ლეილა ხონელიძე – სსიპ ქ. ფოთის ილია ჭავჭავაძის სახელობის №5 საჯარო სკოლის ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელი
ისე მოხდა, რომ მე, ჩემი ერთ-ერთი კლასი და მწერალი თამარ გეგეშიძე უცნაურად დავუკავშირდით ერთმანეთს. ყველაფერი ასე დაიწყო – როცა ჩემი ამჟამინდელი მეცხრეკლასელები 11 წლისანი იყვნენ, წიგნის ფესტივალზე ერთ ახალგამოსულ წიგნს დავადგი თვალი (ანოტაციამ დამაინტერესა – 11 წლის ბიჭისა და მისი ოჯახის, მარიკა მასწავლებლისა და კლასის, მუდმივად დაკავებული მშობლებისა და სკოლის, მოკლედ, ბევრი საინტერესო რამის შესახებ გვპირდებოდა მწერალი თხრობას, ისიც არ იყო უმნიშვნელო დეტალი, წიგნის ავტორი რომ თავადაც მასწავლებელი გახლდათ). წიგნს რომ ვყიდულობდი, სიმპათიურმა, ხუჭუჭთმიანმა გოგონამ მომაძახა, ხომ არ გნებავთ, წაგიწეროთო. ჯერ კი გაკვირვებულმა შევხედე, რა უნდა წამიწეროს-მეთქი და მხოლოდ ამის შემდეგ აღმოვაჩინე, რომ წიგნის ავტორი მთავაზობდა ავტოგრაფს. წიგნი წავიკითხე, ჩემს მოსწავლეებსაც წავაკითხე, ზოგიერთს ავტორისათვის წერილის მიწერის სურვილიც გაუჩნდა, მისწერა კიდეც და რამაც ბავშვებიც მოხიბლა და, გამოგიტყდებით – მეც, ის იყო, რომ სულ მალე ავტორმა პასუხიც გამოუგზავნა. ლიზი დღემდე სათუთად ინახავს ამ წერილს.
მერე, ეს ბავშვები რომ ცამეტისანი გახდნენ, ახალი წიგნი გამოჩნდა ამავე ავტორისა, „საშლელები“. ახლა ბავშვებმა დამასწრეს წიგნის ყიდვაცა და წაკითხვაც — ამჯერად ცამეტი წლის ანასა და მისი კლასის ამბებს გაეცნენ.
2022 წელი დადგა და, როდესაც თამარ გეგეშიძის ახალი წიგნის („ჩუმად უნდა იჯდე“) წარდგენა დაანონსდა, რაკი არათბილისელი მასწავლებლები ამგვარ ღონისძიებებზე დასწრების ფუფუნებას მოკლებულნი ვართ, შემთხვევით თბილისში მყოფი სწორედ ის გოგონა დაესწრო წარდგენას, მწერალმა რომ ადრე წერილი გამოუგზავნა, წიგნიც ჩამოიტანა (ავტოგრაფით!) და დაიწყო ახალი ისტორია ამჟამინდელი მეცხრე კლასისა და თამარ გეგეშიძის ახალი წიგნის ურთიერთობისა.
ჯერ წიგნიც არ გვქონდა წაკითხული, სწორედ ქართული ენის გაკვეთილზე ვნახეთ პირველად და რაკიღა დამოკიდებული წინადადების სახეებს ვსწავლობდით, ეს სათაურიც „გამოგვადგა“ — მოსწავლეებს ვთხოვე, მოეფიქრებინათ სათაურის გაგრძელება ისე, რომ სხვადასხვა სახის დამოკიდებული წინადადება მიეღოთ. ასე გაჩნდა სათაურის დასასრულის უამრავი ვარიანტი:
ჩუმად უნდა იჯდე, რათა არავინ შეგამჩნიოს
……………………., რადგან არაფერი გაქვს სათქმელი
……………………., რომ არავინ დაგინახოს
……………………., რომ არავის შეეჩხირო თვალში
……………………. თუ თვლი, რომ საკუთარი აზრი არ გაგაჩნია
……………………., რადგან შენი აზრი არავის აინტერესებს
……………………. მაშინ, როცა ხვდები, რომ მათი ნაწილი არა ხარ
……………………., რათა არავინ დაგცინოს
ალბათ, დამეთანხმებით, რომ დამოკიდებული წინადადების სახეები, თავისთავად, მაგრამ ფრიად ყურადსაღები პასუხები მივიღე. სწორედ ამიტომ ვთხოვე პირდაპირ ამ სათაურის შესახებ მსჯელობა ბავშვებს.
მათივე ნებართვით, რამდენიმე ფრაგმენტს გაგიზიარებთ მათი ნააზრევიდან (ალბათ, საყურადღებოა, რომ ეს ყველაფერი მანამ დაწერეს, სანამ წიგნს წაიკითხავდნენ).
„ჩუმად უნდა იჯდე, როცა გეუბნებიან, რომ არაფერში საჭირო არ ხარ, არაფერი არ შეგიძლია!“
„ჩუმად უნდა იჯდე, როცა არ გისწავლია, როცა რამე დააშავე, როდესაც სადმე ზედმეტი ხარ, როცა ხასიათზე არ ხარ!“
„ჩუმად ყოფნა მტკივნეული არის მაშინ, როცა იძულებული ხარ, ჩუმად იყო, შენს თავს გამუდმებით ერთსა და იმავეს უმეორებ: ჩუმად იყავი! ჩუმად იყავი! ჩუმად უნდა იყო! თუ ხმას ამოიღებ, ვინმეს შენს სისუსტესა და გულისტკივილზე მოუყვები, მაინც არავინ გაგიგებს, მაინც არავინ გამოგიწვდის დახმარების ხელს, ამიტომ ჩუმად იყავი! ყურადღება არ მიიპყრო და შეეგუე მარტოობას!“
„სკოლაში თუ ჩუმად ზიხარ – არაფერი იცი, თუ ხმა ამოიღე – ზოგ-ზოგიერთის თვალში ზედმეტად ცდილობ, თუ ერთი სიტყვა მაინც თქვი – შეგძლებია! რა მარტივი არის სხვების „შეფასება!“
„ჩუმად უნდა იჯდე, თუ გინდა, რომ დარჩე ადამიანებში შეუმჩნეველი, მაგრამ შეამჩნიო ყველაფერი. ჩუმად უნდა იჯდე, როცა ხვდები, რომ არ ღირს დიალოგში ჩაბმა!“
„ჩუმად უნდა ვიყო, რომ მეზობელი არ მოვიმდურო!“
ეს პასუხები ძალიან ბევრ რამეზე დაგვაფიქრებს მასწავლებლებსაც და მშობლებსაც.
როდის ვაჩუმებთ ბავშვებს? რატომ ვაჩუმებთ?
აი, ამ ბავშვების პასუხებიც: „ხშირად ეუბნებიან ამ ფრაზას ბავშვებს, რათა ისინი ზრდილობიანები გაზარდონ!“(!!!)
„ხშირად მსმენია მსგავსი რამ, თუ უფროსების საუბარში ჩაერევი, უტაქტო ხარ, თუ უფროსს შეეწინააღმდეგები და პასუხს გასცემ, უზრდელი ხარ, მაგრამ, თუ ჩუმად იჯდები, არ გამოთქვამ საკუთარ აზრს, არ შეეწინააღმდეგები უფროსებს, დაგიძახებენ ზრდილობიანს და ალბათ, ზოგიერთებს ზრდილობიანის სახელი ურჩევნიათ!“
„უფროსებისაგან ხშირად მესმის: როცა ორი ადამიანი ჩხუბობს, შენ არ უნდა ჩაერიო, ჩუმად უნდა იჯდე! თუ უფროსმა ადამიანმა შეურაცხყოფა მოგაყენა, ჩუმად დაჯექი და ხმა არ ამოიღო, რადგან ის უფროსია და ყოველთვის მართალია!“
„ჩუმად უნდა იჯდე, არ უნდა თქვა, რომ დაიღალე, რადგან ბავშვები არ იღლებიან, ჩუმად უნდა იყო, არ გაამწვავო სიტუაცია!“
კი, ასეთი დარიგებებიც ხშირად მოუსმენიათ ჩვენს ბავშვებს. მერე კი ბევრი რამ გვიკვირს ხოლმე, არ გვინდა დავფიქრდეთ, როგორ თაობას ვზრდით, მუდმივად რომ ვაკომპლექსებთ – უფროსების საუბარში არ ჩაერიო, არავის შეეწინააღმდეგო, არაფერი შეგეშალოს, რომ არ დაგცინონ? თუ – საკუთარი აზრი ყველაფერზე გქონდეს, მისი კორექტულად გამოთქმაც შეგეძლოს და დაცვაც, არ დადუმდე , რადგან დუმილი ზოგჯერ დანაშაულის ტოლფასია?
ვაი რომ, ხშირ შემთხვევაში, უფროსები პირველს ირჩევენ, მაგრამ, საბედნიეროდ, თავად ბავშვების უმეტესობა ასე ფიქრობს: „არა, ჩუმად არასოდეს არ უნდა იჯდე, არ აფიქრებინო ხალხს, რომ არავინ ხარ და არაფერი შეგიძლია, ნუ იქნები შეუმჩნეველი!“
„ხმა უნდა ამოვიღოთ და არ უნდა ვისხდეთ ჩუმად, რადგან ჩვენი სიტყვა ისეთივე მნიშვნელოვანია, როგორიც ყველასი და ჩუმად არ უნდა ვიყოთ!“
„არ ღირს ჩუმად ჯდომა, არა ამ რეალობაში, არა ყოველთვის!“
„ჩუმად, ჩემი აზრით, არ უნდა იჯდე! ჩუმად ყოფნის დროს შენს სათქმელს ვერავინ იგებს, ამიტომ ილაპარაკე, მაგრამ გააჩნია, რას ილაპარაკებ!“
„ჩუმად არ უნდა იჯდე, შენს მეგობარს როცა დასცინიან, აბეზღებენ და ხელს ურტყამენ!“
„ხანდახან ბედნიერებაა, როცა ეს ფრაზა „ჩუმად უნდა იჯდე“ არავისგან არ გესმის! — არც სხვისგან და არც შენი თავისგან!“
„ჩუმად უნდა იჯდე მაშინ, როცა შენ გინდა და არა მაშინ, როცა სხვას უნდა!“
„არ მინდა ჩუმად ყოფნა. მინდა მწვერვალზე ავიდე და ბოლო ხმაზე ვიყვირო — მე ეს შევძელი!“
„ჩემი აზრით, ჩუმად არ უნდა იჯდე, არ უნდა მოისხა უჩინმაჩინის ლაბადა, ქამელეონის როლიც არ უნდა მოირგო, თუ გაქვს მოსაზრება, ის აუცილებლად უნდა გამოთქვა!“
ჩვენ ხშირად გვიყვარს გამეორება ფრაზისა, მედალს ორი მხარე აქვსო. არამარტო მედალს, ყველაფერს… გააჩნია, რომელი მხრიდან შეხედავ – ვინ 6-ს დაინახავს და ვინ-9-ს. ბავშვებმა ამ სიჩუმეს („ჩუმად უნდა იჯდე!“) სხვა მხრიდანაც შეხედეს და ამის შესახებაც საინტერესო მოსაზრებები გამოთქვეს:
„მშვიდი, ჩუმი ადამიანი ყოველთვის იზიდავს საზოგადოებას. არ იცი, რას ფიქრობს, რა ფერადაა მისი ფიქრები აბრდღვიალებული, იგი შეუმჩნეველია და ამავდროულად შენს ყურადღებას იპყრობს.“
„იყო ჩუმად და იჯდე მარტო, არ არის იდეა, ეს არის არჩევანი და ამას ვერავინ დამიშლის!“
„ჩუმად იჯდე, ნიშნავს, იცოდე მეტი, დაინახო მეტი, გაიგო მეტი!“
„სიჩუმე ჩემთვის იქ არის, სადაც მხოლოდ სხვა „მე“ ვარ, ჩემი ფიქრებია და განცდები.“
„სიჩუმისა და ჩემს ფიქრებთან ლაპარაკის გამო ბევრს ჩაკეტილი ვგონივარ, მაგრამ სულაც არა!“
ბავშვები ბევრ რამეს ჩვენზე უკეთაც ხვდებიან, ზოგიერთი დარიგების აბსურდულობასაც ამჩნევენ და ამ დარიგების მორჩილად შემსრულებელი ბავშვების უამრავ პრობლემასაც: „სამწუხაროდ, ამ ფრაზით გაზრდილ ბავშვებს აქვთ საუბრის კომპლექსი, ხდებიან ბულინგის მსხვერპლნი, მუდამ იჩაგრებიან და არასდროს არავინ იცის მათი აზრი და დამოკიდებულება სხვადასხვა საკითხის მიმართ.“
ორგვარ სიჩუმესაც ჩვენზე უკეთ ასხვავებენ ერთმანეთისგან, „ჩემი აზრით, სიჩუმე ორნაირია. პირველი – გააზრებული სიჩუმეა, რომელიც საჭიროა, მეორე კი შიშის სიჩუმეა – როცა გეშინია. ჩვენ უნდა გადავწყვიტოთ, რომელია ჩვენი სიჩუმე?“
და მართლაც, რომელია ჩვენი სიჩუმე?
როგორ უპასუხებენ ამ კითხვას ჩემი ბავშვები, როცა თამარ გეგეშიძის ახალი წიგნის („ჩუმად უნდა იჯდე“) წაკითხვას დაასრულებენ?
დაველოდები პასუხებს…
