნაწილი. მახსოვს კი, რომ გული ბავშვური სევდით აივსო.
– იცით დღეს რა დღეა? 11 სექტემბერია, ამ დღეს აიღო თბილისი აღა-მაჰმად-ხანმა… – და გვიამბო საქართველოს მაშინდელი ამბავი – აი, ეს ის მიწაა, სადაც 300 არაგველი დაიღუპა, სადაც საქართველოს თავისუფლებისთვის ჩვენი მამა-პაპათა სისხლი იქცეოდა.
– აბა, პავლე ბიჭო, შენებურად წაგვიკითხე შენი ლექსი.
აქ პავლემ თქვა „მწყემსო კეთილო“, მეორემ – „დაჰკრეს ნაღარა“ და სხვა.
დავიარეთ მთელი კრწანისი. ფეხს ფრთხილად ვადგამდით, თითქოს არ გვინდოდა მეტად შეგვეწუხებინა ის მიწა, რომელმაც ამდენი უბედურება გადაიტანა“.
სამწერლო-პედაგოგიურ ასპარეზზე ლუარსაბ ბოცვაძე 1893 წლიდან გამოვიდა. მისი პედაგოგიური წერილები თავიდანვე იუწყებოდა, როგორი უნდა ყოფილიყო ჩვენში სწავლა-აღზრდის საქმე, რომ ქართველ მოსწავლე-ახალგაზრდობას სკოლებიდან ცხოვრებაში გამოსადეგი ცოდნა და განათლება გამოეტანა.
ლუარსაბის პირველი წერილი „პედაგოგიური შენიშვნები სამრევლო სკოლის მასწავლებელთა საყურადღებოდ (პირველი დღე სკოლაში)“ დაიბეჭდა 1893 წელს ჟურნალ „მწყემსში“. 1895 წლის სექტემბერში გაზეთ „ივერიაში გამოქვეყნდა მეტად საინტერესო ფელეტონი: „მეთვალყურის შენიშვნები (ზოგიერთი ჩვენი კრიტიკოსები), ბ-ნი ბალთაზარი – „მშიშარა მასწავლებლები“ და მათი აზრი ბ-ნ გოგებაშვილის ანბანსა და დედა-ენის შესახებ“.
თუმცა იგი მხოლოდ „ივერიასა“ და „მწყემსში“ თანამშრომლობით არ კმაყოფილდებოდა. 1896-97 წლების „მოამბეში“ გამოაქვეყნა წერილი „პედაგოგიური განყოფილება სრულიად რუსეთის გამოფენისა ნიჟნი-ნოვგოროდში“. საერთოდ არ ყოფილა ჩვენში არც ერთი, ცოტად თუ ბევრად საინტერესო, სასკოლო-საგანმანათლებლო საკითხი, რომ ლუარსაბის კალამი არ შეხებოდა. მას არც საყმაწვილო ჟურნალები ავიწყდებოდა, ხშირად იხილავდა და არჩევდა სხვადასხვა ჟურნალ-გაზეთების ფურცლებზე „ჯეჯილსა“ და „ნაკადულს“.
1908 წელს დააარსა სამეცნიერო-პედაგოგიური და სალიტერატურო ჟურნალი „განათლება“, რომლის რედაქტორ-გამომცემელი თვითონვე იყო. საკუთარი პედაგოგიური პრინციპი შემდეგნაირად ჩამოაყალიბა ჟურნალის პირველი ნომრის მოწინავეში: „უმთავრესი ძირი კულტურული ცხოვრებისა ენაა. სამშობლო ენა ის ნიადაგია,რომელზედაც აღმოცენდება ნორმალური, კულტურული ზრდა და განვითარება ხალხისა. ამიტომ სწავლა-განათლება ხალხისა უსათუოდ სამშობლო ენაზე უნდა იყოს მოწყობილი. ეს აუცილებელი პირობაა, რომლის გარეშე შეუძლებელია განმანათლებელ დაწესებულებათა მოქმედება და ამასთან, ძირითადი მოთხოვნილებაა იმ დროის და თუ გნებავთ, ყველა დროის პედაგოგიისა“.
ლუარსაბის წერილს „დედა-ენა, როგორც საფუძველი სწავლებისა“, შემდეგი სიტყვები აქვს ეპიგრაფად წამძღვარებული: „არც ერთ საგანს, რასაც სკოლები ასწავლიან, არა აქვს იმაზე მეტი მნიშვნელობა, როგორც სამშობლო ენას“. 1908 წელს კი წერდა: უეჭველია, მალე დადგება დრო, რომ მშობლიურ ენას ყველა სკოლებში მიენიჭება უპირველესი და ღრმა აღმზრდელობითი მნიშვნელობაო.
♦ ♦ ♦
აღსანიშნავია, რომ ლუარსაბ ბოცვაძის აღზრდილთა დიდი უმრავლესობა (თბილისის ქართული გიმნაზიის მოსწავლეები) დამოუკიდებელი საქართველოს ემიგრაციის წარმომადგენლები იყვნენ, რომელთაც რუსეთის მიერ საქართველოს ანექსიის შემდეგ ევროპის სხვადასხვა ქვეყანაში მოუწიათ ცხოვრება.
350-მდე პედაგოგიური ნაშრომი, სტატია და კვლევა დაგვიტოვა ღვაწლმოსილმა პედაგოგმა. მისი ახალი სკოლის პრინციპები, გადაჭარბების გარეშე შეიძლება ითქვას, რომ ყველაზე ახლოსაა ევროპული განათლების კონცეფციასთან. ამიტომაც ახსენებენ ასე ხშირად მისი თანამედროვეები წერილებსა და მოგონებებში, ჟან შარდენის ქართულ-ფრანგული აკადემიის არქივებშიც ხშირად შეგხვდებათ საინტერესო მასალები ლუარსაბ ბოცვაძის მოღვაწეობის შესახებ; 1890 წლიდან გარდაცვალებამდე (1919 წლის 24 ივნისი) იყო ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების თვალსაჩინო წევრი.
გარდაიცვალა 53 წლის ასაკში, დაკრძალულია მწერალთა და საზოგადო მოღვაწეთა დიდუბის პანთეონში, მეუღლესთან, ასევე პედაგოგ, ნინო ბაქრაძესთან ერთად.
წყარო:
სახალხო განათლების ქართველი მოღვაწეები და სახალხო მასწავლებლები, კრებული I, თბილისი, 1953.
ჰუმანიზმი და ხალხურობა ჩემი პედაგოგიური მოღვაწეობის საფუძველია
ლუარსაბ ბოცვაძე
ცნობილი პედაგოგი და საზოგადო მოღვაწე ალ.მიქაბერიძე თავის მოგონებებში აღნიშნავს: „ქ.შ.წერა-კითხვის გამავრცელებელ საზოგადოებაში ჩემი მდივნობის დროს, იაკობ გოგებაშვილმა ერთხელ ლაპარაკი ჩამომიგდო ქართველი სასწავლებლების მოღვაწეობის შესახებ და სხვათა შორის შემდეგი მოსაზრება გამოთქვა: „ჩვენდა სასიხარულოდ ჯერ კიდევ მოგვეპოვება სოფლად სახალხო მასწავლებლები, რომლებიც აქტიურ მუშაობას აწარმოებენ და რამდენადაც კი შეუძლიათ, ცდილობენ სამოსწავლო უწყების წარმომადგენლების ანტიპედაგოგიურ განკარგულებებს არ დაემორჩილონ და მედგარი წინააღმდეგობა გაუწიონ. …ჩემის ღრმა რწმენით ამ მებრძოლ მასწავლებელთა შორის თვალსაჩინო ადგილი უჭირავს კავკავის სკოლის აწინდელ ხელმძღვანელს და გამგეს ლუარსაბ ბოცვაძეს.“
ლუარსაბ ბოცვაძე იზიარებდა და წარმატებით იყენებდა პედაგოგიურ საქმიანობაში ევროპისა და რუსეთის წარმატებულ პედაგოგთა პროგრესულ შეხედულებებს სწავლა-აღზრდის საქმეში. მან სრულად გაიზიარა დიდი პედაგოგის, იაკობ გოგებაშვილის აღზრდის ხალხურობის პრინციპი, რომელიც სწავლების ხალხურობის იდეაში ნათლად ხედავდა საქართველოს მშრომელი ხალხის ეკონომიურ, საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ და კულტურულ-საგანმანათლებლო ინტერესს. „მართალია, ქვეყნის ეკონომიური სიძლიერის წყარო ბევრი რამ არის, მაგრამ ამ წყაროთა შორის ხალხის განათლებას ერთ-ერთი საპატიო ადგილი უჭირავსო,“ – წერდა ლუარსაბ ბოცვაძე.
მისი მიდგომა აღზრდა-განათლებისადმი, ხალხურობის გარდა, უპირველეს ყოვლისა, ჰუმანიზმის პრინციპებზე იყო დამყარებული, რაც ანტიკური პერიოდიდან მოსდევს აღზრდის პროცესს. მას მიაჩნდა, რომ მასწავლებელს, რომელიც ჰუმანურობას კარგავს, ვერ დავარქმევთ პედაგოგს და ასეთებს აღმზრდელობით დაწესებულებებშიც ადგილი არ უნდა ჰქონდეთო.
ცნება „პედაგოგი“, თავისთავად, ჰუმანურს ნიშნავს.
„ბავშვს მაშინ შეუყვარდება მასწავლებელი, როცა ეს უკანასკნელი სიყვარულით ეპყრობა მას. ბევრს ჩვენს სახალხო სკოლაში (და სხვა სასწავლებლებშიაც) მასწავლებელთა და მოწაფეთა შორის არ არის სულიერი კავშირი. მასწავლებელი ვერ იცნობს მოწაფეთა სულსა და გულს; ეს ძლიერ აფერხებს სწავლის საქმეს“.
ასეთ მასწავლებლებს პედაგოგებს ვერ ვუწოდებთო, აღნიშნავდა ლუარსაბ ბოცვაძე.
ბავშვთა ჰუმანური აღზრდის ძირითად კერად ოჯახი მიაჩნდა, სადაც ოჯახის წევრთა ჰარმონიული დამოკიდებულება დიდ სასიკეთო გავლენას ახდენს პატარებზე, რაც სწავლისადმი მისწრაფებებსაც უღვივებთ. მისი აზრით, ცოლ-ქმარს შორის ჭეშმარიტი სიყვარულით გაჟღენთილი დამოკიდებულება ბავშვებისათვის დადებით ოჯახობრივ ატმოსფეროს ქმნის და ბავშვიც ასეთ ოჯახში უანგარო სიყვარულის გრძნობებით იჟღინთება.
ბავშვებისადმი უსაზღვრო სიყვარულისა და ჰუმანური გრძნობების გამჟღავნებაში თვით იყო ნათელი მაგალითი როგორც სკოლაში, ისე ოჯახშიაც. ლუარსაბ ბოცვაძის მეუღლე, ორგზის ლენინის ორდენოსანი, დამსახურებული პედაგოგი ნინო ბოცვაძე, თავის წიგნში „ნორჩ მეგობრებთან ერთად“, ასეთ შემთხვევას იხსენებს:
„ერთხელ სადილად ვისხედით. სოსო, უფროსი შვილი, უკვე ნასადილევი იყო და ოთახებში დაცანცალებდა. უცბად ბავშვის მხიარული ხმა მოგვესმა. სოსო ჩვენკენ მორბოდა, სახეზე დიდი კმაყოფილება ეხატებოდა. ხელში რაღაც ჰქონდა მაგრა ჩაბღუჯული. მოირბინა მამასთან, ხელი გამოაწევინა და სიხარულით მისცა ოთხად გახეული ოცდახუთთუმნიანი.
– აი, ოთხი ფული. ახლა უფრო ბევრია, – უთხრა ბავშვმა მამას.
– ლუარსაბი ჯერ დააცქერდა შვილის ამ მოულოდნელ „საჩუქარს“, მერე მიხვდა ყველაფერს და ჰკითხა:
– სად იყო, შვილო, ეს ფული?
– აი, აქ, შენს მაგიდაზე, – მიუგო ბავშვმა და ხელი მამის კაბინეტისაკენ გაიშვირა.
– მერე რად დახიე?
– ერთი ფული იყო, ახლა ბევრია, – აუხსნა სოსომ მამას.
– არა, ჩემო სოსო, ფული არ უნდა დახიო იმიტომ, რომ გახეული ფული აღარ ვარგა.
ბავშვი ჩაფიქრდა.
– ახლა ხომ უფრო ბევრია? – ცდილობდა სოსო თავისი საქციელის გამართლებას, – ერთი იყო, – ასწია სალოკი თითი, – ახლა ოთხია.
ლუარსაბი ძლივს იკავებდა სიცილს.
– წადი, გენაცვალე, ითამაშე, მხოლოდ ჩემს ოთახში ნუღარ შეხვალ.“
სტუმრად მყოფი ნათესავი გაოცდა. როცა ბავშვი სხვა ოთახში გავიდა, ჰკითხა:
– მეგონა, ძალიან გაუჯავრდებოდი ბავშვს, – გაკვირვებას ვერ მალავდა.
– რატომ უნდა გავჯავრებოდი? ჩვენ ვართ დამნაშავე და ჩვენი გაუფრთხილებლობა ბავშვისთვის უნდა მეზღვევინებინა? ვერა ნახეთ, რა სიხარულით მორბოდა ჩვენკენ, რა დიდი სურვილი ჰქონდა, ჩვენთვის ესიამოვნებინა. ჩვენ კი გაჯავრებით უნდა ჩაგვეკლა მის გულში ეს კეთილი სურვილი“.
ხალხურობა და ჰუმანიზმი თავისი პედაგოგიური მოღვაწეობის ძირითად ქვაკუთხედად მიაჩნდა ლუარსაბ ბოცვაძეს.
