დისტანციური სწავლება — პრობლემები და ახალი შესაძლებლობები
ლალი ნარიმანიძე
პროგრამის „არაქართულენოვანი სკოლების მხარდაჭერა“ კონსულტანტ-მასწავლებელი
პანდემიამ მსოფლიო დიდი გამოწვევების წინაშე დააყენა. გრიპის ვირუსმა აიძულა ქვეყნები, გამოეცხადებინათ კარანტინი. ჩაიკეტა ქალაქები და სოფლები, დაიხურა სკოლები და დღის წესრიგში დადგა საკლასო ოთახში სწავლების ალტერნატიული გზების ძიება.
საქართველოს ყველა სკოლა, მათ შორის მარნეულის მუნიციპალიტეტის სკოლები, გადავიდა სწავლების დისტანციურ მოდელზე. პირველ ეტაპზე კარანტინი სწორედ მარნეულში გამოცხადდა. საჭირო გახდა მოსწავლეების ოჯახებიდან მოგვეძიებინა ინფორმაცია ჰქონდათ თუ არა ინტერნეტი, კომპიუტერი ან ტელეფონი, რომლითაც შეძლებდნენ თიმსის პროგრამაში შემოსვლას.
მარნეულის მუნიციპალიტეტის სოფელ ყულარის საჯარო სკოლამ, სიძნელეების მიუხედავად, თავი გაართვა ამ გამოწვევას. კონსულტანტ-მასწავლებელმა სკოლის პედაგოგებთან დისტანციურად ჩაატარა რამდენიმე სამუშაო შეხვედრა თემაზე „როგორ ვიმუშაოთ თიმსში“ . კლასის ხელმძღვანელები დაუკავშირდნენ მშობლებს, დაეხმარნენ მოსწავლეებს ახალი სასწავლო პროგრამის გააქტიურებაში, მისცეს შესაბამისი ინსტრუქციები.
თავიდან ძნელი იყო მუშაობის პროცესში ყველა მოსწავლის ჩართვა. მათ არ ჰქონდათ შესაბამისი უნარები, განსაკუთრებით დაწყებითი საფეხურის მოსწავლეებს. მშობლები შეძლებისდაგვარად ეხმარებოდნენ ბავშვებს. ზოგიერთს ინტერნეტის პრობლემა ჰქონდა, ზოგს ტექნიკა არ აძლევდა დისტანციურ გაკვეთილზე შემოსვლის საშუალებას. მოსწავლეებისთვის, რომლებიც ვერ ახერხებდნენ თიმსში მუშაობას, შევქმენით ჯგუფები სოციალურ ქსელ „ვოცაბში“ და „მესენჯერში“. ვცდილობდით, სწავლების მიღმა არ დაგვრჩენოდა მოსწავლეები.
ჩვენს მოსწავლეებს არ ჰქონდათ წვდომა თავიანთ მშობლიურ ენაზე მოესმინათ კოვიდინფექციასთან დაკავშირებული რეკომენდაციები. სასიცოცხლოდ მნიშველოვანი იყო მსგავსი ტიპის გაკვეთილების ჩატარება. სკოლის პედაგოგთა დისტანციურ სამუშაო შეხვედრაზე დაიგეგმა გაკვეთილი და მიზანსაც მივაღწიეთ.
მუშაობის პროცესში ბავშვებს მოსწონდათ დისტანციური გაკვეთილები, იყვნენ გახსნილები, უფრო თამამად გამოთქვამდნენ საკუთარ მოსაზრებებს, თუმცა პატარებს უჭირდათ დავალებების კომპიუტერში შესრულება. ისინი წერდნენ რვეულში, უღებდნენ სურათს და ისე აგზავნიდნენ.
ძალიან დაგვეხმარა ტელესკოლის გაკვეთილები სხვადასხვა საგანში, რომლებსაც დისტანციური გაკვეთილების პარალელურად ვიყენებდით.
აღსანიშნავია, რომ ქართული ენის კლუბის მუშაობაც კი შევძელით. მოსწავლეებთან ერთად წავიკითხეთ რამდენიმე პატარა ქართული ადაპტირებული მოთხრობა და მოვაწყვეთ განხილვა, მათ დახატეს ნახატები, რომლის მიხედვითაც შექმნეს წაკითხული მოთხრობის მოდიფიცირებული ვერსიები. როგორც კი დაბრუნდნენ სკოლაში, ააწყვეს დიდ წიგნად.
დისტანციური სწავლების პროცესში გამოვკვეთეთ პრობლემებიც: მოსწავლეებს უჭირთ პროგრამა თიმსში მუშაობა, საშინაო დავალებების ატვირთვა და ტესტების შესრულება. სასწავლო წლის დასაწყისში გადავწყვიტეთ, რამდენიმე გაკვეთილი დავუთმოთ ამ პრობლემების აღმოფხვრას, რათა დისტანციურ სწავლებაზე შესაძლო გადასვლას მომზადებულები შევხვდეთ.
კარგი იქნება, თუ არაქართულენოვანი სკოლების პედაგოგებს შესაძლებლობა ექნებათ თავიანთ მშობლიურ ენაზე ჩაუტარდეთ ტრენინგი დისტანციურ სწავლებასა და თიმსში მუშაობასთან დაკავშირებით, რათა ასეთი ტიპის სკოლებში უკეთესი იყოს სწავლა-სწავლების ხარისხი.
მხოლოდ განათლებაშია ნებისმიერი სიტუაციიდან გამოსვლის საშუალება
ინგა ბაგრატიონი
არაქართულენოვანი სკოლების პროფესიული მხარდაჭერის პროგრამის კონსულტანტ-მასწავლებელი,
სსიპ ახალქალაქის მუნიციპალიტეტის სოფელ ალასტანის საჯარო სკოლის ქართულის, როგორც მეორე ენის მასწავლებელი,
ზურაბ ჟვანიას სახელობის სახელმწიფო ადმინისტრირების სკოლის ტრენერი
2020 წელი თითქოს მშვიდად შემოვიდა ჩვენს ცხოვრებაში. მართალია, გვესმოდა, იქ, სადღაც ჩინეთში, რაღაც ვირუსი მძვინვარებს, მაგრამ ჩვენ რა, ჩინეთი ხომ ძალიან შორს არის… მაგრამ მსოფლიოს დაავიწყდა, ალბათ, ის, რომ 21-ე საუკუნეში ცნება — შორია, აღარ არსებობს და… აი, აქ დაიწყო, რაც დაიწყო! რაზეც ძალიან ბევრი დაიწერა, ითქვა და ნაჩვენები იქნა, ამიტომ გლობალურ თემებზე ჩვენ არც ვიმსჯელებთ და ვერც ვიმსჯელებთ. ჩვენ ვისაუბრებთ იმ გამოწვევებზე, სირთულეებსა და აღმოჩენებზე, რაც კორონავირუსმა მოგვიტანა ჩვენ, მასწავლებლებს.
მთავარი გამოწვევა იყო სწავლების ახალ ფორმაზე გადასვლა — დისტანციური სწავლება!
ეს გამოწვევა, პირადად ჩემთვის და ჩემი კოლეგებისთვის, იყო პანიკის, უკმაყოფილების და პროტესტის საფუძველი: რა დისტანციური, რის დისტანციური?
იმ სკოლებში, სადაც ჩვენ ვმუშაობთ — არაქართულენოვან სკოლებში, მაღალმთიან სოფლებში, სადაც ინტერნეტი, კომპიუტერები და ნოუთბუქებიც ყველას არ აქვს. ეს თიმსი კიდევ რა ჯანდაბა და დოზანაა, ჩვენ არ ვიცით როგორ ვიმუშაოთ და ბავშვები და კოლეგები, რომლებმაც ქართული არ იციან, როგორ გაართმევენ თავს ამ პროგრამაში მუშაობას… და როგორ მოვახერხებთ სასწავლო პროცესის ორგანიზებას დისტანციურად, როცა ეს პერიოდი ძირითადად სასოფლო-სამეურნეო სამუშაოების პერიოდია და მოსწავლეების სკოლაში მოსვლა, ხშირად, პრობლემატურია, ონლაინ ეს როგორ მოხერხდება?
მაგრამ მასწავლებელი რის მასწავლებელია, თუ მან თავად არ ისწავლა და ალღო არ აუღო ყველაფერს ახალს?
სანამ მოსწავლეებთან მუშაობა დაიწყებოდა ოფიციალურად, მასწავლებლებმა ჩვენი ჯგუფები შევქმენით და დავიწყეთ ერთმანეთის სწავლება, ჩვენი კოლეგების ნაწილი დიდი ხანია დისტანციურად ასწავლის საზღვარგარეთ მცხოვრებ ქართველ ბავშვებს მშობლიურ ენას და გარკვეული იყვნენ თიმსში. სწორედ ისინი გვასწავლიდნენ როგორ უნდა ვიმუშაოთ და რის გაკეთება შეგვიძლია ამ პროგრამაში. ამისათვის მადლობა მინდა ვუთხრა ჩვენს კოლეგას და მეგობარს, ჩვენი პროგრამის მასწავლებელს, მარინა წიკლაურს, რომელიც ყოველ საღამოს იცლიდა ჩვენთვის და გვაზიარებდა თიმსს.
აქვე მინდა ვთქვა იმის შესახებ, რომ სრულყოფილი ტრენინგი განათლების სამინისტროს ამ პროგრამაში სამუშაოდ ჩვენთვის არ ჩაუტარებია, არ ვიცი, შეიძლება, რომელიმე სეგმენტს ჩაუტარეს, მაგრამ, აი, ჩვენთან ეს ტრენინგები არ მოსულა. თუმცა, ვიდეოინსტრუქციები ნამდვილად ხელმისაწვდომი იყო ყველასათვის.
ჩვენ თვითონ, მარინას კონსულტაციების შემდეგ, ვუკავშირდებოდით ჩვენი არაქართულენოვანი სკოლების მასწავლებლებს და ვუხსნიდით რა და როგორ გაეკეთებინათ, როგორ ემუშავათ ბავშვებთან.
ერთადერთი სრულყოფილი ტრენინგი იყო ჟვანიას სახელობის სახელმწიფო ადმინისტრირების სკოლის მიერ ჩატარებული ტრენინგი, რომელმაც მხოლოდ ამ სკოლის ტრენერები მოიცვა. ტრენინგი ნამდვილად იყო სრულყოფილი და ძალიან მნიშვნელოვანი ჩვენთვის, რისთვისაც მადლობა მინდა ვუთხრა პროგრამის ხელმძღვანელს, მაკა ომიაძეს და ტრენერს, ხათუნა ციხელაშვილს.
თუმცა ამ ტრენინგამდე იყო უკვე არაერთი ჩატარებული გაკვეთილი, რომლის შედეგადაც ხმა ჩაგვიწყდა მასწავლებლებს, საღამოს თითქმის ყველანი თავის ტკივილით გაბრუებულები ვგეგმავდით მომდევნო დღის გაკვეთილებს. ჯერ ერთი, ამდენი ხნით კომპიუტერთან ჯდომა! გაკვეთილს ვინ ატარებს დამჯდარი? ყველანი ვმოძრაობთ გაკვეთილზე, ვაკონტროლებთ სასწავლო პროცესს, დისციპლინას, ინდივიდუალურად ვეხმარებით და ვცემთ პასუხს მოსწავლეებს, აქ კი კომპიუტერთან ზიხარ და ბოლო ხმაზე გაჰკივი, რადგან არ ესმით შენი, არ გესმის მათი, რაღაც გარეშე ხმები შემოდის, იქ რაღაც წივის ტელეფონსა თუ ნოუთბუკში, იქ მამალი ყივის ეზოში, იქ კი ბავშვი კივის განწირული ხმით, რადგან კომპიუტერთან მისვლის და მულტფილმების ნახვის საშუალებას არ აძლევენ (მართალია, მალევე ვისწავლეთ ხმის გათიშვა, მაგრამ…), და პლუს ამას, შენ მუშაობ არავისთან, სიცარიელესთან, რადგან ბავშვები არ რთავენ ვიდეოთვალს, რადგან ზოგი ჯერ კიდევ საწოლშია, ზოგი საუზმობს, ზოგიც უკვე ბოსელში ან ნახირშია.
მაგრამ გარკვეული შიშები, როგორ შეძლებენ ბავშვები ამ ყველაფერში ჩართვას, თურმე საფუძველს მოკლებული ყოფილა, რადგან ბავშვებმა, ხშირ შემთხვევაში, ჩვენზე უფრო ადრე გაართვეს თავი ტექნიკურ სირთულეებს და უპრობლემოდ ჩაერთვნენ სასწავლო პროცესში საწოლიდან, სუფრიდან, ბოსლიდან, ნახირიდან, ერევნიდან და საკარანტინო სივრციდანაც.
ყველაზე რთული მთელ ამ პროცესში, გულწრფელები რომ ვიყოთ, მთელი კლასის ჩართვა იყო. ჩვენ ვიცით, რომ სკოლაში მოსწავლეების საკმაოდ დიდი ნაწილი ნაკლებმოტივირებულები არიან და სკოლაში დადიან იმიტომ, რომ ასეა საჭირო, აქ კი, ვირტუალურ სივრცეში, მშობელი ვერ გააკონტროლებს არის თუ არა ბავშვი გაკვეთილზე ან შეიძლება ბავშვი, ამ მომენტში, მას ეხმარება საოჯახო საქმეებში, რაც მნიშვნელოვანია ახლა, ამ წუთში, მისთვის და მისი ოჯახისთვის. აბა ეს 20-წუთიანი გაკვეთილი რა გაკვეთილიაო და ამ პოზიციის გამო, ის ბავშვები, რომლებიც სკოლაში მოდიოდნენ და მათი ჩართულობა სასწავლო პროცესში უშუალოდ რეგულირდებოდა მასწავლებლის მხრიდან, ამ სიტუაციაში საერთოდ გამოეთიშნენ სასწავლო პროცესს (მათი საბოლოო შეფასება კი, პირველი სემესტრის ნიშნებისა და მეორე სემესტრში ცოცხლად ჩატარებულ გაკვეთილებზე მიღებული შეფასების საფუძველზე მოხდა. რაც, პრინციპში, იმ მომენტისთვის სწორი გადაწყვეტილება იყო).
რაც შეეხება თავად საგაკვეთილო პროცესს, სადღაც 10-15 დღეში ყველაფერი დაიხვეწა და მეტ-ნაკლებად გავართვით თავი ტექნიკურ გამოწვევებს. თიმსი, და ზოგადად დისტანციური სწავლება, საკმაოდ საინტერესო ინსტრუმენტი აღმოჩნდა სასწავლო პროცესის მრავალფეროვნებისთვის, რადგან მუშაობის დროს მასწავლებელს გაქვს საშუალება, მომენტალურად მოძებნო საჭირო რესურსი ინტერნეტში და იქვე გაუზიარო მოსწავლეებს, რაც საკმაოდ საინტერესოს ხდის სასწავლო პროცესს, დავალებების შესრულება და შეფასებაც საკმაოდ საინტერესო და მობილურია. ნებისმიერი რესურსის მისამართი ადვილად ხელმისაწვდომი ხდება და მოსწავლეები არ ხარჯავენ ზედმეტ დროს მის მოძიებასა და დამუშავებაში. გარდა ამისა, თავად მოსწავლეები ქმნიან თავიანთ ელექტრონულ რესურსს და ის მთელი კლასისთვის ხდება ხელმისაწვდომი, ან პირიქით, მხოლოდ მასწავლებელს შეუძლია მისი ნახვა.
გარდა ამისა, თავად გაკვეთილი ხდება სასწავლო რესურსი. რამდენჯერ ჰქონიათ თანამედროვე მოსწავლეებს სურვილი, ჩაეწერათ გაკვეთილი ტელეფონზე და შემდეგ სახლში კიდევ ერთხელ მოესმინათ მასწავლებლის ახსნილი. აქ კი, მოსწავლეს, რომელიც არ ესწრებოდა გაკვეთილს, შეუძლია ნახოს ჩანაწერი და გაერკვეს იმაში თუ რა მასალაზე იმუშავა კლასმა გაკვეთილზე.
საკმაოდ საინტერესო დამხმარე რესურსი იყო ტელესკოლის გაკვეთილები, ქართულის, როგორც მეორე ენის, ჩემი საქართველოს, ბუნებისა და გეოგრაფიის გაკვეთილებიც ხშირად გამოგვიყენებია სასწავლო რესურსად.
ბოლოს მინდა ვთქვა, რომ სრულად დისტანციური სწავლება დამღუპველი იქნება სახელმწიფოსთვის, რადგან ისწავლიან მხოლოდ ძალიან მოტივირებული ბავშვები ან ძალიან მოტივირებული მშობლების შვილები (ტექნიკური უზრუნველყოფა ყველაზე ნაკლები პრობლემაა ამ საკითხში, რადგან ჩემს მაღალმთიან სოფელშიც კი ყველა მოსწავლეს აქვს სმარტფონი და აქვს ინტერნეტი, რომც არ ჰქონდეთ, სახელმწიფოს ამ პრობლემის მოგვარება კაპიკებში შეუძლია, მაგრამ ეს არ გვაძლევს იმის გარანტიას რომ ყველა მოსწავლე შემოვა გაკვეთილზე) და საკმაოდ დიდი რაოდენობა ბავშვებისა დარჩება საყოველთაო ზოგადი განათლების სისტემის მიღმა, რადგან ცოცხალ მასწავლებელს, მის დამოკიდებულებებს სასწავლო პროცესთან, მოსწავლეებთან ვერანაირი გუგლი და ინტერნეტი ვერ ჩაანაცვლებს. ფაქტების ცოდნა შეიძლება მიიღო ინტერნეტით, მაგრამ დამოკიდებულებებს, ფასეულობებს და ღირებულებებს მოსწავლე ღებულობს კლასში ცოცხალი ურთიერთობის დროს მასწავლებლებთან, თანაკლასელებთან, თანასკოლელებთან, უფროსებთან და უმცროსებთან. ბევრი პროფესია გაქრა ადამიანების ცხოვრებიდან, ტექნიკურ პროგრესთან ერთად, მაგრამ მასწავლებლობა იყო, არის და იქნება. დისტანციურ სწავლებასაც აქვს არსებობის უფლება. თუ სამინისტრო ისევ ჩართავს ყველა მასწავლებელს და მოსწავლეს ამ სისტემაში, ეს მოგვცემს საშუალებას, ბავშვის ავადმყოფობის ან თუნდაც მასწავლებლის ავად გახდომის დროს, არ შეწყდეს კომუნიკაცია მასწავლებელსა და მოსწავლეს შორის ელექტრონულ სასწავლო სივრცეში და გვქონდეს უწყვეტი სასკოლო განათლების პროცესი.
კოვიდმა ბევრი რამ გვასწავლა. თავიდან შეგვაშინა, ახლა კი ვსწავლობთ მასთან ერთად ცხოვრებას და ვხედავთ, რომ მხოლოდ განათლებაშია ნებისმიერი სიტუაციიდან გამოსვლის საშუალება.
წარმატებულ, მშვიდ და ჯანმრთელ სასწავლო წელს გისურვებთ.
ონლაინ სწავლების დადებითი და უარყოფითი მხარეები
ნინო ფრანგიშვილი
საქართველოს საპატრიარქოს წმ. ილია მართლის სახ. სკოლის პირველი კლასის პედაგოგი
უკანასკნელ თვეებში მსოფლიო დიდი გამოწვევების წინაშე დადგა. პანდემიით გამოწვეულმა მდგომარეობამ ჩვენს ქვეყანაში უჩვეულო ვითარება შექმნა. სხვადასხვა სახელმწიფო უწყებებმა საგანგებო რეჟიმში გააგრძელეს მუშაობა. გამონაკლისი არც განათლების სამინისტრო აღმოჩნდა. როგორც მოგეხსენებათ, ყველა საგანმანათლებლო დაწესებულება ონლაინ სწავლებაზე გადავიდა, რაც, ბუნებრივია, დიდ გამოწვევად იქცა პედაგოგებისთვის.
პირადად მე, პროფესიით, დაწყებითი კლასების პედაგოგი გახლავართ. ამჟამად ვასწავლი პირველ კლასს. სკოლაში სწავლების ოცწლიანი გამოცდილების მიუხედავად, წელს მომიწია შემეცვალა ან სხვანაირად დამეგეგმა ონლაინში ჩასატარებელი გაკვეთილები და შემემუშავებინა განსხვავებული სტრატეგიები, რაც სხვა პირობებში, პრაქტიკული მუშაობისას, შეიძლება არც კი დამჭირდებოდა. როგორც მოგეხსენებათ პირველ კლასში, მოსწავლეთა ასაკობრივი თავისებურებებიდან გამომდინარე, გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს მათთან უშუალო კომუნიკაციას. აგრეთვე, ხარისხიანი რომ იყოს სწავლება, ბავშვებში დიდი მნიშვნელობა აქვს პოზიტიური განწყობის შექმნას როგორც მასწავლებლის, ასევე სწავლის პროცესის მიმართ. სანამ სწავლა დაიწყებოდა, მშობლების დახმარებით, ჩემი მომავალი მოსწავლეები ინდივიდუალურად გავიცანი. რამაც შემდგომ ხელი შემიწყო და უფრო ნაყოფიერი გახადა მათთან ონლაინ კომუნიკაცია. მასწავლებლებს, ვისაც პირადად არ გაუცნია თავისი პირველკლასელები, გარკვეულწილად, გაუჭირდებათ მათთან მჭიდრო თანამშრომლობითი ურთიერთობების დამყარება, რამაც შემდგომ შეიძლება სწავლის ხარისხზეც კი იმოქმედოს.
ყველამ იცის, რომ პირველკლასელებთან მუშაობისას, განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს საკომუნიკაციო უნარების განვითარებას (მოსმენა, ლაპარაკი, კითხვა, წერა). ონლაინ გაკვეთილების ჩატარების დროს, თუ რაიმე ტექნიკური ხარვეზები არ წარმოიქმნა, თავისუფლად შეიძლება მოსმენის, საუბრისა თუ კითხვის უნარის განვითარება. რაც შეეხება სწორი წერის უნარ-ჩვევის გამომუშავებას, აქ პედაგოგები პრობლემას ვაწყდებით: მაწავლებელს არ აქვს ბავშვთან წვდომა, პირადად რომ დაეხმაროს ამა თუ იმ ასოს გამოწერაში. ამ შემთხვევაში, წერის სწავლების პროცესში, მშობლის როლი გადამწყვეტია. ყოველივე, ცხადია, მშობლებისთვის დიდი დატვირთვაა, რადგან ზოგჯერ მასწავლებლებს გვიწევს მათთვის წერის სწავლების მეთოდიკის ახსნა და განმარტება. თუმცა, არ შეიძლება არ აღვნიშნო ონლაინ სწავლების ერთ-ერთი დადებითი მხარე: პედაგოგს, გაკვეთილის მოსამზადებლად, უფრო მრავალფეროვანი რესურსების შექმნა შეუძლია, რაც ხელს უწყობს მოსწავლეთა მოტივაციას და სწავლის მიმართ ინტერესის გაღვივებას.
ამრიგად, პირველ კლასში ჩატარებულ ონლაინ გაკვეთილებს აქვს როგორც დადებითი, ასევე უარყოფითი მხარეები. აუცილებელია გაკონტროლებული გვქონდეს მოსწავლეთა გაკვეთილზე დასწრებისა თუ ფიზიკური დატვირთვის დრო. ამისათვის, პედაგოგებთან ერთად, მშობლების აქტიური ჩართულობაა საჭირო. პირველკლასელთა წარმატებები სწორედ პედაგოგისა და მშობლის აქტიურ კომუნიკაციაზეა დამოკიდებული.
ჩემი აზრით, საუკეთესო შედეგი მიიღწევა შერეული ტიპის გაკვეთილის ჩატარებისას. ორივე სწავლების საშუალებას აქვს დადებითი და უარყოფითი მხარეები.
