მასწავლებლის პროფესიული განვითარების ეროვნულმა ცენტრმა, წელს, მოამზადა და გამოსცა სპეციალური მასწავლებლის პორტფოლიოს გზამკვლევი. სპეცმასწავლებელთა ინტერესიდან გამომდინარე, შევეცდებით, დეტალურად გავაცნოთ მკითხველს, რას ემსახურება აღნიშნული სიახლე, ვინაა პორტფოლიოს წარმოებაზე პასუხისმგებელი პირი და როდის გახდება სავალდებულო პორტფოლიოს წარმოება სპეციალური მასწავლებლისთვის. ამ თემებზე განმარტებებს აკეთებს სსიპ მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის სპეციალური მასწავლებლის პორტფოლიოს პილოტის ექსპერტ-კონსულტანტი ნათია ნიაური.
◊ პორტფოლიოს შექმნის წინაპირობა და პილოტირება
წელს შეიქმნა და უკვე გამოიცა სპეციალური მასწავლებლის პორტფოლიოს გზამკვლევი, რომელსაც წინ უსწრებდა მისი ცალკეული კომპონენტის შემუშავება. პარალელურად, მასწავლებლის პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი, ოცზე მეტ სკოლაში, ახორციელებს პილოტირებას, რომლის მიზანია პრაქტიკაში დაგვანახოს პორტფოლიოს წარმოების ეფექტიანობა და მისი ცალკეული კომპონენტის მნიშვნელობა. პროცესში დიდ დახმარებას გვიწევს მოწვეული ექსპერტი, „მაკლეინის ასოციაციის“ სპეციალური განათლების კოორდინატორი დანიკა შტაუტი, რომელიც გვიზიარებს ჩვენთვის საჭირო დოკუმენტაციას, საკუთარ ცოდნასა და გამოცდილებას ამ მიმართულებით.
პილოტირების შედეგები და მათი გათვალისწინება ძალიან მნიშვნელოვანია, ვინაიდან, სპეციალური მასწავლებლის პროფესიული განვითარების სქემის მიხედვით, მომავალი წლიდან, სპეციალური მასწავლებლის მიერ თითოეულ სსსმ მოსწავლეზე პორტფოლიოს წარმოება სავალდებულო გახდება. ასევე, წამყვანის კატეგორიის მინიჭების გადაწყვეტილების მიღების პროცესში, გამოცდასთან ერთად, პორტფოლიოს სპეციალური მასწავლებლებისთვის გადამწყვეტი მნიშვნელობა ექნება. ამიტომ მასწავლებლის სახლი, პილოტირების შედეგების საფუძველზე, უახლოეს მომავალში, გეგმავს სატრენინგო მოდულებს საჯარო სკოლებში მომუშავე სპეციალური მასწავლებლებისთვის.
◊ პორტფოლიოს ფუნქცია და დანიშნულება
სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროებების მქონე მოსწავლის სპეციალური მასწავლებლის პორტფოლიო მოსწავლის სწავლისა და სწავლების პროცესის თვალსაჩინოდ ამსახველი დოკუმენტია. პორტფოლიო განკუთვნილია იმ სპეციალური მასწავლებლისთვის, ვისთვისაც სწავლება და სწავლა წარმოადგენს ცხოვრების წესს, უსასრულო შემოქმედებით პროცესს, საკუთარი პედაგოგიური მოღვაწეობის სრულყოფასა და სხვისთვის გაზიარების სურვილს. განათლების სფეროში განხორციელებული მრავალი კვლევა ადასტურებს, რომ მასწავლებლის პორტფოლიოს წარმოება, ანუ სწავლის თავისებურებების სისტემატური ანალიზი როგორც საკუთარი, ასევე მოსწავლის სწავლების პროცესის პედაგოგიური წარმატებისა და პროფესიული განვითარების მნიშვნელოვანი პირობაა.
პედაგოგებმა კარგად იციან, რომ მოსწავლეები, რომლებსაც სწავლაში გარკვეული სირთულეები აქვთ, სასწავლო შედეგების მისაღწევად, ზოგჯერ მეტ ძალისხმევასა და განსხვავებულ მიდგომას საჭიროებენ. შესაბამისად, მასწავლებლები ყოველდღიურ პრაქტიკას ქმნიან ახალი ცოდნის შეძენით, გამოცდილების დაგროვებითა და ინოვაციური სწავლების სტრატეგიების დაგეგმვით, შედეგად კი, სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეებთან წარმატებას აღწევენ. ზოგჯერ ეს გამოცდილება, სამწუხაროდ, შეუმჩნეველი რჩება და ხშირად იკარგება კიდეც. რეალურად კი, შესაძლებელია მასწავლებლის გამოცდილების, გამოყენებული სწავლების სტრატეგიებისა და მიგნებების დოკუმენტირება, რაც მომავალში პედაგოგის საქმიანობის შეფასების საფუძველი გახდება. ამავე დროს, შესაძლებელია, სხვა მასწავლებლისთვისაც სახელმძღვანელო მასალად იქცეს.
პრაქტიკა აჩვენებს, რომ მასწავლებლებს, სასწავლო წლის განმავლობაში, ძალიან ბევრი წერითი სამუშაოს შესრულება უწევთ, რაც ხშირად მათ უკმაყოფილებასა და პროტესტს იწვევს. სსსმ მოსწავლეებისთვის ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის შედგენისა და განხორციელების პროცესს მასწავლებლები განსაკუთრებულ გამოწვევად აღიქვამენ, მაგრამ, მიუხედავად ამისა, ისინი აღიარებენ, რომ ინდივიდუალური სასწავლო გეგმა სწავლების ოპტიმალური სტრატეგიების შერჩევასა და შემუშავებაში ეხმარებათ.
სსსმ მოსწავლის სპეციალური მასწავლებლის პორტფოლიოს ფუნქციასა და დანიშნულებას ზუსტად თუ არ გავიაზრებთ, საკმაოდ მაღალია იმის ალბათობა, რომ აღვიქვათ, როგორც არაფრის მომცემი, დამატებითი წერითი სამუშაო. განათლების სფეროს მკვლევრები და პრაქტიკოსი მასწავლებლები წარმატებული პრაქტიკისთვის აუცილებელ დოკუმენტად თვლიან პორტფოლიოს, რომელიც საუკეთესოდ წარმოაჩენს მასწავლებლის სწავლების მეთოდების ეფექტიანობას, ცოდნას, უნარებს, დამოკიდებულებებსა და ქცევებს. აგრეთვე იმას, თუ რამდენად ადეკვატურად პასუხობს მოსწავლის საგანმანათლებლო საჭიროებებს სკოლის გარემოში. პროფესიული საქმიანობის თვითშეფასების მხრივ, პორტფოლიო მასწავლებლისთვის შეუცვლელი ინსტრუმენტია, რადგან ეხმარება და ამზადებს პედაგოგს სხვა ალტერნატიული შეფასებისთვის და ნათლად ადასტურებს მის მზარდ განვითარებას.
◊ სპეციალური მასწავლებლის პორტფოლიო წარმოადგენს:
♦ სპეციალური მასწავლებლის შეფასებისა და თვითშეფასების საშუალებას, მისი პროფესიული განვითარების მაჩვენებელს;
♦ პედაგოგიური რეფლექსიის ინსტრუმენტს, რომლის დახმარებითაც სპეციალური მასწავლებელი, პროფესიული ზრდის გზაზე, საკუთარ მიღწევებს აანალიზებს;
♦ სპეციალური მასწავლებლის ერთგვარ „სავიზიტო ბარათს“. კადრით დაინტერესებულ პირს, პორტფოლიოს დახმარებით, ნათელი წარმოდგენა ექმნება მასწავლებლის საქმიანობის ხარისხისა და პროფესიული განვითარების შესახებ. როგორც წესი, პორტფოლიოს მასწავლებლის დასაქმების პროცესშიც ითვალისწინებენ.
სსსმ მოსწავლის სპეციალური მასწავლებლის პორტფოლიო პერსონალური დოკუმენტია და ორ ძირითად მიმართულებად შეიძლება გავყოთ: საკუთარ პრაქტიკასთან დაკავშირებული და კონკრეტული სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლესთან დაკავშირებული დოკუმენტები.
⇒ სპეციალური მასწავლებელი იმ სსსმ მოსწავლეებთან, რომლებთანაც მისი საქმიანობაა დაკავშირებული, ქმნის და პრაქტიკაში იყენებს შემდეგ აუცილებელ დოკუმენტებს:
♦ მოსწავლის ძლიერი მხარეებისა და საჭიროებების აღწერა (მოსწავლის საგანმანათლებლო საჭიროებების იდენტიფიცირება);
♦ ინტერვენციის გეგმა;
♦ სსსმ მოსწავლის ნამუშევრების კრებული.
⇒ საკუთარ საქმიანობაზე დაკვირვება და რეფლექსიის გზით პროფესიული უნარების, ცოდნისა და კომპეტენციების განვითარება მოითხოვს შემდეგ დოკუმენტებზე მუშაობას:
♦ თვითშეფასება;
♦ სამოქმედო გეგმა;
♦ რუბრიკები;
♦ სპეციალური მასწავლებლის საქმიანობის ამსახველი განრიგი.
გარდა ამისა, შემუშავებულია სარეკომენდაციო მასალაც, რომელიც ასევე შეიძლება პორტფოლიოს მნიშვნელოვან კომპონენტად მოვიაზროთ, მაგალითად: ტრანზიციის გეგმა, რეკომენდაციები საგნის მასწავლებლისთვის და კანონიერი წარმომადგენლისთვის, ქცევის მართვის გეგმა, ცნობიერების ასამაღლებელი აქტივობები და სხვ. თითოეული ზემოთ მოცემული ძირითადი კომპონენტის შევსების პრინციპები და ნიმუშები მოცემულია სპეციალური მასწავლებლის პორტფოლიოს გზამკვლევში.
როგორც უკვე ვახსენე, მასწავლებლის პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი, მომდევნო წლიდან, საჯარო სკოლაში მომუშავე სპეციალური მასწავლებლებისთვის, უზრუნველყოფს ტრენინგებსა და სამუშაო შეხვედრებს, რომლის მიზანია დაეხმაროს სპეციალური განათლების მასწავლებლებს სსსმ მოსწავლის მიღწევებისა და სპეციალური მასწავლებლის გამოცდილების დოკუმენტირებაში, მიღებული შედეგების გაანალიზებასა და თვითგანვითარებაში.
წყარო:
1. „მასწავლებლის პორტფოლიო — გზა წარმატებისაკენ ინკლუზიურ განათლებაში“. ლაღიძე, ა. ფილაური, ქ. თბილისი, განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრო, 2013;
2. Exceptional Needs Standard: for teachers of students ages birth21+. National Board, 2016;
3. სპეციალური მასწავლებლის პროფესიული სტანდარტი https://matsne.gov.ge/ka/document/view/4841342?publication=0
